Συνεντεύξεις

Το παρακάτω κείμενο θα δημοσιευόταν στο περ. «Θέματα Παιδείας». Τελικά, όμως, δε δημοσιεύτηκε. Γι’ αυτό το δημοσιεύω εδώ, για την Ιστορία του Θεάτρου για παιδιά. Με την ευκαιρία της φετινής (2010-2011) παράστασης του έργου του Ευγένιου Σπαθάρη «Σκιών Καμώματα» «Ο γάμος του μπαρμπα-Γιώργου» στο θέατρο «Batmidon», o Θανάσης Ν. Καραγιάννης παίρνει ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ από τους ηθοποιούς Γιάννη Μποσταντζόγλου και Τάκη Βαμβακίδη Κύριε Μποσταντζόγλου, ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι σημαίνει για σας «Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο Σκιών»; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σημαίνει μεταλαμπάδευση πολιτιστικών αισθητικών αξιών με τη φιλοσοφία και τη σάτιρα, που διαχρονικά χαρακτηρίζει τον Έλληνα. Είναι μνήμες που σβήνουν σιγά σιγά από τη σημερινή απρόσωπη και ισοπεδωτική αισθητική της παγκοσμιοποίησης και αν θέλουμε να διατηρήσουμε την πολιτιστική μας ταυτότητα πρέπει το λαϊκό μας θέατρο σκιών να το κρατήσουμε ζωντανό και αληθινό και όχι μουσειακό και άψυχο. Το μέγεθος και το μεγαλείο είναι πώς και γιατί γεννήθηκε ο Έλληνας Καραγκιόζης από τον Δημήτρη Σαρδούνη (Μίμαρο) και ποια ήταν η εξελιξή του… ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια είναι η κεντρική ιδέα και η βασική θεματολογία του έργου «Ο γάμος του μπαρμπα-Γιώργου», που παίζετε φέτος; Ποιοι είναι οι βασικοί ήρωες του έργου και τι προσφέρει ιδιαίτερα στην εξέλιξη του μύθου, ή σε καλλιτεχνικό και κοινωνικό επίπεδο, ο καθένας τους; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Φαινομενικά είναι ένα προξενιό, αλλά η ιδέα είναι Η Ι Δ Ε Α και η οξυδέρκεια του Καραγκιόζη, ο οποίος μαζί με το μόνιμο συνεργάτη και φίλο του (που είναι ένας είδος Καραγκιοζοκυβερνητικού εκπρόσωπου) Χατζηαβάτη, να στήσουνε όλο το «σύστημα», τη «μηχανή», για να γίνει ο γάμος, να φάνε και να πάρουν και λίρες σαν «μεσιτεία». Βασικοί ήρωες του έργου είναι οι δύο παραπάνω, ο μπαρμπα-Γιώργος (ο υποψήφιος γαμπρός, περήφανος Έλληνας, αυθόρμητος και καλοκάγαθος), ο κουμπάρος ο Νιόνιος, ο Ζακυνθινός, η νύφη η κόρη του κυρ Στάθη και τα κολλητήρια, που μαζί με την Αγλαΐα ζητάνε ψωμί και κεφτέδες… ΕΡΩΤΗΣΗ: Πού πρέπει να επικεντρωθούν ιδιαίτερα οι θεατές και να προσέξουν, όσον αφορά τη θεματολογία και την ιδεολογία του κειμένου και την αισθητική της παράστασης; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ν’ αφήσουν ελεύθερη την ψυχή και τη σκέψη τους να νοιώσουν παιδιά και το «θαύμα» θα συντελεστεί… Η αισθητική, η φιλοσοφία της παράστασης εκείνη την ώρα ζυμώνεται ουσιαστικά και η ενέργεια του κοινού πυροδοτεί τη φαντασία και την αυτοσχεδιαστική διάθεση και παρόρμηση του ηθοποιού… Ο Καραγκιόζης ο έμψυχος είναι λαϊκό πανηγύρι, ποτισμένο όμως από την αλήθεια και την περιρρέουσα καλή διάθεση και αγάπη του φίλου, που μπήκε στην περιπέτεια είτε σαν θεατής ή σαν εκτελεστής… ΕΡΩΤΗΣΗ: Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί τι προτείνετε να συζητήσουν μετά την παράσταση με τα παιδιά (ή τους μαθητές) τους; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ότι εντύπωση έκανε στα παιδιά και να κεντρίσουν με δεξιοτεχνία τη φαντασία τους να σκεφτούν, ν’ αναζητήσουν ακόμα πιο ουσιαστικά θέματα για τον Καραγκιόζη…, πώς, πότε, γιατί κ.τ.λ., να μπούνε στη μαγεία που θα φέρει τον «έρωτα» γι’ αυτό το μοναδικό περίεργο λαϊκό θέαμα… ΕΡΩΤΗΣΗ: Αισθητικά, πώς η μαγική και μυστηριώδης ατμόσφαιρα των σκιών και των χρωμάτων του μπερντέ, αποδίδεται στη θεατρική σκηνοθεσία για ηθοποιούς; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Κεντρίζουμε κατ’ αρχήν το πρωταρχικό αισθητήριο του θεατή με τον κλασσικό μπερντέ και μετά με σεμνότητα και αισθητική ζωντανεύουμε τους ήρωες στην σκηνή δηλαδή στην σημερινή κοινωνική πολιτική ψυχολογική πραγματικότητα ….και στο τέλος ξαναγυρίζουν οι ήρωες στην φωλιά τους ..πίσω από τον μπερντέ… ΕΡΩΤΗΣΗ: Ο ηθοποιός που παίζει το ρόλο του, αντί της φιγούρας του Θεάτρου Σκιών (την οποία στον μπερντέ κινεί η ψυχή του λαϊκού Καραγκιοζοπαίχτη), τι δανείζεται από τη λαϊκή μας παράδοση και πώς με την υποκριτική του προσπαθεί να ζωντανέψει τη λαϊκή φιγούρα πάνω στο παλκοσένικο; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Αν έστω και λίγες τέτοιες στιγμές και εικόνες τις έχει ξαναζήσει, αφήνεται και νοσταλγικά τις ξαναζεί και τις «χορταίνει»… Αν όχι, και όλα είναι «δανεικά», εκεί πρέπει να σκεφτεί, να διαβάσει, να δει παραστάσεις μπερντέ, ν’ αγαπήσει, ν’ «αρπάξει» λαίμαργα το ύφος του ήρωα και να το κάνει χαρά και διασκέδαση, πρώτα γι’ αυτόν και μετά αυτόματα θα επέλθει η μέθεξη στους φίλους θεατές… Κύριε Βαμβακίδη, ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια ήταν η συνεργασία σας με τον αείμνηστο Ευγένιο Σπαθάρη και ποια στοιχεία της τέχνης του σας επηρέασαν ως ηθοποιό; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Από το 1994 μέχρι που έφυγε από τη ζωή (Μάιος του 2009). ΜΕΡΑ ΚΑΙ ΝΥΧΤΑ ΜΑΖΊ. Κατάλαβε και πίστεψε στη μεγάλη αγάπη που είχα γι’ αυτόν το λαϊκό ήρωα και μου εμπιστεύθηκε σημαντικά μυστικά της τρομακτικής τέχνης του. Το πάθος του, η αφοσίωσή του και η καλοσύνη του με έκαναν καλλίτερο ηθοποιό και καλλίτερο άνθρωπο. Το στοιχείο, το οποίο κυριολεκτικά το «άρπαξα» και το «ρούφηξα» ήταν η φυσικότητα που είχε η ηρεμία και ο αυθορμητισμός του. ΕΡΩΤΗΣΗ: Ο Σπαθάρης επιχείρησε κάποια διασκευή στο συγκεκριμένο παραδοσιακό θεατρικό κείμενο; Πρόσθεσε κάτι; Αν ναι, τι ακριβώς; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ότι η σύγχρονη κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα έλεγε. Καθόλου δε φοβότανε την επικαιρότητα να την περάσει με μια ατάκα, με μια εικόνα στο έργο του. Με προέτρεπε να αυτοσχεδιάζω, ακόμα και με αφορμές που προέκυπταν στη ροή της παράστασης, στην πλατεία Κασταλίας, στο Μαρούσι, όπου είναι και το Σπαθάρειο Μουσείο. Ενώ παίζαμε την παράσταση, απέναντι στον δρόμο φάνηκε μια διαδήλωση. …Έφυγα από τη σκηνή, πήγα στην πορεία, πήρα τη ντουντούκα και ποιος είδε το Μαρούσι και δε γέλασε και δε χειροκρότησε… ΕΡΩΤΗΣΗ: Εσείς, στη συγκεκριμένη παράσταση, ποια σκηνοθετικά στοιχεία προσθέσατε πάνω σ’ εκείνα του Σπαθάρη, που ο ίδιος επιχείρησε όσο ζούσε; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Σε σχέση με το κείμενο, πρόσθεσα μόνο κάποιες ατάκες/σφήνες για Δ.Ν.Τ., ΚΡΙΣΗ, ΤΡΟΪΚΑ κ.λπ. Αλλά, σκηνοθετικά κινηθήκαμε στη γραμμή τη δική του, με κάποια νέα στοιχεία, αντανακλαστικά γεννημένα, από το νέο ηθοποιό που παίζει τώρα το ρόλο του Καραγκιόζη κ.λπ. ΕΡΩΤΗΣΗ: Το «Θέατρο Σκιών» ήταν ανέκαθεν σατιρικό και πολιτικό θέατρο. Ο κάθε Καραγκιοζοπαίχτης σατίριζε την πολιτική πραγματικότητα της εποχής του. Σαφώς, τα είδη «Θέατρο Σκιών» και «Επιθεώρηση» έχουν ως κοινό στοιχείο τη σατιρική αντιμετώπιση της σύγχρονης πολιτικής πραγματικότητας. Εσείς ποια στοιχεία προσθέσατε στη συγκεκριμένη παράσταση; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Μίζα… Ζίμενς… Δ.Ν.Τ. (δηλαδή: τρομοκρατική οικονομική απάτη), Βατοπαίδι, «Μαζί τα φάγαμε» και χωριστά ιδρώσαμε…), η Patty-mania , οι εξεταστικές (χωρίς επιτηρητές…) κ.λπ. ΕΡΩΤΗΣΗ: Παρατήρησα ότι στην παράσταση, εμβόλιμα, λειτουργεί κατά διαστήματα ο παραδοσιακός μπερντές; Για να γνωρίζουν οι αναγνώστες μας, πέστε μου τα κείμενα και τα θέματα είναι από το ίδιο έργο ή από άλλα έργα; Τι ακριβώς συμβαίνει και γιατί; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Καταρχήν ο Δάσκαλος, εκτός του μύθου του έργου «Ο γάμος», είχε βάλει σαν έναρξη, συμβολικά, απόσπασμα από το «Καταραμένο φίδι», σύμβολο και σφραγίδα της Ιστορίας του Θεάτρου Σκιών, και δυο-τρία ακόμη μικρά αποσπάσματα, που είναι στη δομή του έργου (ο ίδιος σαν φιγούρα που λέει το τραγούδι του γάμου – ο Σταύρακας), που δίνουν τη γεύση και το χρώμα της φωλιάς, της σπηλιάς, από όπου φύτρωσε… ΕΡΩΤΗΣΗ: Ο σκηνογράφος, ο μουσικός και ο φωτιστής τι ρόλο παίζουν στο «μεταλλαγμένο» Θέατρο Σκιών; Τι προσπάθειες κάνουν για να μη χαθεί η μαγεία της λαϊκής παραδοσιακής αρχιτεκτονικής ήχου, φωτός, σκιών; Εδώ ποια στοιχεία της λαϊκής παράδοσης πήρατε υπόψη, ως σκηνοθέτες, αλλά και οι άλλοι συντελεστές ποια στοιχεία πήραν υπόψη τους και πώς τα μετουσίωσαν στη συγκεκριμένη παράσταση; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Οι συντελεστές όλοι ποτιστήκανε, πριν ανθίσουνε από τη βαθιά σκέψη και γνώση του Δάσκαλου, και ακολούθησαν τη φιλοσοφία του. Το ύφος, η κίνηση, το σκηνικό, το κοστούμι είναι σαν στον μπερντέ. Απλά είναι τρισδιάστατο και πιο ελεύθερο σε φωτισμό και σε κίνηση. Στον Καραγκιόζη, έλεγε, οι άντρες παίζουν άντρες και οι γυναίκες γυναίκες. Ο Χατζηαβάτης π.χ. πρέπει να είναι έτσι, σαν φιζίκ, σαν πρόσωπο και σαν ύφος, και δε γίνεται να είναι αλλιώς. Αυτό είναι νόμος…! Έτσι μιλάει ο Νιόνιος και όχι αλλιώς κ.τ.λ. κ.τ.λ. Είναι δύσκολο σαν ερμηνεία, σαν αναπαράσταση ζωντανή στη σκηνή! ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια, κατά τη γνώμη σας, είναι τα παιδαγωγικά στοιχεία και τα κοινωνικά μηνύματα, που τα παιδιά δέχονται στην συγκεκριμένη παράσταση; ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Παρ’ ότι τα σημερινά παιδιά δε μεγαλώσανε με τον Καραγκιόζη, μόλις τον συναντήσουν, τον αγαπάνε και τον υποστηρίζουν, πάνε κόντρα στην πείνα και την αδικία. Τι γαριδάκια, τι πατατάκια μου δώσανε κατά καιρούς δε λέγεται…! Εισπράττουν την αλήθεια του Καραγκιόζη, την τιμιότητά του στον αγώνα, μπροστά και όχι πισώπλατα…, όπως στην σημερινή καπιταλιστική βαρβαρότητα… ΕΡΩΤΗΣΗ και για τους δυο σας: Τι θα θέλατε να προσθέσετε για τη συγκεκριμένη παράσταση, που τη βιώνετε προσωπικά και μαζί, βέβαια, με τους συνεργάτες σας, που πρέπει να υπογραμμιστεί και να τονιστεί ιδιαίτερα στον αναγνώστη του περιοδικού; Γιάννης Μποσταντζόγλου ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Οι περισσότεροι συνεργάτες είμαστε… καραγκιοζόπληκτοι και υπάρχει ενότητα αληθινή και κοινή ορμή, με αφοσίωση, για να λάμψει η δύναμη της παράστασης. Δεν κολλάμε ένσημα μόνο… ευχαριστιόμαστε, το διασκεδάζουμε και είναι σημαντικό εδώ να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στους ιδιοκτήτες του θεάτρου Badminton, που ότι ζητήσαμε με τον Τάκη, όχι μόνο το ακούσανε…, αλλά το έκαναν πράξη, γιατί σέβονται και τιμούνε το λαϊκό μας θέατρο, τον Καραγκιόζη! Τάκης Βαμβακίδης ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Τι να πω; Από το 1997 παίζω το έργο και ακόμα δεν μπορώ να καταλάβω πόσο ερμηνευτικό πλάτος και βάθος έχει ο ρόλος του Καραγκιόζη, αλλά και πόση αφοσίωση και συγκέντρωση πρέπει να έχω κατά την ώρα της παράστασης. Αλλά και πριν και μετά από την παράσταση. Ο Καραγκιόζης είναι 30 ρόλοι σε έναν. Και εγώ έχω πιάσει, έχω τσακώσει όχι πολλούς, ακόμα. Αλλά, θα δώσω μάχες μέχρι ν’ ακούσω σ’ ένα όνειρο να μου λέει ο Δάσκαλος «έτσι, διάτανε, πλούσια, γεμάτα… τα λόγια. Μπράβο Ποντιάκι…» Καλέ μου, αναγνώστη, σ’ ευχαριστούμε… κι’ αν δε ντρέπεσαι, έλα στην παράσταση να μας… γιουχαΐσεις!! ΑΒΑΝΤΕ ΜΑΝΕΣΤΡΟ… ΘΑ ΦΑΜΕ, ΘΑ ΠΙΟΥΜΕ, ΚΑΙ ΛΟΓΩ… Δ.Ν.Τ., ΞΑΝΑ ΝΗΣΤΙΚΟΙ ΘΑ ΚΟΙΜΗΘΟΥΜΕ. ΑΛΛΑ, hasta la Victoria siempre…! (μέχρι την τελική νίκη!) Θ.Κ.: Σας ευχαριστώ θερμά και σας εύχομαι να συνεχίσετε τις παραστάσεις σας με την ίδια επιτυχία. Δυο λόγια… αντί επιλόγου Είχα σκεφτεί να γράψω εδώ τις απόψεις μου για την παραπάνω παράσταση (οι οποίες, όμως, τελικά δημοσιεύτηκαν στην εφ. «Ριζοσπάστης», στις 3.3.2011). Αποφάσισα να μην γράψω εδώ τίποτα, διότι νομίζω ότι όταν μιλούν σ’ ένα έντυπο οι δημιουργοί/ηθοποιοί, οι κριτικοί θεάτρου πρέπει να σιωπούν και ν’ αφουγκράζονται τη φωνή των καλλιτεχνών. Οι κριτικοί θεάτρου, λοιπόν, δεν πρέπει μόνο να κρίνουν και να μιλάνε, αλλά και κάποτε ν’ ακούνε… Γι’ αυτό και ευχαριστώ τους εξαιρετικούς ηθοποιούς και σκηνοθέτες, που μου έδωσαν την ευκαιρία, απαντώντας στις ερωτήσεις μου, να μάθω αρκετά πράγματα και να προβληματιστώ μέσα από τις απόψεις που εκφράζουν στις απαντήσεις τους. Οι δυο συνεντευξιαζόμενοι προσάρμοσαν σκηνοθετικά την παράσταση στις παρούσες συνθήκες, αν και έμειναν αρκετά πιστά, όπως μας είπαν, στη σκηνοθετική γραμμή του Ευγ. Σπαθάρη. Στη συγκεκριμένη παράσταση συμμετέχουν σημαντικοί ηθοποιοί, όπως οι Τάκης Βαμβακίδης (Καραγκιόζης), Γιάννης Μποστατζόγλου (μπαρμπα-Γιώργος), Γιάννης Ζουμπαντής (Κολλητήρι, Μορφονιός) κ.ά. Τη μουσική έγραψε ο Γιάννης Ζουγανέλης, την ευθύνη για τα σκηνικά και τα κοστούμια έχουν οι Ν. Κασαπάκης και Ε. Γραμματίκα και για το φωτισμό ο Γ. Αφουξενίδης. Επίσης, ο αναγνώστης αξίζει να διαβάσει το θαυμάσιο και μεστό κείμενο, για την παράσταση του έργου, της δημοσιογράφου/δραματουργού Σοφίας Αδαμίδου: «Η “αλήθεια” συγκινεί στο διηνεκές», στην εφ. «Ριζοσπάστης», 9.1.2011.