Μπέρτολτ Μπρεχτ

Θεατρικές παραστάσεις έργων του

«Τους ρόλους σας να μελετάτε

Ερευνώντας, έτοιμοι να μείνετε κατάπληκτοι

Χαρείτε για το νέο, για το παλιό ντραπείτε!»

Μπ. Μπρεχτ[1]

Στη θεατρική περίοδος 2012-2013 έγινε αρκετά εμφανής η επαναφορά στο προσκήνιο θεατρικών έργων του Μπρεχτ. Οκτώ θεατρικές παραστάσεις δεν είναι και λίγες. Άσχετα αν οι μισές δεν ήταν εμπορικές. Αυτέςβεκπορεύτηκαν με αφορμή το Επιστημονικό Συνέδριο της Κ.Ε. του ΚΚΕ για τον Μπέρτολτ Μπρεχτ, με τίτλο: «Μπρεχτ: Για τους σεισμούς που μέλλονται να ’ρθούν» και είχαν μικρή διάρκεια.

Είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο επιχειρηματικός κόσμος του θεάματος «είχε βάλει στη ναφθαλίνη» το θεατρικό έργο του Μπρεχτ, ότι το αγνοούσε για δεκαετίες, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις (και στον τομέα του ερασιτεχνικού θεάτρου[2]), ότι δεν επιθυμούσε για πολιτικούς προφανώς λόγους (έστω για ιδεολογικούς) να παρουσιαστεί ενώπιον του κοινού; Από την άλλη μεριά, οι καλλιτέχνες νομίζω ότι δεν μπορούσαν να κάνουν και πολλά πράγματα πέρα από κάποιες προτάσεις. Οι σκηνοθέτες ίσως είχαν περισσότερη δυνατότητα να πείσουν τους παραγωγούς, αλλά μάλλον υποχωρούσαν, μη βρίσκοντας πρόσφορο έδαφος …

Στην προκείμενη περίπτωση της τρέχουσας θεατρικής περιόδου, έχουμε τρεις μέτριες έως μεγάλες εμπορικές θεατρικές παραγωγές αξιώσεων και μία μικρότερη, πολύ αξιόλογη, αλλά άτυχη, μια και δεν πήγε μακριά στο χρόνο. Επίσης, μία αμιγής θεατρική παράσταση από την 24μελή θεατρική ομάδα του ΠΑΜΕ: «Τρόμος και αθλιότητα στο Γ΄ Ράιχ» (2.3.2013), μία μουσικο-θεατρική παράσταση από την ομάδα ΜΙΤΟΣ: «Το ρομάντζο της πεντάρας», εμπνευσμένη από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Μπ. Μπρεχτ, σε μουσική Κουρτ Βάιλ από την «Όπερα της πεντάρας» (20.3.2013). Στο δεύτερο κύκλο εκδηλώσεων για τον «Μπρεχτ στο θέατρο και τη μουσική» εντάσσονται και δυο εκδηλώσεις με κάποια θεατρική δομή ή θεατρικά στοιχεία, όπως: η μουσικο-χορευτικο-θεατρική παράσταση «Ο Μαρξ και τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα των μικροαστών» (15.2.2013), βασισμένη στο μπαλέτο των Κουρτ Βάιλ και Μπέρτολτ Μπρεχτ  (σκηνοθεσία-χορογραφία: Ίλια Κοντού, μουσική διεύθυνση: Νίνα Πατρικίδου) με συμμετοχή 36 νέων καλλιτεχνών και η μουσικο-θεατρική παράσταση «Γενιές σημαδεμένες» (20.4.2013), με κείμενα του Μπρεχτ (ποιήματα, τραγούδια, αποσπάσματα από θεατρικά έργα του) και μουσική του Τάσου Γκρους (σκηνοθεσία: Γιώργος Αντωνακάκης, ενορχήστρωση-μουσική εκτέλεση: συγκρότημα «ΚολλεκτίβΑ»), με συμμετοχή της Καλλιόπης Βέτα, Τάσου Γκρους, μιας πλειάδας τραγουδιστών και ηθοποιών και της παιδικής χορωδίας του Ελληνικού Ωδείου (παράρτημα Πειραιά) (διεύθυνση χορωδίας: Ανθή Γουρουντή). 

Οι παραπάνω παραστάσεις ανεβάστηκαν για μία και μοναδική φορά στην Αίθουσα Συνεδρίων του ΚΚΕ στον Περισσό.

Επίσης, κατά την ίδια χρονική περίοδο, στο Δημοτικό Θέατρο Θέρμης Θεσσαλονίκης ανέβηκε η παράσταση του έργου «Η Όπερα της παρακμής» αλά Μπρεχτ, σε σκηνοθεσία: Θεόφιλου Λάλου και Δώρας Σκαρλάτου, από την Ομάδα «Θεάτρου Όραμα», εμπνευσμένη από την «Όπερα της πεντάρας», με περιεχόμενο τη σύγχρονη πολιτική πραγματικότητα.

Συγκεκριμένα:

Α. Ο αφέντης Πούντιλα και ο δούλος Μάτι (μετάφραση: Οδυσσέας Νικάκης, σκηνοθεσία: Κώστας Καζάκος), Θέατρο «ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗ»,

Β. Η Αγία Ιωάννα των Σφαγείων (μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας, σκηνοθεσία: Νίκος Μαστοράκης),  Θέατρο «ΑΚΡΟΠΟΛ»,

Γ. Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν (μετάφραση: Άννυ Θ. Κολτσιδοπούλου, δραματουργική επεξεργασία – επεξεργασία μετάφρασης – σκηνοθεσία: Κατερίνα Ευαγγελάτου), Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών,

Δ. Αυτός που λέει ΝΑΙ και Αυτός που λέει ΟΧΙ (μετάφραση: Αριάδνη Παπαγεωργίου, σκηνοθεσία: Σίμος Παπαδόπουλος), Θέατρο «ΑΛΚΜΗΝΗ» και σε σχολεία,

Ε. Ο Μαρξ και τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα των μικροαστών

ΣΤ. Τρόμος και αθλιότητα στο Γ΄ Ράιχ

Ζ. Το ρομάντζο της πεντάρας

Τι θα μπορούσε να υποθέσει κάποιος για τις αιτίες που ειδικά στο τρέχον χρονικό διάστημα συνετέλεσαν στην πληθώρα αυτή θεατρικών παραστάσεων έργων του Μπρεχτ;

Η διαπίστωση ότι η κρίση του καπιταλιστικού συστήματος στην Ευρώπη και στην Αμερική στα 1929 έχει παρόμοια δομικά χαρακτηριστικά και παρόμοιες οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες με αυτές της σημερινής κρίσης του συστήματος και στη χώρα μας; Ότι η επικαιρότητα της θεματολογίας της μπρεχτικής δραματουργίας, θα συγκινούσε ιδιαίτερα το ελληνικό θεατρικό κοινό, το οποίο βιώνει τις συνέπειες της κρίσης;

Μάλλον, λοιπόν, η διαχρονικότητα των μπρεχτικών μηνυμάτων της δραματουργίας του αναδείχθηκαν στην παρούσα ιστορική φάση της ισχυρής κρίσης του καπιταλισμού, βοηθώντας τους θεατές να προβληματιστούν ανάλογα, με αμφίβολα, βέβαια, κοινωνικά και πολιτικά αποτελέσματα…

Άρα, το εγχείρημα αυτό, όπως υπέθεσαν οι παραγωγοί, θα είχε εμπορική επιτυχία και δε θα έπρεπε να τους διαφύγει … Η αγορά στον καπιταλισμό μόνο με το εμπορικό κέρδος κινείται, ακόμη και στις μεσαίες επιχειρήσεις …

Βέβαια, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος, ότι δεν είχαν όλοι οι παραγωγοί μόνο οικονομικά κίνητρα. Για παράδειγμα το Θέατρο «ΤΖΕΝΗ ΚΑΡΕΖΗ» και ο Κώστας Καζάκος, οι οποίοι αποδεδειγμένα –εδώ και δεκαετίες– στην επιλογή του δραματολογίου τους θέτουν πρωταρχικά ιδεολογικούς στόχους, ταυτόσημους με εκείνους του Μπρεχτ. Επίσης, ο παιδαγωγός του Θεάτρου και λέκτορας του πανεπιστημίου Θράκης Σίμος Παπαδόπουλος, επιχειρώντας τη σκηνοθεσία μιας μικρής παραγωγής, επιδίωξε σαφώς παιδαγωγικούς στόχους (φυσικά και ιδεολογικούς), χωρίς βέβαια να έχει άλλες βλέψεις και δυνατότητες…

Δεν επιχειρώ δίκη προθέσεων, απλά προβληματίζομαι. Άλλωστε, όπως και να έχει το πράγμα, οι ενλόγω θεατρικές παραστάσεις ήταν ένα θετικό πολιτιστικό και πολιτικό γεγονός για την τρέχουσα θεατρική περίοδο.

Η Κ.Ε. του ΚΚΕ έχει λοιπόν προγραμματίσει διήμερο Επιστημονικό Συνέδριο (25-26 Απριλίου 2013) με τίτλο: «Μπρεχτ: Για τους σεισμούς που μέλλονται να ’ρθούν», με τη διεξαγωγή μιας πληθώρας προσυνεδριακών εκδηλώσεων με θέατρο, μουσική, όπερα, προβολή κινηματογραφικών έργων της σημαντικής αυτής διεθνώς φυσιογνωμίας, του κομμουνιστή καλλιτέχνη και διανοούμενου Μπέρτολτ Μπρεχτ. Ήταν πολύ θετικό το γεγονός της διεξαγωγής ενός τέτοιου σημαντικού συνεδρίου, στο οποίο θα φωτιστούν επιστημονικά πολλές πλευρές του έργου του και θα μελετηθούν από το ευρύ κοινό των ενδιαφερομένων, μετά από την έκδοση των Πρακτικών του Συνεδρίου.

                                                                                                                                                       «ΟΡΕΣΤΗΣ»

---

[1]. «Ψάξε για το νέο και το παλιό» (1950), από την ενότητα «Ποιήματα για την τέχνη του θεάτρου ΙΙ», Βλ. Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ποιήματα (μετάφραση-πρόλογος: Νάντια Βαλαβάνη), Σύγχρονη Εποχή, 31989, σ. 289.

[2]. Κατά την προηγούμενη διετία:

Α. Στις 21.4.2011, ο «Σύνδεσμος Υποτρόφων» του «Κοινωφελούς Ιδρύματος Ωνάση», ανέβασε στη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών, στην Αθήνα, το έργο του Μπρεχτ «Αντιγόνη», σε σκηνοθεσία Νικόλα Μίχα.

Β. Το Γ΄ έτος της Ανώτερης Σχολής Δραματικής Τέχνης του Νέου Ελληνικού Θεάτρου Γ. Αρμένη, το 2011, ανέβασε 12 σκηνές από το έργο «Τρόμος και Αθλιότητα του Γ΄ Ράιχ» (υποκριτική διδασκαλία-σκηνοθεσία: Γιώργος Αρμένης).

Γ. Στις 4.2.2012 το «Θέατρο Ζακύνθου» ανέβασε τηλεοπτικά, στο Ionian Channel, το έργο «Ιστορίες Αθλιότητας».

Δ. Κατά την περίοδο 2010-2011, στην Κόρινθο, η Ομάδα Θεάτρου-Κουκλοθεάτρου «ΞΙΦΟΣ» του Κέντρου Νέων Κορίνθου, ανέβασε με μαριονέτες και ηθοποιούς το έργο «Αυτός που λέει Ναι και Αυτός που λέει Όχι».

Ε. Τον Ιούνιο 2012, η Δραματική Σχολή Πέτρας, ανέβασε στο Θέατρο Πέτρας Δ. Αττικής, το έργο «Μπρεχτ και Χίτλερ» (σύνθεση κειμένων: Μάριος Πλωρίτης).