Θαν. Ν. καραγιάννη, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1871-1949) ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ (1932-1949)

Μαίρη Δημάκη – Ζώρα

Θανάσης Ν. Καραγιάννης, Ιστορία της Δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα (1871-1949) και την Κύπρο (1923-1949). Με στοιχεία θεατρικής αγωγής και παραστασιογραφίας του σχολικού θεάτρου

Πρόλογος Βάλτερ Πούχνερ,

Εκδοτικός οίκος Αντ. Σταμούλη,

Θεσσαλονίκη 2012, σσ. 551

28 Φεβ 2013 από tgramma

Το Θέατρο για παιδιά και νέους –ή Θέατρο για ανήλικους θεατές, όπως διαμορφώνεται πλέον ο όρος στη σύγχρονη βιβλιογραφία– αποτελεί μια ιδιαίτερη μορφή θεατρικής έκφρασης που καθορίζεται και οροθετείται όχι με βάση κοινωνιολογικά, ειδολογικά ή αισθητικά κριτήρια, αλλά με αποκλειστικό γνώμονα του αποδέκτη του σκηνικού θεάματος, τον ανήλικο θεατή. Το ερευνητικό ενδιαφέρον για το είδος αυτό παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια διευρυμένο και στη χώρα μας, ενώ η σχετική βιβλιογραφία αυξάνεται σημαντικά.

Στο πλαίσιο των μελετών που αφορούν το είδος αυτό του θεάτρου, ένα ακόμη πολυσέλιδο βιβλίο του Θανάση Ν. Καραγιάννη κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Αντ. Σταμούλη (Θεσσαλονίκη) με τίτλο Ιστορία της Δραματουργίας για Παιδιά στην Ελλάδα (1871-1949) και την Κύπρο (1932-1949). Ο ακούραστος μελετητής του Θεάτρου για παιδιά, αρχειοδίφης και κριτικός του θεάτρου καταθέτει μια πολύ σημαντική συμβολή στη μελέτη του γνωστικού πεδίου που αφορά το ελληνικό Θέατρο για ανήλικους θεατές και την ιστορία του. Το βιβλίο πραγματεύεται την πορεία του είδους αυτού στην Ελλάδα από το τέλος του 19ου μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα και την Κύπρο από το 1932 μέχρι το 1949, με βάση το αρχειακό υλικό που έχει συγκεντρώσει ο συγγραφέας και την έρευνά του για το σχολικό θέατρο.

Το βιβλίο, που προλογίζει ο καθηγητής Βάλτερ Πούχνερ, διαιρείται σε πέντε κεφάλαια: «Στοιχεία για τη Θεατρική Αγωγή και τη δραματική τέχνη στην Εκπαίδευση», «Εισαγωγή στην Ιστορία της Δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα (συνοπτικό σχεδίασμα)», «Δραματουργία για παιδιά στην Ελλάδα, κατά ιστορική περίοδο. Θεματολογία – Ιδεολογία – Παιδαγωγία», «Έλληνες δραματουργοί», «Εισαγωγή στην Ιστορία της Δραματουργίας για Παιδιά στην Κύπρο», ενώ επιτάσσονται Παραρτήματα με βιβλιογραφικούς πίνακες και ιστογράμματα.

Μέλημα του συγγραφέα αποτελεί κυρίως η καταγραφή και η ερμηνεία των ιστορικών δεδομένων, χωρίς όμως να παραλείπεται και η διερεύνηση θεωρητικών ζητημάτων σχετικά με τον όρο «Θέατρο για Παιδιά» και το περιεχόμενό του. Στο πλαίσιο αυτό παρατίθενται στο πρώτο κεφάλαιο ορισμοί και εννοιολογικές διασαφήσεις για ποικίλους όρους που έχουν άμεση σχέση με το Θέατρο για Παιδιά αλλά και με το Θέατρο στην Εκπαίδευση, όπως είναι το θεατρικό παιχνίδι, η δραματοποίηση, ο αυτοσχεδιασμός και πολλοί άλλοι.

Στο μεγαλύτερο μέρος του, το βιβλίο παρουσιάζει την ιστορική πορεία και τους σταθμούς στην εξέλιξη του Θεάτρου για Παιδιά στην Ελλάδα, με την εισαγωγική παρουσίαση των μεθοδολογικών προβλημάτων και των αντικειμενικών δυσχερειών που παρουσιάζει η αρχειακή έρευνα ως βασική προϋπόθεση συγκέντρωσης του απαραίτητου υλικού. Μετά από τη συνοπτική παρουσίαση των παλαιότερων περιόδων, η εστίαση πέφτει στην περίοδο των απαρχών (1896-1921) του Θεάτρου για Παιδιά στην Ελλάδα και κυρίως στην περίοδο του Μεσοπολέμου. Ειδικότερα, παρουσιάζεται και αναλύεται διεξοδικά το Σχολικό Θέατρο στον Μεσοπόλεμο, για το οποίο ο συγγραφέας έχει συγκεντρώσει πληθώρα τεκμηρίων και αθησαύριστων στοιχείων. Συγκεκριμένα, έχουν συγκεντρωθεί εδώ στοιχεία για τα έργα δεκάδων συγγραφέων, τα οποία κατατάσσονται θεματικά (πατριωτικά – ιστορικά, από την οικογενειακή ζωή κ.ά.) και σχολιάζονται ως προς το περιεχόμενο αλλά και ως προς την εκδοτική τύχη και τη σκηνική παρουσίασή τους. Ιδιαίτερη ενότητα αποτελεί το «Σχολικό Θέατρο στη Θεσσαλία του Μεσοπολέμου», για την εμφάνιση και εξέλιξη του οποίου ο Θανάσης Καραγιάννης έχει κάνει μια πολύ ενδελεχή έρευνα σε αρχεία και βιβλιοθήκες, τα αποτελέσματα της οποίας αποδίδουν εδώ πλούσιους καρπούς. Παράλληλα, σε ξεχωριστή ενότητα γίνεται λόγος για την «Κριτική του Σχολικού και Ερασιτεχνικού Θεάτρου στον Μεσοπόλεμο», όπου παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα κείμενα με πολύ ενδιαφέρον, μεταξύ των οποίων κριτικά σημειώματα και επιστολές του Γιάννη Σιδέρη, του Πέτρου Πικρού και της Αντιγόνης Μεταξά. Έτσι, ο συγγραφέας δίνει πολύτιμο υλικό για την περαιτέρω μελέτη της περιόδου αυτής και, ειδικότερα, για τη διερεύνηση του ιδεολογικού υπόβαθρου που καθόρισε τις επιλογές των δραματουργών του Μεσοπολέμου, ενώ καταγράφονται, στην παραστασιογραφία που ακολουθεί, στοιχεία για 60 παραστάσεις σχολικού θεάτρου. Η δραματουργία της περιόδου 1940-1949 (Ελληνο-ιταλικός πόλεμος, Κατοχή, Εμφύλιος) παρουσιάζεται επίσης σε ξεχωριστό κεφάλαιο, με αναφορά στο ιστορικό, πολιτικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο της εποχής και με παρουσίαση των θεατρικών έργων για παιδιά σε θεματική κατηγοριοποίηση. Πλούσιο και εδώ το υλικό, πολλές και τεκμηριωμένες οι πληροφορίες που δίνει ο συγγραφέας για τους δημιουργούς, τα έργα και τις παραστάσεις της εποχής.

Ένας εμπεριστατωμένος κατάλογος με τους επαγγελματικούς και ερασιτεχνικούς θιάσους που δραστηριοποιήθηκαν στο χώρο του θεάτρου για παιδιά και νέους από το 1922-1999 καθώς και ένα πολυσέλιδο κεφάλαιο με εργοβιογραφικά στοιχεία για 22 δραματουργούς του νεοελληνικού θεάτρου για παιδιά, συμπληρώνουν το υλικό του βιβλίου αναφορικά με την ιστορία της δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα. Ακολουθεί ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στην ιστορία της δραματουργίας για παιδιά στην Κύπρο (1932-1949), όπου περιλαμβάνονται στοιχεία για την εκδοτική δραστηριότητα και την παραστασιογραφία και συμπληρώνονται από σχετική βιβλιογραφία.

Το βιβλίο ολοκληρώνεται με τα πλούσια Παραρτήματά του, στα οποία περιλαμβάνεται ένας πολυσέλιδος πίνακας με τα εκδεδομένα έργα του Σχολικού θεάτρου από το 19ο αιώνα έως τη μεταπολίτευση, ιστογράμματα με την εκδοτική παραγωγή και την ταξινόμηση κατά τόπο, συγγραφέα και εκδότη, καθώς και ευρετήριο που διευκολύνει τη γρήγορη αναζήτηση ειδικότερων στοιχείων.

Είναι αναμφισβήτητο ότι ο αναγνώστης, είτε ενδιαφέρεται για το αντικείμενο γενικότερα είτε είναι εκπαιδευτικός ή ερευνητής, έχει πολλά να αντλήσει από το βιβλίο του Θανάση Καραγιάννη, o οποίος με αγάπη για το αντικείμενο, με γνώση και με συστηματική δουλειά μας έδωσε ένα ακόμη σημαντικό εργαλείο έρευνας και μελέτης του Θεάτρου για ανήλικους θεατές στην Ελλάδα και την Κύπρο. Οι πλούσιες και τεκμηριωμένες πληροφορίες που καταγράφονται εδώ, καθώς και η σύνδεση της δραματουργικής παραγωγής με το ιστορικό, κοινωνικό αλλά και εκπαιδευτικό περιβάλλον στο οποίο αυτή παράγεται, αποτελούν πολύτιμη συμβολή στην περαιτέρω έρευνα της ιστορικής πορείας αλλά και της παιδαγωγικής, καλλιτεχνικής, κοινωνιολογικής και ευρύτερα πολιτισμικής διάστασης που λαμβάνει σήμερα το Θέατρο για ανήλικους θεατές.