Θαν. Ν. Καραγιάννη, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1871-1949) ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ (1932-1949) Κριτική βιβλίου

Θανάσης Ν. Καραγιάννης Ιστορία της Δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα (1871-1949) και την Κύπρο (1932-1949) Με στοιχεία θεατρικής αγωγής και παραστασιογραφίας του σχολικού θεάτρου Προλογίζει ο Βάλτερ Πούχνερ Εκδοτικός Οίκος Αντώνη Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2012, σσ. 550 Με το νέο του ερευνητικό πόνημα, ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης, συγγραφέας, διδάκτορας Επιστημών της Αγωγής και κριτικός λογοτεχνίας και θεάτρου για παιδιά, συμπληρώνει ένα μεγάλο κενό στη μελέτη της παιδικής δραματουργίας στον ελληνικό χώρο. Πριν από δύο χρόνια μας είχε εκπλήξει θετικά με τη δημοσίευση σε τόμο εκατό και πλέον κριτικών για παιδικές θεατρικές παραστάσεις (Κριτική Θεάτρου για Παιδιά 2007-2010, εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2010, σσ. 175). Κι αυτό επειδή ίσως για πρώτη φορά η θεατρική παράσταση που στοχεύει σε παιδικό κοινό, γινόταν αντικείμενο αυστηρής κριτικής αποτίμησης και συγκριτικής μελέτης. Ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης με θαυμαστό πείσμα επιθυμεί να μας πείσει ότι επιτέλους πρέπει να δούμε σοβαρά το παιδικό θέατρο -το ίδιο σοβαρά όσο και το θέατρο των ενηλίκων-. Ότι αξίζει να σκύψουμε πάνω του μελετητικά, γιατί αποτελεί έναν ξεχωριστό χώρο δημιουργίας, τέχνης, αγωγής και πολιτισμού, που έχει χαράξει μια -εν πολλοίς άγνωστη- σπουδαία ιστορία. Αυτήν ακριβώς την ιστορία του σχολικού θεάτρου και γενικότερα την «Ιστορία της Δραματουργίας για παιδιά, στην Ελλάδα (1879-1949) και την Κύπρο (1932-1949)» την έχει ερευνήσει με επιστημονικότητα και την καταγράφει αναλυτικά στο νέο του βιβλίο, το οποίο μόλις κυκλοφόρησε στη Θεσσαλονίκη, από τον εκδοτικό οίκο Αντώνη Σταμούλη. Ο εκδότης του μάλιστα δεν εφείσθη εξόδων, επιτυγχάνοντας ένα χρηστικό βιβλίο μακράς πνοής, ανθεκτικό και ιδιαίτερα καλαίσθητο. Για όλη την ανωτέρω ερευνώμενη περίοδο δε φαίνεται να έχει εμφανιστεί ακόμη στην Ελλάδα συστηματικά το Ελεύθερο Επαγγελματικό Θέατρο για παιδιά, στη μελέτη του οποίου ο συγγραφέας υπόσχεται να επανέλθει με νεότερο έργο του, το οποίο θα επικεντρώνεται στις δεκαετίες του 1950 και 1960. Στην ανά χείρας μελέτη, ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης, διερευνά κυρίως τη θεματολογία, την ιδεολογία και την παιδαγωγία (την παιδαγωγική προσέγγιση) των σχολικών θεατρικών κειμένων, αναζητά τους δημιουργούς-δραματουργούς αυτών των περιφρονημένων από τη λογοτεχνική και θεατρική έρευνα έργων και ως ένα βαθμό καταγράφει την παραστασιογραφία τους. Κινείται δηλαδή σε χώρους ενπολλοίς «αχαρτογράφητους» και ανοίγει νέους δρόμους στη σχετική έρευνα. Το βιβλίο δομείται σε πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο ξεκαθαρίζονται ορισμένες έννοιες και δίνονται 21 ορισμοί για θέματα Θεατρικής Αγωγής και Δραματικής Τέχνης στην Εκπαίδευση, όπως «δραματοποίηση», «θεατρικό αναλόγιο», «θεατρικό δρώμενο», «θεατρικό παιχνίδι», «θεατρικός αυτοσχεδιασμός» κλπ. Στο β΄ κεφάλαιο αναπτύσσεται ένα συνοπτικό σχεδίασμα του όλου θέματος και επιχειρείται η Γενική Εισαγωγή στην Ιστορία της Δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα. Στο γ΄ κεφάλαιο, το οποίο είναι το πλέον σημαντικό, ο συγγραφέας μελετά κριτικά δεκάδες σπάνια βιβλία με θεατρικά κείμενα για τις σχολικές γιορτές, βιβλία και φυλλάδια που ανακάλυψε σε σκονισμένες σχολικές ντουλάπες, αλλά και σε δημόσιες και ιδιωτικές βιβλιοθήκες και αρχεία, και εντοπίζει τα θέματα που επιλέγουν οι θεατρικοί συγγραφείς και τις ιδέες με τις οποίες διαπαιδαγωγούν τα παιδιά-θεατές και τα παιδιά-ηθοποιούς της κάθε θεατρικής ή σχολικής παράστασης. Η παιδαγωγική προσέγγιση κρίνεται απαραίτητη σε μια τέτοια μελέτη, αφού είναι γνωστή η επίδραση του θεάτρου (κοινωνικά και αισθητικά) στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού. Και ο πλέον αρμόδιος, φυσικά, για μια τέτοιου προσέγγιση είναι ένας παιδαγωγός. Στο δ΄ κεφάλαιο, επίσης εξόχως σημαντικό και ενδιαφέρον, παρατίθενται εργοβιογραφικά στοιχεία για 22 Έλληνες δραματουργούς του Σχολικού Θεάτρου και εν μέρει του Ελεύθερου Επαγγελματικού, κάτι που επιχειρείται για πρώτη φορά. Κάποιους πρόλαβε να τους γνωρίσει από κοντά ο συγγραφέας και να αναδείξει την προσωπικότητά τους και το πάθος τους για τη θεατρική τέχνη. Στη συνέχεια δίνονται ορισμένα συμπεράσματα και μια πλούσια «ενδεικτική βιβλιογραφία», η οποία θα φανεί χρήσιμη σε κάθε μελετητή. Το ε΄ κεφάλαιο είναι αφιερωμένο σε μια συνολική ματιά στο Κυπριακό σχολικό ή παιδικό θέατρο. Ανιχνεύονται τα ιδεολογικά και τα θεματολογικά χαρακτηριστικά των κειμένων παιδικού θεάτρου στην Κύπρο, από το μεσοπόλεμο μέχρι και το τέλος του ελληνικού εμφυλίου πολέμου. Οι πηγές της έρευνας είναι δημοσιευμένα θεωρητικά και ιστορικά κείμενα και ως ένα βαθμό συγκεκριμένα βιβλία με σχολικά θεατρικά κείμενα. Το βιβλίο του Θανάση Ν. Καραγιάννη είναι εμπλουτισμένο και με ένα πολλαπλού ενδιαφέροντος όσο και πρωτότυπο παράρτημα, όπου παρέχονται με συστηματικό τρόπο διευθύνσεις και επωνυμίες παλαιών εκδοτικών οίκων και τυπογραφείων, διευθύνσεις και ιδιότητες ξεχασμένων ως επί το πλείστον δραματουργών, κατάλογος πόλεων όπου έχουν εκδοθεί βιβλία με Σχολικό Θέατρο κ.ά. Όλα τα ανωτέρω αφορούν στη χρονική περίοδο 1871-1974. Ενδιαφέρον έχει επίσης ένας πίνακας με 350 περίπου τίτλους βιβλίων σχολικών θεατρικών έργων, τα οποία ανακάλυψε ο συγγραφέας σε παλαιοπωλεία, σε σχολεία και σε βιβλιοθήκες. Μια σπάνια, ξεχωριστής σημασίας βιβλιοθήκη, που τείνει να χαθεί στη σκόνη του χρόνου και του «εκσυγχρονισμού». Όπως κάθε αξιόλογη επιστημονική εργασία ολοκληρώνεται με παράθεση Ευρετήρου Ονομάτων και με Πίνακα Φωτογραφιών. Πρέπει, επίσης, να επισημανθεί το γεγονός ότι στο βιβλίο δημοσιεύεται, για πρώτη φορά, «Πίνακας Επαγγελματικών και (ορισμένων) ερασιτεχνικών θιάσων για παιδιά (1929-1999)», ενώ γίνεται αναφορά σε αρκετούς θιάσους για παιδιά, οι οποίοι παρουσιάστηκαν και λειτούργησαν στην Αττική, κυρίως, κατά την α΄ δεκαετία του 21ου αι. Είναι τέτοια η φύση αυτού του βιβλίου, η πρωτοτυπία του περιεχομένου του και το ιδιαίτερο αντικείμενο της έρευνάς του, ώστε θα λέγαμε πως ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης «έστησε σημείον», ιδιαίτερα στον επιστημονικό χώρο της Ιστορίας της Δραματουργίας για παιδιά, της Κριτικής Σχολικού Θεάτρου του Μεσοπολέμου και της σχετικής Παραστασιογραφίας. Όπως παρατηρεί ο Καθηγητής Πανεπιστημίου κ. Βάλτερ Πούχνερ, ο οποίος προλογίζει την έκδοση αυτή: «Ο χώρος του παραστασιολογίου του σχολικού θεάτρου είναι αχανής και δυσπρόσιτος ως προς τις πηγές. Μολοντούτο η μονογραφία του κ. Θανάση Καραγιάννη δίνει μια πρώτη ιδέα για τον απέραντο πλούτο των στοιχείων και πληροφοριών και θα μείνει για πολύ καιρό σημείο αναφοράς των σχετικών αναζητήσεων». Θεωρούμε ότι είναι ένα βιβλίο πολλαπλώς χρήσιμο για την καλλιτεχνική (τη θεατρική) και για την εκπαιδευτική κοινότητα. Είναι το μοναδικό έως τώρα βιβλίο αναφοράς για την Ιστορία της Δραματουργίας του Σχολικού Θεάτρου και των ανθρώπων του, ένας οδηγός καθ’ όλα χρήσιμος και χρηστικός. Πολύτιμο και ως θεωρητικό/ιστορικό εγχειρίδιο πανεπιστημιακού επιπέδου, για τον εμπλουτισμό των γνωστικών αντικειμένων στις Σχολές Θεατρικών Σπουδών και Παιδαγωγικής. Αλλά και κάθε φιλομαθής αναγνώστης θα βρει στις σελίδες του ενδιαφέρουσες προσωπικές παραμέτρους και μνήμες από παιδικές του ποιοτικές ή μη συγκινήσεις. Γιάννης Δ. Μπάρτζης Δρ. Λογοτεχνίας-Συγγραφέας