Για το παρόν και το μέλλον του Ελληνισμού Μελέτες για τον Δημήτρη Γληνό Επιμέλεια: Γιώργος Δ. Μπουμπούς Εκδόσεις Τόπος & Ίδρυμα Γληνού, Αθήνα 2019, σελ. 318 Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ Πέρασαν πολλά χρόνια από το Επιστημονικό διήμερο του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών, με θέμα: «Δημήτρης Γληνός. 100 χρόνια από τη γέννησή του» (1-2 Δεκ. 1982), του οποίου τα Πρακτικά εκδόθηκαν από τη Σύγχρονη Εποχή (Αθήνα 21985, σελ. 135). Η δεύτερη έκδοση του βιβλίου εξαντλήθηκε πριν από λίγους μήνες. Πέρασαν επίσης πολλά χρόνια από τη διήμερη επιστημονική συνάντηση (25-26 Ιαν. 1983) του Τομέα Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, της οποίας τα Πρακτικά εκδόθηκαν από τον Gutenberg (Αθήνα 1983, σελ. 96). Έχει εξαντληθεί εδώ και αρκετά χρόνια. Πέρασαν αρκετά χρόνια από το Συμπόσιο του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών. Τμήμα εκπαιδευτικών προβλημάτων, για τα πενήντα χρόνια από το θάνατο του Δ. Γληνού, του οποίου τα Πρακτικά με τίτλο Δημήτρης Γληνός. Ο πνευματικός ταγός, εκδόθηκαν από τη Σύγχρονη Εποχή (Αθήνα 1997, σελ. 111). Έχει εξαντληθεί εδώ και αρκετά χρόνια. Πριν από τρία περίπου χρόνια πραγματοποιήθηκε συνέδριο, από το Ίδρυμα Γληνού σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ιστορίας της Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (21-23 Μαΐου 2017), με θέμα: «Δημήτρης Γληνός: η σκέψη, η δράση, οι χρήσεις». Τα Πρακτικά του ενλόγω συνεδρίου εκδόθηκαν από τις εκδόσεις Τόπος (Αθήνα 2019, σελ. 318). Η έκδοση περιλαμβάνει, εκτός από τις εισηγήσεις, και «Προλεγόμενα», με τίτλο: «Δημήτρης Γληνός. Ένας οικείος και άγνωστος μαρξιστής διανοούμενος και μαχητής;», ένα ενδιαφέρον και κατατοπιστικό κείμενο που υπογράφει ο επιμελητής της έκδοσης και Γραμματέας του Δ.Σ. του Ιδρύματος Γληνού, Γιώργος Δ. Μπουμπούς. Ο Γ.Δ. Μπουμπούς, ο οποίος έχει την ευτυχία να βρίσκεται για μεγάλο χρονικό διάστημα μέσα στο «θησαυροφυλάκιο» του έργου (αρχείου και βιβλιοθήκης) της οικογενείας Δημ. Γληνού, είναι ενημερωμένος για όλες τις εξελίξεις γύρω από τις εκδόσεις του έργου του Δημ. Γληνού, αλλά και για όλες τις εκδόσεις και τα συνέδρια τα σχετικά με το έργο του. Έτσι, σ’ αυτό το προλογικό κείμενό του τονίζει διάφορα θέματα, εκφράζει απόψεις, διατυπώνει σχόλια, πολύτιμα για την πληροφόρηση και τον προβληματισμό μας. Αναφέρουμε μεταξύ άλλων τα εξής: «Όψεις του στοχασμού και του έργου του, καθώς και σημαντικά τμήματα του αρχείου του δεν έχουν ερευνηθεί διεξοδικά μέχρι σήμερα […] Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, λιγοστά για τις σπουδές του στη Γερμανία και τις συναντήσεις του με τον αστικό εκσυγχρονισμό ή το μαρξισμό της Β΄ Διεθνούς –περιορίστηκαν άραγε μόνο στην επίδραση που δέχθηκε από τον πρωτοπόρο έλληνα μαρξιστή στοχαστή και κοινωνιολόγο Γεώργιο Σκληρό, για την οποία μάλιστα δεν έχουμε ιδιαίτερα ακριβή αντίληψη; […] ποια υπήρξε η επιρροή που άσκησαν στη διαμόρφωση της σκέψης του ορισμένες νεωτερικές αντιλήψεις και πρακτικές, όπως η ψυχανάλυση που τη γνώρισε μέσα από την επαφή κυρίως με έργα του Φρόυντ, αλλά και του Γιούνγκ; […] Ο “πρώιμος” χαμός του Γληνού είχε σημαντική επίδραση στην πρόσληψη του έργου του, καθώς και στη διαμόρφωση του τρόπου που συντελέστηκε κατόπιν η διαχείριση της μνήμης του.[…]» Αισιοδοξώντας ο Γ.Δ. Μπουμπούς, κλείνοντας το προλογικό του κείμενο, γράφει: «[…] η διαδρομή του Γληνού και η ζωή του, συνιστούν πολύτιμο τεκμήριο των κοινωνικών και ιδεολογικών διεργασιών της εποχής του και γι’ αυτό η μελέτη τους προσφέρει την ευκαιρία για μια αποτίμηση της ελληνικής κοινωνικής, πολιτικής και πνευματικής ζωής, σχεδόν για ολόκληρο το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Το Ίδρυμα Γληνού […] ευελπιστεί πως η παρούσα έκδοση θα αποτελέσει κίνητρο για περαιτέρω έρευνα προς αυτές ακριβώς τις διεργασίες και πρώτιστα για τις λιγότερο γνωστές διαστάσεις τους.» Το ευχόμαστε! Πράγματι, υπάρχει ανάγκη να μελετηθεί περαιτέρω το έργο του Δ. Γληνού και συγχρόνως να προβληθεί και να μελετηθεί από εκπαιδευτικούς και φοιτητές, μελετητές και ερευνητές. Όπως είναι γνωστό, εκτός από το Ίδρυμα Γληνού, υπάρχουν και φορείς που όχι μόνο φέρουν το όνομά του, αλλά κυρίως εμπνέουν το έργο τους, όπως: ο Σύλλογος Εκπαιδευτικών Π.Ε. «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ», ο Σύλλογος Εργατικής & Λαϊκής Επιμόρφωσης – Λαϊκό Πανεπιστήμιο «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ» (ενδεχομένως και άλλοι). Διάφοροι φορείς δε –εδώ και δεκαετίες– πραγματοποιούν εκδηλώσεις, σεμινάρια και συνέδρια για το έργο του, σε όλη τη χώρα. Επίσης, το παρόν βιβλίο, περιλαμβάνει τις εισηγήσεις του συνεδρίου: Κώστας Θεριανός-Μαριάνθη Μπέλλα, «Ο εθνικισμός στα σχολικά εγχειρίδια. Η μελέτη του Δημήτρη Γληνού και του Σωκράτη Κουγέα για τα σχολικά βιβλία που γράφτηκαν κατά και μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο» (σελ. 23-44) Κυριακή Αμαραντίδου, « “Η ελληνική ορθογραφία έχει χρεωκοπήσει”. Όταν ο Γληνός πρότεινε την εισαγωγή του λατινικού αλφαβήτου.» (σε. 45-64) Γιούλη (Αγγελική) Χρονοπούλου, «Η σχέση του Γληνού με τον Ψυχάρη μέσα από την περιπέτεια του γλωσσικού ζητήματος. Συγκλίσεις και αποκλίσεις» (σελ. 65-81) Ελευθερία Παπαστεφανάκη, «Ο Γληνός και το γλωσσικό ζήτημα» (σελ. 82-98) Κώστας Θεριανός-Γιώργος Δ. Μπουμπούς, «Μια βαλίτσα γεμάτη βιβλία. Παρατηρήσεις με αφορμή ένα αναγνωστικό των Ελλήνων της ΕΣΣΔ σε φωνητική γραφή» (σελ. 99-107) Στέλλα Χαντζή, «Απόψεις και προτάσεις του Δημήτρη Γληνού για το σχολείο και την εκπαιδευτική αναγέννηση» (σελ.108-122) Μαριάνθη Μπέλλα, «Η Ανωτέρα Γυναικεία Σχολή. Ένα παιδαγωγικό και πολιτικό εγχείρημα του Δημήτρη Γληνού στις αρχές του Μεσοπολέμου» (σελ. 123-140) Βασιλική Σακκά, «Καθήκον, προδοσία και τιμωρία. Πατριωτισμός, ηθικές νόρμες και έμφυλες ταυτότητες στο έργο του Δημήτρη Γληνού Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ» σε. (141-159) Πέτρος Πετράτος, «Ο Δημήτρης Γληνός και η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Τα εκπαιδευτικά συνέδρια του 1924» (160-176) Γιώργος Βοζίκας, «Δημήτρης Γληνός και σύγχρονος λαϊκός πολιτισμός. Ο Δημιουργικός ιστορισμός και το ζήτημα της “αναβίωσης” των πολιτισμικών φαινομένων. Μια σύγχρονη ανάγνωση» (σελ. 177-196) Ευάγγελος Π. Καραγιάννης, «Ο Δημιουργικός ιστορισμός του Δημήτρη Γληνού. Η εννοιοδότηση και η ποιητική του, η “παροντοκεντρική” θεώρηση του παρελθόντος και η μνημονική-ταυτοτική προσέγγισή του» (σελ. 197-209) Βλάσης Αγτζίδης, «Όταν ο Γληνός “συνάντησε” τη Λούξεμπουργκ. Προσεγγίζοντας το ζήτημα της Ανατολής και το κίνημα των Νεότουρκων» (σελ. 210-231) Μανώλης Μ. Στεργιούλης, «Δημήτρης Γληνός – Κώστας Βάρναλης. Συνοδοιπόροι στους κοινωνικούς και πνευματικούς αγώνες. Ένα χρονολόγιο» (σελ. 232-242) Σωκράτης Νιάρος, «Ο Δημήτρης Γληνός και η ματαιωθείσα απόπειρα του Ελευθερίου Βενιζέλου για σύσταση Ακαδημίας στην Αθήνα» (σελ. 243-256) Χαρινέλα Τουρνά, «Φιλοσοφικές συνιστώσες της πολιτικής σκέψης και δράσης του Δημήτρη Γληνού. Εννέα σημεία» (σελ. 257-271) Αναστάσιος Στέφος, «Ο Δημήτρης Γληνός και ο Σοφιστής του Πλάτωνα», (σελ. 272-282) Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης, «Νεοελληνικός Διαφωτισμός και Εκπαιδευτικός Δημοτικισμός. Ιδεολογικές συνέχειες και αδιέξοδες επιβιώσεις κατά τον Δημήτρη Γληνό» (σελ. 283-308) Χάρης Αθανασιάδης, Επίμετρο (σελ. 309-314) Στο τέλος του βιβλίου, σ’ ένα δισέλιδο παρουσιάζονται αλφαβητικά οι εισηγητές με τις επιστημονικές και επαγγελματικές ιδιότητες που έχει ο καθένας τους. Όλες οι εισηγήσεις, συνταγμένες από αξιόλογους ερευνητές/μελετητές, παλιότερους και νεότερους, έχουν επιστημονικά χαρακτηριστικά, είναι πολύ ενδιαφέρουσες και εμπεριστατωμένες, φέρνουν αρκετά νέα στοιχεία για τη ζωή και το έργο του σπουδαίου αυτού κομμουνιστή στοχαστή, διανοητή, παιδαγωγού, φιλοσόφου, κοινωνιολόγου και λογοτέχνη, πολυγράφου συγγραφέα και αρθρογράφου σε πλείστα περιοδικά και εφημερίδες. Ενός πνευματικού ανθρώπου που κυνηγήθηκε για τις ιδέες και την κοινωνική και πολιτική δράση του (εξορίστηκε, φυλακίστηκε κ.λπ.), που σημάδεψε την εποχή του με τα προφορικά και γραπτά επιτεύγματά του, που επηρέασε και ως ένα βαθμό διαμόρφωσε το εκπαιδευτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι, φεύγοντας από τη ζωή αρκετά νωρίς, με αποτέλεσμα να μην μπορούμε σήμερα ν’ αποτιμήσουμε την εξέλιξη της ελληνικής πραγματικότητας και μετά την Κατοχή με την, οπωσδήποτε, εντεινόμενη δραστηριότητά του σε κοινωνικό, πολιτικό και εκπαιδευτικό επίπεδο, αν και πιθανολογούμε βάσιμα ότι θα περνούσε αρκετά χρόνια ακόμη στις φυλακές και εξορίες της εμφυλιακής και μετεμφυλιακής Ελλάδας, του αστικού αγγλοκρατούμενου και αμερικανοκρατούμενου «ελεύθερου» κράτους μας... Αδιάφορο, όμως, αφού θα είχε πολλά ακόμη να προσφέρει. Ούτως ή άλλως η παρακαταθήκη που άφησε στις επερχόμενες γενιές είναι πολυτιμότατη, αρκεί βέβαια να μελετηθεί το έργο του από όσο το δυνατό περισσότερους, καθώς και να αποτελέσει η δράση του παράδειγμα για ατομικές και συλλογικές δραστηριότητες και ταξικούς κοινωνικούς αγώνες. Ως δείγμα γραφής, εντελώς ενδεικτικά και «τυχαία», αντιγράφουμε ένα απόσπασμα του κειμένου της Στέλλας Χαντζή: «[…] Από το 1910 ο Γληνός μάχεται για το ενιαίο σχολείο και για την παροχή δημόσιας εκπαίδευσης σε όλα τα στρώματα του λαού, διαγράφει τα αίτια της καθυστέρησης της εκπαίδευσης, προτείνει λύσεις πρακτικές όπως την προτροπή στον δάσκαλο να βοηθήσει τον λαό. Με την επιστημονική του κατάρτιση διακηρύττει την αναγκαιότητα της επιμόρφωσης των δασκάλων και την παιδαγωγική σχέση μεταξύ δασκάλου και παιδιού. Η διασφάλιση κλίματος ελευθερίας μεταξύ δασκάλου και μαθητή, η επαρκής επιμόρφωσή του, η αυτοδιοίκηση των σχολείων, η εξάχρονη δημοτική εκπαίδευση, η αλλαγή στάσης απέναντι στη γυναίκα και η αναγνώριση του δικαιώματος και καθήκοντος στη μόρφωση, με σκοπό την αληθινή εξύψωσή της, η ίδρυση σχολείων για παιδιά με ειδικά προβλήματα και η αναβάθμιση όχι μόνο της δημοτικής, αλλά και της μέσης και πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, είναι μερικές μόνο από τις ιδέες του Γληνού που διαμόρφωσαν το τοπίο της παρεχόμενης εκπαίδευσης στο επόμενο διάστημα. […]» Ένα πολλαπλά χρήσιμο και χρηστικό βιβλίο για κάθε φιλομαθή εκπαιδευτικό και κοινωνικοπολιτικά σκεπτόμενο αναγνώστη, που επιδιώκει τη συνεχή δια βίου επιμόρφωσή του.