ΣΑΒΒΑΣ ΓΩΓΟΣ – ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΕΤΡΑΚΟΥ

ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

ΟΡΟΙ – ΕΝΝΟΙΕΣ – ΠΡΟΣΩΠΑ

ΜΙΛΗΤΟΣ, Αθήνα 2012, σσ. 589

Τα λεξικά είναι πάντοτε χρήσιμα, όχι μόνο για τους ειδικούς, αλλά και για κάθε φιλομαθή αναγνώστη. Γι’ αυτό –κατά καιρούς– εκδίδονται αξιόλογα λεξικά για γενικά ή εξειδικευμένα επιστημονικά θέματα, όπως γ.π. είναι η φιλοσοφία, η ιατρική, η λογοτεχνία, η ψυχολογία κ.ο.κ.

Οι πανεπιστημιακοί και πολυγράφοι συγγραφείς κ.κ. Σάββας Γώγος (διδάκτωρ και υφηγητής του Τμήματος Κλασσικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Βιέννης και καθηγητής, νυν ομότιμος, του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών) και Κυριακή Πετράκου (καθηγήτρια Θεατρολογίας του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών) επιχείρησαν την έκδοση ενός εύχρηστου και χρηστικού επίτομου πληροφοριακού και ερμηνευτικού λεξικού των βασικών όρων, εννοιών και προσώπων, τα οποία αφορούν το Αρχαίο Ελληνικό και Ρωμαϊκό Θέατρο. Ο αναγνώστης από την πρώτη στιγμή που το παίρνει στα χέρια του, εντυπωσιάζεται από την καλαίσθητη έκδοση. Φυλλομετρώντας το αντιλαμβάνεται τον πλούτο των πληροφοριών και γνωστικών στοιχείων, που παρέχονται, και προπαντός αισθάνεται τη «μυρουδιά και τη γεύση», μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, η οποία διαχέεται από το μεράκι και τη φιλεργία των συντακτών του.

Ο «Πρόλογός» του, λίαν κατατοπιστικός, μας ενημερώνει με απλότητα γλώσσας και ύφους και με σαφήνεια για τις προθέσεις των συγγραφέων, τη μεθοδολογία που ακολούθησαν, τις δυσκολίες που αντιμετώπισαν. Με κάθε τρόπο οι συντάκτες παρουσιάζουν για προβληματισμό του αναγνώστη, αλλά και κάθε ειδικού επιστήμονα, τα μεθοδολογικά και αντικειμενικά προβλήματα, τα οποία εμφανίζονται σ’ ένα τέτοιου είδους εγχείρημα, και που αφορούν την εγκυρότητα ή μη της ιστορικής αλήθειας και πραγματικότητας του αρχαίου θεάτρου, το ξεχώρισμα του γνήσιου από το νόθο, του έγκυρου από το φανταστικό, τη χρησιμοποίηση ορθολογικών επιχειρημάτων, όπως άλλωστε αυτά απαιτεί η κριτική μέθοδος 

Η ποικιλία και το περιεχόμενο των λημμάτων αποδεικνύει μια πλήρη εργασία, που υπογράφεται από καταξιωμένους πολυγράφους και έγκυρους επιστήμονες της ακαδημαϊκής μας κοινότητας. Είναι εμφανής η προσπάθειά τους, που καρπός της αυτός είναι το αποτέλεσμα μιας δεκάχρονης επίμονης και επίπονης έρευνας και μελέτης σε μια πλούσια φιλολογική και ιστορική βιβλιογραφία, αλλά και σε διάφορες ιστορικές και αρχαιολογικές πρωτογενείς πηγές.

Καθώς ομολογούν οι ίδιοι οι συγγραφείς είναι δυσχερής ο σχηματισμός μιας ολοκληρωμένης εικόνας της αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής θεατρικής πραγματικότητας. Επίσης, το ανεπαρκές υλικό (αρχαία γραπτά και μνημεία) που διατίθεται στους ερευνητές και μελετητές είναι ελλειπτικό και ως εκ τούτου αποσπασματικό, αφού δεν έχουν έρθει ακόμη στο φως ένα σημαντικό πλήθος από ιστορικές και αρχαιολογικές πηγές, οι οποίες θα μας αποκάλυπταν πληροφορίες και θέματα, που θα έμπαιναν στο φακό της επιστημονικής έρευνας και μελέτης (φιλολογικής, θεατρολογικής κ.ο.κ.), εξετάζοντας τοιουτοτρόπως οι επιστήμονες περαιτέρω ζητήματα. Διαπιστώνουν δε ότι είναι επίσης δυσχερές το εγχείρημα «να ανασυνθέσουν την προέλευση της τραγωδίας, του σατυρικού δράματος και της κωμωδίας, του σατυρικού δράματος και της κωμωδίας, την εξελικτική πορεία της θεατρικής πρακτικής, το σκηνικό οικοδόμημα στις διάφορες μορφές του και τις θεσμικές εξελίξεις στη διαχρονία».

Αν και το παρόν λεξικό δεν μπορεί να υποκαταστήσει τις υπάρχουσες επιστημονικές εργασίες, τις σχετικές με τα θέματα που διαπραγματεύεται, εντούτοις μπορεί να βοηθήσει φοιτητές, επιστήμονες και κάθε ενδιαφερόμενο φιλομαθή αναγνώστη.

Οι συντάκτες του λεξικού στον «Πρόλογό» τους αναφέρονται σε πολλά ακόμη γραμματολογικά και θεατρολογικά ζητήματα, παρέχοντας τις απαραίτητες διευκρινίσεις, ώστε ο αναγνώστης τους να έχει μια ξεκάθαρη εικόνα για το περιεχόμενο, τη μεθοδολογία, τη δομή κ.ο.κ. που ακολούθησαν, αλλά και τα διάφορα προβλήματα που προέκυψαν. Είναι εμφανείς και σαφείς οι λύσεις και οι επιλογές τους, αλλά και η επιτυχία τους στο τελικό αποτέλεσμα.

Τα περισσότερα λήμματα έχουν συνταχθεί από τους συγγραφείς, ενώ ορισμένα από άλλους ειδικούς επιστήμονες, όπως είναι οι: κ.κ. Καίτη Διαμαντάκου-Αγάθου, Μαρία Μικεδάκη, Μαρία Παναγιωτοπούλου, Γιώργος Καμπουράκης.

Στη σχετική παράγραφο με τις ευχαριστίες των συγγραφέων διαβάζουμε ότι για τη συγγραφή του βιβλίου τους βοήθησαν και άλλα πρόσωπα, όπως η κ. Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου με μεθοδολογικού χαρακτήρα προτάσεις, η κ. Ευαγγελία Μιμίδου με μερικούς ελέγχους της παρατιθέμενης βιβλιογραφίας, ο κ. Χριστ. Χαραλαμπάκης με «τη γνωμάτευσή του σχετικά με το γλωσσικό ύφος», η κ. Χριστίνα Αργυροπούλου με «τη φιλολογική της συμβολή» και ο κ. Hans Moser με  «τη βιβλιοθηκονομική του καθοδήγηση».     

Στο τέλος του τόμου δημοσιεύεται μια χρήσιμη για τους ειδικούς και μη πλουσιότατη «Βιβλιογραφία», ελληνική και ξενόγλωσση.

 Κοντολογίς, πρόκειται για ένα σπάνιο, νομίζω το μοναδικό, λεξικό του είδους, και θα περάσουν χρόνια για να ξεπεραστεί.

Δρ. Θανάσης Ν. Καραγιάννης