Θανάσης Ν. Καραγιάννης, Το θέατρο για παιδιά και ενήλικες. ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ, ΘΕΩΡΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ, ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΙΚΟ, ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ, Εκδοτικός Οίκος Κ. & Μ. ΣΤΑΜΟΥΛΗ, Θεσσαλονίκη 2023, σ.σ. 772.

Overview of my book in English

«ΚΡΑΥΓΕΣ» Κείμενο-Σκηνοθεσία: Γιάννης Μακρυνόρης-Γιώργος Βούλγαρης στο Θέατρο Άνω Γλυφάδας «ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ» Παραγωγή: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΛΥΦΑΔΑΣ «Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ» Γράφει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης Πλήθος κόσμου χτες βράδυ (4.11.2022) παρακολούθησε τη θεατρική παράσταση "Κραυγές" σε σκηνοθεσία και διδασκαλία ρόλων των Γιάννη Μακρυνόρη και Γιώργου Βούλγαρη, οι οποίοι έγραψαν το κείμενο της παράστασης, το οποίο δεν γνωρίζουμε, αφού δεν είναι κάπου δημοσιευμένο ούτε μας το παραχώρησε ο ένας εκ των δύο συγγραφέων του, όταν του το ζητήσαμε για να το διαβάσουμε πριν από την παράσταση. Δικαίωμά του, βέβαια να μην το παραχωρεί στον κάθε κριτικό θεάτρου, ο οποίος κατά τη γνώμη μας, πρέπει απαραίτητα να έχει διαβάσει το θεατρικό κείμενο πριν να δει την παράστασή του, ώστε να γράψει μια πιο ολοκληρωμένη κριτική. Τους ρόλους απέδωσαν ικανοποιητικά 10 ερασιτέχνες ηθοποιοί (8 γυναίκες και 2 άντρες). Το έργο, βέβαια, δεν διέθετε την κλασική θεατρική δομή, με υπόθεση, πλοκή, δράση, διαλόγους και χαρακτήρες. Περισσότερο, θα μπορούσαμε να πούμε. ότι πρόκειται για ένα δραματοποιημένο δημοσιογραφικό κοινωνικό ρεπορτάζ με καταγγελτικό λόγο γυναικών, που κακοποιούνται από τους συντρόφους τους, Με υπερβολικό λόγο επί σκηνής, περισσότερο με μονολόγους που απευθύνονταν στο κοινό ή προς τον μοναδικό άντρα/ηθοποιό, ο οποίος εγκλωβισμένος από το δυσάρεστο παρελθόν που βίωσε και στις τραυματικές εμπειρίες του κατά την παιδική ηλικία, ασυνείδητα ενεργούσε κυρίως ως ένα βίαιο άγριο ασυνείδητο ζώο και άλλοτε ως ένα πληγωμένο σκυλί... Οι όποιοι διάλογοι ήταν σύντομοι και ο διαρκής λόγος των γυναικών, πνιγμένος μέσα στο δάκρυά τους, έδειχνε έντονα τον πόνο και την οργή τους γι' αυτό που τους συνέβαινε, αντιδρώντας μόνο με κραυγές κατά σημεία ή με τη σιωπή τους ή με την περιφρόνηση του συζύγου τους. Ούτε μία γυναίκα δε βρέθηκε να αντιδράσει, καταγγέλοντας στην αστυνομία ή στην τηλεόραση αυτή τη βίαιη και απάνθρωπη κατάσταση που βίωνε ενδοοικογενειακά, ώστε η υπόθεση να πάρει τον δρόμο της δικαιοσύνης. Αυτό είναι το ζητούμενο, το οποίο, βέβαια, αναφερόταν στο κείμενο, αφού κάποια ηθοποιός απευθυνόμενη στο κοινό έκανε σχετική παραίνεση. Με αυτό θέλουμε να τονίσουμε ότι ήταν, κατά τη γνώμη μας, παράλειψη η κάποια θεατρική δομή, πλοκή και μεγαλύτερη δράση των ηρώων και με άλλα επεισόδια κοινωνικής δράσης και παρέμβασης. Αξιόλογα ήταν τα στοιχεία του αρχαίου ελληνικού δράματος (χορός, τραγικότητα κ.ο.κ.) Ο αφηγητής (Σπύρος Σιλιβίστρας) με εκφραστικότητα και ευκρινή λόγο, έσπαζε την όποια δράση υπήρχε, παρέχοντας στους θεατές πληροφορίες για στατιστικά, δημοσιογραφικά και κοινωνιολογικά στοιχεία, σχετικά με την έμφυλη βία στη χώρα μας και διεθνώς. Η μόνη σκηνή που επέδρασε, νομίζω πιο έντονα στο θυμικό των θεατών ήταν ο ξυλοδαρμός μιας γυναίκας (Κατερίνας Ρόθου) από τον σύζυγό της (Στέλιο Κατημερτζόγλου). Υπέροχοι και οι δυο τους ιδιαίτερα σε αυτή τη σκηνή, θα θέλαμε να τονίσουμε ότι η Κατερίαν Ρόθου παρουσίασε αξιόλογα δείγματα γραφής, στον λόγο και στην κινησιολογία της, και νομίζουμε ότι θα έχει θετική πορεία και εξέλιξη στο ερασιτεχνικό μας θέατρο. Αυτό, βέβαια, ισχύει και για άλλες ηθοποιούς της συγκεκριμένης παράστασης. Θέλουμε να τονίσουμε την καλή παρουσία και άλλων ηθοποιών, όπως των Νίκης Σαμίου, Μαρίας-Ήβης Γεωργίου και Μαίρης Δασκαλάκη, χωρίς να θέλουμε να αδικήσουμε τις υπόλοιπες. Καλός ήταν στην απόδοση του ρόλου του και ο Στέλιος Κατημερτζόγλου, ο οποίος βέβαια δεν είχε περιθώρια για περαιτέρω δράση, ώστε να φανούν ενδεχομένως κάποια ιδιαίτερα προσόντα του. Καλοπροαίρετα θα συνιστούσαμε στις φίλες και φίλους ηθοποιούς να προσέξουν ιδιαίτερα την εκφορά του λόγου: α) Απαραίτητη κρίνεται η ορθοφωνία τους, χωρίς να κόβονται ή να σβήνουν οι τελευταίες συλλαβές της φράσης β) Πρέπει να έχουν κατά νου ότι πρέπει να ακούνε ώστε να αντιλαμβάνονται το λόγο τους και οι τελευταίες σειρές της πλατείας. γ) Έλάχιστα να γυρίζουν πλάτη στο κοινό όταν μιλάνε κι όταν το κάνουν να αυξάνουν την ένταση της φωνής τους. Προσωπικά στη ζωή μου δέχομαι παρατηρήσεις και υποδείξεις, ώστε να γίνομαι συνεχώς καλύτερος. Ελπίζω να μην παρεξηγηθώ με τα καλοπροαίρετα σχόλιά μου και τις επίσης καλοπροαίρετες υποδείξεις μου. Επίσης, νομίζω ότι η μουσική πρέπει κατά σημεία και όταν υπάρχει κάποιος διάλογος, να χαμηλώνει, ώστε να ακούγεται και να γίνεται κατανοητός από τους θεατές ο λόγος (εν αρχή είναι ο λόγος στο θέατρο). Γενικά, η παράσταση κρίνεται ικανοποιητική και αξίζουν συγχαρητήρια και στους επαγγελματίες σκηνοθέτες και στους ερασιτέχνες ηθοποιούς (Φωτεινή Σιούτη, Νίκη Σαμίου, Βανέσσα Ζαφειροπούλου, Κατερίνα Ρόθου, Χρύσα Μπεσίνα, Ειρήνη Ανδρούτσου, Μαρία-Ήβη Γεωργίου, Μαίρη Δασκαλάκη, Στέλιος Κατημερτζόγλου, Σπύρος Σιλιβίστρας) Αξιόλογοι οι συντελεστές της παράστασης, συνέβαλαν στη θετική πρόσληψη από το πολυπληθές κοινό, που παρακολούθησε με σεβασμό τα δρώμενα επί σκηνής, στο θαυμάσιο Δημοτικό Θέατρο Γλυφάδας "Μελίνα Μερκούρη": Ενδυματολογία, Σκηνικά & Props: Φωτεινή Σιούτη, Σχεδιασμός Φωτισμών: Γιώργος Βούλγαρης, Ήχος: Αλέξανδρος Ανδρίκογλου, Πρωτότυπη μουσική: Nighthunter, Visual Effects, Σχεδιασμός αφίσας & Προγράμματος: Γιάννης Μακρυνόρης, Φωτογραφίες & Interval Video: Γιώργος Ευαγγελόπουλος, Δελτίο Τύπου & Επικοινωνία: Νότα Κουλαρμάνη. Η παραγωγή ανήκει στον Πολιτιστικό Σύλλογο Γλυφάδας «Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ», το Δ.Σ. του οποίου συγχαίρουμε και ευχαριστούμε για την ευκαιρία που μας έδωσε να παρακολουθήσουμε μια ωραία παράσταση.

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΦΕΚΑΣ ΙΣΛΑΜ & Κομμουνιστικό κίνημα στην Τουρκία κατά τον 20ό αιώνα Εκδόσεις ΕΝΤΟΣ, Αθήνα 2019, σελ. 207 Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης Ο συγγραφέας του παρόντος βιβλίου, κ. Αναστάσιος Φέκας, γεννήθηκε στη Λαμία, το 1992. Είναι πτυχιούχος του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, στο οποίο πραγματοποίησε και τις μεταπτυχιακές του σπουδές. Πρόκειται για το πρώτο βιβλίο αυτού του νέου επιστήμονα, ο οποίος είχε το θάρρος ν’ ασχοληθεί και να περατώσει ένα δύσκολο μελετητικό εγχείρημα και μάλιστα με επιτυχία, αν και η ξενόγλωσση βιβλιογραφία στην οποία στηρίχτηκε (δευτερογενείς πηγές) ήταν αρκετά φτωχή, η δε ελληνική ήταν και παραμένει ανύπαρκτη. Έκανε, λοιπόν, ένα σημαντικό βήμα, με αποτέλεσμα να φανεί η αναγκαιότητα της επιστημονικής έρευνας σε πρωτογενείς πηγές, σε αρχεία της Τουρκίας και να εμπλουτιστεί η σχετική με το θέμα βιβλιογραφία στην Ελλάδα, αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Δε γνωρίζω στο κατά πόσο κάτοχοι της τουρκικής γλώσσας, φοιτητές και μελετητές, θα πάρουν την άδεια από τις τουρκικές αρχές να ερευνήσουν τα ιστορικά αρχεία κρατικών υπηρεσιών (δικαστικές αποφάσεις, νομοθετήματα κ.ά.) και των γενικών αρχείων του κράτους. Δηλαδή, τίθεται το ερώτημα αν υπάρχει προσβασιμότητα στις πηγές. Το θέμα της μελέτης αφορά στην Ιστορία της εμφάνισης, δράσης και εξέλιξης του εργατικού κινήματος στην Τουρκία κατά τον 20ό αι. και τις αρχές του 21ου αι., συγκεκριμένα από την εμφάνιση των Νεοτούρκων (1908), της αστικής Επανάστασής τους με ηγέτη τον Κεμάλ Ατατούρκ και την ίδρυση του πρώτου αστικού κράτους στην Τουρκία (1922), μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του 21ου αι. Μέσα στις πρώτες σελίδες του βιβλίου και μετά από τα Περιεχόμενα, περιλαμβάνεται ένας πίνακας με «Αρτικόλεξα», όπου ουσιαστικά μαθαίνουμε όλα τα εργατικά συνδικάτα και τα πολιτικά κόμματα, τα οποία εμφανίστηκαν, έδρασαν, μετεξελίχθηκαν και ορισμένα απορροφήθηκαν από άλλα και εξαφανίστηκαν. Με βάση τη θεαματική της μελέτης, εδώ ενδιαφέρει ακόμη περισσότερο να δούμε την ίδρυση των φιλολαϊκών εργατικών οργανώσεων και των σοσιαλιστικών κομμάτων και ιδιαίτερα του Κομμουνιστικού Κόμματος Τουρκίας, το οποίο, όπως και στην Ελλάδα το ΚΚΕ, θεωρητικά και πρακτικά είναι ένα εργατικό, μαρξιστικό λενινιστικό επαναστατικό κόμμα, με στόχο την ανατροπή του αστικού κράτους και του καπιταλισμού και το κτίσιμο της εργατικής σοσιαλιστικής αταξικής κοινωνίας, του σοσιαλισμού/κομμουνισμού. Αντιγράφω από τα «Αρτικόλεξα» (μάλλον «Αρκτικόλεξα», το ορθό) τα περισσότερα αστικά, σοσιαλιστικά/σοσιαλδημοκρατικά και κομμουνιστικά ή εργατικά κόμματα και τα εργατικά συνδικάτα του 20ού αι. στη γείτονα χώρα: Διεθνής Ένωση Εργατών, Κοινωνία Εργατών Άσπρων και Μπλε Κολάρων των Ανατολικών Σιδηροδρόμων, Κοινωνία Οθωμανών Εργατών, Κοινωνία Οθωμανών Τεχνιτών, Κοινωνία Οθωμανών Τυπογράφων, Συνδικάτο Μεταλλουργών, Ένωση Εργατών Τουρκίας, Συνομοσπονδία των Επαναστατικών Εργατικών Συνδικάτων, Δημοκρατικό Κόμμα, Εθνική Δημοκρατική Επανάσταση, Εθνικό Κόμμα, Ένωση Τουρκο-Ισλαμικής Απελευθέρωσης, Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης, Κόμμα Ευημερίας, Κόμμα της Ένωσης και της Προόδου, Κομματική Επιτροπή για την Καταπολέμηση του Κομμουνισμού, Κόμμα Εθνικής Σωτηρίας, Κόμμα Εθνικής Τάξης, Κόμμα Μητέρας Πατρίδας, Κόμμα Νέας Τουρκίας, Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, Κόμμα Δημοκρατικού Αγροτικού Έθνους, Κόμμα Δικαιοσύνης, Κόμμα Σοσιαλιστικής Ένωσης, Μέτωπο Τουρκο-Ισλαμικής Απελευθέρωσης, Οθωμανικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, Πρόοδος Βιομηχανικής Οθωμανικής Κοινωνίας, Ρεμπουμπλικανικό Κόμμα του Λαού, Σοσιαλιστικό Κόμμα Εργατών και Αγροτών, Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, Σοσιαλιστικό Κόμμα Τουρκίας, Τουρκικό Εργατικό και Αγροτικό Κόμμα, Τουρκικό Σοσιαλιστικό Κόμμα και Ενωμένο Κομμουνιστικό Κόμμα Τουρκίας, Εργατικό Κόμμα Τουρκίας, Κομμουνιστικό Κόμμα του Λαού, Κομμουνιστικό Κόμμα Τουρκίας, Μαρξιστικό Λενινιστικό Κόμμα Τουρκίας, Μαοϊκός Προλεταριακός Επαναστατικός Διαφωτισμός, Προλεταριακοί Επαναστάτες. Ο συγγραφέας έβαλε κάποιους στόχους για τη συγγραφή της μελέτης του και ενπολλοίς τους έπιασε: α) Να μελετήσει το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα στην Τουρκία του 20ού αι. β) Να ερευνήσει «την πορεία ανάπτυξης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και τους εργατικούς αγώνες που υπήρξαν στην τουρκική κοινωνία», γ) Να επισημάνει τις διαφορές που υπήρχαν «στην αντιπαράθεση εργατικής και αστικής τάξης» μεταξύ των δυτικών κοινωνιών και της Τουρκίας, όπου εδώ «Παρεμβαίνουν δυναμικά και άλλοι παράγοντες και κοινωνικές δυνάμεις στις ταξικές, κοινωνικές συγκρούσεις, τμήματα του κρατικού μηχανισμού, όπως οι Ένοπλες Δυνάμεις, η γραφειοκρατία, αλλά και το ίδιο το Ισλάμ μέσω οργανώσεων αλλά και πολιτικών ισλαμικών κομμάτων, κυρίως από το 1980 και στη συνέχεια.» δ) Να μελετηθούν οι επιδράσεις που δέχτηκε το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα μέσα σε μια μουσουλμανική κοινωνία με ένα κοσμικό κράτος. ε) Να μελετηθούν «η πορεία συγκέντρωσης της τουρκικής εργατικής τάξης σε βιομηχανικούς και μη κλάδους της παραγωγής, στις μεταφορές, τα λιμάνια, τις μονάδες εξόρυξης ορυκτού πλούτου και αλλού, κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα της Κωνσταντινούπολης, της Άγκυρας και της Σμύρνης, η επίπονη διαδικασία διαμόρφωσης ταξικής της συνείδησης, αρχικά μέσω της δημιουργίας συνδικαλιστικών οργάνων, μέσων προπαγάνδας, όπως οι εφημερίδες, μέσω της ίδρυσης σοσιαλιστικών κομμάτων και της ανώτατης μορφής πολιτικής συνείδησης, της δημιουργίας του Κομμουνιστικού Κόμματος Τουρκίας.» στ) Να μελετηθούν οι τρόποι και τα μέσα που οι πολιτικοί οργανισμοί επηρεάζουν την εργατική τάξη. ζ) Να ερευνηθούν οι υλικές συνθήκες όπου το εργατικό κίνημα δρα, «το επίπεδο ζωής της εργατικής τάξης της Τουρκίας, οι όροι εργασίας, τα ωράρια, τα επίπεδα μισθών και ημερομισθίων, το ποσοστό παραγωγής υπεραξίας που παράγουν οι εργάτες και οι εργάτριες, οι πολιτικές συνθήκες και άλλες» η) Να μελετηθεί «η σύγκρουση μεταξύ του Ισλάμ και του Κεμαλισμού», καθώς και «η σχέση και συμβολή του Ισλάμ στη συντριβή του κομμουνιστικού κινήματος σε συνεργασία με τον Κεμαλισμό και το κατά πόσο αυτή η από κοινού νίκη, που σφραγίζεται με το πραξικόπημα του 1980, που είχε ως αποτέλεσμα αλλαγές στην οικονομική ζωή της Τουρκίας κατά τις δεκαετίες του 1980 και 1990.» θ) Να διερευνηθούν οι «αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στο εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα, τον Κεμαλισμό και το πολιτικό Ισλάμ, το αν και το πώς η ήττα και η υποχώρηση του πρώτου οφείλεται όχι μόνο στην κεμαλική γραφειοκρατία και τις Ένοπλες Δυνάμεις, αλλά και στις ισλαμικές οργανώσεις, ενώ η άνοδος των τελευταίων στην κρατική εξουσία, μέσω των ισλαμικών πολιτικών κομμάτων, που παρατηρείται τη δεκαετία του 1990 οριστικά πλέον, προϋπέθετε την ήττα αυτή.» ι) Να ανιχνευτούν και να διευκρινισθούν «κάποια ποιοτικά στοιχεία σχετικά με την πορεία ανάπτυξης αλλά και οπισθοχώρησης, συχνά, της ταξικής συνείδησης της εργατικής τάξης –η οποία εκδηλωνόταν με τη μεγαλύτερη ή μικρότερη συμμετοχή της στους κοινωνικούς αγώνες, τις θεωρητικές επεξεργασίες και τη στρατηγική που ακολουθούσαν τα κόμματα που παρεμβαίναν στο κίνημα, όπως το Κομμουνιστικό Κόμμα και το Κόμμα Εργατών Τουρκίας– αλλά και τη δράση κοινωνικών στρωμάτων με συγκεκριμένη κοσμοθεωρία και θρησκευτική συνείδηση, που ανέδειξαν το Ισλάμ στην πολιτική εξουσία της δεκαετίας του 1980 και 1990.» ια) Άρα, σε τελευταία ανάλυση, θέτει ως στόχο του να μελετηθούν «οι διαδικασίες μέσα από τις οποίες δημιουργήθηκε στην τουρκική κοινωνία, κυρίως κατά τον 20ό αιώνα, το εργατικό και κομμουνιστικό κίνημα, οι συνθήκες μέσα στις οποίες έδρασε, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και η αντιπαράθεσή του με τον Κεμαλισμό αφενός αλλά και με το πολιτικό Ισλάμ αφετέρου, η κατάληξη αυτής της σύγκρουσης και τα οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά αποτελέσματα αυτής της κατάληξης.» Είναι αξιόλογη και πολύ ενδιαφέρουσα η διάρθρωση της παρούσας μελέτης, η μεθοδολογία που αναπτύχθηκε, η πληθώρα στοιχείων που ανιχνεύτηκαν μέσα από μια πλούσια βιβλιογραφία, κυρίως ξενόγλωσση, οι ερμηνείες που δόθηκαν, οι προβληματισμοί που τέθηκαν κ.ο.κ. Νομίζουμε ότι ο επίδοξος αναγνώστης του βιβλίου θα πρέπει να γνωρίζει ότι το περιεχόμενό του χωρίζεται σε τέσσερα κεφάλαια: 1) Από την Επανάσταση των Νεοτούρκων έως την ίδρυση του Τουρκικού Κράτους (σσ. 1908-1922) 2) Η περίοδος από το 1923 έως το 1950 – Το Εργατικό και Κομμουνιστικό κίνημα στα χρόνια του μονοκομματικού κεμαλικού καθεστώτος 3) Η ανάπτυξη του Εργατικού και Κομμουνιστικού Κινήματος εντός του πολυκομματικού συστήματος, του οικονομικού φιλελευθερισμού και των στρατιωτικών πραξικοπημάτων κατά τις δεκαετίες 1950-1960-1970 4) Η άνοδος του Πολιτικού Ισλάμ στην Τουρκία με έμφαση την περίοδο από το 1980 έως το 2002. Ακολουθούν οι «Πηγές-Βιβλιογραφία (Ελληνόγλωσση και Ξενόγλωσση)» και φωτογραφικό υλικό με τους εκ των ιδρυτών/ηγετών του Κομμουνιστικού Κόμματος Τουρκίας, Μουσταφά Σουφί (1883-1921) και του Εργατικού Κόμματος Τουρκίας, Μεχμέτ Αλί Αϊμπάρ (1908-1965) και από συγκεντρώσεις και συγκρούσεις με την αστυνομία κ.λπ. Ένα καλοδουλεμένο επιστημονικό βιβλίο με πλήθος από ιστορικά και κοινωνιολογικά στοιχεία διαλεκτικής και υλιστικής προσέγγισης, το οποίο θα χρησιμεύσει σε φοιτητές, σε πτυχιακούς και μεταπτυχιακούς, σε ερευνητές και μελετητές ως βιβλίο αναφοράς και θα ικανοποιήσει κάθε φιλομαθή αναγνώστη. Το βιβλίο προλογίζει με συνοπτικό και ουσιαστικό τρόπο ο Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, κ. Γεράσιμος Ν. Καραμπελιάς. Οι εκδόσεις ΕΝΤΟΣ επιμελήθηκαν επιτυχώς την έκδοση και αυτό είναι τιμητικό γι’ αυτές.

ΒΣΕΒΟΛΟΝΤ Α. ΚΟΤΣΕΤΟΦ ΑΔΕΛΦΟΙ ΓΙΕΡΣΟΦ Μετάφραση: Κυριακή Α. Καμαρινού – Πρόλογος: Ελένη Μπέλλου Διόρθωση: Βούλα Λίτσιου – Μακέτα εξωφύλλου: Μαριάννα Τσαγκάρη Α΄+ Β΄ τόμοι Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2020, σσ. 358+344=702 Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης Ένα πολύ ενδιαφέρον, συναρπαστικό και αξιόλογο δίτομο μυθιστόρημα, που κυκλοφορεί στα βιβλιοπωλεία από τις εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ. Όπως μας πληροφορεί η θαυμάσια μεταφράστρια του παρόντος μυθιστορήματος, Δρ. Κυριακή Α. Καμαρινού, το βιβλίο «κυκλοφόρησε το 1958, στον απόηχο του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ. Μετά την επιτυχία που σημείωσε το έργο Οι Ζουρμπίν, που γράφτηκε το 1952 και απέσπασε επαινετικά σχόλια από τον Μ. Σόλοχοφ, και αυτό το έργο του Β. Κοτσετόφ σημειώνει μεγάλη επιτυχία. Έγινε θεατρικό έργο το 1959 και κινηματογραφική ταινία το 1960.» Η υπόθεση του μυθιστορήματος αναφέρεται σε μια επαρχιακή βιομηχανική πόλη της ΕΣΣΔ, την πόλη Ζντάνοφ (Μαριούπολη) και χρονικά μετά από τον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο, δηλαδή μετά από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά την περίοδο 1955-1956. Η κομμουνιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ συνεχίζεται. Πρωταγωνιστές είναι εργάτες και διευθυντικά στελέχη των ορυχείων και μεταλλείων, μια εργάτρια της αλιευτικής παραγωγής, μηχανικοί και γιατροί, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, ζωγράφοι, καθοδηγητικά στελέχη του ΚΚΣΕ. Τα δρώμενα και οι εξελίξεις που αφορούν εργασιακά προβλήματα, ιδεολογικές ζυμώσεις, οργανωτικά θέματα είναι διάχυτα στο κείμενο. Δεν απουσιάζουν οι ίντρικες, οι διαμάχες, τα ατοπήματα ορισμένων, οι οποίοι ρέπουν με τον άστατο και ανήθικο χαρακτήρα τους προς μια αντι-μαρξιστική, αναθεωρητική-οπουρτονιστική κατεύθυνση και ιστορικά η αντεπανάσταση αποδείχτηκε ότι επικράτησε στους κόλπους του ΚΚΣΕ έγινε πλειοψηφικό ρεύμα ακόμη και στην κοινωνία, με αποτέλεσμα την ανατροπή του σοσιαλισμού και της επαναστατικής φυσιογνωμίας του κόμματος, αλλά και της επίτευξης διάλυσης της ΕΣΣΔ, 26.12.1991, αμέσως μετά το 28ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ (1990). Ο συγγραφέας δείχνει μέσα από το μύθο και τη δράση των ηρώων, μα και ξεκάθαρα αποδεικνύει την προσπάθεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης κατά τη δεκαετία του 1950 από την εργατική τάξη, την καθημερινότητα των ανθρώπων, τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν, τις δυσκολίες για την επίλυσή τους, αλλά και τη δυναμική που αναπτυσσόταν με τον εργατικό έλεγχο στον καταμερισμό του κοινωνικού πλούτου, και τη συστηματική οργάνωση της παραγωγής, την αισιοδοξία και την αγωνιστικότητα που επιδείκνυαν για την επιτυχία των πλάνων εργασίας κ.λπ. Ο συγγραφέας χωρίς ωραιοποιήσεις και αποκρύψεις αναδεικνύει τις αντιθέσεις που υπήρχαν μεταξύ των πραγματικών κομμουνιστών –μελών του ΚΚΣΕ και των νεωτεριστών– εκσυγχρονιστών «κομμουνιστών», περιγράφει τις αντιπαραθέσεις, τις αποκαλύψεις, κάποιες ανεπίτρεπτες ηθικά, κοινωνικά και κομματικά πράξεις και ενέργειες ορισμένων κομματικών μελών και στελεχών, το γενικότερο κλίμα που επικρατούσε στο εργοστάσιο και στις οικογενειακές συνάξεις κ.λπ. Η συνέχεια επί του βιβλίου… Πυκνό, καλογραμμένο λογοτεχνικό κείμενο, με εναλλαγές εικόνων, τόπων και προσώπων, κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Οι γλαφυρές και λεπτομερείς περιγραφές τόπων και πραγμάτων, ενημερώνουν μ’ ευχάριστο τρόπο τον αναγνώστη, προσφέροντάς του όμορφες εικόνες, αλλά και ένα πλήθος από πληροφορίες. Από το μυθιστόρημα μαθαίνουμε με λεπτομέρειες τη λειτουργία, τη φύση, τις αντιξοότητες και τα προβλήματα σ’ ένα εργοστάσιο μεταλλουργίας και μάλιστα κατά την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Γίνονται αναφορές ή διαδραματίζονται γεγονότα σε ορισμένες από τις παρακάτω πόλεις και κωμοπόλεις: Κουζνιέτσκ, Μαγνιτογκόρσκ, Οβράζναγια, Μόσχα, Γιούζοφκα, Ριμπάτσκι, Κούτκα. Ένας χάρτης, που να φαίνονται όλοι οι τόποι, όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα στο μυθιστόρημα, κρίνεται κατά τη γνώμη μου απαραίτητος να υπάρχει στο τέλος του τόμου Β΄. Διευκολύνει πολύ τον αναγνώστη, ώστε ν’ αντιλαμβάνεται καλύτερα την εξέλιξη των γεγονότων. Η Ελένη Μπέλλου, μέλος του Π.Γ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ, προλογίζει μ’ ένα γλαφυρό, επιστημονικό και εμπεριστατωμένο και υποδειγματικό (ουσιαστικά δοκιμιακό) κείμενό της, την παρούσα έκδοση, ιδωμένο με μαρξιστική ματιά, που θα το ζήλευε ο καλύτερος βιβλιοκριτικός. Γράφει, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Το μυθιστόρημα είναι ιστορικά τοποθετημένο γύρω στο 20ό Συνέδριο (1956) του Κομμουνιστικού Κόμματος στη Σοβιετική Ένωση. Οι μύθοι και οι χαρακτήρες του έχουν ως υπόβαθρό τους τα ζητήματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, την κοινωνική διαπάλη που αναπτύσσεται γι’ αυτά και βέβαια την αντανάκλασή της στην εσωκομματική διαπάλη. Επομένως είναι ένα μυθιστόρημα βαθιά πολιτικοποιημένο, χρονικά τοποθετημένο ίσως στην πιο αποφασιστική, την πιο κρίσιμη περίοδο για την κομμουνιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ.» Προτείνω όλα τα μυθιστορήματα να περιέχουν, όπως τα θεατρικά έργα, στην αρχή του βιβλίου τα «ΠΡΟΣΩΠΑ», ώστε ο αναγνώστης να μπορεί να κατανοήσει καλύτερα τη δράση τους κατά την εξέλιξη της υπόθεσης. Αυτό κρίνεται, ιδιαίτερα απαραίτητο, σε μυθιστορήματα, τα οποία έχουν μεταφραστεί από άλλες γλώσσες, αφού τα ξένα ονόματα δε μας είναι οικεία και ως εκ τούτου, δυσχεραίνεται η μνήμη μας κατά τη συνάντηση στο κείμενο των διαφόρων ονομάτων, με συνέπεια να μη γίνεται πλήρως κατανοητή η υπόθεση, αφού δεν μπορούμε να συνδυάσουμε τα πρόσωπα με τη συγγενική μεταξύ τους σχέση, την ιδιότητά τους, το επάγγελμά τους κ.ο.κ. Για το παρουσιαζόμενο μυθιστόρημα, καταγράφουμε τα πρόσωπα, πρωταγωνιστικά και μη, κατά σειρά παρουσίασης, και προτείνω να συμπεριληφθούν στη β΄ έκδοση του παρόντος δίτομου ή να τυπωθεί ένθετο, το οποίο θα συνοδεύει το υπάρχον δίτομο. Βέβαια, κατά τη γνώμη του εκδοτικού οίκου σε συνεργασία με τη μεταφράστρια και τον επιμελητής έκδοσης του δίτομου, είναι δυνατό να «ΠΡΟΣΩΠΑ» να περιοριστούν στα πλέον πρωταγωνιστικά και πιο συχνά εμφανιζόμενα στο μυθιστόρημα: ΠΡΟΣΩΠΑ: ΑΔΕΛΦΟΙ ΓΙΕΡΣΟΦ: 1. ΠΛΑΤΩΝΑΣ ΤΙΜΟΦΕΓΙΕΒΙΤΣ, Πρωτομάστορας των υψικαμίνων και των φούρνων Μαρτέν, Προϊστάμενος της Ίσκρα Κοζακόβα, ο μεγαλύτερος από τ’ αδέλφια. 2. ΓΙΑΚΟΦ ΤΙΜΟΦΕΓΙΕΒΙΤΣ, πρώην εργάτης στο Τμήμα των φούρνων Μαρτέν, στο εργοστάσιο της Γιούζοφκα, και μετά απ’ τον Πατριωτικό Πόλεμο, Μουσικός, Μαέστρος φιλαρμονικής, επικεφαλής της καλλιτεχνικής ομάδας του εργοστασίου, Διευθυντής της λέσχης στο «Μέγαρο του Πολιτισμού», Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Θεάτρου του Κουζνίετσεκ. 3. ΙΠΚΝΑΤ ΤΙΜΟΦΕΓΙΕΒΙΤΣ, σκοτώθηκε στον Πατριωτικό Πόλεμο. 4. ΣΤΕΠΑΝ ΤΙΜΟΦΕΓΙΕΒΙΤΣ (Στιόπκα), αρχικά κομσομόλος, αργότερα συνεργάτης των Γερμανών, προδότης. 5. ΣΕΡΑΦΙΜΑ ΓΙΕΡΣΟΦ, Βοηθός γιατρού στην πολυκλινική του Κουζνίετσεκ, σύζυγος πλοιάρχου. 6. ΝΤΜΙΤΡΙ ΤΙΜΟΦΕΓΙΕΒΙΤΣ (Ντίμα ή Ντιμότσκα ή Μίτενκα ή Μίτια), πρώτος χειριστής της πρέσας. 7. ΒΑΡΙΑ ΓΙΕΡΣΟΦ, η μικρότερη αδελφή, η οποία εργαζόταν στο Θέατρο του Κουζνίετσεκ. ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΡΟΣΩΠΑ: ΤΙΜΟΦΕΪ (ΤΙΜΟΘΕΟΣ) ΙΓΚΝΑΤΙΕΒΙΤΣ ΓΙΕΡΣΟΦ, πατέρας των αδελφών Γιερσόφ, ο οποίος βασανίστηκε από τους Γερμανούς στον Πατριωτικό Πόλεμο και πέθανε ηρωικά. ΜΑΡΙΑ ΦΙΟΝΤΟΡΟΒΝΑ (Μάσα), σύζυγος του Πλάτωνα Γιερσόφ, η οποία πέθανε κατά τον πρώτο χρόνο του Πατριωτικού Πολέμου. ΒΑΛΕΝΤΙΝΑ ΙΒΑΝΟΒΝΑ, σύζυγος του Γιάκοφ Τιμοφέγιεβιτς. ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΛΒΟΒΙΤΣ ΓΚΟΥΛΙΑΓΕΦ («θείος Σιούρα»), Ηθοποιός, γείτονας του Πλάτωνα Τιμοφέγιεβιτς. ΒΙΤΑΛΙ ΚΟΖΑΚΟΦ (Βίτκα ή Βίτενκα), Ζωγράφος ΙΣΚΡΑ ΒΑΣΙΛΙΕΒΝΑ ΜΙΧΑΗΛΟΒΙΤΣ ΚΟΖΑΚΟΒΑ (Ίσκρενκα ή Ισκρούλα), Μεταλλουργός-Μηχανικός, σύζυγος του Βιτάλι Κοζακόφ. ΛΙΟΥΣΚΑ (Λιούσια ή Λιουντμίλα), κόρη της Ίσκρα Κοζακόβα. ΑΝΤΡΕΪ ΙΓΚΝΑΤΙΕΒΙΤΣ (Ιγκνάτ ή Αντριούσκα), Μάστορας στο τμήμα των φούρνων, ανιψιός των αδελφών Γιερσόφ, γιος του σκοτωμένου στον Πατριωτικό Πόλεμο αδελφού τους, Ιγκνάτ. ΟΛΓΑ ΒΕΛΙΤΣΚΙΝΑ ΣΕΡΓΚΙΕΓΕΒΝΑ (Λέλετσκα ή Λέλια ή Όλια ή Όλενκα), Εργάτρια στο Συνεταιρισμό των Ψαράδων στο χωριό Ριμπάτσεγιε, η αγαπημένη του Ντμίτρι Γιερσόφ, παλιά φίλη του Στεπάν Γιερσόφ. ΟΥΣΤΙΝΟΒΝΑ, θεία των αδελφών Γιερσόφ, αδελφή του πατέρα τους. ΚΛΑΒΝΤΙΑ ΝΤΜΙΤΡΙΕΒΝΑ ΦΙΛΙΠΟΒΝΑ, γειτόνισσα. ΒΟΛΟΝΤΙΑ, ΣΑΝΚΑ (Σάνια) και ΜΠΟΡΙΣ (Μπόρια), γιοι του Πλάτωνα Τιμοφέγιεβιτς Γιερσόφ, εγγόνια της Ουστίνοβνα. ΛΙΟΥΜΠΟΤΣΚΑ, μουσικός, κόρη του Πλάτωνα Τιμοφέγιεβιτς Γιερσόφ, εγγονή της Ουστίνοβνα. ΚΑΠΙ ΓΚΑΡΜΠΑΤΣΕΒΑ (Καπούσκα ή Κάποτσκα ή Καπιτολίνα), Φοιτήτρια ιατρικής, φίλη και αργότερα σύζυγος του Αντρέι Ιγκνάτιεβιτς Γιερσόφ. ΑΝΝΑ ΝΙΚΟΛΑΓΙΕΒΝΑ (Νιούρα), μητέρα της Κάπι. ΙΒΑΝ ΓΙΑΚΟΒΛΕΒΙΤΣ ΓΚΑΡΜΠΑΤΣΕΦ (Βανιούσκα ή Βάνια), Γραμματέας της Κομματικής Επιτροπής Πόλης, πατέρας της Κάπι. ΓΚΕΟΡΓΚΙ ΓΚΑΡΜΠΑΤΣΕΦ, αδελφός της Κάπι. ΣΙΜΟΤΣΚΑ, Γραμματέας του γραφείου του Ιβάν Γκαρμπάτσεφ, στο κτήριο της Κομματικής Επιτροπής Πόλης. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝ ΡΟΜΑΝΟΒΙΤΣ ΟΡΛΕΑΝΤΣΕΦ, Μεταλλουργός-Μηχανικός στο Τμήμα των φούρνων Μαρτέν, μέλος του ΚΚΣΕ. ΑΝΤΟΝ ΓΙΕΡΓΚΟΡΟΒΙΤΣ ΤΣΙΜΠΙΣΟΦ, Διευθυντής εργοστασίου ΖΟΓΙΑ ΠΕΤΡΟΒΝΑ (Ζόγιενκα), Γραμματέας του Τσιμπίσοφ ΚΡΟΥΤΙΛΙΤΣ, Μηχανικός-Εφευρέτης ΣΟΝΙΑ, πρώην σύζυγος του Κρουτίλιτς. ΤΟΜΑΣΟΥΚ, Σκηνοθέτης θεάτρου ΜΠΟΡΙΣ ΚΑΛΙΣΤΡΑΤΟΒΙΤΣ ΒΟΡΟΜΠΕΪΝΙ, Μηχανικός, πρώην συνεργάτης των Γερμανών, προδότης, αργότερα Πρωτομάστορας των υψικαμίνων και των φούρνων Μαρτέν, αντικαταστάτης του Πλάτωνα Τιμοφέγιεβιτς Γιερσόφ. ΓΙΟΥΡΙ ΦΙΟΝΤΟΡΟΒΙΤΣ ΤΟΜΑΣΟΥΚ, Σκηνοθέτης Θεάτρου ΒΛΑΣΟΦ, προδότης στρατηγός, συνεργάτης των Γερμανών ΚΟΝΣΤΑΝΤΙΝ ΡΟΜΑΝΟΒΙΤΣ ΟΡΛΕΑΝΤΣΕΦ (Κόστενκα), Μηχανικός του τμήματος της τεχνολογικής υπηρεσίας. ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΤΗΣ της εφημερίδας της περιοχής. ΣΥΖΥΓΟΣ, η δεύτερη του Ορλεάντσεφ («στρατηγίνα»). ΓΚΑΛΙΝΑ («Γκαζέλα»), ερωμένη του Ορλεάντσεφ. ΑΛΕΞΑΧΙΝ, Δραματουργός, Ασυρματιστής στο σταθμό ασυρμάτου του λιμανιού ΦΙΟΝΤΟΡ ΦΙΟΝΤΟΡΟΒΙΤΣ ΜΠΟΥΣΙΡΙΝ, Συντάκτης τοπικής εφημερίδας του Κουζνιέτσκ [ΜΟΣΧΟΒΙΤΗΣ], Λογοτέχνης-Κριτικός τέχνης ΜΠΟΜΠΡΟΦ, Πρόεδρος του Λαϊκού Συμβουλίου του Κουζνίετσεκ. ΓΙΕΓΚΟΡΟΒΝΑ, καθαρίστρια στο Σπίτι του Πολιτισμού του Κουζνιέτσεκ. ΜΠΑΡΜΠΑ-ΜΟΚΕΪΤΣ, γείτονας του Αντρέι και της Κάπι. Τη μετάφραση υπογράφει, όπως προαναφέραμε, η Κυριακή Α. Καμαρινού, Δρ. Κοινωνιολογίας, Παιδαγωγός και συγγραφέας, Διδάσκουσα στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Πρόκειται για μια νέα δημιουργία, όπως φυσικά είναι κάθε μετάφραση κειμένου. Ο αναγνώστης απολαμβάνει το κείμενο σε απλή και πλούσια δημοτική γλώσσα, όπου φανερώνονται οι γλωσσικές και συντακτικές αρετές της μεταφράστριας, η οποία κατέχει τη ρωσική γλώσσα, αφού έζησε και σπούδασε κάποια χρόνια στην Ε.Σ.Σ.Δ. Μια απολαυστική μετάφραση ενός θαυμάσιου μυθιστορήματος, που αναμφίβολα συναρπάζει τον αναγνώστη του. Αξίζουν συγχαρητήρια στους επιμελητές της έκδοσης και στη ΣΤΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, για τη θαυμάσια επιλογή της, ώστε να φτάσει το υπέροχο αυτό μυθιστόρημα σε μας, τους τυχερούς αναγνώστες. Ένα μυθιστόρημα που μας έκανε πιο σοφούς, γνωστικά, αλλά και πολιτικά. Όσα περισσότερα μαθαίνουμε για την Ιστορία της ΕΣΣΔ και για την μεγάλη προσπάθεια οικοδόμησης του Σοσιαλισμού σ’ αυτή, για τα επιτεύγματα, τις δυσκολίες, τις αντιξοότητες και τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν, τόσο το καλύτερο για όλους μας και ιδιαίτερα για την Εργατική τάξη. Σας ευχόμαστε «καλή ανάγνωση»!

Αιμίλιος Κομβόπουλος: Ρωμιός ερασιτέχνης ηθοποιός και σκηνοθέτης Παρουσιάζει η Κυριακή Πετράκου // Καθηγήτρια Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών Θανάσης Ν. Καραγιάννης Αιμίλιος Κομβόπουλος. Ρωμιός ερασιτέχνης ηθοποιός και σκηνοθέτης Εκδόσεις Τσουκάτου, Αθήνα 2019, 110 σελ. Ο Θανάσης Καραγιάννης είναι συγγραφέας πολλών μελετών, επί πολλών θεμάτων, βιβλίων και άρθρων, με έμφαση, όπως υπαγορεύεται από τη θεμελιώδη ενασχόλησή του με το σχολείο, στην παιδαγωγική διάσταση της λογοτεχνίας και της τέχνης που απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους. Το θέατρο κατέχει περίοπτη θέση στα ενδιαφέροντά του, αρχής γενομένης από τη διδακτορική διατριβή του (Ο Βασίλης Ρώτας και το έργο του για παιδιά και εφήβους. Θέατρο – Ποίηση – Πεζογραφία – «Κλασσικά Εικονογραφημένα», Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2007). Έκτοτε ασχολείται εντατικά, συστηματικά και δόκιμα με τη θεατρική έρευνα, εστιασμένη ιδίως –αν και όχι αποκλειστικά– στο θέατρο για ανηλίκους. Για ένα διάστημα έγραφε θεατρική κριτική για το παιδικό/νεανικό θέατρο, τομέα εντελώς ασυνήθιστο αν όχι ανύπαρκτο, στη θεατρική κριτική, ουσιαστικά μια καινοτομία. Παρουσίαζε επίσης παραστάσεις του παιδικού θεάτρου της εποχής στο αείμνηστο τηλεοπτικό κανάλι 902. Ακόμα έχει διδάξει παιδικό θέατρο στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Τα δύο τελευταία χρόνια, μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη και ερευνά τα έργα και τις παραστάσεις του ερασιτεχνικού και παιδικού ως επί το πλείστον θεάτρου εκεί. Οι θεατρικές δραστηριότητες στην Κωνσταντινούπολη και γενικώς στην λεγόμενη καθ’ ημάς Ανατολή, αποτελούν αντικείμενο έρευνας στα πλαίσια της ελληνικής θεατρολογίας τις τελευταίες δεκαετίες, αποκαλύπτοντας μια θεατρική ζωή πλουσιότερη από αυτήν του ελλαδικού χώρου τον 19ο και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα (σε ποσότητα, καθόσον κέντρο των εξελίξεων στο δράμα αλλά και στις παραστασιακές μεθόδους υπήρξε ανέκαθεν η Αθήνα, όπως είναι εύλογο). Η ερασιτεχνία εντάσσεται σε αυτήν και έχει γίνει αντικείμενο έρευνας ήδη από τους πρώτους ιστορικούς του θεάτρου μας, Νικόλαο Λάσκαρη και Γιάννη Σιδέρη, οι οποίοι όμως δεν κατανόησαν πλήρως την αξία της. Οι σύγχρονοι θεατρολόγοι όμως έχουν αρχίσει να την κατανοούν και να την εκτιμούν. Το εν λόγω βιβλίο του Θανάση Καραγιάννη έχει μια σαφέστατη δομή κατά τη δόκιμη και καθιερωμένη μεθοδολογία, η οποία είναι η πλέον εύληπτη (και ευχάριστη) στον αναγνώστη. Το πρώτο κεφάλαιο με τίτλο «Η ζωή του Αιμίλιου Κομβόπουλου» παρουσιάζει στη διαχρονία την γενεαλογία και την προσωπική ιστορία του Αι. Κομβόπουλου: τη ζωή και την ιστορία των γονιών του, τη δική του, τα παιδιά του, τα επαγγέλματα, τις στροφές της ζωής του. Πέρα από την έννοια της βιογραφίας ενός προσώπου που για κάποιον λόγο μας ενδιαφέρει, μαθαίνουμε ή θυμόμαστε τις τύχες των Ελλήνων στην Πόλη, που πάντα μας συγκινεί και μας πονάει. Δεν ξεχνάμε ότι και όταν χάθηκε για τον Ελληνισμό επισήμως η Πόλη, δεν χάθηκε εντελώς. Έμεινε ως ισχυρό θρησκευτικό, οικονομικό και πολιτισμικό κέντρο μια ισχυρής ελληνικής παροικίας έως το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, οπότε οι τουρκικοί διωγμοί προκάλεσαν τη συρρίκνωσή της. Ο Αιμίλιος Κομβόπουλος (γεννήθηκε το 1927), παρότι οι ιστορικές περιστάσεις τον ανάγκασαν να γίνει βιοπαλαιστής και να μην αποκτήσει την παιδεία την οποία επιθυμούσε διακαώς, είχε πάντοτε την κλίση των Κωνσταντινουπολιτών για τον πολιτισμό γενικά και το θέατρο ειδικά. Διέθετε προφανώς φυσικό ταλέντο και είχε καλή φωνή. Η θεατρική πορεία του διήρκεσε 50 χρόνια και ήταν πλήρης. Πρωταγωνίστησε ή συμμετείχε σε παραστάσεις, ορισμένες τις σκηνοθέτησε. (Δεύτερο κεφάλαιο: «Η προσφορά του Αιμίλιου Κομβόπουλου στο Ρωμαίικο Ερασιτεχνικό Θέατρο της Κωνσταντινούπολης») Η μελέτη αυτή του Θαν. Καραγιάννη παρουσιάζει τις παραγωγές για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία, δίνοντας όλους τους παράγοντες, και φωτογραφικό υλικό που περιλαμβάνει και προγράμματα. Παραθέτει και μια συνέντευξη με τον ίδιο τον Αι. Κομβόπουλο, ο οποίος, με τον απλό και βιωματικό λόγο του, μεταφέρει συγκινητικά την αγάπη του (για το θέατρο) και την εμπειρία του από το θέατρο. Με την πληρότητα αυτή, εκτός από ευχάριστο ανάγνωσμα, το βιβλίο αποτελεί μελέτη αναφοράς για τον ειδικό του θεάτρου, που γνωρίζει τα θέματα και την αξία τους.

ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης «Χωρίς επαναστατική θεωρία, δεν μπορεί να υπάρξει επαναστατική δράση» (Βλαντιμίρ Ίλιτς Ουλιάνοφ Λένιν). Αυτή την πολιτική παρακαταθήκη του μεγάλου αυτού κομμουνιστή επαναστάτη, θεμελιωτή της επαναστατικής θεωρίας και πρωτεργάτη οικοδόμησης της ΕΣΣΔ, την έχει κατανοήσει πλήρως το ΚΚΕ και η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, και γι’ αυτό την εφαρμόζουν στην πράξη από κοινού, παντοιοτρόπως, αλλά και… στον εκδοτικό τομέα. Το παρόν βιβλίο θα το ενέτασσα σε μια κατηγορία βιβλίων (έχουν κυκλοφορήσει και άλλα βιβλία από τη ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ) με τίτλο: «ΦΑΚΕΛΛΟΙ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΕΝΟΤΗΤΩΝ», όπου με μεθοδικό και συνοπτικό τρόπο, αλλά και πολύ εύληπτο, παρουσιάζονται θεματικές ενότητες, όπως επί τω προκειμένω «η επαναστατική θεωρία». Μια θεματική ενότητα πολύ σημαντική για τον μαρξισμό-λενινισμό, άρα για το ΚΚΕ και την επιτυχία της επαναστατικής δράσης του. Εδώ, αναλαμβάνει η Ιδεολογική Επιτροπή του Κεντρικού Συμβουλίου (Κ.Σ.) της Κομμουνιστικής Νεολαίας Ελλάδας (Κ.Ν.Ε.) να σχεδιάσει τον συγκεκριμένο «ΦΑΚΕΛΛΟ ΘΕΜΑΤΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ», να συντάξει τα κείμενα, που υποστηρίζουν το θέμα, να φροντίσει να έχουν εκλαϊκευτικό χαρακτήρα και με τη συνδρομή του «Δημιουργικού» της ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣ, να παρουσιαστεί στους αναγνώστες αυτό το θαυμάσιο από εκτυπωτική (με έγχρωμες φωτογραφίες και ιλουστρασιόν χαρτί) και αισθητική άποψη αποτέλεσμα, που έχουμε στα χέρια μας. Το βιβλίο απαρτίζεται από τέσσερις κειμενικές ενότητες: Ενότητα 1: Η κοινωνία που ζούμε σήμερα, ο καπιταλισμός Ενότητα 2: Σοσιαλισμός, η κοινωνία για την οποία παλεύουμε Ενότητα 3: Η Σοσιαλιστική Επανάσταση Ενότητα 4: Οι κυριότεροι σταθμοί στην ιστορία του μπολσεβικισμού Σαφώς και το βιβλίο απευθύνεται κυρίως στη νεολαία (μαθητές, φοιτητές, νέους εργαζόμενους και ανέργους) –και όχι μόνο στα μέλη της ΚΝΕ–, αλλά και σε κάθε πολίτη, που θέλει να μάθει, να προβληματιστεί σε κοινωνικο-πολιτικό επίπεδο, να εξελιχθεί η σκέψη του, για να μπορεί να κατανοήσει τη γύρω του πραγματικότητα, να αντιληφθεί τους ταξικούς εχθρούς του, να συνειδητοποιήσει το ατομικό, οικογενειακό, κοινωνικό, οικονομικό συμφέρον του, αλλά και το συμφέρον ολόκληρης της εργατικής τάξης και των λαϊκών κοινωνικών στρωμάτων της πόλης και του χωριού, ώστε να δράσει επαναστατικά και αποτελεσματικά για τη δημιουργία μιας άλλης κοινωνίας, της σοσιαλιστικής/κομμουνιστικής. ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΟΥ Κ.Σ. ΤΗΣ Κ.Ν.Ε. ΜΙΑ ΠΡΩΤΗ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ Εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, Αθήνα 2020, σχ. 0,24 Χ 0,17 εκατ., σελ. 128 Στον «Πρόλογο», υπογραμμίζεται ότι η παρούσα έκδοση «αφορά κάθε νέο και νέα που δεν συμβιβάζεται με τη σημερινή κατάσταση, που ψάχνει απαντήσεις στα ερωτήματα και τις ανησυχίες του, πολλά από τα οποία έχουμε ήδη συζητήσει μέσα από προηγούμενες εκδόσεις της ΚΝΕ, όπως τη σειρά Αλήθειες και ψέματα για τον Σοσιαλισμό και την Αντεπίθεση, για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση, τον Σοσιαλισμό!» Στον «Πρόλογο», επίσης, τίθενται δε ερωτήματα, τα οποία απαντιούνται στο βιβλίο, όπως: «Πώς βγάζουν οι καπιταλιστές τα κέρδη τους; Ποια είναι η πηγή της εκμετάλλευσης στη σημερινή κοινωνία; Ποιος είναι ο χαρακτήρας και ο ρόλος του κράτους; Μπορεί αυτός ο κόσμος να αλλάξει και πώς; Είναι απαραίτητη η επανάσταση; Στην κοινωνία του σοσιαλισμού-κομμουνισμού πώς θα οργανώνεται η παραγωγή για την κάλυψη των λαϊκών αναγκών; Πώς θα γίνεται η συμμετοχή στη λήψη και στην εφαρμογή των αποφάσεων; Ποιος είναι ο χαρακτήρας της εργατικής εξουσίας, της “δικτατορίας του προλεταριάτου”; Ποια είναι τα καθήκοντα των κομμουνιστών στην παρέμβασή τους στο μαζικό κίνημα;» Σημειώνεται δε ότι η παρούσα έκδοση πραγματοποιήθηκε με αφορμή τον γιορτασμό των 150 χρόνων από τη γέννηση του Βλαντιμίρ Ίλιτς Ουλιάνοφ Λένιν (1870-1924), ενός από τους τρεις θεμελιωτές της επαναστατικής θεωρίας, την οποία μελέτησε μαζί με τους προγενεστέρους του Καρλ Μαρξ (1818-1883) και Φρίντριχ Ένγκελς (1820-1895). Στο τέλος κάθε κεφαλαίου υπάρχει το ίδιο μότο: «Ψάξ’ το παραπάνω…», δίνοντας σχετική με το κάθε κεφάλαιο βιβλιογραφία, παροτρύνοντας τον αναγνώστη να διαβάσει και άλλα βιβλία, δηλαδή του εξηγεί έμμεσα ότι τα μικρά κεφάλαια του βιβλίου είναι το έναυσμα για αναζήτηση, για μελέτη, για επιστημονική επεξεργασία του κάθε θέματος. Και ότι ασφαλώς υπάρχει πλούσια σχετική με το θέμα βιβλιογραφία, μέρος της οποίας προτείνεται από την Ιδεολογική Επιτροπή του Κ.Σ. της Κ.Ν.Ε. Πρόκειται για ένα πολύ χρήσιμο βιβλίο, απαραίτητο να βρεθεί οπωσδήποτε στα χέρια κάθε εργάτη και γενικά κάθε εργαζόμενου, ανέργου, νέας και νέου ιδιαίτερα, μια και οι τελευταίοι διαθέτουν λόγω ηλικίας μεγαλύτερη ικανότητα κατανόησης, μνήμης, αντίληψης, με αποτέλεσμα, σε συνδυασμό με τη μελέτη παρόμοιων βιβλίων, αλλά και της παρακολούθησης ειδικών μαθημάτων και διαλέξεων, να εξελιχθούν ταχύτερα και αποδοτικότερα σε επαναστατικά νιάτα, μεγάλη δύναμη κρούσης στο ταξικό μαζικό κίνημα. Οι μεγαλύτερες ηλικίες των αναγνωστών θα ατσαλωθούν από τη γνωριμία τους με την επαναστατική θεωρία, θα προσθέσουν στην πείρα τους από τη συνδικαλιστική δράση και κυρίως από την ταξική συνδικαλιστική δράση του και περισσότερες θεωρητικές γνώσεις, απαραίτητες για την ουσιαστική και αποτελεσματική σύνδεσή τους με την επαναστατική δράση τους. Οι μη μυημένοι σε παρόμοια θεωρητικά ζητήματα, αρχικά θα ξαφνιαστούν ευχάριστα, και στη συνέχεια θα πειστούν και για περισσότερη θεωρητική κατάρτιση και για την ενεργό συμμετοχή τους στο ταξικό/επαναστατικό κίνημα. Ελπίζουμε, επίσης, να μπει σε βιβλιοθήκες κάθε είδους, να διαβαστεί και να συζητηθεί σε σχετικές βιβλιοπαρουσιάσεις, που πραγματοποιούνται κατά τόπους και κατά περιόδους. Με μια κουβέντα: ευχόμαστε να διαδοθεί πλατιά. Εν κατακλείδι, πάντοτε θα συγχαίρουμε δημόσια τη «ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ» για τις εκδοτικές επιλογές της και πάντοτε θα τη συγχαίρουμε για το θαυμάσιο εκδοτικό αποτέλεσμα και φυσικά τους συντελεστές συγγραφής των κειμένων και της έκδοσής τους. Γιατί, όντως πρόκειται για μια πολύ σημαντική εκδοτική πηγή, απ’ όπου αναβλύζουν επιστημονικές γνώσεις όλων των περιοχών του επιστητού, προβληματισμοί, ιδέες, θεωρίες και πρακτικές, ιστορικές καταγραφές, ερμηνείες και εκλαϊκευτικές προσεγγίσεις, που αφορούν την επαναστατική θεωρία, χρήσιμες για την επαναστατική δράση της εργατικής τάξης και των λαϊκών κοινωνικών στρωμάτων. Πέρα από τη μεγάλη προσφορά της στην ελληνική και διεθνή λογοτεχνία και δη αυτή που προέρχεται από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες ή από παγκόσμιας εμβέλειας αστούς και μη προοδευτικούς λογοτέχνες, που και αυτοί συμβάλλουν με τον τρόπο τους στην πορεία για μια δίκαιη, ειρηνική και ανθρώπινη κοινωνία, τη σοσιαλιστική/κομμουνιστική!

Αδαμάντιος Στ. Ανεστίδης – Ένας Ευπατρίδης των Γραμμάτων Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης Η Εταιρεία Μελέτης της καθ’ ημάς Ανατολής είναι γνωστότατη κυρίως στους ρωμιούς Κωνσταντινουπολίτες, αλλά και στους Σμυρνιούς, Ίμβριους, Τενέδιους και ενγένει Μικρασιάτες, Καππαδόκες, Πόντιους κ.ο.κ. για τη μακροχρόνια πολυσχιδή και πλούσια δραστηριότητά της (εκδόσεις βιβλίων, επιστημονικών δελτίων: «Η καθ’ ημάς Ανατολή», «Δελτίο της καθ’ ημάς Ανατολής» και περιοδικών: «Δεξαμενή» και «Κινστέρνα», συνέδρια, επιστημονικές ημερίδες, διαλέξεις κ.ά.) Το 2020, οπότε κυκλοφόρησε ο παρών τιμητικός (αφιερωματικός/αναθηματικός) τόμος στον αείμνηστο Αδαμάντιο (Διαμαντή) Στ. Ανεστίδη η Εταιρεία απαρτιζόταν από την εξής πενταμελή επιτροπή: Σάββας Τσιλένης (Πρόεδρος), Δέσποινα Παπουτσόγλου (Γενική Γραμματέας), Θάνος Ζαράγκαλης (Ταμίας), Νίκη Σταυρίδη (Συντονίστρια) και Γευσώ Παπαδάκη (Μέλος). Για την επιμέλεια του τόμου ορίστηκε τριμελής Εκδοτική Επιτροπή, με τα εξής μέλη: Σταύρος Θ. Ανεστίδης, Δέσποινα Παπουτσόγλου και Σάββας Τσιλένης. Ο Σταύρος Θ. Ανεστίδης, στο σύντομο, αλλά μεστό εισαγωγικό κείμενό του, με τίτλο «Αδαμάντιος Στ. Ανεστίδης (1933-2013). Ένας Ευπατρίδης των Γραμμάτων» (σελ. 11-15), σκιαγραφεί επαρκώς την εργο-βιογραφία του τιμώμενου στον τόμο, με γλαφυρό ύφος και εκλαϊκευτικό λόγο. Ο Σταύρος Θ. Ανεστίδης κλείνει αυτό το εισαγωγικό του σημείωμα, με τις εξής διαπιστώσεις: «Δεν υπήρξε ποτέ λόγιος έγκλειστος στη βιβλιοθήκη του. Αποταμίευε τον πλούτο των γνώσεων, αισθανόμενος την ανάγκη να τον διαμοιραστεί, μεταδίδοντας στους μαθητές, στους συνεργάτες και στους φίλους του ό,τι γνώριζε ή ό,τι από μελέτη συνέλεγε, πιστεύοντας ότι η καλλιέργεια της γνώσης και η αναμετάδοσή της αποτελούν συντελεστές ανάπτυξης και προόδου. Ήταν πάντοτε έτοιμος σε διδασκαλία και πάντοτε πρόθυμος σε μαθητεία. Επιγραμματικά, ήταν ένας ευπατρίδης των γραμμάτων. Αυτός ο χαρακτηρισμός του αρμόζει απόλυτα.» Στον παρόντα τιμητικό τόμο παίρνουν μέρος με μελετήματά τους ρωμιοί και μη πνευματικοί άνθρωποι, των οποίων παρουσιάζουμε τα 29 ονοματεπώνυμα πανεπιστημιακών δασκάλων και μη και τους τίτλους των επιστημονικών εργασιών τους, με ιστορικό περιεχόμενο, που όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης, οι περισσότερες αφορούν την Κωνσταντινούπολη: Νίκος Βαΐτσης, «Περιορισμοί για κρασί και άλλα ποτά στην Κωνσταντινούπολη κατά τον 16ο αιώνα» (σελ. 17-31), Παναγιώτα Γαλανού, «Οικουμενικό Πατριαρχείο και Οθωμανική Διοίκηση στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα» (σελ. 33-44), Μάρκος Φ. Δραγούμης, «Ο Samuel Baud-Bovy όπως τον γνώρισα» (σελ. 45-49), Θάνος Ζαράγκαλης, «Το Ισλάμ του συγγραφέα Αχμέτ Ουμίτ» (σελ. 51-54), Ιάκωβος Φραντζής, Μητροπολίτης Μυτιλήνης, Ερεσσού και Πλωμαρίου, «Η αγιότητα και οι άγιοι της Λέσβου» (σελ. 55-70), Λήδα Ιστικοπούλου, «Οι Γυναικείοι Σύλλογοι στην Κωνσταντινούπολη, 1861-1922» (σελ. 71-76), Χρυσόστομος Καλαϊτζής, Μητροπολίτης Μύρων, «γράμμα στο υπερπέραν σε μια αφανή αλλά ένδοξη προσωπικότητα (Μ. Πρωτονοτάριος, Χρήστος Ιωάννου Παπαϊωάννου) (1867-1937)» (σελ. 77-84), Δημήτρης Καμούζης, «Διαχρονικό σημείωμα του Κωνσταντίνου Π. Σπανούδη για τη ρωμαίικη μειονότητα της Κωνσταντινούπολης (Δεκέμβριος 1933)» (σελ. 85-103), Ανθή Καρρά, «Τζεβάτ Τσαπάν: Από τη μητρική κρητική γλώσσα στη μετάφραση της ελληνικής και παγκόσμιας ποίησης» (σελ. 105-118), Νίκος Θ. Κόλμαν, «Ο φαναριώτης στοχαστής Αδαμάντιος (Διαμαντής) Ανεστίδης» (σελ. 119-122), Ελπιδοφόρος Λαμπρυνιάδης, Αρχιεπίσκοπος Αμερικής, «Η απαλλοτρίωση του κτιρίου της Ιεράς Μονής Παναγίας Καμαριωτίσσης Χάλκης (νεώτερο σχετικό ανέκδοτο έγγραφο)» (σελ. 123-144), Μιχαήλ Γ. Μερακλής, «Πάλι με χρόνια με καιρούς» (σελ. 145-149), †Γεώργιος Δ. Μεταλληνός, Πρωτοπρεσβύτερος, Ομότιμος καθηγητής πανεπιστημίου Αθηνών, «Η ευκταία επαναλειτουργία της Ιεράς Θεολογικής Σχολής Χάλκης υπό το φως της ιδρυτικής της περιόδου (1844-1864)» (σελ. 151-170), Γιάννης Μπασλής, «Ο Διαμαντής Ανεστίδης ως επιμορφωτής εκπαιδευτικών» (σελ. 171-180), Ανδρέας Χ. Μωρίκης, «Για τον αγαπημένο Διαμαντή» (σελ. 181-182), Γιώργος Ξεινός, «Η λογοτεχνική διάστασις του περιοδικού Ίμβρος» (σελ. 183-194), †Γρηγόρης Οικονομίδης, «Μορφωτικός Σύνδεσμός Νέων Χαλκηδόνος (Μοδίου)» (σελ. 195-206), Ιορδάνης Β. Παπαδόπουλος, «Τα καππαδοκικά “τζανέματα” (φαρασιώτικα παιδικά παιχνίδια)» (σελ. 207-224), Θρασύβουλος Ορ. Παπαστρατής, «Φρειδρίχου Γέη: Η νεώτερη ενορία των Ρωμιών της Πόλης και τα πέριξ αυτής» (σελ. 225-258), Ιωάννης Παπαχρήστου, «Ιστορικές σημειώσεις για την Προικόννησο (Μαρμαράς) την περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας» (σελ. 259-276), Δέσποινα Παπουτσόγλου, «Ο Μενέλαος Μαυρίδης και οι Ψηφόπετρές του» (σελ. 277-284), Χρυσόστομος Σαββάτος, Μητροπολίτης, Καθηγητής πανεπιστημίου Αθηνών, «Τρεις ενδιαφέρουσες μελέτες για την Ιστορία και τον Πολιτισμό της Μεσσηνίας» (σελ. 285-294), Νίκη Σταυρίδη, «Σλάβενκα Ντράκουλιτς. Μια φιλαλήθης πένα, μυαλό και συναίσθηση, από την περιοχή των Βαλκανίων» (σελ. 295-304), Πάρις Τακόπουλος, «Γράφοντας για τον Αδαμάντιο Ανεστίδη» (σελ. 305-307), Ξενοφών Τζαβάρας, «Μεταξύ Ίμβρου και Τουρκίας: Τουρκικά δάνεια στο γλωσσικό ιδίωμα της Ίμβρου (βαθμός επιρροής από την τουρκική γλώσσα)» (σελ. 309-318), Σάββας Ε. Τσιλένης, «Η Πόλη κατά την ακμή της οθωμανικής αρχιτεκτονικής» (σελ. 319-337), Μαρία Τσιτιμάκη, «Στοιχεία για τη ναοδομία στην Αρχιεπισκοπή Κωνσταντινουπόλεως στο πρώτο ήμισυ του 19ου αιώνα μέσα από τις εκκλησιαστικές σελίδες του Ευστράτιου Δράκου» (σελ. 339-354), Δημοσθένης Κ. Φιστούρης, «Τα δραματικά γεγονότα των απελάσεων του 1964 στην Κωνσταντινούπολη ως σημαντικό ορόσημο για τα ψαλτικά δρώμενα της Ελλάδος» (σελ. 355-371). Ενδιαφέρουσες μελέτες για διάφορά θέματα, όπως συμβαίνει συνήθως σε κάθε αφιερωματικό τόμο στη μνήμη κάποιας προσωπικότητας των γραμμάτων ή των επιστημών κ.ο.κ. και ορισμένα, όπως διαπιστώνει ο αναγνώστης, αναφέρονται στη ζωή, στο έργο και στην προσφορά του τιμώμενου Αδ. Στ. Ανεστίδη. Ο Αδαμάντιος Στ. Ανεστίδης ως δραστήριος και ακαταπόνητος Φιλόλογος, Εκπαιδευτικός, Βιβλιογράφος, Ευρετηριογράφος, Μελετητής και Συγγραφέας πήρε ένα πλήθος από πρωτοβουλίες τις οποίες πραγμάτωσε με τους συνεργάτες του στην Εταιρεία της καθ’ ημάς Ανατολής, την οποία ίδρυσε, αλλά και με μια σειρά εκδόσεων και δημοσιευμάτων στον περιοδικό τύπο κ.α. Επίσης, πραγματοποίησε ένα πλήθος εκδηλώσεων, εκδόσεων και άλλων δραστηριοτήτων στα πλαίσια και της εκπαιδευτικής του ιδιότητας και της ενγένει επιστημονικής και κοινωνικής του ευθύνης. Θα σταθούμε για λίγο σε κάποια περιστατικά της ζωής του και σε ορισμένες κρίσεις για την προσωπικότητά του και την προσφορά του στην εκπαίδευση και στα γράμματα, γενικότερα. Από το προλογικό σημείωμα του Σταύρου Θ. Ανεστίδη στο παρόν βιβλίο και από τα υπόλοιπα κείμενα (των Νίκου Θ. Κόλμαν, Γιάννη Μπασλή, Ανδρέα Χ. Μωρίκη, Πάρι Τακόπουλο) που αναφέρονται στον Αδαμ. Στ. Ανεστίδη και που εμπεριέχονται στο ίδιο βιβλίο, σταχυολογούμε ορισμένα θέματα και παραθέτουμε κάποια αποσπάσματα: «Έγινε ένας ακαταπόνητος ευρετηριαστής, πιστεύοντας ότι τα βιβλία χάνουν από την αξία τους εάν δεν εμπεριέχουν πίνακα προσώπων και πραγμάτων, και “βιβλιογράφος θαυματοποιός”, όπως ίσως θα τον αποκαλούσε ο Μανουήλ Γεδεών» (Σταύρος Θ. Ανεστίδης, σελ. 12) «Στη δική του πρωτοβουλία οφείλεται και η διεξαγωγή του πρώτου Συνεδρίου Ελληνικής Βιβλιογραφίας, υπό τον τίτλο Το βιβλιογραφικό προσκήνιο στην Ελλάδα σήμερα, το οποίο συνδιοργανώθηκε τον Οκτώβριο 1989 από το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, με πρωτοστάτη τον Μάνο Χαριτάτο και τον Σύλλογο Εκπαιδευτικών Λειτουργών Κολλεγίου Αθηνών» (Σταύρος Θ. Ανεστίδης, σελ. 12) «Ταυτόχρονα άφησε αξιομνημόνευτο έργο στην ελληνική εκπαίδευση. Η εργογραφία του Α. Στ. Ανεστίδη (βλ. υποσημ, 12) έχει να επιδείξει 46 θέματα επεξεργασμένα και παρουσιασμένα με άρτια επιστημονική μεθοδολογία και εμπεριστατωμένη εμβάθυνση, αφήνοντας τεράστιο υλικό για ενδιαφερόμενους και μελετητές της Πολίτικης Γραμματείας. Ταυτόχρονα, η εκπαιδευτική του διεισδυτικότητα και η ακαταπόνητη μεθοδικότητά του επηρέασαν τους μαθητές και τους συναδέλφους του διδασκάλους.» (Νίκος Θ. Κόλμαν, σελ. 119) «Ο Διαμαντής Ανεστίδης είναι ένα δώρο ζωής για όσους τον έχουν γνωρίσει και τον έχουν ζήσει. Ανεκτίμητος φίλος, εξαιρετικός επιστήμονας, καλός καγαθός πολίτης. Κομψός με απέριττη εμφάνιση, αγαθός με σοβαρότητα και βαθύς γνώστης της επιστήμης του με σεμνότητα. Κατόρθωνε να διαχειρίζεται τα περισσεύματα της πλατιάς και βαθιάς φαναριώτικης πατριαρχικής παιδείας του και να τα εκφράζει με λιτότητα λακωνικού λόγου. […] Ο Διαμαντής ήταν Άνθρωπος. Πρόσωπο με φίλους και όχι άτομο με απλούς γνωστούς. Ζούσε αφιερωμένος πνευματικά στον συλλογικό, τον οικουμενικό εαυτό του, και όχι εγκλωβισμένος βιολογικά στον ατομικό. Γι’ αυτό και όλα τα έργα και οι πράξεις του έχουν βαθιά κοινωνική αναφορά, μέχρι και την τελευταία, που είναι η δωρεά της ανεκτίμητης βιβλιοθήκης του στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. (σσ.: 17.000 τόμοι)» (Ανδρέας Χ. Μωρίκης, σελ. 181) «Ο Αδαμάντιος ήταν ποιητής σε ό,τι εποίει και όχι μόνο ποιητής αλλά και τελειομανής.» (Πάρις Τακόπουλος, σελ. 306) Ο τόμος ανοίγει με Πιττάκιο του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου και κλείνει με τα «Ανάλεκτα» του τιμώμενου αείμνηστου Αδαμαντίου (Διαμαντή) Στ. Ανεστίδη, με τίτλο «Ό,τι θυμούμαι», όπου αναγράφονται σε πρώτο πρόσωπο κάποιες από τις αναμνήσεις του από τη ζωή του στην Πόλη, κάποιες απόψεις τους και κάποια ιστορικά στοιχεία, που αφορούν την Πόλη κ.ο.κ.. «ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΣΤ. ΑΝΕΣΤΙΔΗΣ Ένας Ευπατρίδης των Γραμμάτων» ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΤΗΣ ΚΑΘ’ ΗΜΑΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ Αθήνα 2020, σχ. 0,24 Χ 0,18 εκατ., σελ. 397 Πρόκειται για ένα βιβλίο, το οποίο ενώ φαίνεται ότι αφορά τους Κωνσταντινουπολίτες, εντούτοις αφορά και κάθε φιλομαθή αναγνώστη. Είναι καλοτυπωμένο και στο εξώφυλλο υπάρχει μια νωπογραφία των Τριών Ιεραρχών, που βρίσκεται στην οροφή της Αίθουσας Τελετών της Πατριαρχικής Μεγάλης του Γένους Σχολής, στο Φανάρι της Πόλης. Η φωτογραφία της νωπογραφίας είναι του αείμνηστου φωτογράφου του Οικουμενικού Πατριαρχείου Νικολάου Μαγγίνα (1952-2021). Εν κατακλείδι, νιώθω την ανάγκη να εξομολογηθώ δημόσια ότι διαβάζοντας τον παρόντα αφιερωματικό τόμο στον κωνσταντινουπολίτη δραστήριο και προοδευτικό Εκπαιδευτικό-Φιλόλογο, Βιβλιογράφο, Ευρετηριογράφο, Μελετητή και Συγγραφέα αείμνηστο Αδαμάντιο Στ. Ανεστίδη, έμαθα πολλά για τη σπουδαία αυτή προσωπικότητα της πολίτικης διανόησης, της ελληνικής εκπαίδευσης και των γραμμάτων μας. Βέβαια, όσοι έχουν μελετήσει την Ιστορία της Εκπαίδευσης των πρώτων δεκαετιών του 20ού αι. (αλλά και ολόκληρου του 20ού αι., βέβαια), θα αντιληφθούν ότι ο Αδαμ. Στ. Ανεστίδης ανήκει, ως ένα βαθμό (τουλάχιστο σε επίπεδο εργατικότητας, καινοτομιών, πρωτοβουλιών, μεθοδικότητας και συμβολής σε επιστημονικά ζητήματα), στη χορεία των προοδευτικών αστών εκπαιδευτικών και διανοουμένων του Γλωσσικού και Εκπαιδευτικού Δημοτικισμού, της πρώτης περιόδου του Εκπαιδευτικού Ομίλου (1910-1927), όπως αυτοί ήταν, μεταξύ άλλων, οι Αλέξανδρος Δελμούζος, Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Μίλτος Κουντουράς κ.ά. και με τους οποίους ήρθαν σε ιδεολογική σύγκρουση το 1927 (κατά τη διάσπαση του Εκπαιδευτικού Ομίλου) οι εκπρόσωποι του Κοινωνικού Δημοτικισμού: Δημήτρης Γληνός, Γιάννης και Ρόζα Ιμβριώτη, Κώστας Σωτηρίου, Κώστας Βάρναλης, Γιάνης Κορδάτος κ.ά. (Αυτή είναι μια συζήτηση άλλης ώρας…) Η αστική τάξη, βέβαια, όπως στον Μεσοπόλεμο, έτσι και αργότερα, κατά τη μεταπολεμική περίοδο, ακόμη και σήμερα έχει τους δικούς της διανοούμενους: άλλους συντηρητικούς, άλλους αντιδραστικούς, άλλους προοδευτικούς. Ιδιαίτερα, με προβλημάτισε το κείμενο του Γιάννη Μπασλή, «Ο Διαμαντής Ανεστίδης ως επιμορφωτής εκπαιδευτικών» (σελ. 171-180), όπου αντιλαμβάνεται κάποιος τις αλληλοσυγκρουόμενες ιδεολογικές τάσεις αστικού χαρακτήρα (συντηρητισ-μός ≠ προοδευτισμός), οι οποίες υπήρχαν στο (Αμερικανικό) Κολλέγιο Αθηνών, ενώ υπηρετούσε εκεί ο τιμώμενος. Θεωρώ ότι η μελέτη κάθε βιβλίου αποβαίνει χρήσιμη στον αναγνώστη του, με την προϋπόθεση να έχει αναπτύξει την κριτική και διαλεκτική σκέψη του. Ο παρουσιαζόμενος τιμητικός τόμος διατίθεται από την Εταιρεία Μελέτης της καθ’ ημάς Ανατολής (www.etmelan.gr) (τηλ. 6947202698)

Δυο αποκαλυπτικά ιστορικά βιβλία για το 1821 1. Η μαύρη βίβλος του 1821. Ο Γρηγόριος Ε΄ και άλλοι πατριάρχες, μέσα από τις αντεπαναστατικές τους εγκυκλίους ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Θάνος Βερέμης ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: Μηνάς Παπαγεωργίου Εκδόσεις, Αθήνα 2021, σχ. 0,22 Χ 0,13, σελ. 141 2. Τα απαγορευμένα βιβλία του 1821. Καύσεις βιβλίων και λογοκρισία των ιδεών από το πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ: Μηνάς Παπαγεωργίου Εκδόσεις iWrite, Αθήνα 2021, σχ. 0,22 Χ 0,13, σελ. 143 Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης Η συγκυρία μάς επιβάλει να παρουσιάσουμε δυο βιβλία, που αποδεικνύουν –δεν είναι, βέβαια, η πρώτη φορά στην ελληνική και διεθνή ιστορία–, τη δίωξη και τον κατατρεγμό ιδεών, επιστημών, επιστημόνων κ.ο.κ., περιορίζοντας ή και καταργώντας ουσιαστικά την ελευθερία της έρευνας και της γνώσης, την ελευθερία και τον πλουραλισμό, καθώς και την ελεύθερη διακίνηση ιδεών, με ανεπίτρεπτες και αντιδημοκρατικές μεθόδους, καθώς και συμπεριφορές δουλοφροσύνης και ιδέες και προτροπές στον ραγιαδισμό, στην τυραννία, στη σκλαβιά κ.ο.κ. Ποια είναι η συγκυρία, στην οποία προαναφερθήκαμε; Και μη σκεφτεί κάποιος ότι από το συμβάν στο οποίο αμέσως θ’ αναφερθώ έχουν περάσει αρκετοί μήνες, διότι αμέσως θα υποστηρίξω ότι όσο χρονικό διάστημα και αν παρέλθει, πρέπει να παραμένει ζωντανή στη μνήμη μας η αποφράδα εκείνη μέρα, ώστε η ιστορική μνήμη μας να μην «είναι κοντή», αλλά να επανέρχεται μετά από την ανάκλησή της για να μην ξεχνάμε τι εστί από τη μια: ο φασισμός, ο δεσποτισμός, ο αυταρχισμός, η λογοκρισία, η ανελευθερία και από την άλλη: η ελεύθερη σκέψη, η ελευθεροτυπία και το δημοκρατικό δικαίωμα για την ελεύθερη διακίνηση ιδεών δια του λόγου ή δια του τύπου (έντυπου και ηλεκτρονικού)… Το συμβάν: Το κάψιμο βιβλίου (ή βιβλίων) του διακεκριμένου συγγραφέα, λογοτέχνη, θεατρικού συγγραφέα και παραμυθά, Ευγένιου Τριβιζά, καθηγητή Εγκληματολογίας στην Αγγλία, ο οποίος διαθέτει ένα πλουσιότατο βιογραφικό, είναι καταξιωμένος διεθνώς στο χώρο της Παιδικής Λογοτεχνίας και της Δραματουργίας για νήπια, παιδιά και εφήβους, με περισσότερα από 150 βιβλία για παιδιά στο ενεργητικό του –πολλά δε απ’ αυτά έχουν μεταφραστεί σε ξένες γλώσσες–, δραστήριος, ευρηματικός, που με την πλούσια φαντασία του έχει συμβάλλει στα μέγιστα στην ανάπτυξη της λογικής και κριτικής ικανότητας των παιδιών, της φαντασίας τους, του κοινωνικού προβληματισμού τους, της γλωσσικής ανάπτυξής τους κ.λπ. κ.λπ. Και δυστυχώς, παρουσιάζεται και στην εποχή μας το σκοταδιστικό, φασιστικό, νεοναζιστικό, αντιδημοκρατικό φαινόμενο στη Χαλκίδα, της καύσης βιβλίου (ή βιβλίων) του Ευγένιου Τριβιζά από σκοταδιστές, αντιεμβολιαστές γονείς, ενός βιβλίου που απευθύνεται σε νήπια, το οποίο μοιράστηκε σε όλα τα νηπιαγωγεία της χώρας μας και αφορά την τρέχουσα θανατηφόρο πανδημία του covid 19, με τίτλο: Όχι! Δεν θα μας μπείτε στη μύτη. Στην Ιστορία, βέβαια, έχουμε παρόμοια και ακόμη πιο χαρακτηριστικά ακραία φαινόμενα, που δεν είναι της παρούσης, ν’ αναφερθούν αναλυτικά, όπως το κάψιμο των αναγνωστικών βιβλίων του Δημοτικού μετά από τη γλωσσοεκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1917-1920, τον καταποντισμό στον Ειρηνικό ωκεανό όλων των αντιτύπων της κοινωνιολογικής μελέτης δύο χιλιανών συγγραφέων, με τίτλο: Ντόναλτ ο απατεώνας ή η διήγηση του ιμπεριαλισμού στα παιδιά (στα ελληνικά: Εκδ. ΥΨΙΛΟΝ), από τον φασίστα δικτάτορα Πινοσέτ, το κάψιμο βιβλίων από τη φασιστική δικτατορία του Ι. Μεταξά κ.ο.κ. Έκρινα, λοιπόν, σκόπιμο να παρουσιάσω στους φιλομαθείς αναγνώστες δύο σχετικά με το παραπάνω συμβάν βιβλία, αλλά και γενικότερα, δύο ιστορικά βιβλία, τα οποία υπενθυμίζουν σε κάποιους τις ήδη αποκτημένες ιστορικές γνώσεις τους και γνωστοποιούν σε άλλους (νομίζω στους περισσότερους) ορισμένες από τις ιστορικές αλλά απαγορευμένες ιστορικές αλήθειες…, που δεν είχαν την «τύχη», μάλλον δεν είχαν για διάφορους λόγους την ευκαιρία οι ίδιοι ν’ αποκτήσουν. Απαγορευμένες από το αστικό κράτος να διδαχθούν στους μαθητές όλων των σχολικών βαθμίδων είτε γιατί η αποκάλυψη της αλήθειας δεν συμφέρει την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων, το αστικό και αντιδημοκρατικό ενπολλοίς πολιτικό μας σύστημα είτε γιατί αυτές οι γνώσεις και η αλήθεια ενοχλούν το ιερατείο και κάθε είδους συντηρητικές κοινωνικές ομάδες, που αρέσκονται να διατηρούν την ιστορική λήθη μαζί με την έμπρακτη ιστορική παραχάραξη στα σχολικά βιβλία και σε (με) όλους τους αντιδραστικούς κοινωνικούς μηχανισμούς και θεσμούς που διαθέτουν. Πρόκειται για δύο αξιόλογα και ενδιαφέροντα βιβλία: 1. Η μαύρη βίβλος του 1821. Ο Γρηγόριος Ε΄ και άλλοι πατριάρχες, μέσα από τις αντεπαναστατικές τους εγκυκλίους. Ο πρόλογος του ομ. καθηγητή του ΕΚΠΑ, Θάνου Μ. Βερέμη, με θέμα: «Η σύγκρουση πνευματικής και κοσμικής εξουσίας. Ο ρόλος της εκκλησίας στην Τουρκοκρατία», κατά τη γνώμη μου είναι πολύ γενικός, «περιφερειακός», «άχρωμος, άγευστος, άοσμος», μια «διπλωματική» υπεκφυγή για να μην σχολιάσει όπως θα έπρεπε ο προλογίζων επί της ουσίας τις πατριαρχικές εγκυκλίους, τις επιστολές, τους αφορισμούς κ.ο.κ., οι οποίες παρατίθενται στο ενλόγω βιβλίο. Μέσα στη γενικότητα των ιστορικών πληροφοριών που παραθέτει ο κ. καθηγητής, ο αναγνώστης δεν μπορεί να ανιχνεύσει και να ανακαλύψει ουδέν στοιχείο για το περιεχόμενο και την αξία του βιβλίου. Υποτίθεται ότι οι πρόλογοι των βιβλίων αναφέρονται –ως είθισται– στο περιεχόμενο και τη σημασία του κάθε βιβλίου, με σκοπό ο αναγνώστης διαβάζοντας τον Πρόλογο και περαιτέρω την Εισαγωγή του βιβλίου, αν υπάρχει, ν’ αντιληφθεί «περί τίνος πρόκειται», πριν από την ανάγνωσή του και να πειστεί για την αξία και χρησιμότητά του στον εμπλουτισμό της γνωστικής του σκευής, αλλά και στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης του, στη διαμόρφωση και εξέλιξη εντέλει της πολιτικής σκέψης του… Για να μην τον αδικούμε όμως, έγραψε και μια παράγραφο που αγγίζει τα περιλαμβανόμενα στο βιβλίο κείμενα, με κάποια κριτική διάθεση: «Στο Πατριαρχείο από το 1797 ως το 1821 βρίσκεται –με κάποιους άλλους, ενδιάμεσα– ο Γρηγόριος Ε΄, εχθρός των νεωτερικών ιδεών που εισέβαλαν στον χώρο της πνευματικής του αρμοδιότητας. Ο Γρηγόριος μισούσε τους Γάλλους επαναστάτες και κατ’ επέκταση όλους τους φορείς των απόψεών τους. Ο μαρτυρικός του θάνατος και μεγάλου αριθμού μητροπολιτών, υπήρξε άθελά του η μεγάλη προσφορά στην Ελληνική Επανάσταση. Χάρη στον θάνατό του, ιεράρχες, και μάλιστα κοντινοί του συνεργάτες, όπως ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, προσήλθαν στον Αγώνα.» (Δεν είναι, βέβαια επί του παρόντος ν’ αναφερθούμε στη «συμβολή» του Π.Π. Γερμανού στον Αγώνα και στο «ρόλο» που έπαιξε… Παρεμπιπτόντως προτείνω για διάβασμα το βιβλίο του Τάκη Αργ. Σταματόπουλου, Π.Π. Γερμανός χωρίς θρύλο, Εκδ. ΚΑΛΒΟΣ). Αντιθέτως, ο διευθυντής της σειράς Lux Orbis, Μηνάς Παπαγεωργίου, δημοσιογράφος και συγγραφέας, αναλύει με ξεκάθαρο τρόπο και παρουσιάζει επί της ουσίας το περιεχόμενο του βιβλίου, στην «ΕΙΣΑΓΩΓΗ» του (σ. 11-16), αλλά και στα σύντομα εισαγωγικά του κείμενα, τα οποία προηγούνται των εγκυκλίων, αφορισμών κ.ο.κ. Αναφέρω ενδεικτικά μόνο δύο αποσπάσματα του κειμένου του: «Η υποτιθέμενη θετική συμβολή της ανώτατης ιεραρχίας της Εκκλησίας στην Επανάσταση του 1821, αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες ιδεολογικές λαθροχειρίες της νεότερης ελληνικής ιστορίας.» και «Διακόσια χρόνια μετά το 1821, η μελέτη των πρωτότυπων πηγών, των αφοριστικών εγκυκλίων και της αντεπαναστατικής δράσης του πατριαρχείου, δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών. […] Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας περιλαμβάνει μια εξαιρετικά χρήσιμη συλλογή αντεπαναστατικών πατριαρχικών εγκυκλίων, που δημοσιεύτηκαν κατά το χρονικό διάστημα 1798-1828.» … και φυσικά δεν είναι τα μόνα κείμενα εκείνης της περιόδου. Αντιγράφω –για την ενημέρωση των ενδιαφερομένων βιβλιόφιλων, φιλιστόρων, φιλομαθών και εραστών της ιστορικής αλήθειας– τα περιεχόμενα του βιβλίου και ελαχιστότατα ενδεικτικά αποσπάσματα, τα οποία ασφαλώς δεν αποκαλύπτουν σε όλο το εύρος τη σημασία και την αξία ολόκληρου του κειμένου, ώστε να κατανοηθεί πλήρως το περιεχόμενό του:  Η πατριαρχική εγκύκλιος του Γρηγορίου Ε΄ προς τους Επτανήσιους (σ. 23-29) «[…] Οι βασιλείς ουν κατά μίμησιν του Θεού εισί διωρισμένοι εις το περίγειον τούτον κόσμον, δια να γυμνάζωσι τους ανθρώπους εις υποταγήν, και να αναχαιτίζωσι τας ορμάς της κακίας με την δοθείσαν εις αυτούς εξουσίας παρά Θεού […] αν έλειπεν η βασιλική εξουσία, οι άνθρωποι, ως επιρρεπείς εις την κακίαν –“έγκειται γαρ η διάνοια του ανθρώπου από νεότητος επί τα πονηρά”– έμελλον να κατεξανίστανται ο εις κατά του ετέρου, ώστε να αναστατωθή το παν, και η ανθρωπότης να γένη ένας κυκεών. […]»  Παΐσιος Τρίκκης: Ο απεσταλμένος του Γρηγορίου Ε΄ στην Πελοπόννησο για τον κατευνασμό της επαναστατικής ατμόσφαιρας (σ. 31-34) «[…] κατ’ υψηλήν επιταγήν του βασιλείου κράτους προς την αγιωτάτην εκκλησίαν απεστάλθην έξαρχος εις πελοπόνισον και λακωνικήν λέγω, την μάνην και περιήλθον ταύτας κατά πόλεις και κομοπόλεις δι’ υψηλού βασιλικού ορισμού και γραμμάτων πατριαρχικών συνοδικών διδάσκων και στηρίζων τον χριστεπόνυμο λαόν και υποτελή επ’ ευνομία ειρήνη και οφειλομένη υποταγή επί το βασίλειον κράτος […]»  Η μεταθανάτια δίωξη του Ρήγα (σ. 35-37) Σε επιστολή που στέλνει ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄ προς τον μητροπολίτη Σμύρνης Άνθιμον, μεταξύ άλλων γράφει: «[…] συνέπεσεν εις χείρας ημών εν σύνταγμα εις μίαν κόλλαν χαρτί ολόκληρον, μεγάλην, εις απλήν φράσιν ρωμαϊκήν, επιγραφόμενον “νέα πολιτική διοίκησης των κατοίκων της Ρούμελης, των μικρών εν τη μεσογείω νήσων και της Βλαχομπογδανίας”(σ.σ.: προφανώς επρόκειτο για απόσπασμα από το έργο του Ρήγα Βελεστινλή, «Νέα Πολιτική Διοίκηση») […] να επαγρυπνής, εις όλα τα μέρη της επαρχίας σου, με ακριβείς ερεύνας και εξετάσεις, όταν εμφανισθή τοιούτον σύνταγμα, ως άνωθεν, εις τύπον ή χειρόγραφον, να συνάξης άπαντα τα διασπειρόμενα, και να τα εξαποστέλλης εις ημάς εν τάχει, μη επιμένων τα πλείονα […] ότι πλήρες υπάρχει σαθρότητος εκ των θολερών αυτού εννοιών, τοις δόγμασι της ορθοδόξου ημών πίστεως εναντιούμενον. […]»  Ο αφορισμός των Κλεφτών από τον Καλλίνικο Ε΄ (σ. 39-50) «[…] η κραταιοτάτη και ευεργετικωτάτη εις ημάς βασιλεία, το δικαιότατον και πολυχρονιώτατον δοβλέτι, με το να προνοήται πάντοτε δια την ησυχίαν και καλήν κατάστασιν όλων των υπηκόων και πιστών ραγιάδων, όπου είναι, υποκείμενοι εις την βασιλικήν του επικράτειαν καιν με το να επαγρυπνή και προστάζη με πάσαν δύναμιν όλους τους ηγεμόνας και κυβερνήτας, όπου ευρίσκονται εις κάθε χώραν και τόπον δια να έχουν μεγάλην επιστασίαν και προσοχήν εις εκείνα, οπόσα αρμόζουν εις εξολόθρευσιν και τέλειον αφανισμόν των κακοποιών ανθρώπων (σ.σ.: εννοεί τους δρώντες επαναστατικά κλέφτες κατά την τουρκοκρατία), και εις εκείνα οπού συγχύζουσι και προξενούν ταραχήν εις την κοινήν και την κατά μέρος ασφάλειαν, εις τους πολλούς δηλαδή και εις τον καθ’ έναν ξεχωριστά. […]»  Η εγκύκλιος του Γρηγορίου Ε΄ κατά των Φιλοσοφικών Μαθημάτων (σ. 51-63) «[…] Και κατά σύγκρισιν δε και παράθεσιν ευρίσκεται επωφελεστέρα των Γένει, και αναγκαιοτέρα η παράδοσις των Γραμματικών από την διδασκαλίαν των μαθηματικών και επιστημονικών […] όσον απαιτεί η προκειμένη του Γένους κατάστασις πρέπει να παραδίδηται εις τα σχολεία, και όχι το έργον (σ.σ.: εννοεί και υποστηρίζει τη διδασκαλία στα σχολεία μόνο των αρχαίων ελλήνων συγγραφέων, των θεολογικών κειμένων και της αρχαΐζουσας γλώσσας και φυσικά όχι των θετικών επιστημών) να γίνεται πάρεργον, και το πάρεργον έργον, και να λαμβάνη το χρήσιμον του αναγκαίου την προτίμησιν∙ επειδή τις ωφέλεια προσκολλυμένοι οι νέοι εις τας παραδόσεις αυτάς, να μανθάνωσιν αριθμούς, και αλγέβρας, και κύβους, και κυβοκύβους, και τρίγωνα, και τριγωνοτετράγωνα, και λογαρίθμους, και συμβολικούς λογισμούς, και τας προβαλλομένας ελλείψεις, και άτομα, και κενά, και δίνας και δυνάμεις, και έλξεις, και βαρύτητας, και φωτός ιδιώματα, και βόρεια σέλα και οπτικά τινα, και ακουστικά, και μυρία τοιαύτα, και άλλα τερατώδη, ώστε να μετρώσι την άμμον της θαλάσσης, και τας σταγόνας του υετού και να κινώσι την γην εάν αυτοίς δοθεί πη στώσι κατά τον Αρχιμήδην, έπειτα εις τας ομιλίας των βάρβαροι, εις τας γραφάς των σόλοικοι, εις τας θρησκείας ανείδεοι, εις τα ήθη παράφοροι και διεφθαρμένοι, εις τα πολιτεύματα επιβλαβείς, και άσημοι πατριώται, και ανάξιοι της προγονικής κλήσεως. […]»  Απανταχούσα: Λογοκρισία των ιδεών στην Κωνσταντινούπολη (σ. 65-83) Πρόκειται για την εγκύκλιο που έστειλε το 1820 ο υπεύθυνος του πατριαρχικού του Γένους Ελληνικού Τυπογραφείου και ενγένει ο διορισμένος από τον πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄ με «χρέη χάραξης της πολιτικής του πατριαρχείου αναφορικά με ζητήματα που αφορούν την Παιδεία», Ιλαρίωνας Σιναΐτης (1765-1838), ο οποίος αφού εξέφρασε με ωραιότατα και εύστοχα λόγια την αξία και σημασία της Τυπογραφίας για την Ανθρωπότητα, στη συνέχεια εξέφρασε υπερβολικά δουλικούς «απείρου κάλλους» κολακευτικούς ύμνους για την πολιτική εξουσία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, για τον οικουμενικό πατριάρχη Γρηγόριο και για τους «Υψηλοτάτους και περικλεεστάτους Αυθέντας» και «πάντας τους Εκκλησιαστικώς και πολιτικώς του Γένους εξάρχοντας, τους λαμπρότατους και χαριτόβρυτους της Εκκλησίας αστέρας […]». Και για την «απαγόρευση» της ελευθερίας του πνεύματος και της ελευθεροτυπίας διατείνεται τα παρακάτω: «[…] καθ’ ότι η κλεις της Τυπογραφίας κείται εν χερσί βασιλέως, και την ανοίγει δια να είναι κοιτών των Μουσών, και την κλείει, όταν γένηται πάθος Πανδώρας. Αι βάσεις της Τυπογραφίας ίστανται επί της κοινής συμφωνίας των αρχηγών εκάστου Έθνους, και εν όσω εκείνοι κατ’ ευτυχίαν πνέοντες ταύτα, και φρονούντες παραπλήσια, συμπλέκουσι την αδιάρρηκτον συναρμογήν της προς αλλήλους και προς το ίδιον έθνος αγάπης. […]» Αλλά, και για να εξασφαλισθεί η εξουσία και η βούληση του «Γαληνοτάτου και Κραταιοτάτου ημών ΑΝΑΚΤΟΣ, της κορωνίδας των προκατόχων αυτού μεγάλων Βασιλέων […] του ευσπλαχνικωτάτου και ηρωικωτάτου ΣΟΥΛΤΑΝ ΜΑΧΜΟΥΤ Β΄ κ.λπ. κ.λπ.», γράφει τα παρακάτω στην «Απανταχούσα» του: «(Ο ΑΝΑΞ) ενεπιστεύσατο ημίν και τας κλεις μιας κοινής του Γένους Τυπογραφίας, αναστείλασα πρότερον την άλογον ελευθερίαν, και όρον αυτοκρατορικώς επιθείσα, ώστε δυνάμενοι δι’ αυτού να καρπούμεθα τα εκ της Τυπογραφίας καλά, να αποφεύγωμεν παν, ό,τι δύναται να σκιάση τη λαμπρότητα της ακραιφνούς ημών υποταγής δια της εκδόσεως βιβλίων αντιφρονούντων. […]» Και αρκετά άλλα γράφει στην «Απανταχούσα» του ο ηγούμενος Ιλαρίωνας Σιναΐτης, στα οποία αντέδρασαν σημαντικοί πνευματικοί ταγοί εκείνης της περιόδου οι οποίοι μεγαλουργούσαν σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, παράγοντας πλούτο που αφορούσε την εκπαίδευση και παιδεία, τη δημώδη γλώσσα, τη φιλοσοφία, τις επιστήμες μέσα σ’ ένα φιλελεύθερο και δημοκρατικό κλίμα, στα πλαίσια του ευρωπαϊκού και νεοελληνικού διαφωτισμού. Μεταξύ αυτών ο Αδαμάντιος Κοραής, του οποίου απόσπασμα παραθέτει προλογικά της «Απανταχούσας» ο επιμελητής της παρούσας έκδοσης κ. Μηνάς Παπαγεωργίου, το οποίο δανείζεται από το βιβλίο του αείμνηστου Φίλιππου Ηλιού, «Τύφλωσον Κύριε τον λαόν σου». Εκδ. ΠΟΡΕΙΑ, Αθήνα 1988, σελ. 52.  Το αφοριστικό επιτίμιο της Μπουμπουλίνας (σ. 85-88), από τον πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄ Πρόκειται για μια ενορχηστρωμένη επίθεση του οθωμανικού παλατιού και του συνοδοιπορούντος με αυτό πατριαρχείου μας ενάντια στην καπετάνισσα και ηρωίδα της Επανάστασης του 1821, Μπουμπουλίνας, και μάλιστα κατά τις παραμονές της Επανάστασης. Ο πατριάρχης, λοιπόν, Γρηγόριος ο Ε΄ με αφορμή μια ενδοοικογενειακή περιουσιακή διένεξη της οικογένειας της Μπουμπουλίνας Λασκαρίνας (δεν αντιλαμβανόμαστε ποιος ήταν ο λόγος που ενδιέφερε τον πατριάρχη ν’ ασχοληθεί με τόση ζέση με τη διένεξη αυτή, εκτός αν πήρε εντολή από τον ΑΝΑΚΤΑ…), έστειλε αφοριστικό επιτίμιο στην ηρωίδα της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και σε όσους γνώριζαν τα ενδοοικογενειακά ζητήματα και σιωπούσαν κ.λπ., το οποίο συνυπογράφουν έξι μητροπολίτες. Μεταξύ άλλων έγραφε τα παρακάτω «χριστιανικά» και «γεμάτα με αγάπη» λόγια: «[…] ομού αφωρισμένοι υπάρχωσι, και κατηραμένοι, και ασυγχώρητοι, και μετά θάνατον άλυτοι, και τυμπανιαίοι∙ αι πέτραι και ο σίδηρος λυθείησαν, αυτοί δε μηδαμώς∙ κληρονομήσειαν την λέπραν του Γιεζή και την αγχόνην του Ιούδα, στένοντες είεν και τρέμοντες επί της γης ως ο Κάιν, η οργή του Θεού είη επ’ αυτούς, έχοντες και τας αράς πάντων των απ’ αιώνος αγίων και των οσίων τριακοσίων δέκα και οκτώ θεοφόρων Πατέρων. Η δε ρηθείσα Λασκαρίνα προφανώς ελεγχομένη και τη πεισμονή αυτής εμμένουσα υπάρχει και έξω της του Χριστού Εκκλησίας, μηδείς εκκλησιάσοι αυτήν, ή αγιάση, ή θυμιάση, ή αντίδωρον αυτή δώ, έως ποιήση ως γράφομεν και τότε συγχωρηθήσεται.», κάνοντας πράξη ο Γρηγόριος ο Ε΄ και οι συνυπογράψαντες Μητροπολίτες όσα αναγράφονται ρητά στα ιερά Ευαγγέλια: «Αγάπα τον πλησίον σου ως εαυτόν», «Αγαπάτε αλλήλους» και «Εγώ δε λέγω υμίν, αγαπάτε τους εχθρούς υμών, ευλογείτε τους καταρωμένους υμάς, καλώς ποιείτε τοις μισούσιν υμάς και προσεύχεσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς και διωκόντων υμάς» (ευαγγέλιο κατά Ματθαίον, κεφ. Ε΄, στίχος 44)...  Τα κείμενα του αφορισμού της Επανάστασης από τον Γρηγόριο Ε΄ Πρόκειται για ιστορικά κείμενα, τα οποία αξίζει να διαβαστούν και να μελετηθούν δεόντως, όπως βέβαια και όλα τα κείμενα του παρόντος βιβλίου. Ο επιμελητής του βιβλίου μάς μεταφέρει τη μετέπειτα κρίση του Χαρίλαου Τρικούπη (Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Τόμος Α΄, 1860, σελ. 76-77), αρκετά χρόνια μετά την έκδοση και κυκλοφορία αυτών των αφοριστικών κειμένων, την οποία αντιγράφουμε για να δείξουμε πόσο ευσυνείδητα εργάστηκε ο κ. Μηνάς Παπαγεωργίου στα προλογικά σημειώματά του: «[…] αλλ’ οι καιροί δεν ήσαν οι αυτοί, και ο σημερινός αγών ήτον υψηλής φύσεως. Δια τούτο ούτε αι εκκλησιαστικαί αυταί παραινέσεις ησύχασαν ως άλλοτε τους Έλληνας, ούτε αι απειλαί τους ετάραξαν, ούτε οι αφορισμοί και αι κατάραι τους αφώπλισαν.»  Ευγένιος Β΄: Ο συνεχιστής της στάσης του Γρηγορίου Ε΄ απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση (σ. 111-125) Μετά από τον απαγχονισμό του Γρηγορίου του Ε΄ από τους Τούρκους, ανέλαβε Πατριάρχης Κων/πόλεως ο Ευγένιος Β΄, ο οποίος συνέχισε να εκδίδει εγκυκλίους εναντίον των αγωνιζόμενων για τη λευτεριά τους Ελλήνων, συνεχίζοντας το «θεάρεστο έργο» του προκατόχου του. Γράφει, μεταξύ άλλων, ο Μηνάς Παπαγεωργίου: «[…] ο νέος πατριάρχης συνέχισε να κατακεραυνώνει τους επαναστάτες μέσω μιας σειράς ιδιαίτερα αιχμηρών εγκυκλίων που εκδόθηκαν από τον Αύγουστο του 1821 έως τον Ιανουάριο του 1822. Καλούσε, μάλιστα, τους Έλληνες να μετανιώσουν για τις πράξεις τους, εκτελώντας και πάλι τα δουλικά τους χρέη προς τον Σουλτάνο, σε διαφορετική περίπτωση καλούνταν να αντιμετωπίσουν τόσο τις βαρύτατες τιμωρίες των Τούρκων, όσο και τη… σκληρή θεϊκή τιμωρία. […]» Αντιγράφουμε ελάχιστα μικρά αποσπάσματα από εγκύκλιον του πατριάρχη Ευγενίου Β΄, για να πάρει ο αναγνώστης μιαν πρώτη «γεύση» της «θεοστάλτου» εμπνεύσεώς του και της δουλικότητάς του: «[…] Όταν με αληθή στοχασμόν έκαστος υμών απάντων παρατηρήση τας βάσεις, τας οποίας η εφ’ ημάς κραταιά και αήττητος βασιλεία ετάξατο άνωθεν και εξ αρχής επί διοικήσει των υπηκόων αυτής χαρατζκιουζάρηδων, γνωρίζει εν ακριβεία το ακένωτον πέλαγος της ευσπλαχνίας αυτής, πόσον και όση η άκρα και ανυπέρβλητος φιλανθρωπία της, καθότι όχι μόνον η ύπαρξις της ζωής μας και η των υπαρχόντων μας ασφάλεια διαφυλάττετο, καθώς η των εχλιισλάμηδων (σ.μ.: οι πιστοί μωαμεθανοί), αλλά και χάριτες και έλεος και υπάλληλοι ευεργεσίαι επεδαψιλεύοντο καθημερινώς εις το γένος μας κατά τε την άνεσιν της θρησκείας ημών, κατά τε την εν ανέσει του βίου διαγωγήν, και με τόσην αφθονίαν και έκτασιν, όσην δεν εσυγχώρουν μηδέ αυτά τα μέτρα του ραγιαλικίου. […] Αλλά, φευ! Πολλοί εκ του έθνους των Ρωμαίων παραμελήσαντες της χρεωστουμένης ευγνωμοσύνης, αγνωμονήσαντες των τοιούτων ευεργεσιών και εν ταυτώ αθετήσαντες και καταπατήσαντες τα θρησκευτικά διδάγματα, τα υπαγορεύοντα την εντελή ευπείθειαν και υποταγήν εις το θεοσυντήρητον αυτό βασίλειον κράτος, εις τοιαύτην εξετραχιλήσθησαν ματαιότητα και απόνοιαν, ώστε ετόλμησαν να αναλάβωσι το σχήμα της ανταρσίας εναντίον της κοινής αυτής ευεργέτιδος ημών και τροφού αηττήτου βασιλείας. […] οι βαδίσαντες την οδόν της ανταρσίας δεν απέρριψαν το σατανικόν αυτών φρόνημα […] εις τρόπον ότι και υποκινούσι τους αφελεστέρους, παρασύροντες αυτούς εις τον ίδιον της απωλείας κρημνόν, και τολμώσιν επιχειρείν τοις αισχίστοις και αθεμίτοις, προφασιζόμενοι προφάσεις εν αμαρτίαις και κηρύττοντες εν σχήματι και επί βάσει θρησκευτικής διενέξεως τους κακούς και ασυγγνώστους αυτών σκοπούς, οπού γενικώς έχουσι κατά των εχλιισλαμήδων· κατά των τοιούτων λοιπόν απονενοημένων, ασωφρονίστων και αμεταμελήτων στασιαστών δικαί(ω)ς η κραταιά βασιλεία έπρεπε να μεταχειρισθή την εσχάτην παιδείαν, μη φειδομένη μηδενός των τοιούτων. […]»  Ο πατριάρχης Αγαθάγγελος και η απόπειρα πρόκλησης εμφυλίου στην Ελλάδα του Καποδίστρια (σ. 127-141) Κι ενώ το νεόδμητο νεοελληνικό κράτος προσπαθούσε να οργανωθεί και να στεριώσει με την καθοδήγηση του Κυβερνήτη του, Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος το οδηγούσε επιτυχώς σε ανεξάρτητο, αυτοδύναμο, ελεύθερο και απάνεμο λιμάνι, ήρθε ο πατριάρχης Αγαθάγγελος να αναταράξει τα νερά, στέλνοντας επιστολή (3.3.1928) στους κατοίκους της Πελοποννήσου, με ενσωματωμένη επιστολή του σουλτάνου, και συγχρόνως ομάδα μητροπολιτών για να μεταπείσουν τους επαναστατημένους Έλληνες, με την προτροπή και υπό όρους, ώστε να επανέλθουν στο πρώην οθωμανικό δουλικό καθεστώς. Βέβαια, ακολούθησε δυναμική απάντηση του Ιωάννη Καποδίστρια. Παραθέτουμε πολύ μικρά αποσπάσματα από τις επιστολές του πατριάρχη, του σουλτάνου και του Καποδίστρια: 2. Τα απαγορευμένα βιβλία του 1821 Καύσεις βιβλίων και λογοκρισία των ιδεών από το πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως Νέα Πολιτική Διοίκησις (Ρήγας Φεραίος) Λίβελλος κατά των Αρχιερέων (Ανώνυμος) Κρίτωνος Στοχασμοί (Ανώνυμος) Προηγούνται: α) μία εμπεριστατωμένη εισαγωγή (σελ. 11-16) του επιμελητή της έκδοσης Μηνά Παπαγεωργίου και β) ένας κατατοπιστικός και λίαν διαφωτιστικός πρόλογος του Πέτρου Θ. Πιζάνια, Ομότιμου καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας του Ιόνιου πανεπιστημίου, με τίτλο: «Για τους έλληνες διαφωτιστές» (σελ. 17-36). Όλα τα στοιχεία και οι αναλύσεις που παρατίθενται σε αυτά τα δύο αξιόλογα κείμενα, μας επιτρέπουν να ενταχθούμε στην ιστορική διαδρομή των παρακάτω κειμένων, στην ιστορική περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής εκείνης, ώστε στη συνέχεια, διαβάζοντας τα τρία ιστορικά ντοκουμέντα που περιέχονται στο παρόν βιβλίων, να είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε την ιδεολογία των συντακτών τους, αλλά και τις απαράδεκτες πρακτικές κάποιων πατριαρχών: καύσεις βιβλίων και λογοκρισία ιδεών, πρακτικές που ταυτίζονται ή εναρμονίζονται με τον φασισμό και νεοναζισμό των μετέπειτα χρόνων, αλλά και όλων των σκοταδιστικών περιόδων της Ανθρωπότητας (διωγμός και δολοφονία της επιστήμονα Υπατίας στην Αρχαιότητα, αλλά και άλλων επιστημόνων στον Μεσαίωνα κ.ο.κ.) Παρουσιάζουμε συνοπτικά τα τρία κείμενα, παραθέτοντας πολύ μικρά αποσπάσματα από αυτά: Α. Νέα Πολιτική Διοίκησις (Ρήγας Φεραίος) Παρουσιάζεται «Το κείμενον του πολιτεύματος του Ρήγα και το γαλλικό πρότυπο. Νέα πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μ. Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας υπέρ των νόμων.», με τα εξής υποκεφάλαια: «Ελευθερία, ισοτιμία, αδελφότης και της πατρίδος», «Τα δίκαια του ανθρώπου», «Αρχή της νομοθετημένης πράξεως και ψυχή της Διοικήσεως», «Παράρτημα» (σελ. 36-76). Β. Λίβελλος κατά των Αρχιερέων (Ανώνυμος) Ένα άγνωστο ιστορικό κείμενο για τους μη ιστορικούς ερευνητές, όπως είναι οι περισσότεροι αναγνώστες, πολύ ενδιαφέρον και αποκαλυπτικό, όπου γνωστοποιούνται πληροφορίες και απόψεις, οι οποίες ασφαλώς συμβάλλουν στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης. Προηγούνται «Σημειώσεις για τη μεταγραφή του χειρογράφου ως ενιαίο κείμενο» και ακολουθούν τα υποκεφάλαιά του: «Ο Εκδότης προς τον φιλογενη αναγνώστην», «Αδελφοί μου ομογενείς (“Οι λεγόμενοι Αρχιερείς εισί ψευδώνυμοι. Και ο τούτων προβιβασμός παράνομος)”, “Προβιβασμός”, “Αποδημία”, “Επιστροφή εις Κωνσταντινούπολιν”, “Η σκληροτέρα μάστηξ του Γένους εισίν οι Αρχιερείς”, “Οι Αρχιερείς ζητούντες μόνον τ’ ίδιον συμφέρον απελέγχονται εχθροί του γένους γίνονται”, “Σύγκρισις μεταξύ Αποστόλων και Αρχιερέων”, “Οι νυν Αρχιερείς εχθροί της παιδείας και προστάται της αμαθείας”, “Εκ της αδιαφορίας των νυν αρχιερέων πηγάζει η του Ιερατείου αμάθεια και η διαφθορά του γένους”» (σελ. 77-120) Στο τέλος του βιβλίου δημοσιεύεται ένα αξιόλογο κατατοπιστικό μελέτημα του Θανάση Γάλλου, Δρ. Ιστορίας ΕΚΠΑ, με τίτλο «Επίμετρο (με αφορμή την έκδοση του “Λιβέλλου κατά των Αρχιερέων”)» (σελ. 134-143). Κατά τη γνώμη μου το συγκεκριμένο μελέτημα θα έπρεπε να δημοσιευθεί πριν ή αμέσως μετά το ενλόγω κείμενο του Ανωνύμου. Ο ανώνυμος συντάκτης του παραπάνω κειμένου ήταν λίαν θρησκευόμενο άτομο, πρέπει δε να ήταν γνώστης των εκκλησιαστικών θεμάτων της εποχής εκείνης, πρέπει να έζησε και να συναναστράφηκε «από μέσα» καταστάσεις και πρόσωπα της εκκλησίας, ενδέχεται να ήταν και «εκπεσών» ιερωμένος και ασφαλώς από φόβο και για να φυλάξει «τα νώτα του», προτίμησε την ανωνυμία, όπως άλλοι άλλες εποχές χρησιμοποιούσαν «ψευδώνυμα». Θα αντιγράψω, εντελώς ενδεικτικά –χωρίς να είναι τα πιο «δυνατά» σημεία του κειμένου–, δύο σύντομα αποσπάσματα, ώστε να πάρει μια ιδέα ο αναγνώστης γι’ αυτό το ενδιαφέρον ιστορικό κείμενο: Στο υποκεφάλαιο «Η σκληροτέρα μάστηξ του Γένους εισίν οι Αρχιερείς», διαβάζουμε, μεταξύ άλλων: «[…] Στρέψατε αδελφοί το βλέμμα εις όλην την δουλωθείσαν Ελλάδα, και θέλετε ιδή με φρίκην τους άγιους αρχιερείς συμμάχους και συμφώνους με τους ασεβείς τυρράνους δια να βασανίζωσι τα τέκνα του Χριστού. Οι τύρρανοι με την μαχαίραν, οι Αρχιερείς με την θρησκείαν εσυμφώνησαν ομού δια να κατασπαράξωσιν ανηλεώς το πανάθλιον γένος μου. Φέρε (λέγει ο τύρρανος) διατί είσαι σκλάβος του Μωάμεθ. Φέρε (λέγει ο αρχιερεύς) διατί είσαι χριστιανός. Πλήρωσαι (φωνάζει ο ασεβής) διατί είσαι άπιστος. Πλήρωσαι (φωνάζει ο Άγιος) διατί είσαι πιστός. Τρέμε (λέγει ο Αγαρηνός) διατί είσαι Ραγιάς. Σιώπα (λέγει ο επίσκοπος) διατί είσαι της ποίμνης το πρόβατον. Φευ της ανηκούστου απανθρωπίας! Πληρώνει ο δυστυχής Γραικός τα βαρέα δοσίματα εις τους κρατούντας και πληρώνει εν ταυτώ βαρύτερα δοσίματα εις τους εκκλησιαστικούς σατράπας. Πληρώνει τον τύρρανον, ως ξένος εις την ιδίαν πατρίδα, πληρώνει εν ταυτώ και τον αρχιερέα, ωε τέκνον της εκκλησίας. Στενάζει λοιπόν ο ταλαίπωρος Γραικός υπό διπλούν ζυγόν τυρρανίδος, τον οποίον η κραταιά μόνη χειρ του υψίστου δύναται να διασπάση… Στενάζει, και ουδείς ο ελεών και ουδείς ο σώζων. […]» «[…] Δυσχεραίνουσιν οι Άγιοι όταν βλέπωσιν εκδιδομένα εις φως βιβλία επιστημονικά και φιλολογικά τα οποία φωτίζουσι το γένος. Ως φαίνεται δεν εχόρτασαν ούτοι από Συναξάρια και Μαρτυρολόγια, Νέους Παραδείσους και Όρμους σωτηρίους. Ορθοδοξίας πηδάλια, Λαυσαϊκά, Ασκητικά και άλλας σαπρολογίας, με τα οποία οι μελανοφόροι και μελανόψυχοι απεζόφωσαν το γένος. […]» Στο τέλος αυτού του παρουσιαζόμενου βιβλίου δημοσιεύεται το ενδιαφέρον κείμενο του Θανάση Γάλλου, Δρ. Ιστορίας του Ε.Κ.Π.Α., με τίτλο: «Επίμετρο (με αφορμή την έκδοση του “Λιβέλλου κατά των Αρχιερέων”)» (σ. 134-143). Προτείνουμε στον εκδότη να μεταφέρει το συγκεκριμένο κείμενο στη «φυσική» του θέση, ήτοι στη σελίδα 123, μετά από το κείμενο: «Λίβελλος κατά των Αρχιερέων». Γ. Στοχασμοί Κρίτωνος Ο Διευθυντής της σειράς βιβλίων Lux Orbis, με τίτλο «Τα απαγορευμένα βιβλία του 1821», Μηνάς Παπαγεωργίου, σε μια εκτενή και ενδιαφέρουσα συνέντευξη που έδωσε στον Διευθυντή Σύνταξης του News 24/7, Χρήστο Δεμέση, μεταξύ άλλων είπε: Τα τρία βιβλία της σειράς «[…] συνθέτουν ένα φαινομενικά ετερόκλητο παζλ κειμένων […] Ετερόκλητο διότι (κατά σειρά παράθεσης) το πρώτο έργο αποτελεί ένα πολιτικό μανιφέστο για το μέλλον των βαλκανικών λαών έξω από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, το δεύτερο μία καταγγελία για τη συμβολή του κλήρου στη διάδοση της αμάθειας και της δεισιδαιμονίας και το τρίτο μία κραυγή απόγνωσης για περισσότερη Παιδεία, ενάντια σε φαινόμενα εκκλησιαστικής διαφθοράς στην Ανδριανούπολη. Το κοινό τους στοιχείο είναι ότι και τα τρία αυτά κείμενα αποτέλεσαν στόχο της εκκλησιαστικής λογοκρισίας κατά την προεπαναστατική περίοδο, μιας και δύο από αυτά (το έργο του Ρήγα και το “Κρίτωνος Στοχασμοί”) κάηκαν στην αυλή του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, ενώ από τον “Λίβελλο” διασώζεται σήμερα μόλις ένα αντίτυπο. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, για ποιον λόγο μπορούν επάξια να χαρακτηριστούν ως “απαγορευμένα” βιβλία». Εν κατακλείδι, θεωρούμε ότι: Είναι αξιοπρόσεκτη, αλλά και αξιέπαινη η εκδοτική προσπάθεια των εκδόσεων iWrite, όσον αφορά τα συγκεκριμένα βιβλία της σειράς: Lux Orbis (Το φως του κόσμου), την οποία επιμελείται με επιτυχία ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Μηνάς Παπαγεωργίου, του οποίου τα εισαγωγικά κείμενα και τα προλεγόμενά του στα ιστορικά κείμενα που περιλαμβάνονται στα δύο ενλόγω βιβλία είναι διαφωτιστικά και χρήσιμα στον αναγνώστη τους. Πολύ χρήσιμα είναι και τα βιβλιογραφικά στοιχεία που υπάρχουν στις υποσημειώσεις του βιβλίου, τα οποία κατευθύνουν τον φιλομαθή αναγνώστη και κάθε φοιτητή ή επιστήμονα προς σχετικές ερευνητικές μελέτες σε βιβλία και άλλα δημοσιευμένα κείμενα. Ο κάθε φοιτητής, στα πλαίσια της πτυχιακής ή μεταπτυχιακής εργασίας του στον τομέα σπουδών του, τον έχοντα σχέση με τα θέματα που διαπραγματεύονται τα βιβλία που παρουσιάσαμε παραπάνω, έχει στα χέρια του ένα πλούσιο και σημαντικό ιστορικό υλικό για μελέτη, ανάλυση και επεξεργασία. Το ίδιο και ο κάθε ιστορικός μελετητής. Είναι τόσα και τόσα τα ιστορικά ντοκουμέντα τα οποία ενώ υπάρχουν, αγνοείται η ύπαρξή τους για διάφορους λόγους… Είναι καθήκον, όμως, της εκπαιδευτικής και της επιστημονικής κοινότητας η αναζήτησή τους, η μελέτη τους με αντικειμενική επιστημονική μεθοδολογία, η ανάδειξή τους και η ερμηνεία τους, ώστε να συμβάλλουν και αυτά στην πλήρη διαλεύκανση σκοτεινών πτυχών της Ιστορίας μας, η οποία ιδίως στο παρελθόν, τόσο και στο παρόν, έχει και συνεχίζει να παραχαράσσεται με την απόκρυψη ιστορικών ντοκουμέντων και άλλων ιστορικών αξιόπιστων και αντικειμενικών πηγών. Πρέπει κάποτε να λάμψει πλέρια η ιστορική αλήθεια, ώστε να μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα και πιο αντικειμενικά, με εργαλείο τις ιστορικές γνώσεις μας, τις σύγχρονες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις, αντιδρώντας στις κάθε είδους αντιεπιστημονικές, σκοταδιστικές, παραπλανητικές μεθοδεύσεις της αστικής εξουσίας και επιβάλλοντας εντέλει μια ορθολογιστική, επιστημονική και φιλεργατική και φιλολαϊκή πολιτική.

ΜΑΡΙΑ ΔΗΜΑΚΗ-ΖΩΡΑ Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΡΥΦΕΣ ΤΟΥ «ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ» Θέατρο και Πολιτισμός στην Αθήνα του 19ου και του 20ού αι. ΘΕΑΤΡΙΚΟΣ ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ. ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΕΣ 1 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ» Αθήνα 2021, σχ. 0,24 Χ 0,17 εκατ., σελ. 238 Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης Το παρόν βιβλίο λογίζεται ως μία σοβαρή και σημαντική αρχειακή έρευνα, συμβολή στην Ιστορία της Νεοελληνικής Δραματουργίας, σχετική με τη συμβολή του ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ» στην ενίσχυση και διάδοση του θεάτρου. Η αναπλ. καθηγήτρια του ΕΚΠΑ κ. Μαρία Δημάκη-Ζώρα, μεθοδική μελετήτρια και ερευνήτρια, μας καταθέτει άλλο ένα πόνημά της, σχετικό με θεατρολογικά και φιλολογικά ζητήματα, τα οποία οπωσδήποτε αφορούν τους ειδικούς: θεατρολόγους, φιλολόγους, θεατράνθρωπους, φοιτητές κ.ο.κ., αλλά –κατά τη γνώμη μου– είναι πολύτιμα κείμενα για κάθε φιλομαθή αναγνώστη, μια και η συγγραφέας διαθέτει προσιτή γλώσσα για το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, χωρίς ορολογίες, που δημιουργούν στους τους μη μυημένους στο συγκεκριμένο επιστημονικό αντικείμενο μια αποστροφή και απέχθεια, αφού φυσιολογικά δεν μπορούν ν’ αντιληφθούν έννοιες, οι οποίες δε συναντιούνται στο δικό τους γνωστικό πεδίο, λόγω του διαφορετικού γλωσσικού τους οπλοστασίου. Πρόκειται για κείμενα απλογραμμένα και κατανοητά, με ύφος που προσιδιάζει στον καθένα, που δημιουργούν ευχάριστα συναισθήματα, εξαιτίας της πρόσληψης ενδιαφερόντων πληροφοριών, ιστορικά τεκμηριωμένων, λόγω της μάθησης θεατρικών θεμάτων, τα οποία ικανοποιούν τα κοινωνικά ενδιαφέροντα των φιλομαθών αναγνωστών, αν και πρόκειται για ιστορικά δρώμενα άλλων εποχών, με πρωταγωνιστές άγνωστες στους πολλούς προσωπικότητες, οι οποίοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στα θεατρικά, κοινωνικά, επιστημονικά και πολιτικά δρώμενα της εποχής τους, συμβάλλοντας παντοιοτρόπως στην εξέλιξη και του θεατρικού φαινομένου στη χώρα μας. Το γενικότερο ζήτημα με το διάβασμα τέτοιου περιεχομένου βιβλίων είναι το ειδικό αντικείμενο, το οποίο διαπραγματεύονται. Ενδιαφέρει τον αναγνώστη; Είναι ευκολοδιάβαστο και κατανοητό; Το ύφος του συγγραφέα είναι προσιτό και ελκυστικό; Αλλά, και αυτές οι προϋποθέσεις να υπάρχουν, γεννιούνται νέα ερωτήματα: Πώς θα πληροφορηθεί κάποιος ως μη ειδικός αναγνώστης στα θεατρολογικά θέματα, αλλά έντονα φιλομαθής σε θέματα περί θεάτρου και τεχνών, ιστορικά, κοινωνικά και πολιτικά, για την ύπαρξη ενδιαφερόντων βιβλίων, ώστε να τ’ αποκτήσει; Διότι, η πικρή αλήθεια είναι ότι το αστικό σύστημά μας μάς έχει εκπαιδεύσει από τη βασική μας εκπαίδευση ακόμη και την κοινωνική διαπαιδαγώγηση που δεχτήκαμε αργότερα, ν’ ασχολούμαστε περισσότερο με εύπεπτα θεάματα και αναγνώσματα, άχρηστα, ανούσια και επικίνδυνα σε πολλές περιπτώσεις για την ψυχική και πνευματική υγεία μας, για την κοινωνική και πολιτική σκέψη μας, με αποτέλεσμα οι διαφημίσεις στα ΜΜΕ και στο διαδίκτυο να καθορίζουν τις αναγνωστικές και αισθητικές προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντά μας: γ.π. το διάβασμα ενός μέτριας αισθητικής και ιδεολογικής αξίας μυθιστορήματος (το κυρίαρχο ανάγνωσμα για χιλιάδες σύγχρονους αναγνώστες, οι οποίοι απογειώνουν την κυκλοφορία μέτριων μυθιστορημάτων), χωρίς να γνωρίζουμε καν, άρα και να σκεφτούμε ότι υπάρχουν πολλά άλλα αξιόλογα βιβλία που αφορούν και άλλα θέματα, αναγκαία, χρήσιμα και εποικοδομητικά για την ενγένει πνευματική μας υπόσταση και εξέλιξη, για τον κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό μας κ.ο.κ. Ακόμη και μετά το διάβασμα ενός αξιόλογου λογοτεχνικού κειμένου (ποιήματος, διηγήματος, μυθιστορήματος), απαιτείται και το διάβασμα μιας λογοτεχνικής μελέτης για τη ζωή και το έργο ενός δημιουργού, μιας βιογραφίας, μιας βιβλιοπαρουσίασης, μιας θεατρικής κριτικής, όσον αφορά την ενημέρωσή μας και την καλλιτεχνική μας συγκρότηση, ένα εκλαϊκευμένο επιστημονικό βιβλίο, για την ενγένει κοινωνικο-πολιτική μας σκέψη και αντίληψη της αντικειμενικής πραγματικότητας και την αναζήτηση της αντικειμενικής αλήθειας, πάντοτε με ορθολογικά και επιστημονικά κριτήρια, βέβαια. Επεκτάθηκα περισσότερο απ’ όσο ενδεχομένως θα έπρεπε, σε άλλα θέματα, όμως –κατά τη γνώμη μου– παρεμφερή, αλληλοσυνδεόμενα και σχετικά με το διάβασμα βιβλίων, τη φιλαναγνωσία και τη βιβλιοφιλία. Ας επανέλθω στο αντικείμενο της βιβλιοπαρουσίασής μου. Η συγγραφέας μάς ενημερώνει για θέματα της Ιστορίας του φιλοπρόοδου Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός», ο οποίος στεγάζεται και λειτουργεί από το 1891 στο κτήριο της οδού Καρύτση 8 – Πλατεία Αγίου Γεωργίου, στην Αθήνα, ενώ ιδρύθηκε το 1865. Ένας Σύλλογος με πλούσια δραστηριότητα σε διάφορους κοινωνικούς, επιστημονικούς και καλλιτεχνικούς τομείς (έκδοση περιοδικού, λειτουργία ανοιχτού πανεπιστημίου, προκήρυξη δραματικών διαγωνισμών, λογοτεχνία, θέατρο κ.ά.), στα αστικά βέβαια ιδεολογικά και πολιτικά πλαίσια σε όλες τις χρονικές περιόδους λειτουργίας του. Αρκετές από αυτές τις προσωπικότητες που δραστηριοποιήθηκαν σ’ αυτόν το φορέα ανήκαν στον αστικό χώρο, ακαδημαϊκό και μη (Σ. Λάμπρος, Γ. Μυστριώτης κά.) και ήρθαν σε αναπόφευκτη σύγκρουση αργότερα με προσωπικότητες του γλωσσικού και εκπαιδευτικού δημοτικισμού (Μ. Τριανταφυλλίδη, Αλ. Δελμούζο κ.ά.) και κυρίως του κοινωνικού δημοτικισμού (Δ. Γληνό κ.ά.). Φυσικά, η σύγκρουση των αντιθέτων γεννά το καινούργιο, μια νομοτέλεια στην αέναη κίνηση της κοινωνίας όλων των ιστορικών περιόδων. Στην πορεία αυτού του Συλλόγου, όπως πληροφορούμαστε και από τον Πρόλογο του κ. Βασιλείου Κωνσταντινόπουλου, Προέδρου του ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ», συναντούμε θετικές επιστημονικά και θεατρολογικά δράσεις του, όπως η έντυπη έκδοση του περ. «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ», «στο οποίο δημοσιεύονται οι διαλέξεις των Δημοσίων Μαθημάτων, του πρώτου στην ουσία Ανοικτού Πανεπιστημίου στην Ελλάδα […] (όπου) ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής προτάσσεται με το εμβληματικό του άρθρο “Περί Εθνικού Θεάτρου”», τον Δραματικό Διαγωνισμό του Συλλόγου από το 1873, το 1ο Συνέδριο των απανταχού Ελληνικών Συλλόγων, το 1879 κ.λπ. Το βιβλίο διαρθρώνεται σε επτά κεφάλαια: Α΄ Ο Σπυρίδων και ο Μιχαήλ Λάμπρος και η σχέση τους με το θέατρο Περιγράφεται η συγγραφική δραστηριότητα των αδελφών Λάμπρου, ιδρυτικών μελών του Συλλόγου «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ», στις περιοχές της ποίησης, του θεάτρου και της μετάφρασης. Β΄ Οραματισμοί και θεατρικές ανησυχίες Γίνεται μνεία για τις προτάσεις του Αλέξανδρου-Ρίζου Ραγκαβή τις σχετικές με την ίδρυση Εθνικού Θεάτρου και Δραματικής Σχολής. Γ΄ Δημόσιες αναγνώσεις δραματικών έργων Δίνονται πληροφορίες για τις δημόσιες αναγνώσεις θεατρικών και άλλων λογοτεχνικών έργων. Για παράδειγμα αναφέρεται ότι το 1871 ο Σπυρίδων Βασιλειάδης διάβασε τη ρομαντική τραγωδία του «Γαλάτεια», το 1872 ο Αχιλλέας Παράσχος διάβασε το έργο του «Λέων Καλλέργης» κ.λπ. Πρωτοποριακές δραστηριότητες του Συλλόγου 150 χρόνια πριν, που αξίζουν το θαυμασμό μας. Δ΄ Το Περιοδικό Από το 1877 ο Σύλλογος κυκλοφόρησε το περιοδικό «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ», το οποίο περιελάμβανε λογοτεχνικά κείμενα και επιστημονικές μελέτες και άρθρα. Όπως μας πληροφορεί η συγγραφέας, ο Κανονισμός του Συλλόγου προέβλεπε έκδοση περιοδικού, με επιδίωξη τη «διανοητική, ηθική και κοινωνική του λαού βελτίωσι». Όμως, το περιοδικό, όπως διαβάζουμε, είχε κυκλοφορήσει σε χειρόγραφη μορφή από το 1861 μέχρι το 1866 (δεύτερο έτος λειτουργίας του Συλλόγου), το οποίο εκδιδόταν κάθε δεκαπενθήμερο από τους Μιχαήλ και Σπυρίδωνα Λάμπρο και βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη του Συλλόγου σε 6 τόμους. Η συγγραφέας μας πληροφορεί για τις τρεις περιόδους έκδοσης του περιοδικού: «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ» (1877-1895) (17 τόμοι), «ΕΠΕΤΗΡΙΣ ΤΟΥ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ» (1896-1939) (17 τόμοι) και «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ» (1959 μέχρι σήμερα). Το περιοδικό προσφέρεται για έρευνα και μελέτη, αφού περιέχει πλούσια ύλη και θεατρολογικού ενδιαφέροντος. Ορισμένα από τα κείμενα με θέμα το Θέατρο η συγγραφέας τα σταχυολογεί και μας τα παραθέτει προς ενημέρωσή μας ως δείγμα που φανερώνει τους αξιόλογους συντάκτες τους και την πλούσια και ενδιαφέρουσα θεματολογία που επιλέγουν για να μελετήσουν, αλλά και κάποια θεατρικά έργα τους ή μεταφράσεις ξένων θεατρικών έργων στην ελληνική γλώσσα. Ε΄ Η Βιβλιοθήκη Στο χώρο του «Αναγνωστηρίου» (ή «Φλυαρητηρίου») του Παρνασσού τα μέλη του Συλλόγου συγκεντρώνονταν και συζητούσαν για πολιτικά, κοινωνικά και πνευματικά θέματα, που αφορούσαν την αθηναϊκή ζωή, αλλά και όλη την Ελλάδα. Οι συγγραφείς έφερναν τα δικά τους βιβλία με σκοπό να τα γνωρίσουν τα άλλα μέλη και να ανταλλάξουν απόψεις, πραγματοποιούνταν επίσης διαλέξεις. Ακόμη και θεατρικά έργα τους έφερναν κάποιοι στο «Αναγνωστήριο», που είχαν μάλιστα διαγωνιστεί στους Δραματικούς Διαγωνισμούς. Η Βιβλιοθήκη, εκτός των άλλων Τμημάτων της, λειτουργούσε και Τμήμα Θεάτρου, η οποία από το 1935 και μετά εμπλουτίστηκε με δωρεές θεατρικών βιβλίων. Η συγγραφέας παραθέτει Κατάλογο με 157 σπάνια, ως επί το πλείστον, βιβλία τα οποία περιέχουν δραματικά έργα (1843-1953 και ορισμένα απ’ αυτά είναι αχρονολόγητα). ΣΤ΄ Οι Δραματικοί διαγωνισμοί του Παρνασσού Πρόκειται για το μεγαλύτερο κεφάλαιο του βιβλίου (σελ. 71-194), όπου ο αναγνώστης του μπορεί να πληροφορηθεί για όλους τους Δραματικούς διαγωνισμούς, που διοργανώθηκαν στον ενλόγω Φιλολογικό Σύλλογο, αρχής γενομένης από το 1873, οπότε ιδρύθηκαν οι Δραματικοί διαγωνισμοί. Η συγγραφέας «ξεσκόνισε» (με τη μεταφορική έννοια) ολόκληρο το Αρχείο του «Παρνασσού», και μας παραθέτει λεπτομερειακά πολλές πληροφορίες για τους Δραματικούς διαγωνισμούς, για τη σύνθεση των Κριτικών Επιτροπών και τις εκθέσεις τους, τη δράση, τις πολιτικές και κριτικές αντιπαραθέσεις των μελών της, για τα έργα που υποβλήθηκαν και τα πρόσωπα/δραματουργούς τους, για τους βραβευθέντες και τα έργα τους, για τους αθλοθέτες των βραβείων, για τα είδη των διαγωνισμών (Μονόπρακτη κωμωδία, Καλοκαιρίνειο Θεατρικό Διαγωνισμό, Κορομήλειο Ποιητικό/Δραματικό Διαγωνισμό, Θέατρο για παιδιά), Εμβόλιμα των κειμένων παρατίθεται ένα πλήθος από φωτογραφίες και φωτοτυπίες εξωφύλλων βιβλίων, εγγράφων και βραβείων. Επίσης, πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναφερόμενη στο παρόν βιβλίο θεωρητική διαμάχη δύο εξεχόντων μελών του «Παρνασσού», μεταξύ των Εμμ. Ροΐδη και Άγγ. Βλάχου, με αφορμή την απόφαση της Κριτικής Επιτροπής του Κορομήλειου Δραματικού Διαγωνισμού του 1877, να μη βραβευτεί κανένα θεατρικό έργο από τα 12 που είχαν υποβληθεί. Η διαμάχη αυτή –με δημοσιεύματα και διαλέξεις των δύο πρωταγωνιστών, αλλά και άλλων λογίων– πήρε διαστάσεις και πέρα του «Παρνασσού», και εξελίχθηκε σε μέγιστο φιλολογικό θεωρητικό ζήτημα, που αφορούσε την νεοελληνική κριτική. Κάποια από αυτά τα κείμενα θεωρούνται πολύ σημαντικά για το είδος αυτό, δηλ. της «θεατρικής και λογοτεχνικής κριτικής» και της ανάπτυξής της κατά τα επόμενα χρόνια. Τέλος, στο ενλόγω κεφάλαιο του βιβλίου παρατίθενται τα εξής διασωθέντα, στο Αρχείο του «Παρνασσού», θεατρικά έργα που υποβλήθηκαν στους διαγωνισμούς: το μονόπρακτο, με εννέα σκηνές «Ο Πολυτεχνίτης ιατρός» (σελ. 74-100) (το μοναδικό διασωθέν χειρόγραφο έργο) (1874), η χειρόγραφη τραγωδία (τριμερής) «Οι Κρητικοί Γάμοι» (αγνώστου δραματουργού, με το ψευδ. «Εχθροίς απιστών, ού ποτ’ αν πάθοις βλάβην») (1877) (σελ. 111-117). Ζ΄ Εκδηλώσεις σχετικές με τη Νεοελληνική Δραματουργία και το Θέατρο. Πρόσωπα και ζητήματα Ο «Παρνασσός» είχε θεσπίσει τη διεξαγωγή «των διαλέξεων, των επιστημονικών συζητήσεων και των λογοτεχνικών και θεατρικών απαγγελιών», τιμητικών εκδηλώσεων για Έλληνες και ξένους συγγραφείς, διάφορες πανηγυρικές εκδηλώσεις, τις οικονομικές εισφορές και δωρεές, οικονομική ενίσχυση του Συλλόγου με θεατρικές παραστάσεις (όπως της 21ης Δεκ. 1875), αλλά και ευεργετικές, με την οικιοθελή προσφορά διάφορων καλλιτεχνών. Ίδρυσε τη «Σχολή Απόρων Παίδων». Διοργάνωσε το «εν Αθήναις Συνέδριον των απανταχού Ελληνικών Συλλόγων» (1879), προσκλήθηκαν από το εξωτερικό σημαντικές προσωπικότητες του Θεάτρου, ο ιταλός ηθοποιός Ερνέστο Ρόσσι (1888), ο ιταλός φασίστας (πρόδρομος του ιταλικού φασισμού και προπομπός του Μουσολίνι στην εξουσία) δημοσιογράφος, ποιητής και δραματουργός Γκαμπριέλε Ντ’ Ανούτσιο και η ερωμένη του –την εποχή εκείνη– ηθοποιός Ελεονόρα Ντούτσε (1899), για τις εδώ δραστηριότητες των οποίων η κ. Δημάκη-Ζώρα αφιερώνει αρκετές σελίδες (σελ. 198-204), μια και στηρίχτηκε στο υλικό που βρήκε στο Αρχείο του «Παρνασσού», αλλά και σε σχετική βιβλιογραφία, η γερμανίδα ηθοποιός Άγκνες Ζόρμα (1900), η γαλλίδα ελληνίστρια Ιουλιέττα (Ζιλιέτ) Αντάμ-Λαμπέρ κ.ά. Πραγματοποιήθηκαν αρκετές ακόμη φιλολογικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες, που παρουσιάζονται από τη συγγραφέα αναλυτικά και παραστατικά, προσφέροντάς μας ένα πλήθος από ενδιαφέρουσες ιστορικές πληροφορίες, που αξίζει να διαβαστούν. Στο βιβλίο δημοσιεύονται αρκετές φωτογραφίες, σε όλα τα κεφάλαια, που ζωντανεύουν το κείμενο και ενισχύουν την ιστορική επιστημονική τεκμηρίωση των γεγονότων της εποχής. Σε μια βιβλιοπαρουσίαση ενός αξιόλογου βιβλίου, όπως είναι το παρουσιαζόμενο, δεν είναι δυνατό να ειπωθούν τα πάντα. Εκείνο, που εν κατακλείδι τονίζουμε είναι ότι τέτοια βιβλία πρέπει να βρίσκονται στις σχολικές και στις ιδιωτικές βιβλιοθήκες φιλομαθών εκπαιδευτικών και μη, θεατρολόγων, φιλομαθών και θεατρόφιλων αναγνωστών. Αναζητήστε το στα βιβλιοπωλεία. Είναι πολύ εύκολο να το βρείτε και να το αποκτήσετε.

ΜΑΡΙΑ ΔΗΜΑΚΗ-ΖΩΡΑ Σ.Ν. Βασιλειάδης Η ζωή και το έργο του ΙΔΡΥΜΑ ΚΩΣΤΑ ΚΑΙΙ ΕΛΕΝΗΣ ΟΥΡΑΝΗ, Αθήνα 2002, σελ. 953 Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης Εισαγωγικά θα θέλαμε να σημειώσουμε πως υπάρχουν αξιόλογα βιβλία –όπως τούτο–, τα οποία ίσως να ενδιαφέρουν μεν λιγότερους αναγνώστες λόγω θέματος, έχουν δε κυριολεκτικά «θαφτεί» από την κριτική και τους κριτικούς και για διάφορους άλλους λόγους, ενδεχομένως. Βιβλία, που δεν ανήκουν στις λίστες των ευπόληπτων, πολυσυζητημένων και εμπορικών βιβλίων, η ποιότητά τους όμως, είναι πολλή ανώτερη από αρκετά απ’ αυτά. Νιώθουμε άβολα, αφού έχουμε στα χέρια μας για 16 χρόνια το παρουσιαζόμενο αξιόλογο βιβλίο (και άλλα παρομοίως αξιόλογα βιβλία άλλων συγγραφέων), το οποίο δυστυχώς δεν είχαμε παρουσιάσει στο αναγνωστικό κοινό, ως οφειλόταν δεοντολογικά. Να που τώρα –έστω καθυστερημένα– το παρουσιάζουμε, αφού πρώτα διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν ακόμη αντίτυπα για τους ενδιαφερομένους στα βιβλιοπωλεία. Η Μαρία Δημάκη Ζώρα είναι επίκ. Καθηγήτρια των Ανθρωπιστικών Σπουδών (Θεατρολογίας, Νεοελληνικής Δραματουργίας και Πολιτισμού) στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ, με πλούσιο ερευνητικό και μελετητικό έργο κ.ά. επιστημονικές και διδακτικές ακαδημαϊκές δραστηριότητες. Το παρόν βιβλίο περιέχει τη διδακτορική διατριβή τής συγγραφέα για τη ζωή και το έργο ενός σημαντικού πνευματικού εργάτη, δικηγόρου, ποιητή, πεζογράφου, θεατρικού συγγραφέα, δημοσιογράφου, αρθρογράφου, δοκιμιογράφου, κριτικού βιβλίου με κοινωνική δράση, παράλληλα με τις άλλες δραστηριότητές του, του Σ.Ν. Βασιλειάδη, ο οποίος είχε την ατυχία να πεθάνει σε νεαρή ηλικία, μόλις 29 χρόνων. Ο πατρινός Σπυρίδων Ν. Βασιλειάδης (1845-1874), ο οποίος ανήκει στην Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή και στο ρομαντισμό κυρίως, ένα δυναμικό «πολύμορφο ιδεολογικό, κοινωνικό και καλλιτεχνικό κίνημα», έζησε μια πλούσια και έντονη ζωή, και παρά το βραχύ του βίου του, κατόρθωσε να παράγει ένα αξιοζήλευτο πλούσιο πνευματικό, συγγραφικό και κοινωνικό έργο. Θ’ αναφερθούμε πολύ περιεκτικά σε ορισμένους σταθμούς της ζωής και δράσης του, αφού θα χρειαζόταν πολλές σελίδες για να συνοψίσουμε το έργο του, το οποίο η συγγραφέας αναλύει διεξοδικά, με εύληπτο λόγο, σε σχεδόν 1000 σελίδες του παρόντος βιβλίου. Η συγγραφέας, συντοπίτισσα του Σ.Ν. Βασιλειάδη, αν και είχε στα χέρια της αρχικά πενιχρό φιλολογικό υλικό, ώστε να το χρησιμοποιήσει βιβιογραφικά, εντούτοις το κατέγραψε, το μελέτησε, συγχρόνως δε ερεύνησε ενδελεχώς τον καθημερινό και περιοδικό τύπο της εποχής του, αλλά και των αρχών του 20ού αι., οπότε γιορτάστηκαν τα 50χρονα από το θάνατό του, το υλικό που προέκυψε από τον εορτασμό αυτό, αλλά και τα βιβλιογραφικά αθησαύριστα δημοσιευμένα κείμενα του Βασιλειάδη (ποιήματα, επιστολές, πεζά), τα οποία ανέσυρε από τον τύπο της εποχής του, καθώς κι ένα πλήθος από αναφορές στο έργο του, τις οποίες «αποκρυπτογράφησε», προς όφελος της ερμηνείας του έργου του. Επίσης, αξιοποίησε τα ευρήματά της από τον τύπο της εποχής με κρίσεις για το έργο του ποιητή (βιβλιοκρισίες, θεατρικές κριτικές, νεκρολογίες, σχόλια και αποτιμήσεις διαφόρων ομοτέχνων του και μη.) Το περιεχόμενο του ογκώδους τούτου βιβλίου διαρθρώνεται μεθοδολογικά με υποδειγματικό τρόπο, ώστε ο φοιτητής, ο φιλόλογος, ο θεατρολόγος, ο μελετητής και κάθε φιλομαθής αναγνώστης, να μπορεί να το διαβάσει και να το κατανοήσει επαρκώς, αφού μάλιστα η σ. χρησιμοποιεί απλή γλώσσα και ύφος για μια ευχάριστη ανάγνωση, ο δε μελετητής να προσλάβει επαρκή στοιχεία για να τα χρησιμοποιήσει για περαιτέρω μελέτες του ίδιου θέματος ή άλλων παρεμφερών φιλολογικών και θεατρολογικών μελετών. Τα περιεχόμενα είναι πλούσια και αναλυτικά: Προηγούνται οι «Βραχυγραφίες» και τα «Προλεγόμενα», στα οποία οριοθετείται η εποχή που έζησε ο ποιητής, η σ. αναφέρεται με συνοπτικό τρόπο στο Ρομαντισμό, ως αισθητικό ρεύμα και στο οποίο ανήκε ο ποιητής, στους διανοούμενους που επίσης ανήκαν στο ίδιο ρεύμα, στις τάσεις και εξελίξεις των λογοτεχνικών, κοινωνικών και πολιτικών καταστάσεων, στο ενδιαφέρον του για το γλωσσικό ζήτημα και τη Μεγάλη Ιδέα, χωρίς όμως συντηρητική χροιά, αλλά και στη «στράτευσή» του ως πνευματικός άνθρωπος μαζί με τους αγώνες του λαού για μια καλύτερη κοινωνία. Αναφέρεται εν συντομία, επίσης, στην ακμή της Παλαιάς Αθηναϊκής Σχολής, όπου ανήκε ο ποιητής, με κύρια χαρακτηριστικά τον αρχαϊσμό, τον ρομαντισμό και τον πατριωτισμό, σε πρόσωπα, κρίσεις και βιβλιογραφικά στοιχεία σχετικά με το έργο του και τέλος παραθέτει περιλήψεις των κεφαλαίων του βιβλίου. Στο πρώτο κεφάλαιο «Βιογραφικά στοιχεία» (σελ. 29-173) η συγγραφέας εξετάζει εξονυχιστικά τη ζωή του από τη γέννησή του, την οικογένειά του, τα παιδικά χρόνια και τις εγκύκλιες σπουδές του, τις σπουδές του στη Νομική Αθηνών και στοιχεία από τη δικηγορία του, τις εξωλογοτεχνικές δραστηριότητές του, την ιδέα που είχε για την ίδρυση «Σχολής απόρων παιδιών» από το Φ.Σ. «Παρνασσός», την υλοποίησή της, την αμφισβήτηση από κάποιους για την πατρότητα αυτής της θαυμάσιας κοινωνικής πρωτοβουλίας από μέρους του, και πολλές άλλες πτυχές και διάφορα γεγονότα που σχετίζονται με τη ζωή, τη δράση του, τις σχέσεις του με ομότεχνους, το έργο του. Το ενλόγω κεφάλαιο τελειώνει με τα εξής υποκεφάλαια: «Το τέλος» (ασθένεια, θάνατος, κηδεία, επικήδειοι, νεκρολογίες για τον Βασιλειάδη, εκδηλώσεις στη μνήμη του) και «Η πεντακονταετηρίδα από το θάνατό του (1924)» (Φιλολογικό μνημόσυνο στον «Παρνασσό», Η παράσταση του έργου του «Γαλάτεια» με πρωταγωνίστρια την Κυβέλη, «Τα θαμμένα χειρόγραφα», κατά την έκφραση του Κ. Παλαμά, μια περίεργη και πρωτότυπη υπόθεση, άρθρα για τον Βασιλειάδη). Στο δεύτερο κεφάλαιο «Το ποιητικό έργο» (σελ. 175-355) η σ. αναλύει και ερμηνεύει ολόκληρη την ποιητική παραγωγή του Βασιλειάδη, κατά συλλογή και κατά ποίημα με υποδειγματική φιλολογική μεθοδολογία και ερμηνευτική προσέγγιση στα εξής υποκεφάλαια: «Α΄. Ποιητικές Συλλογές – Συμμετοχές σε διαγωνισμούς», «Β΄. Θεματικοί άξονες», «Γ΄. Επιδράσεις». Το κείμενο είναι πολυσέλιδο και θα μπορούσε ν’ αποτελέσει αυτοτελή έκδοση. Στο τρίτο κεφάλαιο «Το πεζογραφικό έργο» (σελ. 357-504) η σ. αναφέρεται, αναλύει και ερμηνεύει τα διηγήματά του, τα χρονογραφήματα και τις επιφυλλίδες του, τους λόγους του (πανηγυρικούς και επιταφίους), τα κριτικά του κείμενα, καθώς και τα αθησαύριστα κείμενά του: δύο επικήδειους λόγους, μία νεκρολογία και ένα άρθρο για τη Σχολή των Απόρων. Και τούτο το κείμενο είναι πολυσέλιδο και θα μπορούσε ν’ αποτελέσει αυτοτελή έκδοση. Στο τέταρτο κεφάλαιο «Το θεατρικό έργο» (σελ. 505-725) η σ. επιχειρεί μία σε βάθος μελέτη για το θεατρικό έργο του Βασιλειάδη και για τις απόψεις του τις σχετικές με τη διαμόρφωση του νεοελληνικού θεάτρου. Ήτοι, γίνονται αναφορές στα δοκίμια και τις μελέτες του για το θέατρο, την προσπάθειά του για την αναβίωση της αρχαίας τραγωδίας και τις αισθητικές αντιλήψεις του για το θέατρο. Πιο εμπεριστατωμένα αναφέρεται στα ιστορικά και πατριωτικά του δράματα («Οι Καλλέργαι», «Λουκάς Νοταράς», «Αλέξανδρος Υψηλάντης», «Θάνος Καλλισθένης»), στα σατιρικά και στις κωμωδίες («Χίμαιρα», «Αμάλθεια», «Ή έγγαμος ή αυτόχειρ», «Διός έρωτες – Σεμέλη», «Γαλάτεια και Πολύφημος») και στις τραγωδίες του με θέματα από τη Μυθολογία («Γαλάτεια», «Σκύλλα»). Το κεφάλαιο τελειώνει με το κείμενό της «Ο χαρακτήρας των έργων: κλασικός ή ρομαντικός;». Ακολουθούν τα «Επιλεγόμενα ή μία Εικόνα του ποιητή των Εικόνων» (σελ. 727-791) Το βιβλίο κλείνει με το «Παράρτημα κειμένων» (793-905), τη «Βιβλιογραφία» (σελ. 907-928) και το «Φωτογραφικό υλικό». Μια υποδειγματική διδακτορική διατριβή, καρπός πολύμοχθης επιστημονικής προσπάθειας, η οποία πιστώνεται στα ακαδημαϊκά προσόντα της κ. Μαρίας Δημάκη-Ζώρα, στέρεα και πολύτιμη αφετηρία και βάσης και τις μελλοντικές ακαδημαϊκές μελέτες της.