Π α ρ ο υ σ ί α σ η  β ι β λ ί ο υ

Στη χώρα του Τοτώρα

Θέατρο για ανήλικους θεατές

Επιμέλεια: Θόδωρος Γραμματάς

Πατάκης, Αθήνα 2010, σσ. 604

 Ο Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Θόδωρος Γραμματάς, πολυγράφος και χαλκέντερος, εδώ και δύο δεκαετίες περίπου, με την ακαδημαϊκή και συγγραφική ιδιότητά του, εργάζεται πυρετωδώς και αδιάλειπτα, για τη θεωρητική θωράκιση της Θεατρολογίας –σε συνάρτηση με την παιδαγωγική της διάσταση–, και συγκεκριμένα για το αντικείμενο επιστημονικής έρευνας και μελέτης που αφορά το Θέατρο για ανήλικους θεατές. Αξιόλογες προηγούμενες μελέτες του, σε συνεργασία με άλλους, αλλά και συλλογικές, που προκάλεσε και επιμελήθηκε ο ίδιος, δημιούργησαν εκείνη τη στέρεα και αξιόπιστη θεωρητική επιστημονική βάση, όπου οι σύγχρονοι μελετητές/ερευνητές δύνανται να εμπιστευτούν για να συνεχίσουν το επιστημονικό ταξίδι τους.

Το παρόν βιβλίο είναι μια αποκάλυψη. Δημιουργεί νέα δεδομένα, αλλά και νέες προσδοκίες/«απαιτήσεις» από τη νέα γενιά ερευνητών/μελετητών του χώρου. Ανοίγει μια νέα ερευνητική προοπτική, κυρίως για όλη την επιστημονική κοινότητα της Θεατρολογίας, αλλά και την κοινότητα των Επιστημών της Αγωγής. Η Θεατρολογία δεν μπορεί, πια, να είναι αποκομμένη από την Παιδαγωγική, στην οποιαδήποτε έρευνα που αφορά το Θέατρο για ανήλικους θεατές. Ή, έστω, απαιτείται διεπιστημονική συνεργασία των ειδικών επιστημόνων. Τα Τμήματα Θεατρικών Σπουδών, πλέον, πρέπει να δουν από άλλη οπτική γωνία, τη διαμόρφωση Προγραμμάτων Σπουδών για τους Θεατρολόγους, που θα διδάξουν θεατρική αγωγή στα Δημοτικά Σχολεία, ιδιαίτερα, για τους ερευνητές επιστήμονες, που ασχολούνται με θέματα του Σχολικού Θεάτρου ή του Ελεύθερου-Επαγγελματικού Θεάτρου για παιδιά και για τους κριτικούς θεάτρου. Η διεπιστημονική μελέτη και προσέγγιση είναι δυνατό σε επίπεδο προπτυχιακών, αλλά και μεταπτυχιακών σπουδών, όσον αφορά ζητήματα Ιστορίας για όλες τις εποχές του Σχολικού, Ερασιτεχνικού, Λαϊκού Θεάτρου, που απευθύνονταν σε παιδιά ή και σε παιδιά (1833-2010) και του Ελεύθερου-Επαγγελματικού (1930-2010), αλλά και ζητήματα Θεωρίας Θεάτρου και για τις άλλες παρασταστικές τέχνες, όπως είναι: το Κουκλοθέατρο, το Θέατρο Σκιών, οι Μαριονέττες, η Αφήγηση Παραμυθιών κ.ο.κ. Έτσι, θα επιτευχθεί ως ένα βαθμό το ζητούμενο της ύπαρξης και λειτουργίας του Θεάτρου για ανήλικους θεατές, που είναι κατά τον κ. Γραμματά «η καλλιτεχνική έκφραση με αισθητικό χαρακτήρα και η μορφο-παιδευτική διασκέδαση παιδιών και εφήβων.»

Τα δύο εισαγωγικά κείμενα του επιμελητή του βιβλίου κ. Θόδωρου Γραμματά: «Εισαγωγή» (σ. 15-30) και «Ειδοποιά χαρακτηριστικά» (σ. 31-75), μελετούν πανοραμικά και θέτουν «επί τάπητος» όλα τα θεωρητικά ζητήματα αυτής της περιοχής του επιστητού, με ευκρίνεια, αναλυτικότητα, σφαιρικότητα, διεισδυτικότητα, κριτική ικανότητα, επιστημονικότητα και πρωτοποριακή σκέψη και διάθεση. Διευκρινίζεται η ορολογία όλων των επιμέρους θεμάτων («Ονομάτων επίσκεψις») και εξετάζονται: 1) το κείμενο, ήτοι ο δραματικός λόγος και η σκηνική μεταγραφή του, ως δραματοποίηση, διασκευή, διακειμενική σύνθεση, επινοημένο θέατρο, 2) η παράσταση, οι διαδικασίες πρόσληψης και οι κώδικες επικοινωνίας, 3) ο θεατής και η τυπολογία του ανήλικου κοινού, στα υποκεφάλαια: «Επικοινωνιακότητα του αιώνιου άνηβου», «Συμμετοχικότητα του μικρομέγαλου ανθρωπάκου», «Διαδραστικότητα του ερωτώμενου θεατή» και 4) η πρόσληψη του θεάματος ως «Συνένοχη αθωότητα και αθώα συνενοχή». 

Ακολουθούν οι παρακάτω επιστημονικές εμπεριστατωμένες μελέτες, με τις οποίες αποκαλύπτονται στην Ελληνική Βιβλιογραφία –ίσως για πρώτη φορά– ιστορικά, αισθητικά, θεατρολογικά κ.ά. θέματα, τα οποία είναι σύμφυτα με την Παιδαγωγική του Θεάτρου και τη θεατρική αγωγή, η οποία εντέλλεται από την εκπαιδευτική νομοθεσία να «διδάσκεται» στην Π/θμια Εκπαίδευση. Όλες οι δημοσιευμένες μελέτες ακολουθούν κοινή μεθοδολογία και επιστημονική συνέπεια, όπως και τα κείμενα του κ. Γραμματά, ο οποίος καθοδήγησε υπεύθυνα τους συντάκτες τους:

α. Παπαδόπουλος, Σ., «Θέατρο για παιδιά και νέους. Η παιδαγωγική αποστολή του» (σ. 77-106)

β. Βιδάλη, Ιωάννα, «Το θέατρο για παιδιά στην Ελλάδα του 20ού αιώνα» (σ. 107-160)

γ. Κολοκυθά, Σοφία, «Η αρχαιοελληνική γραμματεία στο σύγχρονο ελληνικό θέατρο για παιδικό και νεανικό κοινό» (σ. 161-214)

δ. Σερέτη, Ευγενία, «Η σύγχρονη ελληνική δραματουργία στο θέατρο για κοινό ανηλίκων θεατών» (σ. 215-267)

ε. Μενδρινού, Ιωάννα, «Το ελληνικό λαϊκό παραμύθι στο θέατρο για ανήλικους θεατές» (σ. 269-330)

στ. Μπαλτιμά-Μακαβού, Αθανασία, «Το ξένο θέατρο για παιδιά στην Ελλάδα» (σ. 331-360)

ζ. Παπακώστα, Αλεξία, «Κώδικες και συστήματα σκηνικής πρακτικής στο θέατρο για ανήλικους θεατές» (σ. 361-410)

η. Πανόπουλος, Βασ., «Το μουσικό σημείο ως φορέας νοήματος και σημασίας στο θέατρο και στο θέατρο για ανήλικους θεατές» (σ. 411-443)

θ. Τζαμαργιάς, Τάκης, «Κοινωνιολογικές προσεγγίσεις στο θέατρο για ανήλικους θεατές. Από την ανυποληψία στην εδραίωση» (σ. 445-480)

ι. Παρθενίου, Μιλένα, «Οι αθηναϊκές θεατρικές σκηνές για κοινό ανήλικων θεατών (1995-2008)» (σ. 481-530)

ια. Χατζηαυξέντη, Ελένη, «Το κυπριακό θέατρο για παιδιά. Δείκτης του κυπριακού κοινωνικού και πολιτικού γίγνεσθαι (1932-2008)» (σ. 531-596)

Ο ενλόγω συλλογικός τόμος κλείνει με τον «Επίλογο» του κ. Θόδ. Γραμματά, ο οποίος εμβριθώς συνάγει τα συμπεράσματα αυτής της ερευνητικής/μελετητικής προσπάθειας των νέων επιστημόνων και διατυπώνει τις απόψεις του, τους επιστημονικούς και κοινωνικούς προβληματισμούς του, τις προτάσεις του προς τη θεατρική, την ακαδημαϊκή θεατρολογική και παιδαγωγική, αλλά και την εκπαιδευτική κοινότητα. Οι περισσότερες συγγραφείς του τόμου ανήκαν στην ομάδα των μεταπτυχιακών φοιτητριών της κατεύθυνσης «Θέατρο και Εκπαίδευση» του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης (Π.Τ.Δ.Ε.) του Πανεπιστημίου Αθηνών, κατά το χρονικό διάστημα 2005-2009, με επιβλέποντα τον κ. Θόδωρο Γραμματά. Εκτός από την επιλογή και δημοσίευση στον παρόντα τόμο ορισμένων από εκείνες τις μελέτες, προστέθηκαν και άλλες που έγραψαν νυν υποψήφιες (-οι) διδάκτορες του ίδιου προγράμματος και άλλοι νέοι επιστήμονες.

Και με την κυκλοφορία του παρόντος τόμου, και ασφαλώς με την προηγούμενη επιστημονική συγγραφική παραγωγή, του Π.Τ.Δ.Ε., αλλά και του ιδίου του κ. Γραμματά, προσφέρεται στους φοιτητές Τμημάτων Θεατρικών Σπουδών και Παιδαγωγικών Τμημάτων των Πανεπιστημίων πλούσιο υλικό για μελέτη και για συνέχιση της έρευνας, η οποία έχει πολύ δρόμο ακόμη εμπρός της. Σημαντική, βέβαια, είναι η ωφέλεια του παρόντος τόμου για όλους τους εκπαιδευτικούς και θεατρολόγους, τους ηθοποιούς και συντελεστές του σύγχρονου Θεάτρου για παιδιά στην Ελλάδα και στην Κύπρο και σε όλους τους φιλομαθείς γονείς. Είθε να μεταφραστεί, έστω στην αγγλική γλώσσα, για να φτάσει στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα και όχι μόνο. Είναι δυστύχημα για τους Έλληνες επιστήμονες, όταν μια αξιόλογη δουλειά τους, δε φτάνει ποτέ στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα, παρά μόνο δια της οδού των Συνεδρίων στους ελάχιστους ειδικούς.

                                                                                                     Δρ. Θανάσης Ν. Καραγιάννης

Κριτικός/Μελετητής Θεάτρου για παιδιά