Θανάσης Ν. Καραγιάννης Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες- Ιστορικά και Θεωρητικά ζητήματα Εκδ. Πάραλος, Αθήνα 2012, σελ. 352 Περισσότερα: https://osdelnet.gr/book/1278034 Ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης γεννήθηκε στη Λαμία το 1954. Είναι εκπαιδευτικός, διδάκτορας του Παν/μίου Ιωαννίνων. Οι σπουδές του αναφέρονται στην παιδαγωγική, στη μουσική, στο θεατρικό παιχνίδι, στο θέατρο. Έχει σκηνοθετήσει έργα σε συνεργασία με διάφορα σχολεία και πολιτιστικούς συλλόγους, έχει επίσης ιδρύσει το «Λαϊκό Πανεπιστήμιο Αγ. Δημητρίου & Νοτίων Προαστίων» και διετέλεσε Πρόεδρος (2018-2020) του Συλλόγου Εργατικής & Λαϊκής Επιμόρφωσης – Λαϊκό Πανεπιστήμιο «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ», διοργανώνοντας με τους συνεργάτες του επιστημονικά σεμινάρια και εκλαϊκευμένα επιμορφωτικά μαθήματα. Ασχολήθηκε με την ιστορική έρευνα και μελέτη της Δραματουργίας του Σχολικού Θεάτρου και του Επαγγελματικού θεάτρου για νήπια, παιδιά και εφήβους κι επίσης, της Δραματουργίας του Ερασιτεχνικού και Επαγγελματικού Θεάτρου για ενήλικες. Επίσης, είναι κριτικός βιβλίου και ιδιαίτερα κριτικός και μελετητής της Παιδικής Λογοτεχνίας, αλλά και του Θεάτρου. Παράλληλα, είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων και δημοσιευμάτων σε περιοδικά και εφημερίδες (Ριζοσπάστης, Διαβάζω, Σύγχρονη Εκπαίδευση, Θέματα Παιδείας, Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας κ.ά.). Διετέλεσε ιδρυτής και διευθυντής του περιοδικού Φθιωτική σκέψη και διευθυντής του περιοδικού Σύγχρονο Νηπιαγωγείο. Το 2001 βραβεύτηκε με το ετήσιο βραβείο «Κ.Π. Δεμερτζή στον Έλληνα δάσκαλο» του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, «για την προσφορά του στην παιδική λογοτεχνία». Μερικά του βιβλία: Παιδαγωγικά Πορτρέτα, Ο Βασίλης Ρώτας και το έργο του για παιδιά και εφήβους, Ιστορία της Δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα (1871-1949) και την Κύπρο (1932-1949), Σχολικό Θέατρο (Πρόλογοι θεατρικών έργων & σχολικών γιορτών), Κριτική Θεάτρου για παιδιά, Θεατρικά ανάλεκτα, Σχολικό Θέατρο % Σκηνικές Οδηγίες για σχολικές παραστάσεις (1923-1974) Πρόλογοι, Αιμίλιος Κομβόπουλος: Ρωμιός ερασιτέχνης ηθοποιός και σκηνοθέτης κ.ά. ------------------------------------------------------------------------------------------- Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου * Το εν λόγω βιβλίο αποτελεί ένα πολυθεματικό πανόραμα σχετικά με τη θεατρική πράξη. Είναι συγκεντρωμένη μια πλειάδα κειμένων, εξήντα τριών (63) συνολικά, που έχουν δημοσιευτεί, σε διάφορα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, κατά την περίοδο 1987 μέχρι τις αρχές του 2021, τα οποία αναφέρονται στην Ιστορία του Θεάτρου, τη Θεωρία, την Αισθητική, την Ιδεολογία του αλλά και στην περαιτέρω έρευνά του. Σε ένα πρώτο μέρος, περιέχονται δοκίμια, άρθρα, εισηγήσεις σε συνέδρια, σεμινάρια και ημερίδες που εστιάζουν κυρίως στο σχολικό θέατρο και στην παρουσία προσώπων όπως ο Διάκος και ο Ρώτας. Ο πρώτος ως ήρωας θεατρικών έργων και ο δεύτερος ως συγγραφέας έργων για παιδιά. Ανάμεσα στ’ άλλα ο αναγνώστης πληροφορείται για δραματοποιήσεις παραμυθιών και για διάφορα παιδαγωγικά και ιδεολογικά ζητήματα που ανακύπτουν σε προλογικά κείμενα θεατρικών έργων κι επίσης, προσεγγίζεται και αναλύεται η αστική προπαγάνδα του αντικομμουνισμού, της θρησκοληψίας και του άκρατου εθνικισμού που αποτυπώνονταν στο σχολικό θέατρο κατά την περίοδο 1941-1949. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η προσέγγιση του «διδακτικού-διαλεκτικού» έργου του Μπρεχτ, με περιεχόμενο είτε την ποίηση και την πεζογραφία είτε των θεατρικών έργων εκείνων που είναι κατάλληλα για τα παιδιά και εφήβους. Ο συγγραφέας παραθέτει και αποσπάσματα κειμένων τα οποία και αναλύει, εστιάζοντας στις αισθητικές και ιδεολογικές ορίζουσες της μπρεχτικής μεθόδου. Το συγκεκριμένο βιβλίο προσφέρεται και για μια εξαιρετική και πολύμορφη αναγνωστική περιήγηση, πολλαπλώς απολαυστική. Ο συγγραφέας του κινείται με δεξιοτεχνία και με απλό και εύληπτο λόγο ανάμεσα σε κείμενα επιστημονικά και σε κείμενα λογοτεχνικού ή πληροφοριακού ενδιαφέροντος. Σε ένα δεύτερο μέρος, παρατίθενται κείμενα κριτικής θεατρικών παραστάσεων έργων για παιδιά και για ενήλικες, τα οποία είτε γράφτηκαν για θεατρική παράσταση είτε κείμενα που διασκευάστηκαν για τον ίδιο λόγο. Σημειώνουμε ότι ο συγγραφέας, στις κριτικές του προσεγγίσεις, χρησιμοποιεί ως μέθοδο τη μαρξιστική θεωρία. Έτσι, διαβάζουμε για τα έργα: του Ρίτσου Τα ραβδιά των τυφλών του Ηλιόπουλου Ο Τριγωνοψαρούλης επιστρέφει…, που σκηνοθέτησε ο συγγραφέας στο Δημοτικό Θέατρο Ηλιούπολης, του Ντοστογιέφσκι Ο παλιάτσος, της Σταματοπούλου τη θεατρική διασκευή του μυθιστορήματος της Ζωρζ Σαρή Όταν ο ήλιος, του Μπρεχτ Αυτός που λέει Ναι κι αυτός που λέει Όχι και άλλα. Ο Καραγιάννης με τη διεισδυτική του ματιά ξεδιπλώνει τις πτυχές των κειμένων στην παραστασιακή τους μορφή, αναδεικνύοντας την προσληπτική τους δυναμική και συνάμα την ιδιαίτερη δημιουργική συνεισφορά των συντελεστών. Κείμενα που ασχολούνται κυρίως με το θέατρο, προσφέρονται στο τρίτο μέρος, σχετικά με αξιόλογα βιβλία για τη θεωρία του θεάτρου, το θεατρικό παιχνίδι, το θέατρο Σκιών, τις βιογραφίες ηθοποιών, όπως: Το τραγικό στη νεοελληνική λογοτεχνία-Μια άλλη διάσταση του τραγικού του Χάρη Σακελλαρίου, το Θέατρο και Γλώσσα του Βασίλη Ρώτα, του Μιχάλη Χατζάκη Το θέατρο Σκιών, του Ντίνου Δημόπουλου Ένας σκηνοθέτης θυμάται…, του Γιάννη Σιδέρη Ιστορία του Νέου Ελληνικού Θεάτρου, του Θόδωρου Γραμματά Fantasyland- Θέατρο για παιδικό και νεανικό κοινό. Επίσης, περιέχονται κείμενα για τα βιβλία της Άννας Βαγενά Το θεσσαλικό μου θέατρο, του Σίμου Παπαδόπουλου Παιδαγωγική του Θεάτρου, του Δημήτρη Μόλα Ο Καραγκιόζης μας- Ελληνικό Θέατρο Σκιών, της Άννας Συνοδινού Πρόσωπα και Προσωπεία-Αυτοβιογραφικό Χρονικό κ.ά. Πρόκειται για προσεγγίσεις στις οποίες ο συγγραφέας, διεισδύοντας κριτικά είτε πληροφορεί με ενσωματωμένα εν πολλοίς άγνωστα στοιχεία είτε αναδεικνύει ουσιώδεις τους περιοχές. Σε κάθε περίπτωση παρακινούνται οι αναγνώστες και οι ειδικοί να εγκύψουν σε κείμενα του ενδιαφέροντός τους. Στο τέταρτο μέρος, παρατίθενται συνεντεύξεις για δημιουργούς και από δημιουργούς που έχουν ασχοληθεί είτε θεωρητικά με το θέατρο (για τον Χάρη Σακελλαρίου) είτε με το θέατρο σκιών (από τον Τούρκο Καραγκιοζοπαίχτη Ibrahim Barulay) είτε με την υποκριτική και τη σκηνοθεσία (από τον Κωνσταντινουπολίτη ηθοποιό και σκηνοθέτη Αιμίλιο Κομβόπουλο). Στις συγκεκριμένες συνεντεύξεις η διαλαμβανόμενη συζήτηση αναδεικνύει θεμελιακά ζητήματα που αναφέρονται είτε στην κριτική των έργων και στα εργαλεία της σκηνοθετικής πράξης είτε στις απόψεις δημιουργών για την προέλευση ηρώων του Θεάτρου Σκιών είτε στην θεατρική εικόνα περιοχών όπως η Κωνσταντινούπολη και η εν πολλοίς άγνωστη δράση των εκεί Ελλήνων-Ρωμιών. Ο Καραγιάννης με τη διεισδυτική του ματιά ξεδιπλώνει τις πτυχές των κειμένων στην παραστασιακή τους μορφή εμβαθύνοντας σε αυτά, αναδεικνύοντας την προσληπτική τους δυναμική και συνάμα τη ιδιαίτερη δημιουργική συνεισφορά των συντελεστών. Το βιβλίο τελειώνει με ένα πέμπτο μέρος, στο οποίο παρουσιάζονται ποικίλα θέματα για έργα του ελληνικού δραματολογίου, ένα πλήρες χρονολόγιο για το θεατρικό έργο του Ρώτα και ψηφίδες για το Ρωμαίικο Ερασιτεχνικό και Σχολικό Θέατρο Κωνσταντινούπολης. Καταληκτικά: πρόκειται για ένα βιβλίο χρήσιμο στους θεατρολόγους, στους σκηνοθέτες, στους ερευνητές και για όσους διδάσκουν σε σχολές θεάτρου και στα πανεπιστήμια. Σημειώνουμε ότι από πολλά κείμενα του τόμου (βλ. για παράδειγμα κείμενα, ποιητικά ή θεατρικά, του Μπρεχτ) μπορούν, για παράδειγμα, οι εκπαιδευτικοί να εμπνευστούν ιδέες για πιθανές παραστάσεις που σχεδιάζουν με τα παιδιά στα σχολεία τους. Και, βέβαια, δεν θα αφήναμε εκτός, τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες μιας και το συγκεκριμένο βιβλίο προσφέρεται και για μια εξαιρετική και πολύμορφη αναγνωστική περιήγηση, πολλαπλώς απολαυστική. Ο συγγραφέας του κινείται με δεξιοτεχνία και με απλό και εύληπτο λόγο ανάμεσα σε κείμενα επιστημονικά και σε κείμενα λογοτεχνικού ή πληροφοριακού ενδιαφέροντος. Το βιβλίο προλογίζει η ομότιμη καθηγήτρια του ΕΚΠΑ Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου. Αποσπάσματα: (Από τη μελέτη για το έργο του Μπρεχτ) «Στο θέατρο για ενήλικες, αλλά και στο θέατρο που απευθύνεται ή είναι κατάλληλο και για παιδιά, ο Μπρεχτ πειραματίστηκε, εργάστηκε σκληρά σε δραματουργικό, σκηνικό, σκηνοθετικό και θεωρητικό επίπεδο προσφέροντας στην ανθρωπότητα τη δική του μεθοδολογική πρόταση (το ερευνητικό εργαλείο) στη θεατρική πραγματικότητα, δηλαδή, το επικό (υλιστικό επαναστατικό), το διδακτικό και το διαλεκτικό εντέλει προλεταριακό θέατρο […] Ο Μπρεχτ πίστευε στο θέατρο της «επιστημονικής εποχής» γι’ αυτό επιθυμούσε η απόλαυση που παρέχει η τέχνη να μεταβάλλεται σε μάθηση και το αντίστροφο, η μάθηση να μεταβάλλεται σε απόλαυση. Γενικότερα αντικατέστησε το θέατρο που θέλει το θεατή παθητικό δέκτη, το θέατρο που μόνο συγκινεί τον θεατή, με το θέατρο που θέλει ηθοποιούς και θεατές να “συνδιαλέγονται” κατά τη διάρκεια της λειτουργίας μιας θεατρικής παράστασης, ηθοποιούς εντελώς αποστασιοποιημένους με σκοπό να αλλάξουν τον κόσμο» (σελ. 47-48). (Από τη συνέντευξη του Κωνσταντινοπουλίτη Αμίλιου Κομβόπουλου) «Μια ωραία ηλιόλουστη μέρα μαζευτήκαμε το συγγενολόι, ντυμένοι στην πένα, παρφουμαρισμένοι, με μια ανθοδέσμη και ένα κουτί ζαχαρωτά. Αυτό ήταν το “μαρκ ντεποζί”, όπως λένε, το συνηθισμένο δηλαδή και χτυπάμε την πόρτα της μέλλουσας συμβίας μου. Αφού έγιναν οι δέουσες προτάσεις και λάβαμε θετική την απάντηση, σηκώνομαι στο πόδι και λέω: “Εμένα με συγχωρείτε. Ζητώ την επιείκειά σας, αλλά πρέπει να φύγω γιατί έχω παράσταση”… Κόκκαλο η ομήγυρη! Δεν γινόταν, όμως, διαφορετικά. Τα εισιτήρια πουλημένα, το έργο…! Ευτυχώς τρελάθηκα, Τρέλα δεν είναι;» (σελ. 285-286). ---------------------------------------------------------- * Ο ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ είναι αναπλ. καθηγητής Παν/μίου Αιγαίου, κριτικός βιβλίου για νέους. Τελευταίο του βιβλίο (επιμέλεια): «Η λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους χωρίς ευτυχισμένο τέλος» (ερμηνευτικές προσεγγίσεις), Αθήνα, Παπαδόπουλος, 2018.