Για το παρόν και το μέλλον του Ελληνισμού Μελέτες για τον Δημήτρη Γληνό Επιμέλεια: Γιώργος Δ. Μπουμπούς Εκδόσεις Τόπος & Ίδρυμα Γληνού, Αθήνα 2019, σελ. 318 Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ Πέρασαν πολλά χρόνια από το Επιστημονικό διήμερο του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών, με θέμα: «Δημήτρης Γληνός. 100 χρόνια από τη γέννησή του» (1-2 Δεκ. 1982), του οποίου τα Πρακτικά εκδόθηκαν από τη Σύγχρονη Εποχή (Αθήνα 21985, σελ. 135). Η δεύτερη έκδοση του βιβλίου εξαντλήθηκε πριν από λίγους μήνες. Πέρασαν επίσης πολλά χρόνια από τη διήμερη επιστημονική συνάντηση (25-26 Ιαν. 1983) του Τομέα Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, της οποίας τα Πρακτικά εκδόθηκαν από τον Gutenberg (Αθήνα 1983, σελ. 96). Έχει εξαντληθεί εδώ και αρκετά χρόνια. Πέρασαν αρκετά χρόνια από το Συμπόσιο του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών. Τμήμα εκπαιδευτικών προβλημάτων, για τα πενήντα χρόνια από το θάνατο του Δ. Γληνού, του οποίου τα Πρακτικά με τίτλο Δημήτρης Γληνός. Ο πνευματικός ταγός, εκδόθηκαν από τη Σύγχρονη Εποχή (Αθήνα 1997, σελ. 111). Έχει εξαντληθεί εδώ και αρκετά χρόνια. Πριν από τρία περίπου χρόνια πραγματοποιήθηκε συνέδριο, από το Ίδρυμα Γληνού σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ιστορίας της Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (21-23 Μαΐου 2017), με θέμα: «Δημήτρης Γληνός: η σκέψη, η δράση, οι χρήσεις». Τα Πρακτικά του ενλόγω συνεδρίου εκδόθηκαν από τις εκδόσεις Τόπος (Αθήνα 2019, σελ. 318). Η έκδοση περιλαμβάνει, εκτός από τις εισηγήσεις, και «Προλεγόμενα», με τίτλο: «Δημήτρης Γληνός. Ένας οικείος και άγνωστος μαρξιστής διανοούμενος και μαχητής;», ένα ενδιαφέρον και κατατοπιστικό κείμενο που υπογράφει ο επιμελητής της έκδοσης και Γραμματέας του Δ.Σ. του Ιδρύματος Γληνού, Γιώργος Δ. Μπουμπούς. Ο Γ.Δ. Μπουμπούς, ο οποίος έχει την ευτυχία να βρίσκεται για μεγάλο χρονικό διάστημα μέσα στο «θησαυροφυλάκιο» του έργου (αρχείου και βιβλιοθήκης) της οικογενείας Δημ. Γληνού, είναι ενημερωμένος για όλες τις εξελίξεις γύρω από τις εκδόσεις του έργου του Δημ. Γληνού, αλλά και για όλες τις εκδόσεις και τα συνέδρια τα σχετικά με το έργο του. Έτσι, σ’ αυτό το προλογικό κείμενό του τονίζει διάφορα θέματα, εκφράζει απόψεις, διατυπώνει σχόλια, πολύτιμα για την πληροφόρηση και τον προβληματισμό μας. Αναφέρουμε μεταξύ άλλων τα εξής: «Όψεις του στοχασμού και του έργου του, καθώς και σημαντικά τμήματα του αρχείου του δεν έχουν ερευνηθεί διεξοδικά μέχρι σήμερα […] Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, λιγοστά για τις σπουδές του στη Γερμανία και τις συναντήσεις του με τον αστικό εκσυγχρονισμό ή το μαρξισμό της Β΄ Διεθνούς –περιορίστηκαν άραγε μόνο στην επίδραση που δέχθηκε από τον πρωτοπόρο έλληνα μαρξιστή στοχαστή και κοινωνιολόγο Γεώργιο Σκληρό, για την οποία μάλιστα δεν έχουμε ιδιαίτερα ακριβή αντίληψη; […] ποια υπήρξε η επιρροή που άσκησαν στη διαμόρφωση της σκέψης του ορισμένες νεωτερικές αντιλήψεις και πρακτικές, όπως η ψυχανάλυση που τη γνώρισε μέσα από την επαφή κυρίως με έργα του Φρόυντ, αλλά και του Γιούνγκ; […] Ο “πρώιμος” χαμός του Γληνού είχε σημαντική επίδραση στην πρόσληψη του έργου του, καθώς και στη διαμόρφωση του τρόπου που συντελέστηκε κατόπιν η διαχείριση της μνήμης του.[…]» Αισιοδοξώντας ο Γ.Δ. Μπουμπούς, κλείνοντας το προλογικό του κείμενο, γράφει: «[…] η διαδρομή του Γληνού και η ζωή του, συνιστούν πολύτιμο τεκμήριο των κοινωνικών και ιδεολογικών διεργασιών της εποχής του και γι’ αυτό η μελέτη τους προσφέρει την ευκαιρία για μια αποτίμηση της ελληνικής κοινωνικής, πολιτικής και πνευματικής ζωής, σχεδόν για ολόκληρο το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Το Ίδρυμα Γληνού […] ευελπιστεί πως η παρούσα έκδοση θα αποτελέσει κίνητρο για περαιτέρω έρευνα προς αυτές ακριβώς τις διεργασίες και πρώτιστα για τις λιγότερο γνωστές διαστάσεις τους.» Το ευχόμαστε! Πράγματι, υπάρχει ανάγκη να μελετηθεί περαιτέρω το έργο του Δ. Γληνού και συγχρόνως να προβληθεί και να μελετηθεί από εκπαιδευτικούς και φοιτητές, μελετητές και ερευνητές. Όπως είναι γνωστό, εκτός από το Ίδρυμα Γληνού, υπάρχουν και φορείς που όχι μόνο φέρουν το όνομά του, αλλά κυρίως εμπνέουν το έργο τους, όπως: ο Σύλλογος Εκπαιδευτικών Π.Ε. «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ», ο Σύλλογος Εργατικής & Λαϊκής Επιμόρφωσης – Λαϊκό Πανεπιστήμιο «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ» (ενδεχομένως και άλλοι). Διάφοροι φορείς δε –εδώ και δεκαετίες– πραγματοποιούν εκδηλώσεις, σεμινάρια και συνέδρια για το έργο του, σε όλη τη χώρα. Επίσης, το παρόν βιβλίο, περιλαμβάνει τις εισηγήσεις του συνεδρίου: Κώστας Θεριανός-Μαριάνθη Μπέλλα, «Ο εθνικισμός στα σχολικά εγχειρίδια. Η μελέτη του Δημήτρη Γληνού και του Σωκράτη Κουγέα για τα σχολικά βιβλία που γράφτηκαν κατά και μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο» (σελ. 23-44) Κυριακή Αμαραντίδου, « “Η ελληνική ορθογραφία έχει χρεωκοπήσει”. Όταν ο Γληνός πρότεινε την εισαγωγή του λατινικού αλφαβήτου.» (σε. 45-64) Γιούλη (Αγγελική) Χρονοπούλου, «Η σχέση του Γληνού με τον Ψυχάρη μέσα από την περιπέτεια του γλωσσικού ζητήματος. Συγκλίσεις και αποκλίσεις» (σελ. 65-81) Ελευθερία Παπαστεφανάκη, «Ο Γληνός και το γλωσσικό ζήτημα» (σελ. 82-98) Κώστας Θεριανός-Γιώργος Δ. Μπουμπούς, «Μια βαλίτσα γεμάτη βιβλία. Παρατηρήσεις με αφορμή ένα αναγνωστικό των Ελλήνων της ΕΣΣΔ σε φωνητική γραφή» (σελ. 99-107) Στέλλα Χαντζή, «Απόψεις και προτάσεις του Δημήτρη Γληνού για το σχολείο και την εκπαιδευτική αναγέννηση» (σελ.108-122) Μαριάνθη Μπέλλα, «Η Ανωτέρα Γυναικεία Σχολή. Ένα παιδαγωγικό και πολιτικό εγχείρημα του Δημήτρη Γληνού στις αρχές του Μεσοπολέμου» (σελ. 123-140) Βασιλική Σακκά, «Καθήκον, προδοσία και τιμωρία. Πατριωτισμός, ηθικές νόρμες και έμφυλες ταυτότητες στο έργο του Δημήτρη Γληνού Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ» σε. (141-159) Πέτρος Πετράτος, «Ο Δημήτρης Γληνός και η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Τα εκπαιδευτικά συνέδρια του 1924» (160-176) Γιώργος Βοζίκας, «Δημήτρης Γληνός και σύγχρονος λαϊκός πολιτισμός. Ο Δημιουργικός ιστορισμός και το ζήτημα της “αναβίωσης” των πολιτισμικών φαινομένων. Μια σύγχρονη ανάγνωση» (σελ. 177-196) Ευάγγελος Π. Καραγιάννης, «Ο Δημιουργικός ιστορισμός του Δημήτρη Γληνού. Η εννοιοδότηση και η ποιητική του, η “παροντοκεντρική” θεώρηση του παρελθόντος και η μνημονική-ταυτοτική προσέγγισή του» (σελ. 197-209) Βλάσης Αγτζίδης, «Όταν ο Γληνός “συνάντησε” τη Λούξεμπουργκ. Προσεγγίζοντας το ζήτημα της Ανατολής και το κίνημα των Νεότουρκων» (σελ. 210-231) Μανώλης Μ. Στεργιούλης, «Δημήτρης Γληνός – Κώστας Βάρναλης. Συνοδοιπόροι στους κοινωνικούς και πνευματικούς αγώνες. Ένα χρονολόγιο» (σελ. 232-242) Σωκράτης Νιάρος, «Ο Δημήτρης Γληνός και η ματαιωθείσα απόπειρα του Ελευθερίου Βενιζέλου για σύσταση Ακαδημίας στην Αθήνα» (σελ. 243-256) Χαρινέλα Τουρνά, «Φιλοσοφικές συνιστώσες της πολιτικής σκέψης και δράσης του Δημήτρη Γληνού. Εννέα σημεία» (σελ. 257-271) Αναστάσιος Στέφος, «Ο Δημήτρης Γληνός και ο Σοφιστής του Πλάτωνα», (σελ. 272-282) Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης, «Νεοελληνικός Διαφωτισμός και Εκπαιδευτικός Δημοτικισμός. Ιδεολογικές συνέχειες και αδιέξοδες επιβιώσεις κατά τον Δημήτρη Γληνό» (σελ. 283-308) Χάρης Αθανασιάδης, Επίμετρο (σελ. 309-314) Στο τέλος του βιβλίου, σ’ ένα δισέλιδο παρουσιάζονται αλφαβητικά οι εισηγητές με τις επιστημονικές και επαγγελματικές ιδιότητες που έχει ο καθένας τους. Όλες οι εισηγήσεις, συνταγμένες από αξιόλογους ερευνητές/μελετητές, παλιότερους και νεότερους, έχουν επιστημονικά χαρακτηριστικά, είναι πολύ ενδιαφέρουσες και εμπεριστατωμένες, φέρνουν αρκετά νέα στοιχεία για τη ζωή και το έργο του σπουδαίου αυτού κομμουνιστή στοχαστή, διανοητή, παιδαγωγού, φιλοσόφου, κοινωνιολόγου και λογοτέχνη, πολυγράφου συγγραφέα και αρθρογράφου σε πλείστα περιοδικά και εφημερίδες. Ενός πνευματικού ανθρώπου που κυνηγήθηκε για τις ιδέες και την κοινωνική και πολιτική δράση του (εξορίστηκε, φυλακίστηκε κ.λπ.), που σημάδεψε την εποχή του με τα προφορικά και γραπτά επιτεύγματά του, που επηρέασε και ως ένα βαθμό διαμόρφωσε το εκπαιδευτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι, φεύγοντας από τη ζωή αρκετά νωρίς, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε σήμερα ν’ αποτιμήσουμε την εξέλιξη της ελληνικής πραγματικότητας και μετά την Κατοχή με την, οπωσδήποτε, εντεινόμενη δραστηριότητά του σε κοινωνικό, πολιτικό και εκπαιδευτικό επίπεδο, αν και πιθανολογούμε βάσιμα ότι θα περνούσε αρκετά χρόνια ακόμη στις φυλακές και εξορίες της εμφυλιακής και μετεμφυλιακής Ελλάδας, του αστικού αγγλοκρατούμενου και αμερικανοκρατούμενου «ελεύθερου» κράτους μας... Αδιάφορο, όμως, αφού θα είχε πολλά ακόμη να προσφέρει. Ούτως ή άλλως η παρακαταθήκη που άφησε στις επερχόμενες γενιές είναι πολυτιμότατη, αρκεί βέβαια να μελετηθεί το έργο του από όσο το δυνατό περισσότερους, καθώς και να αποτελέσει η δράση του παράδειγμα για ατομικές και συλλογικές δραστηριότητες και ταξικούς κοινωνικούς αγώνες. Ως δείγμα γραφής, εντελώς ενδεικτικά και «τυχαία», αντιγράφουμε ένα απόσπασμα του κειμένου της Στέλλας Χαντζή: «[…] Από το 1910 ο Γληνός μάχεται για το ενιαίο σχολείο και για την παροχή δημόσιας εκπαίδευσης σε όλα τα στρώματα του λαού, διαγράφει τα αίτια της καθυστέρησης της εκπαίδευσης, προτείνει λύσεις πρακτικές όπως την προτροπή στον δάσκαλο να βοηθήσει τον λαό. Με την επιστημονική του κατάρτιση διακηρύττει την αναγκαιότητα της επιμόρφωσης των δασκάλων και την παιδαγωγική σχέση μεταξύ δασκάλου και παιδιού. Η διασφάλιση κλίματος ελευθερίας μεταξύ δασκάλου και μαθητή, η επαρκής επιμόρφωσή του, η αυτοδιοίκηση των σχολείων, η εξάχρονη δημοτική εκπαίδευση, η αλλαγή στάσης απέναντι στη γυναίκα και η αναγνώριση του δικαιώματος και καθήκοντος στη μόρφωση, με σκοπό την αληθινή εξύψωσή της, η ίδρυση σχολείων για παιδιά με ειδικά προβλήματα και η αναβάθμιση όχι μόνο της δημοτικής, αλλά και της μέσης και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, είναι μερικές μόνο από τις ιδέες του Γληνού που διαμόρφωσαν το τοπίο της παρεχόμενης εκπαίδευσης στο επόμενο διάστημα. […]» Ένα πολλαπλά χρήσιμο και χρηστικό βιβλίο για κάθε φιλομαθή εκπαιδευτικό και κοινωνικοπολιτικά σκεπτόμενο αναγνώστη, που επιδιώκει τη συνεχή δια βίου επιμόρφωσή του.

ΜΑΚΗΣ ΔΕΛΑΠΟΡΤΑΣ Τα backstage του ελληνικού σινεμά Εκδόσεις ΑΓΚΥΡΑ, Αθήνα 2022, σχ. 0,26 Χ 0,19 εκ., σσ. 358 Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης Ο Μάκης Δελαπόρτας παρουσιάζει στο αναγνωστικό κοινό την τελευταία συγγραφική δουλειά του με τον τίτλο: Τα backstage του ελληνικού σινεμά. Οποιαδήποτε έκδοση και αν έκανε στο παρελθόν ο φίλεργος αυτός ερευνητής-μελετητής του κινηματογράφου και του θεάτρου μας, αποτελούσε ένα σημαντικό γεγονός για το χώρο. Διότι όλα τα βιβλία του παρέχουν αποκαλυπτικά στοιχεία και ενδιαφέρουσες πληροφορίες, είναι γραμμένα με εκλαϊκευτικό λόγο και με προσιτό ύφος στον αναγνώστη τους, δίνοντάς του την ευκαιρία να απολαύσει αισθητικά, συν τοις άλλοις, ένα πλήθος από άγνωστο ενπολλοίς και σπάνιο φωτογραφικό υλικό. Η αγάπη του στον κινηματογράφο και στο θέατρο τον οδήγησαν, εδώ και πολλά χρόνια, να γνωρίσει αρκετούς πρωταγωνιστές ηθοποιούς και σκηνοθέτες, να συζητήσει ατέλειωτες ώρες μαζί τους, δημιουργώντας έτσι στέρεες σχέσεις φιλίας, εμπιστοσύνης και αλληλοεκτίμησης, να ερευνήσει σε αρχεία και στον έντυπο τύπο το έργο τους, να γράψει κείμενα γι’ αυτούς, ακόμη και μελετήματα, τα οποία κατά καιρούς εξέδιδε σε βιβλία. Το πολυδιάστατο έργο του, εκτός από τα βιβλιοπωλεία, όπου είναι ο φυσικός χώρος των προς πώληση βιβλίων, διαδόθηκε ευρέως από ημερήσιες αθηναϊκές εφημερίδες σε χιλιάδες αναγνώστες ανά την Ελλάδα, με αποτέλεσμα πολλοί αναγνώστες να μάθουν και να απολαύσουν αυτές τις μονογραφίες για κινηματογραφικούς αστέρες, εργάτες της τέχνης, συνθέτες και τραγουδιστές, προσωπικότητες του ποιοτικού θεάματος και του ευρύτερου καλλιτεχνικού χώρου. Τα «Λευκώματά» του είναι βιβλία αναφοράς για όσους επιθυμούν να μάθουν, αλλά και για όσους επιθυμούν να εντρυφήσουν περαιτέρω. Από το 1998, που κυκλοφόρησε το πρώτο λεύκωμά του για την Αλίκη Βουγιουκλάκη, έως το 2009 το τελευταίο λεύκωμά του για τη Μάρθα Καραγιάννη, κυκλοφόρησαν συνολικά 19 βιβλία του και λευκώματα για ηθοποιούς, σεναριογράφους και σκηνοθέτες (Νίκο Φώσκολο, Λάμπρο Κωνσταντάρα, Ζωζώ Σαπουντζάκη, Ντίνο Ηλιόπουλο, Άννα Καλουτά, Αλέκο Σακελλάριο, Δημήτρη Παπαμιχαήλ, Ρένα Βλαχοπούλου, Τζένη Καρέζη), μουσικούς και τραγουδιστές (Στέλιο Καζαντζίδη, Μαίρη Λίντα-Μανώλη Χιώτη, Μίμη Πλέσσα, Τα μιούζικαλ του ελληνικού κινηματογράφου), δημοσιογράφους («Φρέντυ Γερμανός-Πένα από βελούδο», «Φρέντυ Γερμανός-Μέρες τηλεόρασης»), την «Eurovision – Οι ελληνικές συμμετοχές: 1974-2006» και το: «Ξέρω κάποια αστέρια…». Στο παρόν αξιόλογο από πλευράς αισθητικής και περιεχομένου βιβλίου, ο Μάκης Δελαπόρτας μάς χαρίζει με το πάθος και την αγάπη που τον διακρίνει ένα πλήθος από σύντομα –αρκετά όμως μεστά και διαφωτιστικά– σημειώματα, που αφορούν όσα συνέβησαν στο παρελθόν πίσω από τις κάμερες, τις κλακέτες, τα φώτα και τα μικρόφωνα, γεγονότα και μαρτυρίες που του διηγήθηκαν διάφοροι ηθοποιοί, σκηνοθέτες και συντελεστές κάθε κινηματογραφικής ταινίας. Στον «Πρόλογο» σημειώνει ότι στάθηκε τυχερός που οι «μυθικοί ηθοποιοί» τού διηγήθηκαν «τα παρασκηνιακά τους κατορθώματα, άλλοτε γλαφυρά και χαριτωμένα, κι άλλοτε με τρόπο συγκινητικό και δακρύβρεχτο.» Πρόκειται για μια πραγματικότητα που περιέχει τόσα και τόσα γεγονότα και σκηνές που διαδραματίστηκαν στον ελληνικό κινηματογράφο προηγουμένων δεκαετιών. Ο Μάκης Δελαπόρτας είχε την καλοσύνη να μας μεταφέρει αυτά τα περιστατικά με τα εκλαϊκευμένα αφηγηματικά κείμενά του, με χιούμορ, ζωντανούς –κατά σημεία– διαλόγους και συναρπαστικές «εικόνες», με σαφήνεια και περιγραφικότητα προσώπων και γεγονότων. Γράφει ο συγγραφέας: «Αυτές λοιπόν τις μικρές παρασκηνιακές σκηνές που παίζονταν με σβηστά φώτα θέλησα να καταγράψω στο συγκεκριμένο βιβλίο και να σας διηγηθώ τις ιστορίες έτσι όπως τις άκουσα από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές, ή από τεχνικούς και τους σκηνοθέτες που τις ψιθύριζαν μεταξύ τους και διασκέδαζαν πολύ μ’ αυτές.» Τα θέματα και οι πληροφορίες από την Ιστορία του Ελληνικού Κινηματογράφου, που δίνονται, είναι πολλά και διάφορα. Παραθέτουμε μια σχετική παράγραφο του συγγραφέα, ο οποίος επιθυμεί με αυτή να ενημερώσει τον αναγνώστη του για αυτή την ενδιαφέρουσα ποικιλία: «[…] θα μάθουμε: Πότε και με ποιον τρόπο γυρίστηκαν οι πρώτες ελληνικές βωβές ταινίες; Ποιο ήταν το πρώτο ελληνικό γυμνό; Πώς τους εξέπληττε όλους με το φυσικό του παίξιμο ο σπουδαίος Βασίλης Λογοθετίδης; Πόσο ζηλιάρης ήταν ο Λάμπρος Κωνσταντάρας; Πόσο φιλάρεσκη ήταν η “άσχημη” του σινεμά, η Γεωργία Βασιλειάδου; Σε ποια ταινία γεννήθηκε ο έρωτας της Αλίκης και του Δημήτρη ύστερα από μια σκηνή φιλιού; Πόσο ριψοκίνδυνος ήταν ο Θανάσης Βέγγος; Πώς κατέτρεξε η Χούντα τον Αλεξανδράκη για τα αριστερά του φρονήματα; Ποιο ήταν το κόλλημα του Φούντα; Πόσο μεθυσμένη ήταν η Χρονοπούλου όταν γύρισε το “Είμαι γυναίκα του γλεντιού”; Σε ποια ταινία η Καρέζη γνώρισε τον έρωτα της ζωής της; Ποια ήταν η κόντρα μεταξύ Κούρκουλου και Φώσκολου; Με ποιον ταχυδακτυλουργικό τρόπο ο Σακελλάριος έκανε τους δεκαέξι ναύτες… εκατό στην παρέλαση της “Αλίκης στο Ναυτικό”; Για ποιο λόγο η Φόνσου έπαιξε αφιλοκερδώς στο “Αγοροκόριτσο”; Πώς η Λάσκαρη μάγεψε τις Κάννες και πώς η Βλαχοπούλου προτιμούσε να πηγαίνει για ψάρεμα από το να πηγαίνει για γύρισμα;» Βέβαια, αναφορές σε διάφορα περιστατικά πίσω από τα φώτα και τις κάμερες, γίνονται για πολλούς ακόμη κινηματογραφικούς ηθοποιούς και σκηνοθέτες: τον Κώστα Μουσούρη και την Αλίκη Θεοδωρίδη, τον Αχιλλέα Μαδρά και τον Αλέκο Σακελλάριο, τον Ορέστη Μακρή και τη Λέλα Πατρικίου, τον Δημήτρη Χορν, τη Σμαρούλα Γιούλη, την Άννα Καλουτά, τον Λάμπρο Κωνσταντάρα, την Έλλη Λαμπέτη, τον Κώστα Χατζηχρήστο, τον Διονύση Παπαγιαννόπουλο, την Μελίνα, τον Νίκο Φούντα, τον Μιχάλη Κακογιάννη, τον Ντίνο Δημόπουλο, τη Λίντα Άλμα και τον Γιάννη Φλερύ, τον Γιώργο Γληνό, την Αντιγόνη Βαλάκου, τη Μάρθα Καραγιάννη, τον Φιλ. Φίνο, τον Γιάννη Δανιαλίδη και σε τόσους άλλους. Ο Μάκης Δελαπόρτας, όπως σε όλα τα βιβλία του, έτσι και στο παρόν, παραθέτει εμβόλιμα στα κείμενά του ένα πλήθος από φωτογραφίες, τις οποίες είτε έχει στο προσωπικό αρχείο του είτε δανείστηκε από άλλα αρχεία: της Φίνος Φιλμ, του Κινηματογραφικού Οργανισμού Καραγιάννης-Καρατζόπουλος, της Εταιρείας Παραγωγής Παπανδρέου Α.Ε., του Θεατρικού Μουσείου-Κέντρου Μελέτης και Έρευνας του Ελληνικού Θεάτρου και από Αρχεία Οικογενειών, όπως γ.π. των: Τάκη Βουγιουκλάκη, Μαίρης Χρονοπούλου, Άννας Φόνσου, Αλέκου Αλεξανδράκη κ.ά., καθώς και από βιβλία. Θα προτιμούσαμε στο τέλος του βιβλίου να υπάρχουν Πίνακες με τα κινηματογραφικά έργα που παρουσιάζονται στο βιβλίο και με τα ονόματα των ηθοποιών, σκηνοθετών, μουσικών και άλλων συντελεστών. Αυτοί οι Πίνακες είναι πολύ χρήσιμοι σε κάθε παρόμοιου είδους βιβλία. Ελπίζουμε να προστεθούν οι προτεινόμενοι Πίνακες στις επόμενες εκδόσεις του βιβλίου. Είναι αξιέπαινη αυτή η δύσκολη και επίπονη μακροχρόνια ερευνητική του δουλειά, η οποία βέβαια έχει κερδίσει τον θαυμασμό και την αγάπη όλων των αναγνωστών των βιβλίων του, αλλά και όλων των ακροατών και θεατών του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης, όπου έχει δώσει πολλές συνεντεύξεις του, αλλά και των αναγνωστών του διαδικτύου. Χρόνο με τον χρόνο, έκδοση με την έκδοση, συγκεντρώνεται ένα πολύτιμο ιστορικό υλικό, που είναι χρήσιμο μεν για τους σύγχρονους νεοέλληνες, πολύτιμο δε και για τις επερχόμενες γενιές. Νομίζουμε ότι το παρουσιαζόμενο βιβλίο του Μάκη Δελαπόρτα, πρέπει να μπει σε κάθε σπίτι, να το διαβάσουν δε και να το απολαύσουν όσο γίνεται περισσότεροι αναγνώστες. Παραμένοντας το παρόν βιβλίο σε μια οικογενειακή βιβλιοθήκη, θα αποτελεί μια διαρκής ευκαιρία για να το ανοίγουμε και να το διαβάζουμε ξανά και ξανά, μετά από κάθε τηλεοπτική προβολή οποιασδήποτε παλαιοτέρων χρόνων ελληνικής κινηματογραφικής ταινίας.

Το περιοδικό «ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ» της ΕΠΟΝ και ο γιορτασμός της 25ης Μάρτη 1821 (1943–1946) Γράφει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης // Όπως είναι γνωστό σε πολλούς φιλομαθείς νέους, η θρυλική ΕΠΟΝ εξέδιδε (με απόφαση της Πανελλαδικής Ιδρυτικής Σύσκεψης) το δημοσιογραφικό της όργανο (όργανο του Κεντρικού Συμβουλίου της), το περιοδικό «ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ», το οποίο άρχισε να κυκλοφορεί ένα μήνα περίπου μετά την ίδρυσή της (23 Φλεβάρη 1943), δηλ. στις 22 Μάρτη 1943. Κυκλοφόρησε στην Αθήνα (μέχρι το φύλλο 29), στη συνέχεια στα βουνά της «Ελεύθερης Ελλάδας» (μέχρι το φύλλο 38), στην Αθήνα (το φύλλο 39), στα Τρίκαλα (μέχρι το φύλλο 45) και συνέχισε να κυκλοφορεί στην Αθήνα μέχρι τις 25 Μάρτη 1946 (αρ. φύλλου 82). Επίσης, τον Οκτώβρη 1947 έγινε προσπάθεια να επανεκδοθεί σε μορφή εφημερίδας στην Αθήνα. Το φύλλο κατασχέθηκε και οι υπεύθυνοι της έκδοσης παραπέμφθηκαν σε Έκτακτο Στρατοδικείο. Τρία φύλλα της «Νέας Γενιάς», σε μορφή εφημερίδας, εκδόθηκαν στην «Ελεύθερη Ελλάδα», από μαχητές του Δ.Σ.Ε. Το φύλλο αρ. 3 κυκλοφόρησε τον Ιούλιο 1949. Κατά την επόμενη περίοδο επανακυκλοφόρησε παράνομα για μικρό χρονικό διάστημα στην Ελλάδα και στις πρώην Λαϊκές Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες της Ανατ. Ευρώπης. Τα Αετόπουλα και οι Γερακίνες της Ανταρτο-ΕΠΟΝίτικης εκείνης ηρωικής και αγωνιστικής γενιάς (με τη βοήθεια της ΟΚΝΕ και του ΕΑΜ Νέων), πάλεψαν με οργάνωση, μαχητικότητα και αποφασιστικότητα για «ζωή, μόρφωση και λευτεριά»,[1] κάτω από την καθοδήγηση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, και φυσικά του ΚΚΕ, προσθέτοντας χρυσές σελίδες στο ένδοξο βιβλίο της Εθνικής μας Αντίστασης κατά τη φασιστική Κατοχή, μα και μεταπολεμικά.[2] Το 1ο φύλλο της «Νέας Γενιάς» εκδόθηκε με τη φροντίδα της Ηλέκτρας Αποστόλου[3] και ήταν αφιερωμένο στην επέτειο της 25ης Μαρτίου 1821. Στο 47ο φύλλο[4] υπάρχουν αρκετά δημοσιεύματα γύρω από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, όπως: Γ. Λαμπρινού, «Ο Ρήγας και το έργο του», Νίκης Στέφη, «Ηρωίδες του Σουλίου», Αντ. Οικονόμου, «Μπουρλοτιέρηδες», το ποίημα του Μενέλαου Λουντέμη, «25 του Μάρτη 1945», «Ο μεγάλος Γέρος του Μωριά για τους Ιμπραΐμηδες και τους προσκυνημένους», «Τ’ αετόπουλά μας», Ειρήνης Φωτεινού, «Το Έθνος ευγνωμονεί αυτούς που αγάπησαν την Ελλάδα και θυσιάστηκαν για τη λευτεριά της» κ.ά. Στο κείμενο του Ν. Καραντηνού, «Τρεις ματωμένοι σταθμοί προς τη λευτεριά (25 Μαρτίου 1942–1944)» αποτυπώνεται η δράση των ηρωικών παιδιών της ΕΠΟΝ, τα οποία είχαν ως πρότυπα –όπως όλοι οι αγωνιστές του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, άλλωστε– τους ήρωες της Επανάστασης του 1821, όπως επίσης και στο συγκινητικό διήγημα της Έλλης Αλεξίου, «Εξετάσεις στα Γυμνάσια το καλοκαίρι του 1944» ή «το διήγημα του Αγώνα» του (Γεράσιμου) Γρηγόρη, «Για μας χτυπάν οι καμπάνες» κ.ά. Στο 68ο φύλλο[5] είναι δημοσιευμένα παρόμοιας θεματολογίας κείμενα, όπου διαβάζουμε και για τη ζωή και την ηρωική επαναστατική δράση των Αγωνιστών του ’21 και των ηρώων ΕΠΟΝιτών και ανταρτών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, οι οποίοι κι αυτοί πάλευαν για λευτεριά και εθνική ανεξαρτησία –τηρουμένων των ιστορικών αναλογιών–, όπως εκείνοι της Επανάστασης του ’21: Α. Ελευθεριάδη, «25 Μάρτη 1821 – 25 Μάρτη 1946. 125 χρόνια αγώνες του Έθνους για λευτεριά, ανεξαρτησία και δημοκρατία», Δήμου Μάγνη, «Για την τιμή και την ανεξαρτησία του λαού μας. Το πούλημα της Πάργας από τους Άγγλους στο 1819», Φώτη Φωτεινού, «Φιλέλληνες, αυτοί που αγωνίστηκαν για τη λευτεριά της πατρίδας μας», της Σύνταξης, «Ο Στρατηγός Μακρυγιάννης. Μια αγνή μορφή του 21», Τάκη Λάππα, «Θανάσης Διάκος», Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη, «Φώτος Τζαβέλας. Το λιονταρόπουλο του Σουλιού» κ.ά. Οι ήρωες της εποποιίας της Εθνικής μας Αντίστασης ταυτίστηκαν –κατά την εποχή εκείνη– με τις ηρωικές μορφές της Ελληνικής Επανάστασης του ’21, οι οποίες επέδρασαν στα μυαλά και στις συνειδήσεις των αγωνιστών, αλλά και στη δράση τους, ασφαλώς και των ΕΠΟΝιτών. Έτσι, η συντακτική επιτροπή του περιοδικού τους «Νέα Γενιά» συγκέντρωσε τους ανθρώπους της αριστερής διανόησης, αλλά και της δημοκρατικής/προοδευτικής διανόησης της εποχής, οι οποίοι έγραψαν υπέροχα λογοτεχνικά, ιστορικά και δημοσιογραφικού χαρακτήρα κείμενα, που αποτύπωναν τις ώρες του απελευθερωτικού αγώνα και φλόγιζαν τις καρδιές των παιδιών, των εφήβων και των νέων της θρυλικής και αξέχαστης ΕΠΟΝ, ζωντανό πρότυπο για τους σημερινούς εφήβους και νέους μας που συμμετέχουν σε κοινωνικο-πολιτικούς αγώνες και ιδιαίτερα για τις Κνίτισσες και τους Κνίτες κοινωνικούς αγωνιστές. ______________________________________________________ [1]. Σταύρος Ζορμπαλάς, ΕΠΟΝ, τραγουδούσαν και πολεμούσαν για τη λευτεριά, Εκδόσεις ΔΕΛΦΙΝΙ, Αθήνα 1993, σ. 20. [2]. Νέα Γενιά. Όργανο του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ, αφιερώνεται στα 90 χρόνια του ΚΚΕ, Νοέμβρης 1944 – Σεπτέμβρης 1945. Συλλογή φύλλων σε φωτογραφική ανατύπωση, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2007, τόμος Β΄, σ. 25. [3]. «Ξημερώνει η γιορτή∙ σ’ ένα σπίτι στην Κυψέλη μια γυναίκα βγάζει από τη γούνα της που τόχε κρύψει το πρώτο φύλλο της “Νέας Γενιάς”. Το πρόσωπό της λάμπει από χαρά∙ καμαρώνει την ξυλογραφία (σ.σ.: του Λαμιώτη γλύπτη και ζωγράφου Ηλία Ν. Φέρτη, 1906–1987) που στολίζει το πρώτο φύλλο μας. ΗΛΕΚΤΡΑ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ τη λέγανε. Μια ηρωίδα π’ ανήκει σ’ όλο το λαό μα πιο πολύ στα νιάτα. Η πίστη κι’ ο ενθουσιασμός της οδηγάει τη “Νέα Γενιά” στα πρώτα βήματά της.», περ. «Νέα Γενιά», Αρ. φύλλου 47, 25 Μάρτη 1945, σ. 17. [4]. Νέα Γενιά. Όργανο του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ, αφιερώνεται στα 90 χρόνια του ΚΚΕ, Νοέμβρης 1944 – Σεπτέμβρης 1945. Συλλογή φύλλων σε φωτογραφική ανατύπωση, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2007, τόμος Α΄. [5]. Νέα Γενιά. Όργανο του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ, αφιερώνεται στα 90 χρόνια του ΚΚΕ, Νοέμβρης 1944 – Σεπτέμβρης 1945. Συλλογή φύλλων σε φωτογραφική ανατύπωση, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2008, τόμος Β΄.

ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης* // ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΕΤΡΑΚΟΥ ΑΦΗΓΗΜΑ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΝΤΕΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ Εκδόσεις ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ, Αθήνα 2018, σ. 314 Άρτι αφυπηρετήσασα η Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών (Τμήμα Θεατρικών Σπουδών) κ. Κυριακή Πετράκου, μετά από ευδόκιμο ακαδημαϊκή καριέρα. Πέρυσι εξέδωσε ένα αξιόλογο βιβλίο, το οποίο πρωτίστως αφορά τους θεατρολόγους και τους φοιτητές των Τμημάτων Θεατρικών Σπουδών των πανεπιστημίων, αλλά και τους εκπαιδευτικούς και κάθε φιλομαθή θεατρόφιλο. Όπως και τα υπόλοιπα βιβλία της, έτσι κι αυτό κοσμεί το χώρο της θεατρολογικής έρευνας και μελέτης και περνά στη χορεία των αξιόλογων πονημάτων, καρπός γνώσης, εμπειρίας και νοητικής διεργασίας ανθρώπου που δεκαετίες τώρα έχει ενσκήψει με συνέπεια και σοβαρότητα, αλλά και με ταλέντο στο επιστημονικό της αντικείμενο που δίδαξε επάξια σε εκατοντάδες φοιτητές και μετέδωσε επιτυχώς σε ακροατές δεκάδων συνεδρίων στην ημεδαπή και στην αλλοδαπή. Το βιβλίο απαρτίζεται από έντεκα κεφάλαια, σχετικά με θεατρικά έργα διαφόρων περιόδων και δραματουργών. Τα έντεκα θεατρολογικά μελετήματα είναι προϊόν ενδελεχούς ερευνητικής προσπάθειας των τριών τελευταίων χρόνων και έχουν παρουσιαστεί σε συνοπτική μορφή (λόγω χρονικού περιορισμού) σε συνέδρια ή περιέχονται σε συλλογικούς τόμους ή ορισμένα απ’ αυτά πρόκειται να δημοσιευτούν στο μέλλον. Εδώ, η ερευνήτρια/μελετήτρια Κυριακή Πετράκου έχει την άνεση χώρου να τα παρουσιάσει εκτενέστερα και άρα σε πληρέστερη μορφή. Στον Πρόλογο η συγγραφέας παραθέτει σχόλια, παρατηρήσεις και προτάσεις, πολύ εποικοδομητικές για τη θεατρική έρευνα, τις οποίες απευθύνει φυσικά σε φοιτητές, θεατρολόγους και επίδοξους ερευνητές. Παρέχει πληροφορίες λεξιλογικού και ερμηνευτικού χαρακτήρα για τους όρους «αφήγημα» και «αφήγηση», παραπέμποντας στην καταγωγή τους κατά τη μακραίωνη ελληνική ιστορία (με παράθεση των πηγών), κάνοντας επιπρόσθετα αναφορές στη Θεωρία της Λογοτεχνίας την ελληνική και την ξένη. Αναφορές επιχειρούνται επίσης στην Ιστορία και τη Θεωρία του Θεάτρου, καθώς και στη διδασκαλία τους στα πανεπιστήμια. Υπογραμμίζει τις πηγές της έρευνας («αρχεία, αδημοσίευτα λανθάνοντα έργα, ο περιοδικός και ημερήσιος Τύπος, τα απομνημονεύματα, πίνακες, γλυπτά, επιγραφές, αλλά και οι μαγνητοσκοπήσεις στη σύγχρονη εποχή […]»). Παραθέτω μία σημαντική της παρατήρηση, η οποία πρέπει να κινητοποιήσει τους ενδιαφερόμενους: «οι σημαντικότεροι συγγραφείς του Μεσοπολέμου και των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών, ανήκοντες ή προσκείμενοι στην πλειονότητά τους στην Αριστερά, δεν έχουν δημοσιεύσει ή εκδώσει τα περισσότερα έργα τους, τα οποία κινδυνεύουν να χαθούν δια παντός.»Και στη συνέχεια εύχεται η θεατρολογική έρευνα και μελέτη να προχωρήσουν απρόσκοπτα, «με ιερό σκοπό», λόγω του ότι αποτελεί «επιστημονικό και πατριωτικό καθήκον», πανανθρώπινο και διεθνές ιστορικό καθήκον, θα πρόσθετα. Για την πληρέστερη ενημέρωση του αναγνώστη του σύντομου αυτού σημειώματός μου, οφείλω να παραθέσω τα περιεχόμενα του βιβλίου, ώστε ο κάθε φιλομαθής και θεατρόφιλος να μπορεί να αξιολογήσει καλύτερα την παρούσα ενδιαφέρουσα εργασία:  Ο Βαυαρός ως «άλλος» μέσα από τα μάτια του Μ. Χουρμούζη: εθνικός εχθρός;  Του Κουτρούλη ο γάμος του Α.Ρ. Ραγκαβή στην εποχή του και τη δική μας: η παρουσία του στη διάρκεια του 19ού αι. και η παράσταση του Αμφι-θεάτρου (1983-1984)  Ένα ιδιαζόντως ανατρεπτικό έργο του 19ου αιώνα: Ιουλιανός ο Παραβάτης του Κλέωνα Ραγκαβή  Τα (κυπριακά) αρχαιόθεμα έργα του Κύπρου Χρυσάνθη  Η Λευκάδα στο θέατρο του Νίκου Κατηφόρη  Ένα γνωστό-άγνωστο έργο ενός γνωστού-άγνωστου θεατρικού συγγραφέα: Θεοδώρα του Δημήτρη Φωτιάδη  Από τον Εμφύλιο στη Δικτατορία: για ένα θέατρο του λαού  Ο Κουν στο Εθνικό Θέατρο  Από την ποιητική πρόζα στη θεατρική ποίηση: η διασκευή του Τελευταίου πειρασμού από τον Σωτήρη Χατζάκη (2003)  Ο ποιητής ως Δραματουργός: το θέατρο του Γιώργου Χρονά  Ελληνοκεντρισμός και παγκοσμιοποίηση στο ελληνικό θέατρο των τελευταίων δεκαετιών Η συγγραφέας με διεισδυτική ματιά εντρυφεί διεξοδικά στα θεατρικά κείμενα, με επιστημονική γνώση και συνέπεια, μην παραβλέποντας την παραστασιογραφία τους. Ανατρέχει στις πρωτογενείς πηγές, δηλ. στα ίδια τα θεατρικά έργα και ρίχνει το φακό της μελετητικής της προσπάθειας στην εργοβιογραφία του δραματουργού, στις κοινωνικές και ιστορικές συνθήκες της εποχής που γράφτηκαν και ανεβάστηκαν στο σανίδι, αποδεικνύοντας με τις αναλύσεις της τη συνάφεια μεταξύ της φιλολογικής και θεατρολογικής μελέτης. Επιχειρεί εμπεριστατωμένη αναλυτική ανάλυση του περιεχομένου του κάθε έργου, παραπέμποντας σε πλήθος δημοσιεύματα και βιβλία, καθώς συσχετίζει και σχολιάζει άλλα έργα, παραστάσεις, ιστορικά θέματα κ.ο.κ. Δεν παραλείπει να αναφερθεί, επίσης, σε σχετικές με το έργο και την παράσταση κριτικές θεάτρου. Είναι ενημερωμένη για όλα και έτσι βοηθάει και τον αναγνώστη των κειμένων της να ενημερωθεί, να μάθει, να προβληματιστεί και να κατανοήσει τη θεματολογία και την αισθητική του έργου και των παραστάσεών του, την υπόθεσή του, τους στόχους του θεατρικού συγγραφέα. Ιδιαίτερη σημασία δίνει στην ανάλυση των χαρακτήρων/προσώπων του κάθε έργου, πρωταγωνιστικών και δευτερευόντων ρόλων. Το corpus των μελετημάτων της, των θεατρικών έργων που μελετά, της θεματογραφίας τους, των ιστορικών, κοινωνικών και αισθητικών αναφορών της αποτελούν ένα θησαυρό πληροφοριών και γνώσεων, με αποτέλεσμα να συμβάλλει στη διαμόρφωση και εξέλιξη του θεατρικού και ενγένει του καλλιτεχνικού αισθητηρίου του θεατρόφιλου αναγνώστη του βιβλίου. Πρόκειται για ένα βιβλίο με έντεκα ενδιαφέροντα και αξιόλογα επιστημονικά μελετήματα, στηριγμένα στην έρευνα, μετά από συνεχή, επίπονη και επίμονη μακροχρόνια αναζήτησή της, η οποία είναι και αξιοθαύμαστη και αξιομίμητη. Ένα ακόμη βιβλίο της κ. Κυριακής Πετράκου, συμβολή στην Ιστορία, στη Θεωρία και στην Κοινωνιολογία του Θεάτρου στη χώρα μας. ___________________________________________

WALTER PUCHNER ΤΟ 1821 ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΑΠΟ ΤΗ ΜΥΘΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΜΥΘΟΠΟΙΗΣΗ Εκδόσεις ΟΤΑΝ, Αθήνα 2020, σχ. 0,24 Χ 0,17 εκατ., σσ. 527 Ένα «βιβλίο που γράφτηκε ιδιαίτερα για την επέτειο των 200 χρόνων από το ξέσπασμα του Μεγάλου Αγώνα του 1821». Στο είδος του είναι το μοναδικό, αν και γράφτηκαν και κυκλοφόρησαν αρκετά άλλα βιβλία στα πλαίσια της ενλόγω επετείου. Παρουσιάζοντας το αξιόλογο από πολλές πλευρές βιβλίο του Επίτιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, θεατρολόγου, δεινού θεωρητικού του θεάτρου, ερευνητή και μελετητή του, αλλά και πολυγραφότατου συγγραφέα, Βάλτερ Πούχνερ, δε σκοπεύω ν’ αναφερθώ και ν’ αναλύσω από ιστορική, κοινωνιολογική και οικονομική άποψη την Επανάσταση του 1821, αλλά και την προ και μετά αυτής χρονική περίοδο, να και μια τέτοιου είδους ανάλυση θ’ αποτελούσε τη βάση για επιστημονικές και ιδεολογικοπολιτικές προσεγγίσεις. Απλά, θα ήθελα να επισημάνω ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ιστορικών και άλλων μελετών που είδαν μέχρι στιγμής το φως της δημοσιότητας –απ’ όσο έχω υπόψη μου– αναλύουν και ερμηνεύουν τα ιστορικά γεγονότα από μια και μοναδική οπτική γωνία, την αστική ιδεολογία. Πουθενά δε γίνεται λόγος για το ότι η αστικοδημοκρατική και εθνικοαπελευθερωτική Επανάσταση του 1821 ανήκει στη χορεία των Επαναστάσεων που προηγήθηκαν αυτής (Αγγλία, Γαλλία, Σερβία, Μαυροβούνιο), αν και αυτές ανέτρεψαν την «εθνοτικής προέλευσης φεουδαρχική εξουσία», ενώ στην Ελλάδα την οθωμανική φεουδαρχική εξουσία. Ασφαλώς η ανερχόμενη αστική τάξη, στα πλαίσια ανόδου και εδραίωσης του καπιταλισμού, με επαναστάσεις γκρέμισε τη φεουδαρχία και τα απολυταρχικά καθεστώτα (βασιλείς και ευγενείς) από το θρόνο τους με τη συμμετοχή της εργατικής και αγροτικής τάξης και των άλλων λαϊκών κοινωνικών στρωμάτων. Ως γνωστό από την Ιστορία η μία κοινωνική τάξη ανατρέπει την άλλη και παίρνει την οικονομική και πολιτική εξουσία. Στα πλαίσια των αστικών Επαναστάσεων που πραγματοποιήθηκαν για να ανατρέψουν τη Φεουδαρχία ήταν και η Ελληνική Επανάσταση, η νικηφόρα έκβαση της οποίας οδήγησε στη δημιουργία του ελληνικού καπιταλιστικού/αστικού Έθνους-Κράτους. Όλες οι Επαναστάσεις του παρελθόντος και του μέλλοντος έχουν τεράστια αξία για την εξέλιξη της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής, εκπαιδευτικής και πολιτιστικής εξέλιξης. Ιδιαίτερη σημασία, κατά τη γνώμη μου, έχουν οι ταξικές εργατικές/σοσιαλιστικές επαναστάσεις του παρελθόντος (Οκτωβριανή σοσιαλιστική επανάσταση του 1917, η Κινέζικη και η Κουβανέζικη επανάσταση κ.ά. λιγότερο ή περισσότερο πετυχημένες), αλλά και κάθε ταξική επανάσταση του μέλλοντος για το γκρέμισμα της αστικής/καπιταλιστικής εξουσίας υπέρ της εργατικής τάξης και όλων των ταξικών συμμάχων της, που συγκροτούν τη συντριπτική πλειοψηφία κάθε κοινωνίας, για την εδραίωση της ειρήνης, της ελευθερίας, της ισότητας, της δικαιοσύνης, της μη εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Walter Puchner: Το 1821 και το Θέατρο – Από τη μυθοποίηση στην απομυθοποίηση Αν και η Ιστορία είναι επιστήμη και διεπιστημονικά συνδέεται με τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές επιστήμες, στις διάφορες μελέτες αποκλείονται επιμελώς επιστημονικοί όροι, όπως: εργατική τάξη, αστική τάξη, πλουτοκρατία (κεφαλαιοκρατία), ταξική πάλη, καπιταλισμός, σοσιαλισμός, ιμπεριαλισμός κ.ά., αλλά και δε χρησιμοποιούνται επιστημονικοί μέθοδοι ανάλυσης και ερμηνείας, όπου τα συμπεράσματα να ευνοούν/υποστηρίζουν, με ταξικό πρόσημο, τα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά συμφέροντα της εργατικής τάξης ενάντια σ’ αυτά της αστικής τάξης. Όλα αυτά συμβαίνουν, βέβαια, με ταξική σκοπιμότητα τη διατήρηση και αναπαραγωγή της αστικής τάξης στην εξουσία, με απροκάλυπτες ανιστόρητες αναλύσεις και μεθόδους ή άλλες «άγχρωμες και άγευστες ιστορικά», δήθεν «ουδέτερες» ερμηνείες, ώστε η νεολαία κυρίως, μέσα από τα σχολικά εγχειρίδια και τ’ αντίστοιχα αναλυτικά προγράμματα σπουδών, από το Νηπιαγωγείο έως το Πανεπιστήμιο, ν’ αποκτήσει αντιεπιστημονική, μη κριτική και διαλεκτική σκέψη, μη πρόσβαση σε όλες τις πηγές, χωρίς ερευνητική διάθεση και συγκριτική/αξιολογική σπουδή, αλλά και ευρύτερα όλοι, όσοι ανήκουν στην εργατική και αγροτική τάξη και στα κοινωνικά μικρομεσαία στρώματα της πόλης και της υπαίθρου, μέσα από βιβλία, έντυπα, ΜΜΕ, ηλεκτρονικά μέσα, προϊόντα της τέχνης (κινηματογράφος, θέατρο κ.ο.κ.) με ιδεαλιστικό, μεταφυσικό, αντι-επιστημονικό, εντέλει σκοταδιστικό περιεχόμενο. Εξαιρέσεις στον κανόνα υπάρχουν. Κάποιοι επιστήμονες επιχειρούν διαφορετικές επιστημονικές προσεγγίσεις, μη αρεστές και αντίθετες προς την κρατούσα εκπαιδευτική και κοινωνική (διαπαιδαγωγική) κρατική γραμμή. Βέβαια, δεν υπάρχει μόνο «άσπρο-μαύρο». Υπάρχουν και «άλλα χρώματα και αποχρώσεις», οι οποίες, όπως αποδεικνύεται, συγκλίνουν στην επίτευξη της παραπάνω πολιτικής σκοπιμότητας. Ο Βάλτερ Πούχνερ έχει τη σοφία και τη σύνεση να μην ακολουθεί στα γραπτά κείμενά του ακραίες, αντιεπιστημονικές/αντιδιαλεκτικές απόψεις, όπως αυτές γ.π. του ιστορικού Στάθη Ν. Καλύβα1 ή του «αριστερού» πολιτικού Αλέξη Τσίπρα2 κ.ά., οι οποίοι διακηρύσσουν ότι οι επαναστάσεις ξεκίνησαν από τη σύγκρουση των ιδεών και μόνο, ότι δηλαδή δεν έπαιξαν ρόλο «τα οικονομικά και κοινωνικά αδιέξοδα της φεουδαρχίας, η εμφάνιση και η επέκταση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, η διαμόρφωση της αστικής τάξης και η συγκρότηση των επαναστατικών οργανώσεων. Μόνο οι “νεωτερικές ιδέες” που περιφέρονταν ως φαντάσματα υπεράνω της παραγωγής, ψάχνοντας γενικά και αόριστα ένα σώμα για να εκφραστούν.»3. Ο μαρξιστής ιστορικός Κώστας Σκολαρίκος γράφει: «γιορτάζουν μια Επανάσταση που δεν ήταν και τόσο Επανάσταση, μια Επανάσταση των ιδεών, με αποκλειστικό σκοπό την εθνική απελευθέρωση.»4 Ο αστός ιστορικός Στάθης Ν. Καλύβας γράφει, σχετικά, μεταξύ άλλων τα εξής: «[…] προτιμώ να αποκαλώ την Ελληνική Επανάσταση “Πόλεμο της Ανεξαρτησίας”. Και αυτό γιατί ο όρος “επανάσταση” χρησιμοποιείται για να περιγράψει πολλά και ανόμοια μεταξύ τους φαινόμενα (π.χ. Γαλλική Επανάσταση, Οκτωβριανή Επανάσταση, Βιομηχανική Επανάσταση), τα οποία ελάχιστη συνάφεια έχουν με το γεγονός που μας ενδιαφέρει.»5. Δεν είναι, βέβαια, επί του παρόντος ν’ αναφερθούν αναλυτικά αντίθετες επιστημονικές απόψεις για την Ελληνική Επανάσταση, οι οποίες έχουν καταγραφεί σε έντυπα και βιβλία, ώστε ν’ αποκτήσει ο αναγνώστης πληρέστερη ιστορική γνώση και ν’ αναπτύξει περαιτέρω την κριτική και διαλεκτική σκέψη του, το ζητούμενο ζήτημα σε κάθε επιστήμη.6 Ο Πούχνερ εκφράζει με νηφαλιότητα τις απόψεις του, τις οποίες υποστηρίζει με τη βιβλιογραφία που χρησιμοποιεί, αλλά και με τα ιστορικά τεκμήρια που ανακαλύπτει στο διάβα της περιδιάβασής του στο ευρωπαϊκό και ελληνικό θέατρο των τελευταίων δύο αιώνων. Είναι εμφανές από κάποιον αντικειμενικό και αφανάτιστο αναγνώστη, που δεν υπηρετεί πολιτικές σκοπιμότητες και δεν προσφέρει τις υπηρεσίες του στην αστική εξουσία, όντας «φιλελεύθερος διαχρονικός απολογητής» της, ότι ο Βάλτερ Πούχνερ δεν προκαλεί τον αναγνώστη που διαθέτει αντίθετες ιδεολογικές απόψεις και που έχει στις γνωστικές «αποσκευές» του και βιβλιογραφία με αντίθετη ερμηνευτική προσέγγιση. Όλοι οι αναγνώστες, ανεξάρτητα ποιο μεθοδολογικό «εργαλείο» χρησιμοποιούν για την επιστημονική (ιδεαλιστική/αστική ή υλιστική/μαρξιστική) προσέγγιση της κοινωνίας, της φύσης και του ανθρώπου, έχουν την ευκαιρία να «γευτούν τους πλούσιους και γλυκείς καρπούς» αυτής της εξαίσιας «πανδαισίας» που τους προσφέρει ο σοφός ακαδημαϊκός Δάσκαλος Βάλτερ Πούχνερ. Επισημαίνουμε και υπογραμμίζουμε τη μεγάλη επιστημονική προσφορά του Θεωρητικού, Ιστορικού Ερευνητή και Μελετητή του Θεάτρου, Βάλτερ Πούχνερ, στην ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία, που αποτυπώνεται σ’ ένα πλήθος δημοσιευμάτων και βιβλίων του –όπως συμβαίνει και σ’ αυτό το βιβλίο του– που αφορά θεατρολογικά ζητήματα προεπαναστατικά, επαναστατικά και μετεπαναστατικά της αστικής Επανάστασης του 1821, λίαν αποκαλυπτικά και ενδιαφέροντα, τα οποία πέρα από το γνωστικό επίπεδο και την ευχαρίστηση που προσφέρει η ιστορική γνώση, προβληματίζουν τον αναγνώστη και τον θωρακίζουν έτσι, ώστε να μπορεί στη συνέχεια, με βάση τις τόσες πληροφορίες και τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις του συγγραφέα στο παρόν βιβλίο, να εμπλουτίσει το γνωστικό «οπλοστάσιό» του και να «κτίσει» στέρεα το δικό του θεωρητικό και επιστημονικό «οικοδόμημα» της προσωπικής σκέψης του για τη γόνιμη διαμόρφωση και εξέλιξή της και όχι μόνο της θεατρολογικής κουλτούρας του. Όντας παιδαγωγός, δε διαθέτω επαρκείς επιστημονικές θεατρολογικές γνώσεις για να κρίνω προσηκόντως τέτοιου είδους βιβλία. Γι’ αυτό, κάθε φορά, που καταπιάνομαι με τη βιβλιοπαρουσίαση βιβλίων για το θέατρο, επιχειρώ μόνο μία, όσο πιο εκτενή και διαφωτιστική βιβλιοπαρουσίαση, ώστε ο ειδικός γύρω από θεατρολογικά ζητήματα ή μη αναγνώστης, να ενημερωθεί δεόντως για τα περιεχόμενα και την αξία του κάθε βιβλίου, εκφράζοντας την ταπεινή υποκειμενική μου γνώμη. Ο αναγνώστης της βιβλιοπαρουσίασής μου θα κρίνει το κείμενό μου και ιδιαίτερα το ίδιο το βιβλίο και θα διαπιστώσει αν δικαιώνονται ή μη, οι απόψεις μου, για την αξία της ερευνητικής, μελετητικής, ερμηνευτικής και εντέλει συγγραφικής εργασίας του δημιουργού συγγραφέα. Το βιβλίο διαρθρώνεται σε εφτά κεφάλαια: Προηγούνται, βέβαια, τα «Προλεγόμενα» του συγγραφέα, κριτικού και εκδότη/διευθυντή του περ. «Ιστορία Εικονογραφημένη», Διονύση Ν. Μουσμούτη, ο οποίος γράφει, μεταξύ άλλων: «[…] Το βιβλίο του Βάλτερ Πούχνερ είναι πολλαπλώς συναρπαστικό, καθώς συγκεντρώνει μελετήματα που αναδεικνύουν τη διαλεκτική διαδικασία της εναλλαγής και της εξισορρόπησης των αντιθετικών τάσεων της μυθοποίησης και της απομυθοποίησης, με τις διαφορετικές θεματικές και ιδεολογικές, δραματουργικές και αισθητικές, γλωσσικές και υφολογικές στρατηγικές και μορφοποιήσεις.[…]» και ο «Πρόλογος» του συγγραφέα. Τα κεφάλαια είναι τα εξής: 1.«Προεισαγωγικά: Περί μεθόδων» 2.«Εισαγωγικά: Το Θέατρο στην Επανάσταση» 3.«Η Ελληνική Επανάσταση στο Ευρωπαϊκό Θέατρο» 4.«Η Ελληνική Επανάσταση στην Ελληνική Δραματουργία» 5.«Το Θέατρο Σκιών και οι πατριωτικές παραστάσεις» 6.«Οι εθνικές γιορτές στα σχολεία» 7.«Τα πριν και τα μετά την Επανάσταση» Ολοκληρώνει με το κείμενο: Επίλογος: «Το τέλος του ιστορικού δράματος;» Μερικές από τις διαπιστώσεις και επισημάνσεις του Πούχνερ, αν και είναι πολλές και ποικίλες, διάσπαρτες στη μονογραφία του, είναι: –«Το θέατρο έπαιξε ιδιαίτερο ρόλο ήδη στις προπαρασκευαστικές φάσεις του ξεσηκωμού, αφυπνίζοντας τη συνείδηση της εθνικής αυθυποστασίας και καλλιεργώντας τον πατριωτικό ενθουσιασμό, μέσα στο διδακτικό πνεύμα του Διαφωτισμού, που χρησιμοποιούσε με ιδιαίτερη επιτυχία τις σκηνικές παραστάσεις για την εμπέδωση των ιδεών της διοικητικής αυτοδιάθεσης, της εδαφικής ανεξαρτησίας και του εθνικού κράτους.» –Στο εξωτερικό μετά το ξέσπασμα του Αγώνα ανεβάστηκαν «θεατρικές παραστάσεις, που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς, και σε διάφορες χώρες και γλώσσες δημιουργήθηκε μια ολόκληρη φιλελληνική δραματουργία με θέματα και μορφές από τον Αγώνα του ’21, βεβαίως αισθητικά και υφολογικά στα πλαίσια του Ρομαντισμού, του Οριενταλισμού και του εξωτισμού.» –«Τα ιστορικά γεγονότα της Ελλάδας, από την οπτική του εξωτερικού, συχνά παρουσιάζουν μια τελείως διαφορετική εικόνα για τα ελληνικά πράγματα και τη σημασία τους […] (στην ιστορία των Βαλκανίων) οι εσωτερικές και εξωτερικές οπτικές γωνίες, παρά τις διαφορές και αντιθέσεις τους, έχουν τη δυνατότητα να αλληλοσυμπληρώνονται, να συγχωνεύονται, να αναμειγνύονται, αν και σπάνια δημιουργούν μια πραγματικά πρισματική και συνεκτική εικόνα, γιατί οι αντιφάσεις δεν αμβλύνονται και οι αποστάσεις παραμένουν αγεφύρωτες. Μια τέτοια περίπτωση είναι χωρίς άλλο και η Ελληνική Επανάσταση του 1821, όπου η δυσκολία της ασυμβατότητας πολλαπλασιάζεται ακόμα από την ασυνήθιστη συνθετότητα των επιμέρους γεγονότων του ξεσηκωμού και το πολύ μεγάλο εύρος των δυνατοτήτων ερμηνείας τους σύμφωνα με ποικίλους ιδεολογικούς προσανατολισμούς, επιστημονικές ειδικεύσεις και την περίπλοκη κατάσταση του ίδιου πληροφοριακού υλικού των πηγών, που απαιτεί κριτική αντιμετώπιση, διασταύρωση και επαλήθευση, και οι απλουστευτικές συνόψεις μπορούν να φτάσουν σε μερικές περιπτώσεις, με ακριβώς το ίδιο πληροφοριακό υλικό, σε τελείως διαφορετικά συμπεράσματα.» Σταματώ εδώ, για να μην παρασυρθώ από το λογικό, κριτικό και επιστημονικό λόγο του σοφού δασκάλου, και έτσι αντιγράψω, χωρίς να το αντιληφτώ, το μισό βιβλίο. Απλά, αντέγραψα ορισμένα αποσπάσματα για να διαπιστώσει ο αναγνώστης τη γλώσσα και το ύφος του συγγραφέα και τον τρόπο σκέψης του, τα οποία ομολογουμένως θα απολαύσει κατά την ανάγνωση ολόκληρης της μονογραφίας. Πάμπολλα και πολύ ενδιαφέροντα είναι τα θεατρικά έργα που παρουσιάζει, άλλα επιγραμματικά, άλλα περιληπτικά με ακροθιγείς κρίσεις και άλλα με περισπούδαστη ερμηνευτική ικανότητα, αληθινή απόλαυση για κάθε φιλομαθή και θεατρόφιλο αναγνώστη, ιδιαίτερα δε για κάθε θεατρολόγο και παιδαγωγό. Η ευρωπαϊκή και η ελληνική δραματουργία έχει να μας παρουσιάσει ένα πλήθος θεατρικών έργων για ενήλικες, αλλά και για παιδιά (για το σχολικό κυρίως θέατρο), μέχρι τις μέρες μας. Για τα συναφή θεματολογικά έργα του ευρωπαϊκού θεάτρου αναφέρεται σε αυτά που γράφτηκαν και ανεβάστηκαν μέσα στην «ιστορική συγκυρία» έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης και κατά τη διάρκειά της. Οι δραματουργοί είχαν επηρεαστεί σαφώς κατά την προεπαναστατική περίοδο υπέρ της ελληνικής ιστορίας, κυρίως από το κίνημα του Διαφωτισμού, από τα βιβλία και τα κείμενα των ξένων περιηγητών, που ταξίδευαν σε όλη την Ελλάδα, από τα καλλιτεχνικά ρεύματα και έργα διαφόρων καλλιτεχνών κ.ο.κ., με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ο φιλελληνισμός στα πεδία των μαχών, αλλά και στα γράμματα και στο θέατρο, με την εμφάνιση δραματουργών, έργων τους και παραστάσεών τους, με διάφορους θεματικούς κύκλους για φάσεις του Αγώνα, γεγονότα και ήρωες, ακόμη και στους μετεπαναστατικούς χρόνους. Ιδιαίτερα, ο Πούχνερ αναλύει και ερμηνεύει διεξοδικά δύο έργα: Harro Paul Harring (1798-1870), «Ο αρνησίθρησκος του Μοριά» Jos.Bar. Ow, «Mesolonghi». Στην ελληνική δραματουργία συμπεριλαμβάνονται πολλά θεατρικά έργα, τα οποία κατατάσσει σε χρονικές περιόδους (1820-1860, 1860-1900, 1900-1922, Μεσοπόλεμος, Μεταπολεμική περίοδος) και ορισμένα απ’ αυτά τα ερμηνεύει λιγότερο ή περισσότερο διεξοδικά. Στέκεται δε με σπουδή σε ορισμένα, στα υποκεφάλαια: «Ο Θεόδωρος Αλκαίος και η λαϊκότροπη πατριωτική τραγωδία του ’21» (σ. 187-266), «Ο Παναγιώτης Σούτσος και η ποιητική πατριωτική τραγωδία» (σ. 267-321), «Οι δρόμοι της απομυθοποίησης “Νικήρατος” (1826), “Να ζη το Μεσολόγγι” (1928), “Το μπουκάλι” (1983)», έργα αντίστοιχα των Ευανθίας Καΐρη, Βασίλη Ρώτα και Βασίλη Ζιώγα (σ. 322-396). Στο κεφάλαιο «Το Θέατρο Σκιών και οι πατριωτικές παραστάσεις» ο Πούχνερ θα μελετήσει ιδιαίτερα το έργο «Ο Κατσαντώνης» του Αντώνη Μόλλα. Στο κεφάλαιο «Οι εθνικές γιορτές στα σχολεία», το οποίο προσωπικά μ’ ενδιαφέρει ιδιαίτερα, θίγει αρκετά ενδιαφέροντα ζητήματα, κάνει αναφορές σε κάποια έργα του σχολικού θεάτρου και θέτει προβληματισμούς και προτάσεις, όπως το έχει ξανακάνει από το 1996 μέχρι σήμερα, δημοσιεύοντας ενδιαφέρουσες σχετικές εργασίες, χρήσιμες για την Ιστορία του Σχολικού και του ενγένει Θεάτρου για παιδιά, αλλά και του Ερασιτεχνικού Θεάτρου, μιας περιοχής της θεατρολογικής έρευνας αρκετά φτωχής, όπως άλλωστε και του σχολικού θεάτρου (ηλικίας 200 χρόνων) και του επαγγελματικού θεάτρου για παιδιά (ηλικίας 70 χρόνων), επιστημονικά αντικείμενα που δυστυχώς δε διδάσκονται με αυτοτελή μαθήματα στα πανεπιστήμια, αλλά εντελώς αποσπασματικά και εμβόλιμα σε άλλα μαθήματα. Στη σελ. 183 του βιβλίου γράφει ο Πούχνερ: «Το σχολικό θέατρο, ως προς τον κύκλο του ’21, έχει αναπτύξει μια ξεχωριστή δυναμική». Εδώ, θα ήθελα να σημειώσω ως παραπομπή την εξής υποσημείωση, η οποία ενδεχομένως να ενδιαφέρει κάποιους θεατρολόγους και εκπαιδευτικούς: Υπάρχουν κάποιες σχετικές ερευνητικές και μελετητικές σχετικές εργασίες, μεταξύ των οποίων του Θανάση Ν. Καραγιάννη, «Ο Θανάσης Διάκος και η μάχη της Αλαμάνας στο Σχολικό μας Θέατρο (1950-1974) [Μια πρώτη προσέγγιση]». Κοίτα στο βιβλίο του Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες. Ιστορικά και θεωρητικά ζητήματα, Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2021, σ. 64-114, αλλά και άλλα παρόμοια μελετήματα που ετοιμάζει ο ίδιος με θέμα την «Ελληνική Επανάσταση στο Σχολικό Θέατρο» κ.ά. Στο κεφάλαιο «Τα πριν και τα μετά την Επανάσταση» ο Βάλτερ Πούχνερ με υποδειγματικό τρόπο αναλύει και μας παρουσιάζει κάποια θεατρικά έργα: Του Ιωάννη Ζαμπέλιου, «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος» (1818), έργο που παίχτηκε κρυφά στην Κωνσταντινούπολη, το 1821, και «διακόπηκε βίαια από τους Τούρκους». Ο Πούχνερ αναφέρεται και σε άλλα έργα, με κεντρικό ήρωα τον Κ. Παλαιολόγο, όπως: του Δ. Δημητριάδη, «Η αρχή της ζωής», του Ν. Καζαντζάκη, «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος», του Ι. Ζώη και Θ. Κωτσόπουλου με τον ίδιο τίτλο, του Θ. Τερζόπουλου, «Λήθη και άλλοι τέσσερις μονόλογοι». Του Βασίλη Ρώτα, «Ο Ρήγας Βελεστινλής» και Διάφορα έργα για τον Καποδίστρια των Ι. Ζαμπέλιου, Υπάτιου Ζ. Αυγερινού, Π. Φλώρου, Δ. Χρονόπουλου, Γ. Θεοτοκά, Ν. Καζαντζάκη. Στον «Επίλογο» ο Πούχνερ θέτει στοιχεία, επιχειρήματα και προβληματισμούς, αλλά ευθέως και τις επιστημονικές απόψεις του για το ζήτημα: «Αν ήρθε ή όχι το τέλος του ιστορικού δράματος». Ένα κείμενο, πρόσφορο για συνεχή γόνιμο διεπιστημονικό διάλογο, αφού αφορά διάφορες επιστήμες και επιστήμονες (Κοινωνιολόγους, Παιδαγωγούς, Θεατρολόγους, Πολιτικούς επιστήμονες κ.ά.) Πρόκειται για ένα από τα πιο ώριμα έργα του πολυγράφου και πολύπειρου διανοητή, και σημαντικού θεωρητικού, ερευνητή/μελετητή των Θεατρικών Σπουδών, και όχι μόνο, Βάλτερ Πούχνερ, καρπός μακροχρόνιας προσπάθειας και ακαδημαϊκής διδασκαλίας και του παρόντος αντικειμένου. Ένα τέτοιου είδους βιβλίο δε γράφεται σε σύντομο χρονικό διάστημα. Απαιτούνται, ασφαλώς, μολύμοχθη, χρονοβόρα, υπεύθυνη και ενδελεχής έρευνα/μελέτη, προδημοσιεύσεις και εισηγήσεις σε συνέδρια, αλλά και αξιοθαύμαστη τεχνική για τη σύνθεση του ογκώδους υλικού που έχει συλλεχτεί για το θέμα και η κατάλληλη αξιοποίησή του σ’ ένα βιβλίο, επετειακού μάλιστα χαρακτήρα. Προτείνω απερίφραστα να μελετηθεί αυτό το αξιόλογο πολυσέλιδο πόνημα του επιφανούς πνευματικού δημιουργού, ίσως του πολυγραφότερου πανεπιστημιακού και ακαδημαϊκού δασκάλου ή έστω από τους πιο πολυγράφους πανεπιστημιακούς καθηγητές ζώντες και τεθνεώντες. Θαυμάσια η επιμέλεια του κειμένου, που πραγματοποίησε με υπευθυνότητα και πλήρη επιστημονική γνώση, η Ομ. Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κυριακή Πετράκου, πολυγράφος κι αυτή, εργατικότατη και πολυπράγμων στα περί θεάτρου επιστημονικά και εκδοτικά συμβαίνοντα, ακόμη και μετά από την αφυπηρέτησή της. Συγχαρητήρια αξίζουν και στον εκδότη Γρηγόρη Πλαστάρα, των εκδόσεων ΟΤΑΝ, για τη θαυμάσια και επιμελημένη έκδοση που έχω στα χέρια μου και ελπίζω να μελετηθεί από όλους τους θεατρολόγους και εκπαιδευτικούς, αλλά και από τους φοιτητές των Τμημάτων Θεατρικών Σποδών και Παιδαγωγικών Τμημάτων των πανεπιστημίων μας και ακόμη από κάθε θεατρόφιλο και φιλομαθή αναγνώστη. Πιστεύω ότι διαβάζοντας κάποιος τέτοιου είδους βιβλία, θωρακίζει σημαντικά την ιστορική, θεατρική και ενγένει πολιτισμική κουλτούρα του, καθώς και την προσωπικότητά του. Και ότι δεν αρκεί, κατά τη γνώμη μου να παρακολουθούμε θεατρικές παραστάσεις μόνο, αλλά πρωτίστως να διαθέτουμε μια ευρύτερη γνώση εκ των προτέρων για τα έργα για ενήλικες που θα παρακολουθήσουμε (για τη ζωή και το έργο του κάθε δραματουργού, για την υπόθεση του έργου, για την εποχή που γράφτηκε, για τα αισθητικά ρεύματα που επικρατούσαν κ.ο.κ.), αλλά και για την ιστορία του σχολικού θεάτρου και του θεάτρου για παιδιά (ιδιαίτερα αυτά τα ζητήματα αφορούν τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και τους ηθοποιούς, που παίζουν στο επαγγελματικό θέατρο για παιδιά), τη θεματογραφία των έργων και τη σκηνική παρουσία τους κ.λπ. Η θεωρητική ενασχόληση με το είδος θα τονώσει την αγάπη όλων μας για το θέατρο, την εξαίσια αυτή τέχνη των τεχνών. Υ.Γ.: Διαβάζοντας απόσπασμα του παρουσιαζόμενου βιβλίου (σελ. 371-372),, όπου ο συγγραφέας αναφέρεται σε τρία αφιερώματα που επιμελήθηκα για το έργο του Ρώτα, θα ήθελα, ακόμη να προσθέσω για την πληρέστερη ενημέρωση του αναγνώστη του παρόντος παρουσιαζόμενου βιβλίου, ορισμένα ακόμη σχετικά αφιερώματα που επιμελήθηκα ή πρότεινα να πραγματοποιηθούν: 1.Αφιέρωμα που επιμελήθηκα με θέμα: «Βασίλης Ρώτας: 25 χρόνια απ’ το θάνατό του», περ. «Το Σχολείο και το Σπίτι», τεύχ. 444-445, 2002, σ. 360-374, με τα εξής κείμενα: Ρένου-Παναγιώτη Ρώτα, «Ο σεβασμός προς το παιδί στο έργο του Βασίλη Ρώτα», Μιχάλη Σταφυλά, «Η ιδιοτυπία του Βασίλη Ρώτα», Μαρίας Τζαφεροπούλου, «Η παρουσία του χιούμορ στην “Αυγούλα” του Βασίλη Ρώτα», Θανάση Καραγιάννη, «Βασίλη Ρώτα “Νενικήκαμεν” (μονόπρακτο για παιδιά), 1929. Σύντομη αναφορά στην υπόθεση και στους δραματικούς ήρωες του έργου». 2.Μαζί με την Αριστέα Κομνηνέλλη επιμεληθήκαμε αφιερώματος, με θέμα «Ο Θεατράνθρωπος Βασίλης Ρώτας», στο περ. «Μανδραγόρας», τεύχ. 38, Απρίλιος 2008, σ. 74-105, με τα εξής κείμενα: Θανάση Καραγιάννη, «Βασίλης Ρώτας. Ο Θεατράνθρωπος, ο Δραματουργός, ο Μεταφραστής. Χρονολόγιο [Βασικό συνοπτικό σχεδίασμα]» (σσ.: Το πληρέστερο χρονολόγιο μέχρι σήμερα για τη συμβολή του Ρώτα στο θέατρο), Θανάση Καραγιάννη, «Βασίλης Ρώτας και Θέατρο Σκιών. Αναφορές-Επισημάνσεις-Προσεγγίσεις», Βάλτερ Πούχνερ, «Βασίλης Ρώτας. Θεατρικές μεταφράσεις. Σίλλερ: Δον Κάρλος, Μαρία Στούαρτ. Χάουπτμαν: Ρόζα Μπερντ, Η Χανέλα πάει στον παράδεισο», Αριστέα Κομνηνέλλη, «Ο Βασίλης Ρώτας μεταφράζει William Shakespeare. Αποσπάσματα από μεταφράσεις», Κυριακής Πετράκου, «Η θεατρική πορεία του Ρήγα Βελεστινλή του Βασίλη Ρώτα», Βαρβάρας Γεωργοπούλου, «Ο Βασίλης Ρώτας ως θεωρητικός και κριτικός του Θεάτρου στο Μεσοπόλεμο», Παναγιώτη Νούτσου, «Προαπαιτούμενα για την κατανόηση της πολιτικής σκέψης του Βασίλη Ρώτα», Κατερίνας Ρώτα, «Βασίλης Ρώτας, ο παππούλης μου», Κώστα Κρεμμύδα, «Βασίλης Ρώτας. Κρίσεις για τον Καρυωτάκη και το έργο του». 3.Μικρό αφιέρωμα (επιμέλεια: Β. Δ. Αναγνωστόπουλος) στο περ. «Διαδρομές στο χώρο της Λογοτεχνίας για παιδιά και νέους», τεύχ. 9-10, Άνοιξη- Καλοκαίρι 2003, σ. 69-92 με δύο κείμενα: Βάλτερ Πούχνερ, «Παρατηρήσεις και σκέψεις πάνω στο παιδικό θέατρο του Βασίλη Ρώτα» και Θανάση Καραγιάννη, «Βασίλης Ρώτας: Τα παιδικά και εφηβικά χρόνια, οι σπουδές του», και 4.«Μικρό αφιέρωμα στη μνήμη του Βασίλη Ρώτα, 25 χρόνια από το θάνατό του» (επιμέλεια: Φ. Κ. Βώρος) σε δύο τεύχη του περ. «Τα Εκπαιδευτικά», τεύχ. 63-64, Ιαν. – Ιούν. 2002, σ. 9-26: Βασίλη Ασημομύτη, «Βασίλης Ρώτας (1889-1977). Εικοσιπέντε χρόνια απουσίας», Χάρη Σακελλαρίου, «Η κοινωνιολογική θέαση του κόσμου στην παιδική ποίηση του Βασίλη Ρώτα», Φ. Κ. Βώρου, «Ο πολιτισμός στο Βουνό» και τεύχ. 65-66, Ιούλ. – Δεκ. 2002, σ. 12-29: Θανάση Καραγιάννη, «Η πολιτική ποίηση του Βασίλη Ρώτα. Προσεγγίσεις με φόντο τη Μετακατοχική Περίοδο». Επίσης, αναφέρω το αφιέρωμα για το έργο του Ρώτα που επιμελήθηκε η Βούλα Δαμιανάκου στο περ. «Η Λέξη», τεύχ. 116, Ιούλ.-Αύγ. 1993, σ. 419-447 και είχε προηγηθεί όλων των προηγουμένων: «Βασίλης Ρώτας» (εισαγωγή-σημειώσεις: Πλάτων Μαυρομούστακος, σε μαγνητοφωνημένη αφήγηση του Β. Ρώτα: «Το Θέατρο στο Βουνό – Ιστορία και Αναμνήσεις»), Βούλας Δαμιανάκου, «Βασίλης Ρώτας, πρωτοπόρος στη ζωή και στην τέχνη», Νικηφόρου Ρώτα, «Σχόλιο για τον Βασίλη Ρώτα τον πατέρα μου και την εποχή μας». Παραπομπές 1.«Όλα ξεκίνησαν από τις ιδέες», στο: Ελληνικό όνειρο, εκδ. ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, Αθήνα 2020, σ. 23. 2.«Γνωρίζουμε ότι η Ελληνική Επανάσταση δεν ξέσπασε ξαφνικά, σε ιδεολογικό κενό. Όπως και η Γαλλική Επανάσταση που προηγήθηκε, υπήρξε το αποτέλεσμα μακροχρόνιων ζυμώσεων και συγκρούσεων στη σφαίρα του πολιτισμού και της διανόησης, στο χώρο των ιδεών. Ανάμεσα στο 1770 και στο 1821, οι ιδέες του Διαφωτισμού που θριάμβευαν στο Παρίσι έφτασαν ως τα μέρη μας και αμφισβήτησαν την απόλυτη μέχρι τότε κυριαρχία της θεοκρατικής σκέψης, της δεισιδαιμονίας και του σκοταδισμού.» Παρόμοιες απόψεις εκφράζει, σχετικά, ο Κώστας Σκολαρίκος (κοίτα στην επόμενη υποσημείωση), αλλά ουσιαστικά, εντέλει, προσδιορίζουν την αντίθετη επιστημονική και ταξική θέση του: «Οι αστοί διανοούμενοι ανόρθωσαν εκείνη την εποχή το μπόι της ανθρώπινης σκέψης σε πρωτόγνωρα ύψη, επιδιώκοντας να αντικαταστήσουν τα θρησκευτικά δόγματα με την επιστήμη και αμφισβητώντας κάθε αποδεκτή αντίληψη της εποχής τους. Οι αστοί επαναστάτες δεν λυπήθηκαν θυσίες και ηρωισμούς για να κινήσουν τον παλιό κόσμο. Η μαζική λαϊκή επαναστατική πάλη εισέβαλε για πρώτη φορά στο προσκήνιο της Ιστορίας, αποτελώντας καθοριστικό παράγοντα στην εξέλιξη της ταξικής πάλης. […] Οι προσπάθειες (σσ.: σήμερα) της αστικής δημοσιολογίας και ιστοριογραφίας να αφαιρέσουν κάθε αναφορά στην ταξική πάλη και τις επαναστάσεις ως κινητήριων δυνάμεων της ιστορικής εξέλιξης, η απόπειρα να παρουσιαστούν οι “καπιταλιστικές” ιδέες της Αναγέννησης (15ος-16ος αιώνας) ως νεωτερικές (την ίδια στιγμή μάλιστα που οι θέσεις του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος παρουσιάζονται ως ξεπερασμένες), η ταξική και πολιτική εργαλειοποίηση της Ιστορίας κ.λπ. αποτελούν την ιδεολογική αντανάκλαση του σάπιου και γερασμένου καπιταλισμού. […]» 3.Κοίτα: Κώστα Σκολαρίκου, «200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821», «Αναζητώντας τη “νεωτερικότητα ενός γερασμένου” συστήματος», εφ. «Ριζοσπάστης», 15-16.5.2021, σ. 26. 4.Κοίτα: Κώστα Σκολαρίκου, «200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821», «Αναζητώντας τη “νεωτερικότητα ενός γερασμένου” συστήματος», ό.π., σ. 26-27. 5.Κοίτα: Στάθη Ν. Καλύβας, Ελληνικό όνειρο, ό.π., σ. 17. 6.Κοίτα το βιβλίο 1821. Η Επανάσταση και οι απαρχές του Ελληνικού Αστικού Κράτους, Εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, Αθήνα 2020, σσ. 400.

Θανάσης Ν. Καραγιάννης Αιμίλιος Κομβόπουλος. Ρωμιός ερασιτέχνης ηθοποιός και σκηνοθέτης Εκδόσεις Τσουκάτου, Αθήνα 2019, 110 σελ. Παρουσιάζει η Κυριακή Πετράκου // Καθηγήτρια Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών Ο Θανάσης Καραγιάννης είναι συγγραφέας πολλών μελετών, επί πολλών θεμάτων, βιβλίων και άρθρων, με έμφαση, όπως υπαγορεύεται από τη θεμελιώδη ενασχόλησή του με το σχολείο, στην παιδαγωγική διάσταση της λογοτεχνίας και της τέχνης που απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους. Το θέατρο κατέχει περίοπτη θέση στα ενδιαφέροντά του, αρχής γενομένης από τη διδακτορική διατριβή του (Ο Βασίλης Ρώτας και το έργο του για παιδιά και εφήβους. Θέατρο – Ποίηση – Πεζογραφία – «Κλασσικά Εικονογραφημένα», Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2007). Έκτοτε ασχολείται εντατικά, συστηματικά και δόκιμα με τη θεατρική έρευνα, εστιασμένη ιδίως –αν και όχι αποκλειστικά– στο θέατρο για ανηλίκους. Για ένα διάστημα έγραφε θεατρική κριτική για το παιδικό/νεανικό θέατρο, τομέα εντελώς ασυνήθιστο αν όχι ανύπαρκτο, στη θεατρική κριτική, ουσιαστικά μια καινοτομία. Παρουσίαζε επίσης παραστάσεις του παιδικού θεάτρου της εποχής στο αείμνηστο τηλεοπτικό κανάλι 902. Ακόμα έχει διδάξει παιδικό θέατρο στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Τα δύο τελευταία χρόνια, μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη και ερευνά τα έργα και τις παραστάσεις του ερασιτεχνικού και παιδικού ως επί το πλείστον θεάτρου εκεί. Οι θεατρικές δραστηριότητες στην Κωνσταντινούπολη και γενικώς στην λεγόμενη καθ’ ημάς Ανατολή, αποτελούν αντικείμενο έρευνας στα πλαίσια της ελληνικής θεατρολογίας τις τελευταίες δεκαετίες, αποκαλύπτοντας μια θεατρική ζωή πλουσιότερη από αυτήν του ελλαδικού χώρου τον 19ο και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα (σε ποσότητα, καθόσον κέντρο των εξελίξεων στο δράμα αλλά και στις παραστασιακές μεθόδους υπήρξε ανέκαθεν η Αθήνα, όπως είναι εύλογο). Η ερασιτεχνία εντάσσεται σε αυτήν και έχει γίνει αντικείμενο έρευνας ήδη από τους πρώτους ιστορικούς του θεάτρου μας, Νικόλαο Λάσκαρη και Γιάννη Σιδέρη, οι οποίοι όμως δεν κατανόησαν πλήρως την αξία της. Οι σύγχρονοι θεατρολόγοι όμως έχουν αρχίσει να την κατανοούν και να την εκτιμούν. Το εν λόγω βιβλίο του Θανάση Καραγιάννη έχει μια σαφέστατη δομή κατά τη δόκιμη και καθιερωμένη μεθοδολογία, η οποία είναι η πλέον εύληπτη (και ευχάριστη) στον αναγνώστη. Το πρώτο κεφάλαιο με τίτλο «Η ζωή του Αιμίλιου Κομβόπουλου» παρουσιάζει στη διαχρονία την γενεαλογία και την προσωπική ιστορία του Αι. Κομβόπουλου: τη ζωή και την ιστορία των γονιών του, τη δική του, τα παιδιά του, τα επαγγέλματα, τις στροφές της ζωής του. Πέρα από την έννοια της βιογραφίας ενός προσώπου που για κάποιον λόγο μας ενδιαφέρει, μαθαίνουμε ή θυμόμαστε τις τύχες των Ελλήνων στην Πόλη, που πάντα μας συγκινεί και μας πονάει. Δεν ξεχνάμε ότι και όταν χάθηκε για τον Ελληνισμό επισήμως η Πόλη, δεν χάθηκε εντελώς. Έμεινε ως ισχυρό θρησκευτικό, οικονομικό και πολιτισμικό κέντρο μια ισχυρής ελληνικής παροικίας έως το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, οπότε οι τουρκικοί διωγμοί προκάλεσαν τη συρρίκνωσή της. Ο Αιμίλιος Κομβόπουλος (γεννήθηκε το 1927), παρότι οι ιστορικές περιστάσεις τον ανάγκασαν να γίνει βιοπαλαιστής και να μην αποκτήσει την παιδεία την οποία επιθυμούσε διακαώς, είχε πάντοτε την κλίση των Κωνσταντινουπολιτών για τον πολιτισμό γενικά και το θέατρο ειδικά. Διέθετε προφανώς φυσικό ταλέντο και είχε καλή φωνή. Η θεατρική πορεία του διήρκεσε 50 χρόνια και ήταν πλήρης. Πρωταγωνίστησε ή συμμετείχε σε παραστάσεις, ορισμένες τις σκηνοθέτησε. (Δεύτερο κεφάλαιο: «Η προσφορά του Αιμίλιου Κομβόπουλου στο Ρωμαίικο Ερασιτεχνικό Θέατρο της Κωνσταντινούπολης») Η μελέτη αυτή του Θαν. Καραγιάννη παρουσιάζει τις παραγωγές για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία, δίνοντας όλους τους παράγοντες, και φωτογραφικό υλικό που περιλαμβάνει και προγράμματα. Παραθέτει και μια συνέντευξη με τον ίδιο τον Αι. Κομβόπουλο, ο οποίος, με τον απλό και βιωματικό λόγο του, μεταφέρει συγκινητικά την αγάπη του (για το θέατρο) και την εμπειρία του από το θέατρο. Με την πληρότητα αυτή, εκτός από ευχάριστο ανάγνωσμα, το βιβλίο αποτελεί μελέτη αναφοράς για τον ειδικό του θεάτρου, που γνωρίζει τα θέματα και την αξία τους.

Θανάσης Ν. Καραγιάννης Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες- Ιστορικά και Θεωρητικά ζητήματα Εκδ. Πάραλος, Αθήνα 2012, σελ. 352 Περισσότερα: https://osdelnet.gr/book/1278034 Ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης γεννήθηκε στη Λαμία το 1954. Είναι εκπαιδευτικός, διδάκτορας του Παν/μίου Ιωαννίνων. Οι σπουδές του αναφέρονται στην παιδαγωγική, στη μουσική, στο θεατρικό παιχνίδι, στο θέατρο. Έχει σκηνοθετήσει έργα σε συνεργασία με διάφορα σχολεία και πολιτιστικούς συλλόγους, έχει επίσης ιδρύσει το «Λαϊκό Πανεπιστήμιο Αγ. Δημητρίου & Νοτίων Προαστίων» και διετέλεσε Πρόεδρος (2018-2020) του Συλλόγου Εργατικής & Λαϊκής Επιμόρφωσης – Λαϊκό Πανεπιστήμιο «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ», διοργανώνοντας με τους συνεργάτες του επιστημονικά σεμινάρια και εκλαϊκευμένα επιμορφωτικά μαθήματα. Ασχολήθηκε με την ιστορική έρευνα και μελέτη της Δραματουργίας του Σχολικού Θεάτρου και του Επαγγελματικού θεάτρου για νήπια, παιδιά και εφήβους κι επίσης, της Δραματουργίας του Ερασιτεχνικού και Επαγγελματικού Θεάτρου για ενήλικες. Επίσης, είναι κριτικός βιβλίου και ιδιαίτερα κριτικός και μελετητής της Παιδικής Λογοτεχνίας, αλλά και του Θεάτρου. Παράλληλα, είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων και δημοσιευμάτων σε περιοδικά και εφημερίδες (Ριζοσπάστης, Διαβάζω, Σύγχρονη Εκπαίδευση, Θέματα Παιδείας, Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας κ.ά.). Διετέλεσε ιδρυτής και διευθυντής του περιοδικού Φθιωτική σκέψη και διευθυντής του περιοδικού Σύγχρονο Νηπιαγωγείο. Το 2001 βραβεύτηκε με το ετήσιο βραβείο «Κ.Π. Δεμερτζή στον Έλληνα δάσκαλο» του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, «για την προσφορά του στην παιδική λογοτεχνία». Μερικά του βιβλία: Παιδαγωγικά Πορτρέτα, Ο Βασίλης Ρώτας και το έργο του για παιδιά και εφήβους, Ιστορία της Δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα (1871-1949) και την Κύπρο (1932-1949), Σχολικό Θέατρο (Πρόλογοι θεατρικών έργων & σχολικών γιορτών), Κριτική Θεάτρου για παιδιά, Θεατρικά ανάλεκτα, Σχολικό Θέατρο % Σκηνικές Οδηγίες για σχολικές παραστάσεις (1923-1974) Πρόλογοι, Αιμίλιος Κομβόπουλος: Ρωμιός ερασιτέχνης ηθοποιός και σκηνοθέτης κ.ά. ------------------------------------------------------------------------------------------- Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου * Το εν λόγω βιβλίο αποτελεί ένα πολυθεματικό πανόραμα σχετικά με τη θεατρική πράξη. Είναι συγκεντρωμένη μια πλειάδα κειμένων, εξήντα τριών (63) συνολικά, που έχουν δημοσιευτεί, σε διάφορα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, κατά την περίοδο 1987 μέχρι τις αρχές του 2021, τα οποία αναφέρονται στην Ιστορία του Θεάτρου, τη Θεωρία, την Αισθητική, την Ιδεολογία του αλλά και στην περαιτέρω έρευνά του. Σε ένα πρώτο μέρος, περιέχονται δοκίμια, άρθρα, εισηγήσεις σε συνέδρια, σεμινάρια και ημερίδες που εστιάζουν κυρίως στο σχολικό θέατρο και στην παρουσία προσώπων όπως ο Διάκος και ο Ρώτας. Ο πρώτος ως ήρωας θεατρικών έργων και ο δεύτερος ως συγγραφέας έργων για παιδιά. Ανάμεσα στ’ άλλα ο αναγνώστης πληροφορείται για δραματοποιήσεις παραμυθιών και για διάφορα παιδαγωγικά και ιδεολογικά ζητήματα που ανακύπτουν σε προλογικά κείμενα θεατρικών έργων κι επίσης, προσεγγίζεται και αναλύεται η αστική προπαγάνδα του αντικομμουνισμού, της θρησκοληψίας και του άκρατου εθνικισμού που αποτυπώνονταν στο σχολικό θέατρο κατά την περίοδο 1941-1949. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η προσέγγιση του «διδακτικού-διαλεκτικού» έργου του Μπρεχτ, με περιεχόμενο είτε την ποίηση και την πεζογραφία είτε των θεατρικών έργων εκείνων που είναι κατάλληλα για τα παιδιά και εφήβους. Ο συγγραφέας παραθέτει και αποσπάσματα κειμένων τα οποία και αναλύει, εστιάζοντας στις αισθητικές και ιδεολογικές ορίζουσες της μπρεχτικής μεθόδου. Το συγκεκριμένο βιβλίο προσφέρεται και για μια εξαιρετική και πολύμορφη αναγνωστική περιήγηση, πολλαπλώς απολαυστική. Ο συγγραφέας του κινείται με δεξιοτεχνία και με απλό και εύληπτο λόγο ανάμεσα σε κείμενα επιστημονικά και σε κείμενα λογοτεχνικού ή πληροφοριακού ενδιαφέροντος. Σε ένα δεύτερο μέρος, παρατίθενται κείμενα κριτικής θεατρικών παραστάσεων έργων για παιδιά και για ενήλικες, τα οποία είτε γράφτηκαν για θεατρική παράσταση είτε κείμενα που διασκευάστηκαν για τον ίδιο λόγο. Σημειώνουμε ότι ο συγγραφέας, στις κριτικές του προσεγγίσεις, χρησιμοποιεί ως μέθοδο τη μαρξιστική θεωρία. Έτσι, διαβάζουμε για τα έργα: του Ρίτσου Τα ραβδιά των τυφλών του Ηλιόπουλου Ο Τριγωνοψαρούλης επιστρέφει…, που σκηνοθέτησε ο συγγραφέας στο Δημοτικό Θέατρο Ηλιούπολης, του Ντοστογιέφσκι Ο παλιάτσος, της Σταματοπούλου τη θεατρική διασκευή του μυθιστορήματος της Ζωρζ Σαρή Όταν ο ήλιος, του Μπρεχτ Αυτός που λέει Ναι κι αυτός που λέει Όχι και άλλα. Ο Καραγιάννης με τη διεισδυτική του ματιά ξεδιπλώνει τις πτυχές των κειμένων στην παραστασιακή τους μορφή, αναδεικνύοντας την προσληπτική τους δυναμική και συνάμα την ιδιαίτερη δημιουργική συνεισφορά των συντελεστών. Κείμενα που ασχολούνται κυρίως με το θέατρο, προσφέρονται στο τρίτο μέρος, σχετικά με αξιόλογα βιβλία για τη θεωρία του θεάτρου, το θεατρικό παιχνίδι, το θέατρο Σκιών, τις βιογραφίες ηθοποιών, όπως: Το τραγικό στη νεοελληνική λογοτεχνία-Μια άλλη διάσταση του τραγικού του Χάρη Σακελλαρίου, το Θέατρο και Γλώσσα του Βασίλη Ρώτα, του Μιχάλη Χατζάκη Το θέατρο Σκιών, του Ντίνου Δημόπουλου Ένας σκηνοθέτης θυμάται…, του Γιάννη Σιδέρη Ιστορία του Νέου Ελληνικού Θεάτρου, του Θόδωρου Γραμματά Fantasyland- Θέατρο για παιδικό και νεανικό κοινό. Επίσης, περιέχονται κείμενα για τα βιβλία της Άννας Βαγενά Το θεσσαλικό μου θέατρο, του Σίμου Παπαδόπουλου Παιδαγωγική του Θεάτρου, του Δημήτρη Μόλα Ο Καραγκιόζης μας- Ελληνικό Θέατρο Σκιών, της Άννας Συνοδινού Πρόσωπα και Προσωπεία-Αυτοβιογραφικό Χρονικό κ.ά. Πρόκειται για προσεγγίσεις στις οποίες ο συγγραφέας, διεισδύοντας κριτικά είτε πληροφορεί με ενσωματωμένα εν πολλοίς άγνωστα στοιχεία είτε αναδεικνύει ουσιώδεις τους περιοχές. Σε κάθε περίπτωση παρακινούνται οι αναγνώστες και οι ειδικοί να εγκύψουν σε κείμενα του ενδιαφέροντός τους. Στο τέταρτο μέρος, παρατίθενται συνεντεύξεις για δημιουργούς και από δημιουργούς που έχουν ασχοληθεί είτε θεωρητικά με το θέατρο (για τον Χάρη Σακελλαρίου) είτε με το θέατρο σκιών (από τον Τούρκο Καραγκιοζοπαίχτη Ibrahim Barulay) είτε με την υποκριτική και τη σκηνοθεσία (από τον Κωνσταντινουπολίτη ηθοποιό και σκηνοθέτη Αιμίλιο Κομβόπουλο). Στις συγκεκριμένες συνεντεύξεις η διαλαμβανόμενη συζήτηση αναδεικνύει θεμελιακά ζητήματα που αναφέρονται είτε στην κριτική των έργων και στα εργαλεία της σκηνοθετικής πράξης είτε στις απόψεις δημιουργών για την προέλευση ηρώων του Θεάτρου Σκιών είτε στην θεατρική εικόνα περιοχών όπως η Κωνσταντινούπολη και η εν πολλοίς άγνωστη δράση των εκεί Ελλήνων-Ρωμιών. Ο Καραγιάννης με τη διεισδυτική του ματιά ξεδιπλώνει τις πτυχές των κειμένων στην παραστασιακή τους μορφή εμβαθύνοντας σε αυτά, αναδεικνύοντας την προσληπτική τους δυναμική και συνάμα τη ιδιαίτερη δημιουργική συνεισφορά των συντελεστών. Το βιβλίο τελειώνει με ένα πέμπτο μέρος, στο οποίο παρουσιάζονται ποικίλα θέματα για έργα του ελληνικού δραματολογίου, ένα πλήρες χρονολόγιο για το θεατρικό έργο του Ρώτα και ψηφίδες για το Ρωμαίικο Ερασιτεχνικό και Σχολικό Θέατρο Κωνσταντινούπολης. Καταληκτικά: πρόκειται για ένα βιβλίο χρήσιμο στους θεατρολόγους, στους σκηνοθέτες, στους ερευνητές και για όσους διδάσκουν σε σχολές θεάτρου και στα πανεπιστήμια. Σημειώνουμε ότι από πολλά κείμενα του τόμου (βλ. για παράδειγμα κείμενα, ποιητικά ή θεατρικά, του Μπρεχτ) μπορούν, για παράδειγμα, οι εκπαιδευτικοί να εμπνευστούν ιδέες για πιθανές παραστάσεις που σχεδιάζουν με τα παιδιά στα σχολεία τους. Και, βέβαια, δεν θα αφήναμε εκτός, τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες μιας και το συγκεκριμένο βιβλίο προσφέρεται και για μια εξαιρετική και πολύμορφη αναγνωστική περιήγηση, πολλαπλώς απολαυστική. Ο συγγραφέας του κινείται με δεξιοτεχνία και με απλό και εύληπτο λόγο ανάμεσα σε κείμενα επιστημονικά και σε κείμενα λογοτεχνικού ή πληροφοριακού ενδιαφέροντος. Το βιβλίο προλογίζει η ομότιμη καθηγήτρια του ΕΚΠΑ Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου. Αποσπάσματα: (Από τη μελέτη για το έργο του Μπρεχτ) «Στο θέατρο για ενήλικες, αλλά και στο θέατρο που απευθύνεται ή είναι κατάλληλο και για παιδιά, ο Μπρεχτ πειραματίστηκε, εργάστηκε σκληρά σε δραματουργικό, σκηνικό, σκηνοθετικό και θεωρητικό επίπεδο προσφέροντας στην ανθρωπότητα τη δική του μεθοδολογική πρόταση (το ερευνητικό εργαλείο) στη θεατρική πραγματικότητα, δηλαδή, το επικό (υλιστικό επαναστατικό), το διδακτικό και το διαλεκτικό εντέλει προλεταριακό θέατρο […] Ο Μπρεχτ πίστευε στο θέατρο της «επιστημονικής εποχής» γι’ αυτό επιθυμούσε η απόλαυση που παρέχει η τέχνη να μεταβάλλεται σε μάθηση και το αντίστροφο, η μάθηση να μεταβάλλεται σε απόλαυση. Γενικότερα αντικατέστησε το θέατρο που θέλει το θεατή παθητικό δέκτη, το θέατρο που μόνο συγκινεί τον θεατή, με το θέατρο που θέλει ηθοποιούς και θεατές να “συνδιαλέγονται” κατά τη διάρκεια της λειτουργίας μιας θεατρικής παράστασης, ηθοποιούς εντελώς αποστασιοποιημένους με σκοπό να αλλάξουν τον κόσμο» (σελ. 47-48). (Από τη συνέντευξη του Κωνσταντινοπουλίτη Αμίλιου Κομβόπουλου) «Μια ωραία ηλιόλουστη μέρα μαζευτήκαμε το συγγενολόι, ντυμένοι στην πένα, παρφουμαρισμένοι, με μια ανθοδέσμη και ένα κουτί ζαχαρωτά. Αυτό ήταν το “μαρκ ντεποζί”, όπως λένε, το συνηθισμένο δηλαδή και χτυπάμε την πόρτα της μέλλουσας συμβίας μου. Αφού έγιναν οι δέουσες προτάσεις και λάβαμε θετική την απάντηση, σηκώνομαι στο πόδι και λέω: “Εμένα με συγχωρείτε. Ζητώ την επιείκειά σας, αλλά πρέπει να φύγω γιατί έχω παράσταση”… Κόκκαλο η ομήγυρη! Δεν γινόταν, όμως, διαφορετικά. Τα εισιτήρια πουλημένα, το έργο…! Ευτυχώς τρελάθηκα, Τρέλα δεν είναι;» (σελ. 285-286). ---------------------------------------------------------- * Ο ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ είναι αναπλ. καθηγητής Παν/μίου Αιγαίου, κριτικός βιβλίου για νέους. Τελευταίο του βιβλίο (επιμέλεια): «Η λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους χωρίς ευτυχισμένο τέλος» (ερμηνευτικές προσεγγίσεις), Αθήνα, Παπαδόπουλος, 2018.

Θανάση Ν. Καραγιάννη ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Εκδόσεις ΠΑΡΑΛΟΣ, Αθήνα 2021, σελ. 352 Συνιστάται ιδιαιτέρως στους εκπαιδευτικούς, τους θεατρολόγους, τους σκηνοθέτες, τους ηθοποιούς, τους σπουδαστές δραματικών σχολών, τους φοιτητές παιδαγωγικών τμημάτων, τμημάτων φιλολογίας, φιλοσοφίας και παιδαγωγικής, καθώς και στους φοιτητές θεατρικών σπουδών των πανεπιστημίων, στους θεατρόφκαι στους φιλομαθείς Παρουσιάζει ο Δρ. Γιάννης Μπάρτζης* Όταν έπιασα στα χέρια μου τούτο το βιβλίο του δρ. Θανάση Καραγιάννη, είπα πως δε θα ασχοληθώ μαζί του, ίσως γιατί για χρόνια έχω απομακρυνθεί από τη σχολική υπηρεσία και δεν αγγίζουν πια τα ενδιαφέροντά μου ζητήματα του παιδικού θεάτρου. Βέβαια, γνωρίζω τις δουλειές του απ’ τα πρώτα του πετάγματα, συχνά είχαμε και κοινές συνεργασίες παλαιότερα, κυρίως στις αξέχαστες εποχές της Επιθεώρησης Παιδικής Λογοτεχνίας και των λογοτεχνικών δράσεων του μέντορά μας αείμνηστου Χάρη Σακελλαρίου. Ήξερα από πρώτο χέρι πόσο διερευνητικός, ενδελεχής και επίμονος υπήρξε στην ανακάλυψη χαμένων έργων και ξεχασμένων δημιουργών του παιδικού θεάτρου, και πόσο ευθύς και ασυμβίβαστος λειτουργεί ως μελετητής και κριτικός, υπηρετώντας σκόπιμα και προγραμματισμένα τις ιδεολογικές στοχεύσεις του σοσιαλισμού / κομμουνισμού. Θες η μακρά φιλία μας, θες η εμπιστοσύνη στη γραφίδα του… με οδήγησαν σε ένα βιαστικό ξεφύλλισμα του νέου του βιβλίου. Και… πιάστηκα στις ξόβεργες της αφηγηματικής και κριτικής του δεινότητας! Ένα βιβλίο, που στον τίτλο και στο οπισθόφυλλο αυτοσυστήνεται ως εμπεριέχον δοκίμια, άρθρα, εισηγήσεις σε συνέδρια, σε σεμινάρια, σε ημερίδες, κριτικές θεάτρου για παιδιά, συνεντεύξεις κ.ά. κατέληξα να μην το αφήνω από τα χέρια μου, και τελικά να το απολαύσω ως αναγνώστης συναρπαστικού αφηγηματικού λόγου. Πολλά τα θέματα, πληθώρα άρθρων, ευρύτητα ζητημάτων αναπτύσσονται στις 350 σελίδες του βιβλίου, αρκετά των οποίων περιστρέφονται γύρω από σημαντικούς φάρους και πρωτεργάτες του παιδικού θεάτρου, όπως π.χ. για τον «παιδικό» Μπρεχτ ή για τον Βασίλη Ρώτα ή για τον Χάρη Σακελλαρίου… Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συνολική έρευνα του Θανάση Ν. Καραγιάννη για τον ήρωα της Αλαμάνας Θανάση Διάκο και την πολυειδή αντιμετώπισή του ως κεντρικού προσώπου σε πλήθος παιδικά θεατρικά έργα. Εντυπωσιάζει η σε βάθος προσωπική έρευνα που έχει γίνει από τον ερευνητή-συγγραφέα σε σκονισμένα αρχεία σχολείων και σε παλιές βιβλιοθήκες, δεδομένου ότι το υλικό αυτό έχει αποσυρθεί από τη στόχευση και το ενδιαφέρον των σημερινών δασκάλων. Δε λείπουν πινελιές πληροφόρησης και κριτικής αποτίμησης για εξέχοντα ονόματα του παιδικού μας θεάτρου αλλά και του θεάτρου για ενήλικες, για συγγραφείς και ηθοποιούς όπως: Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Άννα Βαγενά, Γιάννης Καλατζόπουλος, Άννα Συνοδινού, Βασιλάκης Καΐλας, Θόδωρος Γραμματάς, Ντίνος Δημόπουλος, ο καραγκιοζοπαίχτης Δημήτρης Μόλλας και πάρα πολλοί άλλοι. Θανάσης Ν. Καραγιάννης, “Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες – Ιστορικά και θεωρητικά ζητήματα” – Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2021, σχήμα: 0,17 Χ 0,24, σελ. 352 Αποσπάσματα έργων, ποιήματα, κριτικές, συνεντεύξεις, δίνουν στο βιβλίο αυτό μια φρεσκάδα που διατηρεί το αναγνωστικό ενδιαφέρον αμείωτο και οξύνουν τη προδιάθεση πρόσκτησης των θεατρικών παραστάσεων, μέσα από τον ιδεολογικό φακό και την ερμηνευτική αξιολόγηση του μαρξιστικού τρόπου θέασης των προϊόντων της τέχνης. Αλλά ακόμα και τους αναγνώστες που προτιμούν πιο πλουραλιστικές απόψεις και επιθυμούν τη σφαιρική στοιχειοθέτηση γνώμης και κριτικής στάσης, το βιβλίο αυτό του Θανάση Ν. Καραγιάννη βοηθά και χρησιμεύει, γιατί διαχειρίζεται με συγγραφική μαεστρία και με κριτική δεινότητα ποικίλα θεωρητικά και κριτικά ζητήματα για την Ιστορία, την Ιδεολογία, την Αισθητική και τη Θεματολογία του Νεοελληνικού θεάτρου και όχι μόνο. Ως έργο μακράς πείρας και πολύχρονης ενασχόλησης του ερευνητή με τα παραπάνω αντικείμενα, αποτελεί άριστο εγχειρίδιο γνώσης και άσκησης στην κριτική του θεάτρου και της λογοτεχνίας. Συνιστάται ιδιαιτέρως στους εκπαιδευτικούς, τους θεατρολόγους, τους σκηνοθέτες, τους ηθοποιούς, τους σπουδαστές δραματικών σχολών, τους φοιτητές παιδαγωγικών τμημάτων, τμημάτων φιλολογίας, φιλοσοφίας και παιδαγωγικής, καθώς και στους φοιτητές θεατρικών σπουδών των πανεπιστημίων, στους θεατρόφιλους και στους φιλομαθείς αναγνώστες. Το βιβλίο προλογίζει η Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου, ομ. Καθηγήτρια του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία αναφέρεται στην ερευνητική, συγγραφική και διδακτική παρουσία του δρ. Θανάση Ν. Καραγιάννη στο χώρο των θεατρικών σπουδών, καθώς και στην προσφορά εκ μέρους του στη Βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών ενός ολόκληρου θησαυρού από αρχειακό υλικό παραστάσεων παιδικού θεάτρου της δεκαετίας 2000-2010. Συγχαίρω από καρδιάς τον εκλεκτό συγγραφέα και φίλο για το νέο του πόνημα και εύχομαι να εκτιμηθεί όπως και τα προηγούμενα βιβλία του, και να κοσμεί τις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες, διδάσκοντας εσαεί τους νέους δημιουργούς, μελετητές και καταναλωτές εμπνευσμένων θεατρικών έργων. *Γιάννης Δ. Μπάρτζης, δρ.φ., Πρόεδρος του ΔΣ της Εταιρείας Κορινθίων Συγγραφέων

ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2021, σχήμα: 0,235 Χ 0,16 εκατ., σσ. 352< Παρουσιάζει η Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου[1] // Με ιδιαίτερη χαρά παρουσιάζω την παρούσα έκδοση του εκλεκτού συναδέλφου στη θεατρολογική έρευνα, Δρ. Θανάση Ν. Καραγιάννη, με τίτλο «Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες. Ιστορικά και θεωρητικά ζητήματα» (Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2021), την πιο πρόσφατη, με την ευχή να μην είναι η τελευταία στη μακρά και ακμαία συγγραφική πορεία του. Έχοντας διανύσει 44 χρόνια προσφοράς στα γράμματα και στην εκπαίδευση ως εμπνευσμένος παιδαγωγός και μάχιμος εκπαιδευτικός, πρώην Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε., αλλά και ως ερευνητής και μελετητής του σχολικού θεάτρου, του θεάτρου για παιδιά και εφήβους και της παιδικής λογοτεχνίας, ευρύτερα, Διδάκτορας Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο Θανάσης Καραγιάννης με την παρούσα έκδοσή του συμπληρώνει 30 τόμους πλούσιου και πολύπλευρου συγγραφικού έργου, προσφέροντας αφειδώλευτα γνώση και έμπνευση δημιουργίας στον χώρο της εκπαίδευσης και της έρευνας. Το κύριο αντικείμενο της μελέτης του, το παιδικό θέατρο ή καλύτερα το θεατρικό έργο για παιδιά είναι ένα τεράστιο και εν πολλοίς ανεξερεύνητο αντικείμενο στο οποίο ο Θανάσης Καραγιάννης έχει αφιερώσει ένα σημαντικό μέρος του ερευνητικού και συγγραφικού του βίου, συμβάλλοντας αποφασιστικά στη γνώση και στην εμβάθυνση του αντικειμένου με τις ενδελεχείς και εμπεριστατωμένες μελέτες του που εντυπωσιάζουν με το θησαυρό των νέων πληροφοριών που φέρνουν στην επιφάνεια. Όπως έχει ήδη επισημάνει ο Βάλτερ Πούχνερ «ο χώρος του παραστασιολογίου του σχολικού θεάτρου είναι αχανής και δυσπρόσιτος ως προς τις πηγές». Γι’ αυτό και το έργο του Θανάση Καραγιάννη καθίσταται ακόμη πολυτιμότερο για τον πλούτο των πληροφοριών που προσφέρει στους σύγχρονους ερευνητές και σε κάθε ενδιαφερόμενο μελετητή. Η παρούσα έκδοση έρχεται ως επιστέγασμα της προηγηθείσας μακροχρόνιας συγγραφικής και ερευνητικής ενασχόλησης του Θανάση Καραγιάννη. Εδώ, συγκεντρώνει σε ένα συλλογικό τόμο miscellanea, μικρότερες σε έκταση συμβολές του που επ’ ουδενί υπολείπονται σε αξία του εκτενούς κυρίως έργου του στον τομέα των αυτοτελών εκδόσεων. Πρόκειται για συλλογή κειμένων που συνέγραψε και στη συνέχεια δημοσίευσε, για διάφορες περιστάσεις, τα οποία χωρίζονται σε πέντε (5) ενότητες: α) Δοκίμια, άρθρα και εισηγήσεις σε συνέδρια, σεμινάρια, ημερίδες (6 κείμενα) β) Κριτικές θεάτρου (14 κείμενα) γ) Βιβλιοπαρουσιάσεις (33 κείμενα) δ) Συνεντεύξεις (3 κείμενα) και ε) Διάφορα (8 κείμενα) Θα αναφερθώ ιδιαίτερα σε ορισμένα κείμενα που προσέλκυσαν περισσότερο το ενδιαφέρον μου. Όπως μου έχει ο ίδιος διηγηθεί, κατά την τελευταία δεκαετία, ασχολήθηκε συστηματικά με την έρευνα. Έτσι, αναζήτησε αθησαύριστο υλικό σε σχολικές βιβλιοθήκες, ανοργάνωτες τις περισσότερες φορές, ή σε ξεχασμένες συλλογές παιδικών και σχολικών βιβλίων σε κάποια σκονισμένα ντουλάπια σε αίθουσες και αποθήκες σχολείων. Επίσης σε δημοτικές και κοινοτικές βιβλιοθήκες και ιστορικά αρχεία, που κρύβουν ακόμα θησαυρούς, οι περισσότερες των οποίων παραμένουν δυστυχώς ακατάγραφες μέχρι σήμερα. Απόρροια των ερευνών του αυτών είναι ο τόμος Ιστορία της δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα (1871-1949) και στην Κύπρο (1932-1949) (Εκδόσεις Αντ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2012, 550 σελ). Πρόκειται για την πρώτη εκδομένη εκτενή και εμπεριστατωμένη μελέτη για το αντικείμενο αυτό, που συνοδεύεται από παραρτήματα με λεπτομερή βιβλιογραφία έργων για το σχολικό θέατρο από τον 19ο αιώνα μέχρι το 1974, έργο εξαιρετικά βοηθητικό, πραγματικό απόκτημα για τη μελέτη του παιδικού θεάτρου, που αποδελτίωσα συστηματικά και συμπεριέλαβα στο έργο μου Ελληνική βιβλιογραφία θεατρικών έργων, διαλόγων και μονολόγων 1900-1940 (2 τόμοι, Αθήνα, Ίδρυμα Ουράνη, Αθήνα 2020). Στο αντικείμενο αυτό προσθέτει τώρα νέο υλικό με τη μελέτη του: «Ο Θανάσης Διάκος και η μάχη της Αλαμάνας στο σχολικό μας θέατρο (1950-1974): Μία πρώτη προσέγγιση», όπου παρουσιάζει θεατρικά έργα για παιδιά με θέμα το πρόσωπο του ήρωα του 1821, Αθανάσιου Διάκου και τον μαρτυρικό θάνατό του, θεματολογία πολύ ενδιαφέρουσα και επίκαιρη λόγω και του φετινού εορτασμού της επετείου των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση (σελ. 64-114). Το μελέτημα συμπληρώνεται με παραστασιογραφία, συμπεράσματα, κατάλογο θεατρικών έργων και βιβλιογραφία (σελ. 108-114). Στην ίδια θεματολογία του σχολικού θεάτρου εντάσσεται και το μελέτημα: «Δραματοποιήσεις παραμυθιών στο σχολικό θέατρο της περιόδου 1950-1966» (σελ. 115-136), θέμα εξίσου πολύ επίκαιρο λόγω της εκτεταμένης χρήσης δραματοποιημένων κειμένων από την ελληνική και ξένη λογοτεχνία στη σχολική και επαγγελματική σκηνή για ενήλικες και παιδιά που παρατηρείται στην ελληνική και παγκόσμια σκηνή τις τελευταίες δεκαετίες και πριν την αρχή του 21ου αιώνα. Το μελέτημα αυτό επικεντρώνεται στη δραματοποίηση παραμυθιών και συμπληρώνεται με σχετική βιβλιογραφία (σελ. 133-136). Ιδεολόγος της Αριστεράς, που διατυπώνει με θέρμη και παρρησία τις πολιτικές απόψεις του στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο όπου έχει συνεργαστεί, ο Θανάσης Καραγιάννης καταθέτει και στην παρούσα έκδοση τρία (3) σχετικά κείμενα, μικρότερα σε έκταση: α) «Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ και το διδακτικό διαλεκτικό έργο του κατάλληλο για παιδιά και εφήβους: Μία πρώτη προσέγγιση» (σελ. 19-55), όπου εντοπίζει και αναδεικνύει από το συνολικό μπρεχτικό έργο αντιπροσωπευτικά ποιητικά, θεατρικά και πεζογραφικά κείμενα για παιδιά, κείμενα που διακρίνονται για την πολιτική χροιά τους και την επαναστατική και διαλεκτική/μαρξιστική σκέψη του συγγραφέα τους. β) «Παιδαγωγικά και ιδεολογικά ζητήματα σε προλογικά κείμενα του σχολικού θεάτρου» (σελ. 56-63), όπου ο συγγραφέας στο σύντομο κείμενό του επισημαίνει τις παιδαγωγικές απόψεις που έχουν διατυπώσει στους προλόγους των έργων τους ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, η Ευφροσύνη Λόντου – Δημητρακοπούλου, ο Φίλιππος Δ. Κολοβός, ο Στράτης Π. Παπαδάκης και ο Γιώργος Ματσινόπουλος. Μελετώντας τους προλόγους ο Θανάσης Καραγιάννης εντόπισε και μία ομάδα συγγραφέων έργων για σχολικές παραστάσεις, όπου μέσα από το ιδεολογικό τρίπτυχο «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια» της μεταξικής και μεταπολεμικής περιόδου εμφιλοχωρούν αντικομμουνιστικές ιδέες, όπως στις περιπτώσεις των Νικ. Α. Βιτζηλαίου, Ευθύμιου Η. Γούβαλη (1938), Β. Χ. Κριτσέλη (1957) και Κώστα Παναγιώτου (1957). Το θέμα αυτό που έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον του, όπως σημειώνει ο ίδιος, θα αποτελέσει αντικείμενο μελλοντικού μελετήματός του. γ) Στην ίδια θεματολογία εντάσσεται και το σύντομο κείμενό του με τίτλο «Η αστική προπαγάνδα στο σχολικό θέατρο της περιόδου 1941-1949: Αντικομμουνισμός, θρησκοληψία, εθνικισμός, ανορθολογισμός» που καθρεπτίζει ανάγλυφα τα δίσεκτα αυτά χρόνια για την ιστορία της χώρας μας (σελ. 150-156). Με την ευκαιρία αναφοράς στα τρία προηγηθέντα κείμενα, πρέπει εδώ να επαινέσουμε την αξιοποίηση του περιεχομένου των προλόγων έργων για παιδιά που συγκέντρωσε και μελέτησε ο Θανάσης Καραγιάννης στον τόμο του Σχολικό θέατρο και σκηνικές οδηγίες για σχολικές παραστάσεις (1923-1974). Πρόλογοι. Θεωρητικά και πρακτικά ζητήματα (Εκδόσεις Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2018, 276 σελ.). Πρόκειται για μία εξαιρετική έκδοση, πολύτιμο εργαλείο για εκπαιδευτικούς, θεατρολόγους και σκηνοθέτες, γιατί εκτός από την ανάδειξη της συμβολής των συγγραφέων παιδικού θεάτρου σε θέματα αισθητικής και παιδαγωγικών απόψεων μέσα από τους προλόγους των έργων τους, στο δεύτερο μέρος του τόμου δημοσιεύονται σκηνικές οδηγίες για σχολικές παραστάσεις που αποκαλύπτουν εύγλωττα τους τρόπους υλοποίησης των σχολικών παραστάσεων στην εξεταζόμενη διαχρονία, συνδέοντας τα κείμενα με τη σκηνική πράξη, πολύτιμη πηγή για τη μελέτη της ιστορίας της ελληνικής παραστασιολογίας. Παρόμοιας σημασίας και αξίας είναι και το βιβλίο του Σχολικό Θέατρο (1871-1974). Πρόλογοι Θεατρικών Έργων & Σχολικών Γιορτών (Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2013), στο οποίο περιέχονται 140 πρόλογοι θεατρικών έργων για παιδιά. Στη συνέχεια δύο μελετήματα είναι αφιερωμένα στον πολυσχιδή συγγραφέα και διανοητή της Αριστεράς, ποιητή, θεατρικό συγγραφέα, ηθοποιό, θιασάρχη και μεταφραστή του Σαίξπηρ, Βασίλη Ρώτα (1889-1977), στη μελέτη της ζωής και του έργου του οποίου έχει αφιερώσει ένα σημαντικό μέρος του ερευνητικού και συγγραφικού έργου του, ο Θανάσης Καραγιάννης (βλ. αρχικά, αφιερώματα για τον Βασίλη Ρώτα στα περιοδικά Έρευνα, αρ. 1, 2001, Το Σχολείο και το Σπίτι, αρ. 444-445, 2002, Σύγχρονη Εκπαίδευση, αρ. 126-127, 2002, Διαβάζω αρ. 434, 2002, Μανδραγόρας, αρ. 38, 2008 και στη συνέχεια αναλυτικά στη διδακτορική διατριβή του Ο Βασίλης Ρώτας (1889-1977) και η συμβολή του στη λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους: Ποίηση – Θέατρο – Πεζογραφία – Κλασσικά Εικονογραφημένα: θεματολογικές, ιδεολογικές, παιδαγωγικές προσεγγίσεις», που κατατέθηκε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Σχολής Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων το 2005 (432 σελ.) με την οποία του απονεμήθηκε το 2006 ο τίτλος του Διδάκτορα Επιστημών Αγωγής με βαθμό «Άριστα» και η οποία εκδόθηκε από τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή το 2007 σε ένα καλαίσθητο ογκώδη τόμο (654 σελ.). Στη διατριβή του ο Θανάσης Καραγιάννης μελετά μία λιγότερο γνωστή πτυχή του έργου του Βασίλη Ρώτα, αυτού για παιδιά και εφήβους που απλώνεται σε όλα τα είδη του γραπτού λόγου θέατρο, ποίηση, πεζογραφία και στις εικονογραφημένες εκδόσεις, τα Κλασσικά Εικονογραφημένα, αγαπημένη συντροφιά της παιδικής και νεανικής ηλικίας για χιλιάδες ελληνόπουλα, όπως και για την υπογράφουσα και παράλληλα προχωράει στην πολύπλευρη ανάλυση του έργου του, ερμηνευτικά, θεματολογικά, ιδεολογικά και παιδαγωγικά. Στο μελέτημά του για τον Βασίλη Ρώτα στην παρούσα έκδοση με τίτλο «Βασίλης Ρώτας : Η λογοτεχνική και θεατρική περιπλάνησή του κατά την περίοδο 1908-1938: Συμβολή στην ιδεολογική ενίσχυση του εργατικού και ταξικού κοινωνικού κινήματος», ο Θ. Καραγιάννης, αντλώντας υλικό από τις προηγούμενες μελέτες του για τον Ρώτα, συμπληρώνει και εμπλουτίζει με νέα στοιχεία παραθέτοντας ενδεικτικά κειμενικά αποσπάσματα ποίησης και θεάτρου (σελ.137-148). Στον Βασίλη Ρώτα είναι επίσης αφιερωμένο και το πρώτο κείμενό του στην ενότητα Ε΄ «Διάφορα» με τίτλο «Βασίλης Ρώτας, Μέγα εθνικό κεφάλαιο: Σημειώσεις για το έργο του» με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, επέτειο που εορτάστηκε το 1989. Στο σύντομο αυτό κείμενο γίνεται ανασκόπηση της ζωής και του έργου του τιμώμενου και συμπληρώνεται από πλήρες σχετικό χρονολόγιο (σελ. 294-305). Στην ενότητα Β΄ «Κριτική θεάτρου», ο Θ. Καραγιάννης δημοσιεύει δεκατρία (13) κείμενα κριτικής θεάτρου για παραστάσεις από το 2004 έως το 2019 που έχει δημοσιεύσει μεταξύ άλλων στο περιοδικό «Θέματα Παιδείας», στην εφημερίδα «Απογευματινή» της Κωνσταντινούπολης και στην ηλεκτρονική ιστοσελίδα «Ατέχνως» (https://atexnos.gr). Ο ίδιος ήταν επίσης υπεύθυνος της τακτικής εβδομαδιαίας σελίδας «Κριτική θεάτρου» με τίτλο «Θέατρο για παιδιά» στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» από το 2008-2010, όπου δημοσίευε κριτικές παραστάσεων για παιδιά, επίσης υπεύθυνος της εβδομαδιαίας τηλεοπτικής εκπομπής στο σταθμό «902» το 2009-2010 και το 2014 της εβδομαδιαίας εκπομπής στο webradio του «902» με τον ίδιο τίτλο. Ο Θανάσης Καραγιάννης είχε την καλοσύνη να δωρίσει το καλοκαίρι του 2020 στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών 74 κουτιά αρχειοθέτησης με αρχειακό υλικό από παραστάσεις παιδικού θεάτρου της δεκαετίας 2000-2010 με θεατρικά έργα, προγράμματα παραστάσεων, φωτογραφίες, αφίσες, βίντεο και λοιπό οπτικοακουστικό υλικό, απόρροια της ανωτέρω δραστηριότητάς του. Για την πρωτοβουλία του αυτή το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών τον ευχαρίστησε θερμά για τη συμβολή του στον εμπλουτισμό των ερευνητικών Εργαστηρίων του Τμήματος, προσφέροντας υλικό προς έρευνα στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Στην ενότητα Γ΄ «Βιβλιοπαρουσιάσεις» αναδημοσιεύονται τριάντα τρία (33) κείμενα βιβλιοπαρουσιάσεων αυτοτελών εκδόσεων σημαντικών μελετητών και ηθοποιών που έχει δημοσιεύσει στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο από το 1987 έως και το 2013 και στην ιστοσελίδα Ατέχνως στο διάστημα 2015-2021, τα οποία φανερώνουν τα ιδιαίτερα πνευματικά και ερευνητικά ενδιαφέροντα του κρίνοντα. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με δύο ακόμη ενότητες Δ΄ «Συνεντεύξεις» (3 κείμενα) και Ε΄ «Διάφορα» (8 κείμενα). Από τις δύο αυτές ενότητες σταχυολογώ τα κείμενα εκείνα που φέρνουν στην επιφάνεια άγνωστο υλικό για το ρωμαίικο ερασιτεχνικό και σχολικό θέατρο στην Κωνσταντινούπολη του 20ού αιώνα τη μεταπολεμική περίοδο, προκαλώντας μου ιδιαίτερη συγκίνηση για ένα αντικείμενο στο οποίο έχω αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος του ερευνητικού και συγγραφικού μου έργου, με έμφαση στην περίοδο από το 19ο αιώνα μέχρι το 1922, αλλά και γιατί η θεατρική δραστηριότητα των Ρωμιών της Πόλης στα δύσκολα αυτά χρόνια, μετά τη μικρασιατική καταστροφή, δεν έχει καμία σύγκριση με την πολύπλευρη δράση και τον πλούτο της πριν το 1922 περιόδου θεατρικής και γενικότερης καλλιτεχνικής δραστηριότητας του κωνσταντινουπολίτικου ελληνισμού. Το θέμα αυτό συμπληρώνεται με συνέντευξη του συγγραφέα από τον Αιμίλιο Κομβόπουλο, κωνσταντινουπολίτη ερασιτέχνη ηθοποιό και σκηνοθέτη για τον οποίο έχει εκδώσει και σχετικό βιβλίο/αφιέρωμα (Εκδόσεις Τσουκάτου, Αθήνα 2019) και με δημοσιεύσεις δειγμάτων θεατρικών έργων. Ο παρών τόμος εμπλουτίζεται με άγνωστο αντιπροσωπευτικό φωτογραφικό υλικό, τα κείμενα είναι ενδιαφέροντα και ευανάγνωστα, θετικά στοιχεία που προϊδεάζουν για την ευχάριστη πρόσληψή του από το αναγνωστικό κοινό, ειδικό και μη. Είμαι βέβαιη ότι θα αξιοποιηθεί και θα αξιολογηθεί επαινετικά από τους ειδικούς μελετητές, αλλά και από κάθε ενδιαφερόμενο. Ας είναι καλοτάξιδο και γρήγορα να φέρει τη συνέχειά του. ………………………… [1]. Η Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου είναι Ομ. Καθηγήτρια Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Αιμίλιος (Αιμιλιανός) Κομβόπουλος (1927-)

Ερασιτέχνης Ηθοποιός & Σκηνοθέτης

στην Κωνσταντινούπολη

Γράφει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης[1]

(συνέχεια από το προηγούμενο φύλλο και τέλος)

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΕΡΩΤΗΣΗ: Κύριε Κομβόπουλε, ποια ήταν η αφορμή για ν’ ασχοληθείτε με το θέατρο ως ερασιτέχνης ηθοποιός;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Η νεολαία της Κων/πολης δε συνήθιζε να πηγαίνει στα καφενεία, όταν επιστρέφαμε από τη δουλειά. Το στέκι μας ήταν να μαζευτούμε κάτω από το φανάρι του δρόμου, συζητούσαμε, τραγουδούσαμε, άλλος έπαιζε αρμόνικα (αυτή που τη φυσούνε), άλλος ακορντεόν.

Όταν ιδρύθηκαν οι Σύνδεσμοι, μεταξύ άλλων προστέθηκε και το θέατρο.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Περιγράψτε τις εμπειρίες και τις εντυπώσεις σας από τις πρώτες θεατρικές πρόβες. Ποια προβλήματα παρουσιάζονταν με το παίξιμο των ηθοποιών;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Να σχηματίσεις Θεατρικό Όμιλο προπάντων σε περιοχές μακριά από το κέντρο, δεν είναι το ίδιο πράγμα. Οι αστοί είναι πιο συντηρητικοί να στείλουν τα κορίτσια τους μόνα και βράδυ, με τα αγόρια να κάνουν πρόβες για παράσταση. «Θεός φυλάξει…! Ποιος ξέρει τι όργια θα γίνονταν…». Έτσι σκέπτονταν. Γίνονταν μεγάλες προσπάθειες. Κάποτε αναγκαζόταν να πάει κάποιος από το Διοικητικό στους γονείς του κοριτσιού, να το ζητήσει και αν τους έπειθε…

Τώρα, ας πούμε ότι βρέθηκαν όσα πρόσωπα χρειάζονται και τι έγινε; Έληξε το πρόβλημα; Με άλλα λόγια, είναι κατάλληλο το κάθε πρόσωπο να επωμισθεί έναν οποιοδήποτε ρόλο; Διότι όλοι θέλουν να παίξουν τον πρωταγωνιστή, αγνοούντες ότι ένας ασήμαντος ρόλος μπορεί να επισκιάσει τον πρωταγωνιστή. Τώρα τι να αναφέρω για τις ικανότητές τους… Π.χ. ευφράδεια, ορθός τονισμός, χρωματισμός στο λέγειν. Ο ερασιτέχνης δεν ξέρει πώς να σταθεί στη σκηνή και πού να βάλει τα χέρια του, τρέμει ολόκληρος κ.λπ. Αυτά δεν ισχύουν για όλους. Έχει μερικά παιδιά τζιμάνια, που λες γεννήθηκαν για θέατρο, που το αγαπάνε, το ζούνε.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιος ήταν ο πρώτος σκηνοθέτης σας; Σας παρακαλώ, μιλήστε γι’ αυτόν (προσωπικότητα, ικανότητες, μέθοδο, τακτική), αλλά και για τους υπόλοιπους σκηνοθέτες σας.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ο πρώτος σκηνοθέτης μας στο Ορτάκιοϊ, όπου ανέβηκα κι εγώ στη σκηνή, ήταν ο Δημήτρης Δημητριάδης, ερασιτέχνης και αυτός, αλλά πεπειραμένος. Έπαιζε στη σκηνή του Φιλανθρωπικού Συνδέσμου Νέων «Σταμπούλ», όπου ανέβαζαν κλασικά έργα.

Η δουλειά του ήταν δύσκολη, διότι αναλάμβανε πρωτάρηδες. Εδώ πρέπει να σημειώσω το εξής: Δεν είναι δυνατό να βάλουμε στο ίδιο επίπεδο ένα παιδί που έζησε και μεγάλωσε μακριά από το κέντρο της Πόλης με εκείνο που έζησε στο κέντρο. Το πρώτο έχει μεγάλη απόσταση στην εξέλιξη, στη συμπεριφορά, στην τόλμη.

Η δουλειά του Δημητριάδη ήταν δύσκολη. Οι άλλοι σκηνοθέτες που τον άκουγαν, έλεγαν: «Αυτός δεν κάνει το σκηνοθέτη. Αυτός κάνει τον παιδαγωγό». Είχε υπομονή ο άνθρωπος, είχε και ανάγκη, έκαμνε υπομονή. Αυτό ήταν το πρώτο βάπτισμα και φρονίμως ποιών, η πρώτη παράσταση ήταν τρία μονόπρακτα: «Βρυκόλακας», «Ραντεβού» και «Πατρικό σπίτι».

Ως για τους άλλους σκηνοθέτας… Όταν δεν είχαμε πια τις δυνατότητες να βγάλουμε έργο, μετά τη διαρροή ελλείψει προσώπων, πήγα στο Αρναβούτκιοϊ, γιατί με έλειπε το θέατρο, εκείνη η ατμόσφαιρα, η αγωνία, τα χειροκροτήματα. Εδώ σκηνοθέτης ήταν ο Σπύρος Βενιέρης, ερασιτέχνης, αλλά με όλα τα προσόντα του ηθοποιού και θερμός θιασώτης του Γούναρη. Χαμός γινότανε. Έζησα αξέχαστες μέρες, στα διαλλείματα τραγουδούσε και το ακροατήριο ενθουσιωδώς χειροκροτούσε. Μετά σταμάτησε και εδώ για τους γνωστούς λόγους (απελάσεις κ.λπ.) Έλειψαν όχι μόνο οι ηθοποιοί, αλλά και οι θεατές. Μετά ο Βενιέρης μεταπήδησε στον Φιλανθρωπικό Σύνδεσμο Νέων «Σταμπούλ». Τον έλειψε και αυτουνού η σκηνή. Όταν αναπνεύσεις τη σκόνη της σκηνής και απολαύσεις δίκαια τα χειροκροτήματα, δεν μπορείς πια να την αποχωριστείς.   

Ο Φιλανθρωπικός Σύνδεσμος Νέων «Σταμπούλ» σκηνή δεν είχε. Παίζαμε στη σκηνή της  «ΤΕΤΟΝΙΑ», ένα ωραίο κτήριο, υποκατάστημα του γερμανικού προξενείου, στο Γιουκσέκ καλντιρίμ, κοινώς «Σκαλάκια», με σκηνοθέτη τον Γιώργο Ρούσσο.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιες ήταν οι αναμνήσεις σας από τις υπόλοιπες παραστάσεις, που συμμετείχατε;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Όσο για τις αναμνήσεις μου, όπως θα αντιλαμβάνεστε, αξέχαστες! Κάθε παράσταση ήταν μια πανήγυρη, ένα καλλιτεχνικό φεστιβάλ! Μια παράσταση που τη συνόδευε κονσέρτο τραγουδιού, γιατί ο δαιμόνιος και αχόρταγος της σκηνής Βενιέρης, δεν χόρταινε να τραγουδάει Γούναρη και οι θεαταί δεν εννοούσαν να εγκαταλείψουν το θέατρο, χειροκροτώντας έξαλλοι.  

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια, κατά τη γνώμη σας, ήταν η επίδραση του θεάτρου στο χαρακτήρα σας, στη μόρφωσή σας, στην εξέλιξη της προσωπικότητάς σας;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ας αρχίσω από την προσωπικότητά μου, ομολογώ ότι δεν υπήρξε καμία αλλαγή, αλλά σημειώνω ότι έμαθα να εκφράζομαι, και ανάγνωση καλή έμαθα, προφέροντας αυτό που διαβάζω να αποδίδει την έννοιαν που εγράφη, και ασφαλώς με είδαν και με γνώρισαν πολλοί, που με θυμόνταν από τις παραστάσεις.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Παίξατε εκτός Κων/πολης, πότε και πού; Με ποιο θίασο, σε ποια παράσταση;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Παίξαμε στην Αθήνα: στο Βεάκειο, στο Άλσος Νέας Σμύρνης και στο Θέατρο Βράχων Υμηττού, καλεσμένοι της Μελίνας Μερκούρη, με το Θίασο του Συνδέσμου Αποφοίτων Ζωγραφείου, την Επιθεώρηση «Ενδεκάτη εντολή» και με σκηνοθέτρια τη Δέσποινα Ρομβοπούλου.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιοι ζουν από εκείνη την εποχή, με τους οποίους είχατε συνεργαστεί στις θεατρικές παραστάσεις; Θέλετε να μας πείτε για κάποιον απ’ αυτούς; Έχετε σήμερα κάποια επικοινωνία μαζί τους;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δυστυχώς, κανένα δε συνάντησα έκτοτε. Μόνον γνωρίζω ότι ο Στέλιος Τσιλιβίδης, που παίζαμε μαζί στη σκηνή του Φιλανθρωπικού Συνδέσμου Νέων «Σταμπούλ», και που είχε παρτενέρ μια κοπέλα, που ονομαζόταν Μποσύνη, μετανάστευσαν και οι δύο στην γείτονα. ‘Έμαθα ότι ο Στέλιος έγινε γιατρός και ότι παντρεύτηκαν με την Μποσύνη, αλλά δε γνωρίζω πού δέχεται πελατεία. Ίσως, κατορθώσετε να τον βρείτε μέσω Κωνσταντινουπολιτών ή από πολίτικους συνδέσμους στην Αθήνα.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι άλλο θυμάστε;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ημερομηνίες παραστάσεων αποκλείεται να θυμηθώ. Αλλά, ένα γεγονός έμεινε αλησμόνητο και κάθε τόσο η γυναίκα μου με το θυμίζει…, ας είναι καλά, με το δικό της τρόπο:

Μια ωραία ηλιόλουστη μέρα μαζευτήκαμε το συγγενολόι, ντυμένοι στην πένα, παρφουμαρισμένοι, με μια ανθοδέσμη και ένα κουτί ζαχαρωτά. Αυτό ήταν το «μαρκ ντεποζέ», όπως λένε, το συνηθισμένο δηλαδή, και χτυπάμε την πόρτα της μέλλουσας συμβίας μου. Αφού έγιναν οι δέουσες προτάσεις και λάβαμε θετική την απάντηση, σηκώνομαι στο πόδι και λέγω «Εμένα, με συγχωρείτε. Ζητώ την επιείκειά σας, αλλά πρέπει να φύγω, γιατί έχω παράσταση»… Κόκκαλο η ομήγυρη! Δε γινόταν, όμως, διαφορετικά. Τα εισιτήρια πουλημένα, το έργο…!

Ευτυχώς, τρελάθηκα. Τρέλα δεν είναι;

Αυτά που μπόρεσα να θυμηθώ μετά από τόσα χρόνια, είναι φανερό ότι έχουν σχηματίσει μέσα μου μια λαχτάρα, έναν πόθο για το θέατρο.

Επίσης, δεν ξεχνώ τα θερμά και ειλικρινή συγχαρητήρια για τα δύο έργα, που έχω σκηνοθετήσει: «Ο φίλος μου ο Λευτεράκης» και «Οι μικροί Φαρισαίοι».

Ελπίζω να σας βοηθήσουν για τον σκοπό που προορίζετε όσα σας είπα και σας έγραψα.

Θανάσης Ν. Καραγιάννης:

Αγαπητέ κ. Αιμίλιε Κομβόπουλε, σας ευχαριστούμε πολύ για όλα. Μάθαμε πολλά από εσάς και ελπίζουμε ότι και οι αναγνώστες μας θα μείνουν ευχαριστημένοι διαβάζοντάς μας. Ότι άλλο θυμηθείτε από την εποχή εκείνη της θεατρικής σας δραστηριότητας, πολύ θα χαρούμε να μας τα στείλετε. Θα είναι χρήσιμα σε όλους μας, αλλά και μια σημαντική ψηφίδα, για να συμπληρωθεί το όμορφο ψηφιδωτό της Ρωμαίκης Ερασιτεχνικής Θεατρικής Δραστηριότητας στην Κων/πολη του 20ού αιώνα.[2]

 Δημοσιεύτηκε στην εφ. "Ο ΠΟΛΙΤΗΣ", Αρ. φύλ. 616, Αύγουστος 2018

---

[1]. Ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης είναι Διδάκτορας Επιστημών της Αγωγής, Ερευνητής/Μελετητής της Δραματουργίας για παιδιά και εφήβους, Κριτικός Θεάτρου και Συγγραφέας.

e-mail: thkaragia@gmail.com

[2]. Η αρχή έγινε από τον αείμνηστο ερευνητή/μελετητή του Ερασιτεχνικού Θεάτρου στην Πόλη, Στέφανο Λ. Δεκαβάλλα, με το θαυμάσιο βιβλίο του: «Το Ελληνικό Ερασιτεχνικό Θέατρο στην Κωνσταντινούπολη τον 20ό αιώνα», το οποίο εκδόθηκε από τις Εκδόσεις Τσουκάτου, το 2005 (σελ. 198), και αξίζει να το αποκτήσουν όσοι ομογενείς Ρωμιοί Κωνσταντινουπολίτες (και άλλοι φυσικά θεατρόφιλοι και φιλομαθείς Ελλαδίτες) δεν το έχουν ήδη στη βιβλιοθήκη τους.