Θανάσης Ν. Καραγιάννης Αιμίλιος Κομβόπουλος. Ρωμιός ερασιτέχνης ηθοποιός και σκηνοθέτης Εκδόσεις Τσουκάτου, Αθήνα 2019, 110 σελ. Παρουσιάζει η Κυριακή Πετράκου // Καθηγήτρια Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών Ο Θανάσης Καραγιάννης είναι συγγραφέας πολλών μελετών, επί πολλών θεμάτων, βιβλίων και άρθρων, με έμφαση, όπως υπαγορεύεται από τη θεμελιώδη ενασχόλησή του με το σχολείο, στην παιδαγωγική διάσταση της λογοτεχνίας και της τέχνης που απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους. Το θέατρο κατέχει περίοπτη θέση στα ενδιαφέροντά του, αρχής γενομένης από τη διδακτορική διατριβή του (Ο Βασίλης Ρώτας και το έργο του για παιδιά και εφήβους. Θέατρο – Ποίηση – Πεζογραφία – «Κλασσικά Εικονογραφημένα», Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2007). Έκτοτε ασχολείται εντατικά, συστηματικά και δόκιμα με τη θεατρική έρευνα, εστιασμένη ιδίως –αν και όχι αποκλειστικά– στο θέατρο για ανηλίκους. Για ένα διάστημα έγραφε θεατρική κριτική για το παιδικό/νεανικό θέατρο, τομέα εντελώς ασυνήθιστο αν όχι ανύπαρκτο, στη θεατρική κριτική, ουσιαστικά μια καινοτομία. Παρουσίαζε επίσης παραστάσεις του παιδικού θεάτρου της εποχής στο αείμνηστο τηλεοπτικό κανάλι 902. Ακόμα έχει διδάξει παιδικό θέατρο στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Τα δύο τελευταία χρόνια, μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη και ερευνά τα έργα και τις παραστάσεις του ερασιτεχνικού και παιδικού ως επί το πλείστον θεάτρου εκεί. Οι θεατρικές δραστηριότητες στην Κωνσταντινούπολη και γενικώς στην λεγόμενη καθ’ ημάς Ανατολή, αποτελούν αντικείμενο έρευνας στα πλαίσια της ελληνικής θεατρολογίας τις τελευταίες δεκαετίες, αποκαλύπτοντας μια θεατρική ζωή πλουσιότερη από αυτήν του ελλαδικού χώρου τον 19ο και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα (σε ποσότητα, καθόσον κέντρο των εξελίξεων στο δράμα αλλά και στις παραστασιακές μεθόδους υπήρξε ανέκαθεν η Αθήνα, όπως είναι εύλογο). Η ερασιτεχνία εντάσσεται σε αυτήν και έχει γίνει αντικείμενο έρευνας ήδη από τους πρώτους ιστορικούς του θεάτρου μας, Νικόλαο Λάσκαρη και Γιάννη Σιδέρη, οι οποίοι όμως δεν κατανόησαν πλήρως την αξία της. Οι σύγχρονοι θεατρολόγοι όμως έχουν αρχίσει να την κατανοούν και να την εκτιμούν. Το εν λόγω βιβλίο του Θανάση Καραγιάννη έχει μια σαφέστατη δομή κατά τη δόκιμη και καθιερωμένη μεθοδολογία, η οποία είναι η πλέον εύληπτη (και ευχάριστη) στον αναγνώστη. Το πρώτο κεφάλαιο με τίτλο «Η ζωή του Αιμίλιου Κομβόπουλου» παρουσιάζει στη διαχρονία την γενεαλογία και την προσωπική ιστορία του Αι. Κομβόπουλου: τη ζωή και την ιστορία των γονιών του, τη δική του, τα παιδιά του, τα επαγγέλματα, τις στροφές της ζωής του. Πέρα από την έννοια της βιογραφίας ενός προσώπου που για κάποιον λόγο μας ενδιαφέρει, μαθαίνουμε ή θυμόμαστε τις τύχες των Ελλήνων στην Πόλη, που πάντα μας συγκινεί και μας πονάει. Δεν ξεχνάμε ότι και όταν χάθηκε για τον Ελληνισμό επισήμως η Πόλη, δεν χάθηκε εντελώς. Έμεινε ως ισχυρό θρησκευτικό, οικονομικό και πολιτισμικό κέντρο μια ισχυρής ελληνικής παροικίας έως το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, οπότε οι τουρκικοί διωγμοί προκάλεσαν τη συρρίκνωσή της. Ο Αιμίλιος Κομβόπουλος (γεννήθηκε το 1927), παρότι οι ιστορικές περιστάσεις τον ανάγκασαν να γίνει βιοπαλαιστής και να μην αποκτήσει την παιδεία την οποία επιθυμούσε διακαώς, είχε πάντοτε την κλίση των Κωνσταντινουπολιτών για τον πολιτισμό γενικά και το θέατρο ειδικά. Διέθετε προφανώς φυσικό ταλέντο και είχε καλή φωνή. Η θεατρική πορεία του διήρκεσε 50 χρόνια και ήταν πλήρης. Πρωταγωνίστησε ή συμμετείχε σε παραστάσεις, ορισμένες τις σκηνοθέτησε. (Δεύτερο κεφάλαιο: «Η προσφορά του Αιμίλιου Κομβόπουλου στο Ρωμαίικο Ερασιτεχνικό Θέατρο της Κωνσταντινούπολης») Η μελέτη αυτή του Θαν. Καραγιάννη παρουσιάζει τις παραγωγές για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία, δίνοντας όλους τους παράγοντες, και φωτογραφικό υλικό που περιλαμβάνει και προγράμματα. Παραθέτει και μια συνέντευξη με τον ίδιο τον Αι. Κομβόπουλο, ο οποίος, με τον απλό και βιωματικό λόγο του, μεταφέρει συγκινητικά την αγάπη του (για το θέατρο) και την εμπειρία του από το θέατρο. Με την πληρότητα αυτή, εκτός από ευχάριστο ανάγνωσμα, το βιβλίο αποτελεί μελέτη αναφοράς για τον ειδικό του θεάτρου, που γνωρίζει τα θέματα και την αξία τους.

Θανάσης Ν. Καραγιάννης Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες- Ιστορικά και Θεωρητικά ζητήματα Εκδ. Πάραλος, Αθήνα 2012, σελ. 352 Περισσότερα: https://osdelnet.gr/book/1278034 Ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης γεννήθηκε στη Λαμία το 1954. Είναι εκπαιδευτικός, διδάκτορας του Παν/μίου Ιωαννίνων. Οι σπουδές του αναφέρονται στην παιδαγωγική, στη μουσική, στο θεατρικό παιχνίδι, στο θέατρο. Έχει σκηνοθετήσει έργα σε συνεργασία με διάφορα σχολεία και πολιτιστικούς συλλόγους, έχει επίσης ιδρύσει το «Λαϊκό Πανεπιστήμιο Αγ. Δημητρίου & Νοτίων Προαστίων» και διετέλεσε Πρόεδρος (2018-2020) του Συλλόγου Εργατικής & Λαϊκής Επιμόρφωσης – Λαϊκό Πανεπιστήμιο «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ», διοργανώνοντας με τους συνεργάτες του επιστημονικά σεμινάρια και εκλαϊκευμένα επιμορφωτικά μαθήματα. Ασχολήθηκε με την ιστορική έρευνα και μελέτη της Δραματουργίας του Σχολικού Θεάτρου και του Επαγγελματικού θεάτρου για νήπια, παιδιά και εφήβους κι επίσης, της Δραματουργίας του Ερασιτεχνικού και Επαγγελματικού Θεάτρου για ενήλικες. Επίσης, είναι κριτικός βιβλίου και ιδιαίτερα κριτικός και μελετητής της Παιδικής Λογοτεχνίας, αλλά και του Θεάτρου. Παράλληλα, είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων και δημοσιευμάτων σε περιοδικά και εφημερίδες (Ριζοσπάστης, Διαβάζω, Σύγχρονη Εκπαίδευση, Θέματα Παιδείας, Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας κ.ά.). Διετέλεσε ιδρυτής και διευθυντής του περιοδικού Φθιωτική σκέψη και διευθυντής του περιοδικού Σύγχρονο Νηπιαγωγείο. Το 2001 βραβεύτηκε με το ετήσιο βραβείο «Κ.Π. Δεμερτζή στον Έλληνα δάσκαλο» του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, «για την προσφορά του στην παιδική λογοτεχνία». Μερικά του βιβλία: Παιδαγωγικά Πορτρέτα, Ο Βασίλης Ρώτας και το έργο του για παιδιά και εφήβους, Ιστορία της Δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα (1871-1949) και την Κύπρο (1932-1949), Σχολικό Θέατρο (Πρόλογοι θεατρικών έργων & σχολικών γιορτών), Κριτική Θεάτρου για παιδιά, Θεατρικά ανάλεκτα, Σχολικό Θέατρο % Σκηνικές Οδηγίες για σχολικές παραστάσεις (1923-1974) Πρόλογοι, Αιμίλιος Κομβόπουλος: Ρωμιός ερασιτέχνης ηθοποιός και σκηνοθέτης κ.ά. ------------------------------------------------------------------------------------------- Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου * Το εν λόγω βιβλίο αποτελεί ένα πολυθεματικό πανόραμα σχετικά με τη θεατρική πράξη. Είναι συγκεντρωμένη μια πλειάδα κειμένων, εξήντα τριών (63) συνολικά, που έχουν δημοσιευτεί, σε διάφορα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, κατά την περίοδο 1987 μέχρι τις αρχές του 2021, τα οποία αναφέρονται στην Ιστορία του Θεάτρου, τη Θεωρία, την Αισθητική, την Ιδεολογία του αλλά και στην περαιτέρω έρευνά του. Σε ένα πρώτο μέρος, περιέχονται δοκίμια, άρθρα, εισηγήσεις σε συνέδρια, σεμινάρια και ημερίδες που εστιάζουν κυρίως στο σχολικό θέατρο και στην παρουσία προσώπων όπως ο Διάκος και ο Ρώτας. Ο πρώτος ως ήρωας θεατρικών έργων και ο δεύτερος ως συγγραφέας έργων για παιδιά. Ανάμεσα στ’ άλλα ο αναγνώστης πληροφορείται για δραματοποιήσεις παραμυθιών και για διάφορα παιδαγωγικά και ιδεολογικά ζητήματα που ανακύπτουν σε προλογικά κείμενα θεατρικών έργων κι επίσης, προσεγγίζεται και αναλύεται η αστική προπαγάνδα του αντικομμουνισμού, της θρησκοληψίας και του άκρατου εθνικισμού που αποτυπώνονταν στο σχολικό θέατρο κατά την περίοδο 1941-1949. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η προσέγγιση του «διδακτικού-διαλεκτικού» έργου του Μπρεχτ, με περιεχόμενο είτε την ποίηση και την πεζογραφία είτε των θεατρικών έργων εκείνων που είναι κατάλληλα για τα παιδιά και εφήβους. Ο συγγραφέας παραθέτει και αποσπάσματα κειμένων τα οποία και αναλύει, εστιάζοντας στις αισθητικές και ιδεολογικές ορίζουσες της μπρεχτικής μεθόδου. Το συγκεκριμένο βιβλίο προσφέρεται και για μια εξαιρετική και πολύμορφη αναγνωστική περιήγηση, πολλαπλώς απολαυστική. Ο συγγραφέας του κινείται με δεξιοτεχνία και με απλό και εύληπτο λόγο ανάμεσα σε κείμενα επιστημονικά και σε κείμενα λογοτεχνικού ή πληροφοριακού ενδιαφέροντος. Σε ένα δεύτερο μέρος, παρατίθενται κείμενα κριτικής θεατρικών παραστάσεων έργων για παιδιά και για ενήλικες, τα οποία είτε γράφτηκαν για θεατρική παράσταση είτε κείμενα που διασκευάστηκαν για τον ίδιο λόγο. Σημειώνουμε ότι ο συγγραφέας, στις κριτικές του προσεγγίσεις, χρησιμοποιεί ως μέθοδο τη μαρξιστική θεωρία. Έτσι, διαβάζουμε για τα έργα: του Ρίτσου Τα ραβδιά των τυφλών του Ηλιόπουλου Ο Τριγωνοψαρούλης επιστρέφει…, που σκηνοθέτησε ο συγγραφέας στο Δημοτικό Θέατρο Ηλιούπολης, του Ντοστογιέφσκι Ο παλιάτσος, της Σταματοπούλου τη θεατρική διασκευή του μυθιστορήματος της Ζωρζ Σαρή Όταν ο ήλιος, του Μπρεχτ Αυτός που λέει Ναι κι αυτός που λέει Όχι και άλλα. Ο Καραγιάννης με τη διεισδυτική του ματιά ξεδιπλώνει τις πτυχές των κειμένων στην παραστασιακή τους μορφή, αναδεικνύοντας την προσληπτική τους δυναμική και συνάμα την ιδιαίτερη δημιουργική συνεισφορά των συντελεστών. Κείμενα που ασχολούνται κυρίως με το θέατρο, προσφέρονται στο τρίτο μέρος, σχετικά με αξιόλογα βιβλία για τη θεωρία του θεάτρου, το θεατρικό παιχνίδι, το θέατρο Σκιών, τις βιογραφίες ηθοποιών, όπως: Το τραγικό στη νεοελληνική λογοτεχνία-Μια άλλη διάσταση του τραγικού του Χάρη Σακελλαρίου, το Θέατρο και Γλώσσα του Βασίλη Ρώτα, του Μιχάλη Χατζάκη Το θέατρο Σκιών, του Ντίνου Δημόπουλου Ένας σκηνοθέτης θυμάται…, του Γιάννη Σιδέρη Ιστορία του Νέου Ελληνικού Θεάτρου, του Θόδωρου Γραμματά Fantasyland- Θέατρο για παιδικό και νεανικό κοινό. Επίσης, περιέχονται κείμενα για τα βιβλία της Άννας Βαγενά Το θεσσαλικό μου θέατρο, του Σίμου Παπαδόπουλου Παιδαγωγική του Θεάτρου, του Δημήτρη Μόλα Ο Καραγκιόζης μας- Ελληνικό Θέατρο Σκιών, της Άννας Συνοδινού Πρόσωπα και Προσωπεία-Αυτοβιογραφικό Χρονικό κ.ά. Πρόκειται για προσεγγίσεις στις οποίες ο συγγραφέας, διεισδύοντας κριτικά είτε πληροφορεί με ενσωματωμένα εν πολλοίς άγνωστα στοιχεία είτε αναδεικνύει ουσιώδεις τους περιοχές. Σε κάθε περίπτωση παρακινούνται οι αναγνώστες και οι ειδικοί να εγκύψουν σε κείμενα του ενδιαφέροντός τους. Στο τέταρτο μέρος, παρατίθενται συνεντεύξεις για δημιουργούς και από δημιουργούς που έχουν ασχοληθεί είτε θεωρητικά με το θέατρο (για τον Χάρη Σακελλαρίου) είτε με το θέατρο σκιών (από τον Τούρκο Καραγκιοζοπαίχτη Ibrahim Barulay) είτε με την υποκριτική και τη σκηνοθεσία (από τον Κωνσταντινουπολίτη ηθοποιό και σκηνοθέτη Αιμίλιο Κομβόπουλο). Στις συγκεκριμένες συνεντεύξεις η διαλαμβανόμενη συζήτηση αναδεικνύει θεμελιακά ζητήματα που αναφέρονται είτε στην κριτική των έργων και στα εργαλεία της σκηνοθετικής πράξης είτε στις απόψεις δημιουργών για την προέλευση ηρώων του Θεάτρου Σκιών είτε στην θεατρική εικόνα περιοχών όπως η Κωνσταντινούπολη και η εν πολλοίς άγνωστη δράση των εκεί Ελλήνων-Ρωμιών. Ο Καραγιάννης με τη διεισδυτική του ματιά ξεδιπλώνει τις πτυχές των κειμένων στην παραστασιακή τους μορφή εμβαθύνοντας σε αυτά, αναδεικνύοντας την προσληπτική τους δυναμική και συνάμα τη ιδιαίτερη δημιουργική συνεισφορά των συντελεστών. Το βιβλίο τελειώνει με ένα πέμπτο μέρος, στο οποίο παρουσιάζονται ποικίλα θέματα για έργα του ελληνικού δραματολογίου, ένα πλήρες χρονολόγιο για το θεατρικό έργο του Ρώτα και ψηφίδες για το Ρωμαίικο Ερασιτεχνικό και Σχολικό Θέατρο Κωνσταντινούπολης. Καταληκτικά: πρόκειται για ένα βιβλίο χρήσιμο στους θεατρολόγους, στους σκηνοθέτες, στους ερευνητές και για όσους διδάσκουν σε σχολές θεάτρου και στα πανεπιστήμια. Σημειώνουμε ότι από πολλά κείμενα του τόμου (βλ. για παράδειγμα κείμενα, ποιητικά ή θεατρικά, του Μπρεχτ) μπορούν, για παράδειγμα, οι εκπαιδευτικοί να εμπνευστούν ιδέες για πιθανές παραστάσεις που σχεδιάζουν με τα παιδιά στα σχολεία τους. Και, βέβαια, δεν θα αφήναμε εκτός, τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες μιας και το συγκεκριμένο βιβλίο προσφέρεται και για μια εξαιρετική και πολύμορφη αναγνωστική περιήγηση, πολλαπλώς απολαυστική. Ο συγγραφέας του κινείται με δεξιοτεχνία και με απλό και εύληπτο λόγο ανάμεσα σε κείμενα επιστημονικά και σε κείμενα λογοτεχνικού ή πληροφοριακού ενδιαφέροντος. Το βιβλίο προλογίζει η ομότιμη καθηγήτρια του ΕΚΠΑ Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου. Αποσπάσματα: (Από τη μελέτη για το έργο του Μπρεχτ) «Στο θέατρο για ενήλικες, αλλά και στο θέατρο που απευθύνεται ή είναι κατάλληλο και για παιδιά, ο Μπρεχτ πειραματίστηκε, εργάστηκε σκληρά σε δραματουργικό, σκηνικό, σκηνοθετικό και θεωρητικό επίπεδο προσφέροντας στην ανθρωπότητα τη δική του μεθοδολογική πρόταση (το ερευνητικό εργαλείο) στη θεατρική πραγματικότητα, δηλαδή, το επικό (υλιστικό επαναστατικό), το διδακτικό και το διαλεκτικό εντέλει προλεταριακό θέατρο […] Ο Μπρεχτ πίστευε στο θέατρο της «επιστημονικής εποχής» γι’ αυτό επιθυμούσε η απόλαυση που παρέχει η τέχνη να μεταβάλλεται σε μάθηση και το αντίστροφο, η μάθηση να μεταβάλλεται σε απόλαυση. Γενικότερα αντικατέστησε το θέατρο που θέλει το θεατή παθητικό δέκτη, το θέατρο που μόνο συγκινεί τον θεατή, με το θέατρο που θέλει ηθοποιούς και θεατές να “συνδιαλέγονται” κατά τη διάρκεια της λειτουργίας μιας θεατρικής παράστασης, ηθοποιούς εντελώς αποστασιοποιημένους με σκοπό να αλλάξουν τον κόσμο» (σελ. 47-48). (Από τη συνέντευξη του Κωνσταντινοπουλίτη Αμίλιου Κομβόπουλου) «Μια ωραία ηλιόλουστη μέρα μαζευτήκαμε το συγγενολόι, ντυμένοι στην πένα, παρφουμαρισμένοι, με μια ανθοδέσμη και ένα κουτί ζαχαρωτά. Αυτό ήταν το “μαρκ ντεποζί”, όπως λένε, το συνηθισμένο δηλαδή και χτυπάμε την πόρτα της μέλλουσας συμβίας μου. Αφού έγιναν οι δέουσες προτάσεις και λάβαμε θετική την απάντηση, σηκώνομαι στο πόδι και λέω: “Εμένα με συγχωρείτε. Ζητώ την επιείκειά σας, αλλά πρέπει να φύγω γιατί έχω παράσταση”… Κόκκαλο η ομήγυρη! Δεν γινόταν, όμως, διαφορετικά. Τα εισιτήρια πουλημένα, το έργο…! Ευτυχώς τρελάθηκα, Τρέλα δεν είναι;» (σελ. 285-286). ---------------------------------------------------------- * Ο ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ είναι αναπλ. καθηγητής Παν/μίου Αιγαίου, κριτικός βιβλίου για νέους. Τελευταίο του βιβλίο (επιμέλεια): «Η λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους χωρίς ευτυχισμένο τέλος» (ερμηνευτικές προσεγγίσεις), Αθήνα, Παπαδόπουλος, 2018.

Θανάση Ν. Καραγιάννη ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Εκδόσεις ΠΑΡΑΛΟΣ, Αθήνα 2021, σελ. 352 Συνιστάται ιδιαιτέρως στους εκπαιδευτικούς, τους θεατρολόγους, τους σκηνοθέτες, τους ηθοποιούς, τους σπουδαστές δραματικών σχολών, τους φοιτητές παιδαγωγικών τμημάτων, τμημάτων φιλολογίας, φιλοσοφίας και παιδαγωγικής, καθώς και στους φοιτητές θεατρικών σπουδών των πανεπιστημίων, στους θεατρόφκαι στους φιλομαθείς Παρουσιάζει ο Δρ. Γιάννης Μπάρτζης* Όταν έπιασα στα χέρια μου τούτο το βιβλίο του δρ. Θανάση Καραγιάννη, είπα πως δε θα ασχοληθώ μαζί του, ίσως γιατί για χρόνια έχω απομακρυνθεί από τη σχολική υπηρεσία και δεν αγγίζουν πια τα ενδιαφέροντά μου ζητήματα του παιδικού θεάτρου. Βέβαια, γνωρίζω τις δουλειές του απ’ τα πρώτα του πετάγματα, συχνά είχαμε και κοινές συνεργασίες παλαιότερα, κυρίως στις αξέχαστες εποχές της Επιθεώρησης Παιδικής Λογοτεχνίας και των λογοτεχνικών δράσεων του μέντορά μας αείμνηστου Χάρη Σακελλαρίου. Ήξερα από πρώτο χέρι πόσο διερευνητικός, ενδελεχής και επίμονος υπήρξε στην ανακάλυψη χαμένων έργων και ξεχασμένων δημιουργών του παιδικού θεάτρου, και πόσο ευθύς και ασυμβίβαστος λειτουργεί ως μελετητής και κριτικός, υπηρετώντας σκόπιμα και προγραμματισμένα τις ιδεολογικές στοχεύσεις του σοσιαλισμού / κομμουνισμού. Θες η μακρά φιλία μας, θες η εμπιστοσύνη στη γραφίδα του… με οδήγησαν σε ένα βιαστικό ξεφύλλισμα του νέου του βιβλίου. Και… πιάστηκα στις ξόβεργες της αφηγηματικής και κριτικής του δεινότητας! Ένα βιβλίο, που στον τίτλο και στο οπισθόφυλλο αυτοσυστήνεται ως εμπεριέχον δοκίμια, άρθρα, εισηγήσεις σε συνέδρια, σε σεμινάρια, σε ημερίδες, κριτικές θεάτρου για παιδιά, συνεντεύξεις κ.ά. κατέληξα να μην το αφήνω από τα χέρια μου, και τελικά να το απολαύσω ως αναγνώστης συναρπαστικού αφηγηματικού λόγου. Πολλά τα θέματα, πληθώρα άρθρων, ευρύτητα ζητημάτων αναπτύσσονται στις 350 σελίδες του βιβλίου, αρκετά των οποίων περιστρέφονται γύρω από σημαντικούς φάρους και πρωτεργάτες του παιδικού θεάτρου, όπως π.χ. για τον «παιδικό» Μπρεχτ ή για τον Βασίλη Ρώτα ή για τον Χάρη Σακελλαρίου… Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συνολική έρευνα του Θανάση Ν. Καραγιάννη για τον ήρωα της Αλαμάνας Θανάση Διάκο και την πολυειδή αντιμετώπισή του ως κεντρικού προσώπου σε πλήθος παιδικά θεατρικά έργα. Εντυπωσιάζει η σε βάθος προσωπική έρευνα που έχει γίνει από τον ερευνητή-συγγραφέα σε σκονισμένα αρχεία σχολείων και σε παλιές βιβλιοθήκες, δεδομένου ότι το υλικό αυτό έχει αποσυρθεί από τη στόχευση και το ενδιαφέρον των σημερινών δασκάλων. Δε λείπουν πινελιές πληροφόρησης και κριτικής αποτίμησης για εξέχοντα ονόματα του παιδικού μας θεάτρου αλλά και του θεάτρου για ενήλικες, για συγγραφείς και ηθοποιούς όπως: Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Άννα Βαγενά, Γιάννης Καλατζόπουλος, Άννα Συνοδινού, Βασιλάκης Καΐλας, Θόδωρος Γραμματάς, Ντίνος Δημόπουλος, ο καραγκιοζοπαίχτης Δημήτρης Μόλλας και πάρα πολλοί άλλοι. Θανάσης Ν. Καραγιάννης, “Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες – Ιστορικά και θεωρητικά ζητήματα” – Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2021, σχήμα: 0,17 Χ 0,24, σελ. 352 Αποσπάσματα έργων, ποιήματα, κριτικές, συνεντεύξεις, δίνουν στο βιβλίο αυτό μια φρεσκάδα που διατηρεί το αναγνωστικό ενδιαφέρον αμείωτο και οξύνουν τη προδιάθεση πρόσκτησης των θεατρικών παραστάσεων, μέσα από τον ιδεολογικό φακό και την ερμηνευτική αξιολόγηση του μαρξιστικού τρόπου θέασης των προϊόντων της τέχνης. Αλλά ακόμα και τους αναγνώστες που προτιμούν πιο πλουραλιστικές απόψεις και επιθυμούν τη σφαιρική στοιχειοθέτηση γνώμης και κριτικής στάσης, το βιβλίο αυτό του Θανάση Ν. Καραγιάννη βοηθά και χρησιμεύει, γιατί διαχειρίζεται με συγγραφική μαεστρία και με κριτική δεινότητα ποικίλα θεωρητικά και κριτικά ζητήματα για την Ιστορία, την Ιδεολογία, την Αισθητική και τη Θεματολογία του Νεοελληνικού θεάτρου και όχι μόνο. Ως έργο μακράς πείρας και πολύχρονης ενασχόλησης του ερευνητή με τα παραπάνω αντικείμενα, αποτελεί άριστο εγχειρίδιο γνώσης και άσκησης στην κριτική του θεάτρου και της λογοτεχνίας. Συνιστάται ιδιαιτέρως στους εκπαιδευτικούς, τους θεατρολόγους, τους σκηνοθέτες, τους ηθοποιούς, τους σπουδαστές δραματικών σχολών, τους φοιτητές παιδαγωγικών τμημάτων, τμημάτων φιλολογίας, φιλοσοφίας και παιδαγωγικής, καθώς και στους φοιτητές θεατρικών σπουδών των πανεπιστημίων, στους θεατρόφιλους και στους φιλομαθείς αναγνώστες. Το βιβλίο προλογίζει η Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου, ομ. Καθηγήτρια του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία αναφέρεται στην ερευνητική, συγγραφική και διδακτική παρουσία του δρ. Θανάση Ν. Καραγιάννη στο χώρο των θεατρικών σπουδών, καθώς και στην προσφορά εκ μέρους του στη Βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών ενός ολόκληρου θησαυρού από αρχειακό υλικό παραστάσεων παιδικού θεάτρου της δεκαετίας 2000-2010. Συγχαίρω από καρδιάς τον εκλεκτό συγγραφέα και φίλο για το νέο του πόνημα και εύχομαι να εκτιμηθεί όπως και τα προηγούμενα βιβλία του, και να κοσμεί τις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες, διδάσκοντας εσαεί τους νέους δημιουργούς, μελετητές και καταναλωτές εμπνευσμένων θεατρικών έργων. *Γιάννης Δ. Μπάρτζης, δρ.φ., Πρόεδρος του ΔΣ της Εταιρείας Κορινθίων Συγγραφέων

ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2021, σχήμα: 0,235 Χ 0,16 εκατ., σσ. 352< Παρουσιάζει η Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου[1] // Με ιδιαίτερη χαρά παρουσιάζω την παρούσα έκδοση του εκλεκτού συναδέλφου στη θεατρολογική έρευνα, Δρ. Θανάση Ν. Καραγιάννη, με τίτλο «Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες. Ιστορικά και θεωρητικά ζητήματα» (Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2021), την πιο πρόσφατη, με την ευχή να μην είναι η τελευταία στη μακρά και ακμαία συγγραφική πορεία του. Έχοντας διανύσει 44 χρόνια προσφοράς στα γράμματα και στην εκπαίδευση ως εμπνευσμένος παιδαγωγός και μάχιμος εκπαιδευτικός, πρώην Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε., αλλά και ως ερευνητής και μελετητής του σχολικού θεάτρου, του θεάτρου για παιδιά και εφήβους και της παιδικής λογοτεχνίας, ευρύτερα, Διδάκτορας Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο Θανάσης Καραγιάννης με την παρούσα έκδοσή του συμπληρώνει 30 τόμους πλούσιου και πολύπλευρου συγγραφικού έργου, προσφέροντας αφειδώλευτα γνώση και έμπνευση δημιουργίας στον χώρο της εκπαίδευσης και της έρευνας. Το κύριο αντικείμενο της μελέτης του, το παιδικό θέατρο ή καλύτερα το θεατρικό έργο για παιδιά είναι ένα τεράστιο και εν πολλοίς ανεξερεύνητο αντικείμενο στο οποίο ο Θανάσης Καραγιάννης έχει αφιερώσει ένα σημαντικό μέρος του ερευνητικού και συγγραφικού του βίου, συμβάλλοντας αποφασιστικά στη γνώση και στην εμβάθυνση του αντικειμένου με τις ενδελεχείς και εμπεριστατωμένες μελέτες του που εντυπωσιάζουν με το θησαυρό των νέων πληροφοριών που φέρνουν στην επιφάνεια. Όπως έχει ήδη επισημάνει ο Βάλτερ Πούχνερ «ο χώρος του παραστασιολογίου του σχολικού θεάτρου είναι αχανής και δυσπρόσιτος ως προς τις πηγές». Γι’ αυτό και το έργο του Θανάση Καραγιάννη καθίσταται ακόμη πολυτιμότερο για τον πλούτο των πληροφοριών που προσφέρει στους σύγχρονους ερευνητές και σε κάθε ενδιαφερόμενο μελετητή. Η παρούσα έκδοση έρχεται ως επιστέγασμα της προηγηθείσας μακροχρόνιας συγγραφικής και ερευνητικής ενασχόλησης του Θανάση Καραγιάννη. Εδώ, συγκεντρώνει σε ένα συλλογικό τόμο miscellanea, μικρότερες σε έκταση συμβολές του που επ’ ουδενί υπολείπονται σε αξία του εκτενούς κυρίως έργου του στον τομέα των αυτοτελών εκδόσεων. Πρόκειται για συλλογή κειμένων που συνέγραψε και στη συνέχεια δημοσίευσε, για διάφορες περιστάσεις, τα οποία χωρίζονται σε πέντε (5) ενότητες: α) Δοκίμια, άρθρα και εισηγήσεις σε συνέδρια, σεμινάρια, ημερίδες (6 κείμενα) β) Κριτικές θεάτρου (14 κείμενα) γ) Βιβλιοπαρουσιάσεις (33 κείμενα) δ) Συνεντεύξεις (3 κείμενα) και ε) Διάφορα (8 κείμενα) Θα αναφερθώ ιδιαίτερα σε ορισμένα κείμενα που προσέλκυσαν περισσότερο το ενδιαφέρον μου. Όπως μου έχει ο ίδιος διηγηθεί, κατά την τελευταία δεκαετία, ασχολήθηκε συστηματικά με την έρευνα. Έτσι, αναζήτησε αθησαύριστο υλικό σε σχολικές βιβλιοθήκες, ανοργάνωτες τις περισσότερες φορές, ή σε ξεχασμένες συλλογές παιδικών και σχολικών βιβλίων σε κάποια σκονισμένα ντουλάπια σε αίθουσες και αποθήκες σχολείων. Επίσης σε δημοτικές και κοινοτικές βιβλιοθήκες και ιστορικά αρχεία, που κρύβουν ακόμα θησαυρούς, οι περισσότερες των οποίων παραμένουν δυστυχώς ακατάγραφες μέχρι σήμερα. Απόρροια των ερευνών του αυτών είναι ο τόμος Ιστορία της δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα (1871-1949) και στην Κύπρο (1932-1949) (Εκδόσεις Αντ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2012, 550 σελ). Πρόκειται για την πρώτη εκδομένη εκτενή και εμπεριστατωμένη μελέτη για το αντικείμενο αυτό, που συνοδεύεται από παραρτήματα με λεπτομερή βιβλιογραφία έργων για το σχολικό θέατρο από τον 19ο αιώνα μέχρι το 1974, έργο εξαιρετικά βοηθητικό, πραγματικό απόκτημα για τη μελέτη του παιδικού θεάτρου, που αποδελτίωσα συστηματικά και συμπεριέλαβα στο έργο μου Ελληνική βιβλιογραφία θεατρικών έργων, διαλόγων και μονολόγων 1900-1940 (2 τόμοι, Αθήνα, Ίδρυμα Ουράνη, Αθήνα 2020). Στο αντικείμενο αυτό προσθέτει τώρα νέο υλικό με τη μελέτη του: «Ο Θανάσης Διάκος και η μάχη της Αλαμάνας στο σχολικό μας θέατρο (1950-1974): Μία πρώτη προσέγγιση», όπου παρουσιάζει θεατρικά έργα για παιδιά με θέμα το πρόσωπο του ήρωα του 1821, Αθανάσιου Διάκου και τον μαρτυρικό θάνατό του, θεματολογία πολύ ενδιαφέρουσα και επίκαιρη λόγω και του φετινού εορτασμού της επετείου των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση (σελ. 64-114). Το μελέτημα συμπληρώνεται με παραστασιογραφία, συμπεράσματα, κατάλογο θεατρικών έργων και βιβλιογραφία (σελ. 108-114). Στην ίδια θεματολογία του σχολικού θεάτρου εντάσσεται και το μελέτημα: «Δραματοποιήσεις παραμυθιών στο σχολικό θέατρο της περιόδου 1950-1966» (σελ. 115-136), θέμα εξίσου πολύ επίκαιρο λόγω της εκτεταμένης χρήσης δραματοποιημένων κειμένων από την ελληνική και ξένη λογοτεχνία στη σχολική και επαγγελματική σκηνή για ενήλικες και παιδιά που παρατηρείται στην ελληνική και παγκόσμια σκηνή τις τελευταίες δεκαετίες και πριν την αρχή του 21ου αιώνα. Το μελέτημα αυτό επικεντρώνεται στη δραματοποίηση παραμυθιών και συμπληρώνεται με σχετική βιβλιογραφία (σελ. 133-136). Ιδεολόγος της Αριστεράς, που διατυπώνει με θέρμη και παρρησία τις πολιτικές απόψεις του στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο όπου έχει συνεργαστεί, ο Θανάσης Καραγιάννης καταθέτει και στην παρούσα έκδοση τρία (3) σχετικά κείμενα, μικρότερα σε έκταση: α) «Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ και το διδακτικό διαλεκτικό έργο του κατάλληλο για παιδιά και εφήβους: Μία πρώτη προσέγγιση» (σελ. 19-55), όπου εντοπίζει και αναδεικνύει από το συνολικό μπρεχτικό έργο αντιπροσωπευτικά ποιητικά, θεατρικά και πεζογραφικά κείμενα για παιδιά, κείμενα που διακρίνονται για την πολιτική χροιά τους και την επαναστατική και διαλεκτική/μαρξιστική σκέψη του συγγραφέα τους. β) «Παιδαγωγικά και ιδεολογικά ζητήματα σε προλογικά κείμενα του σχολικού θεάτρου» (σελ. 56-63), όπου ο συγγραφέας στο σύντομο κείμενό του επισημαίνει τις παιδαγωγικές απόψεις που έχουν διατυπώσει στους προλόγους των έργων τους ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, η Ευφροσύνη Λόντου – Δημητρακοπούλου, ο Φίλιππος Δ. Κολοβός, ο Στράτης Π. Παπαδάκης και ο Γιώργος Ματσινόπουλος. Μελετώντας τους προλόγους ο Θανάσης Καραγιάννης εντόπισε και μία ομάδα συγγραφέων έργων για σχολικές παραστάσεις, όπου μέσα από το ιδεολογικό τρίπτυχο «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια» της μεταξικής και μεταπολεμικής περιόδου εμφιλοχωρούν αντικομμουνιστικές ιδέες, όπως στις περιπτώσεις των Νικ. Α. Βιτζηλαίου, Ευθύμιου Η. Γούβαλη (1938), Β. Χ. Κριτσέλη (1957) και Κώστα Παναγιώτου (1957). Το θέμα αυτό που έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον του, όπως σημειώνει ο ίδιος, θα αποτελέσει αντικείμενο μελλοντικού μελετήματός του. γ) Στην ίδια θεματολογία εντάσσεται και το σύντομο κείμενό του με τίτλο «Η αστική προπαγάνδα στο σχολικό θέατρο της περιόδου 1941-1949: Αντικομμουνισμός, θρησκοληψία, εθνικισμός, ανορθολογισμός» που καθρεπτίζει ανάγλυφα τα δίσεκτα αυτά χρόνια για την ιστορία της χώρας μας (σελ. 150-156). Με την ευκαιρία αναφοράς στα τρία προηγηθέντα κείμενα, πρέπει εδώ να επαινέσουμε την αξιοποίηση του περιεχομένου των προλόγων έργων για παιδιά που συγκέντρωσε και μελέτησε ο Θανάσης Καραγιάννης στον τόμο του Σχολικό θέατρο και σκηνικές οδηγίες για σχολικές παραστάσεις (1923-1974). Πρόλογοι. Θεωρητικά και πρακτικά ζητήματα (Εκδόσεις Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2018, 276 σελ.). Πρόκειται για μία εξαιρετική έκδοση, πολύτιμο εργαλείο για εκπαιδευτικούς, θεατρολόγους και σκηνοθέτες, γιατί εκτός από την ανάδειξη της συμβολής των συγγραφέων παιδικού θεάτρου σε θέματα αισθητικής και παιδαγωγικών απόψεων μέσα από τους προλόγους των έργων τους, στο δεύτερο μέρος του τόμου δημοσιεύονται σκηνικές οδηγίες για σχολικές παραστάσεις που αποκαλύπτουν εύγλωττα τους τρόπους υλοποίησης των σχολικών παραστάσεων στην εξεταζόμενη διαχρονία, συνδέοντας τα κείμενα με τη σκηνική πράξη, πολύτιμη πηγή για τη μελέτη της ιστορίας της ελληνικής παραστασιολογίας. Παρόμοιας σημασίας και αξίας είναι και το βιβλίο του Σχολικό Θέατρο (1871-1974). Πρόλογοι Θεατρικών Έργων & Σχολικών Γιορτών (Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2013), στο οποίο περιέχονται 140 πρόλογοι θεατρικών έργων για παιδιά. Στη συνέχεια δύο μελετήματα είναι αφιερωμένα στον πολυσχιδή συγγραφέα και διανοητή της Αριστεράς, ποιητή, θεατρικό συγγραφέα, ηθοποιό, θιασάρχη και μεταφραστή του Σαίξπηρ, Βασίλη Ρώτα (1889-1977), στη μελέτη της ζωής και του έργου του οποίου έχει αφιερώσει ένα σημαντικό μέρος του ερευνητικού και συγγραφικού έργου του, ο Θανάσης Καραγιάννης (βλ. αρχικά, αφιερώματα για τον Βασίλη Ρώτα στα περιοδικά Έρευνα, αρ. 1, 2001, Το Σχολείο και το Σπίτι, αρ. 444-445, 2002, Σύγχρονη Εκπαίδευση, αρ. 126-127, 2002, Διαβάζω αρ. 434, 2002, Μανδραγόρας, αρ. 38, 2008 και στη συνέχεια αναλυτικά στη διδακτορική διατριβή του Ο Βασίλης Ρώτας (1889-1977) και η συμβολή του στη λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους: Ποίηση – Θέατρο – Πεζογραφία – Κλασσικά Εικονογραφημένα: θεματολογικές, ιδεολογικές, παιδαγωγικές προσεγγίσεις», που κατατέθηκε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Σχολής Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων το 2005 (432 σελ.) με την οποία του απονεμήθηκε το 2006 ο τίτλος του Διδάκτορα Επιστημών Αγωγής με βαθμό «Άριστα» και η οποία εκδόθηκε από τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή το 2007 σε ένα καλαίσθητο ογκώδη τόμο (654 σελ.). Στη διατριβή του ο Θανάσης Καραγιάννης μελετά μία λιγότερο γνωστή πτυχή του έργου του Βασίλη Ρώτα, αυτού για παιδιά και εφήβους που απλώνεται σε όλα τα είδη του γραπτού λόγου θέατρο, ποίηση, πεζογραφία και στις εικονογραφημένες εκδόσεις, τα Κλασσικά Εικονογραφημένα, αγαπημένη συντροφιά της παιδικής και νεανικής ηλικίας για χιλιάδες ελληνόπουλα, όπως και για την υπογράφουσα και παράλληλα προχωράει στην πολύπλευρη ανάλυση του έργου του, ερμηνευτικά, θεματολογικά, ιδεολογικά και παιδαγωγικά. Στο μελέτημά του για τον Βασίλη Ρώτα στην παρούσα έκδοση με τίτλο «Βασίλης Ρώτας : Η λογοτεχνική και θεατρική περιπλάνησή του κατά την περίοδο 1908-1938: Συμβολή στην ιδεολογική ενίσχυση του εργατικού και ταξικού κοινωνικού κινήματος», ο Θ. Καραγιάννης, αντλώντας υλικό από τις προηγούμενες μελέτες του για τον Ρώτα, συμπληρώνει και εμπλουτίζει με νέα στοιχεία παραθέτοντας ενδεικτικά κειμενικά αποσπάσματα ποίησης και θεάτρου (σελ.137-148). Στον Βασίλη Ρώτα είναι επίσης αφιερωμένο και το πρώτο κείμενό του στην ενότητα Ε΄ «Διάφορα» με τίτλο «Βασίλης Ρώτας, Μέγα εθνικό κεφάλαιο: Σημειώσεις για το έργο του» με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, επέτειο που εορτάστηκε το 1989. Στο σύντομο αυτό κείμενο γίνεται ανασκόπηση της ζωής και του έργου του τιμώμενου και συμπληρώνεται από πλήρες σχετικό χρονολόγιο (σελ. 294-305). Στην ενότητα Β΄ «Κριτική θεάτρου», ο Θ. Καραγιάννης δημοσιεύει δεκατρία (13) κείμενα κριτικής θεάτρου για παραστάσεις από το 2004 έως το 2019 που έχει δημοσιεύσει μεταξύ άλλων στο περιοδικό «Θέματα Παιδείας», στην εφημερίδα «Απογευματινή» της Κωνσταντινούπολης και στην ηλεκτρονική ιστοσελίδα «Ατέχνως» (https://atexnos.gr). Ο ίδιος ήταν επίσης υπεύθυνος της τακτικής εβδομαδιαίας σελίδας «Κριτική θεάτρου» με τίτλο «Θέατρο για παιδιά» στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» από το 2008-2010, όπου δημοσίευε κριτικές παραστάσεων για παιδιά, επίσης υπεύθυνος της εβδομαδιαίας τηλεοπτικής εκπομπής στο σταθμό «902» το 2009-2010 και το 2014 της εβδομαδιαίας εκπομπής στο webradio του «902» με τον ίδιο τίτλο. Ο Θανάσης Καραγιάννης είχε την καλοσύνη να δωρίσει το καλοκαίρι του 2020 στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών 74 κουτιά αρχειοθέτησης με αρχειακό υλικό από παραστάσεις παιδικού θεάτρου της δεκαετίας 2000-2010 με θεατρικά έργα, προγράμματα παραστάσεων, φωτογραφίες, αφίσες, βίντεο και λοιπό οπτικοακουστικό υλικό, απόρροια της ανωτέρω δραστηριότητάς του. Για την πρωτοβουλία του αυτή το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών τον ευχαρίστησε θερμά για τη συμβολή του στον εμπλουτισμό των ερευνητικών Εργαστηρίων του Τμήματος, προσφέροντας υλικό προς έρευνα στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Στην ενότητα Γ΄ «Βιβλιοπαρουσιάσεις» αναδημοσιεύονται τριάντα τρία (33) κείμενα βιβλιοπαρουσιάσεων αυτοτελών εκδόσεων σημαντικών μελετητών και ηθοποιών που έχει δημοσιεύσει στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο από το 1987 έως και το 2013 και στην ιστοσελίδα Ατέχνως στο διάστημα 2015-2021, τα οποία φανερώνουν τα ιδιαίτερα πνευματικά και ερευνητικά ενδιαφέροντα του κρίνοντα. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με δύο ακόμη ενότητες Δ΄ «Συνεντεύξεις» (3 κείμενα) και Ε΄ «Διάφορα» (8 κείμενα). Από τις δύο αυτές ενότητες σταχυολογώ τα κείμενα εκείνα που φέρνουν στην επιφάνεια άγνωστο υλικό για το ρωμαίικο ερασιτεχνικό και σχολικό θέατρο στην Κωνσταντινούπολη του 20ού αιώνα τη μεταπολεμική περίοδο, προκαλώντας μου ιδιαίτερη συγκίνηση για ένα αντικείμενο στο οποίο έχω αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος του ερευνητικού και συγγραφικού μου έργου, με έμφαση στην περίοδο από το 19ο αιώνα μέχρι το 1922, αλλά και γιατί η θεατρική δραστηριότητα των Ρωμιών της Πόλης στα δύσκολα αυτά χρόνια, μετά τη μικρασιατική καταστροφή, δεν έχει καμία σύγκριση με την πολύπλευρη δράση και τον πλούτο της πριν το 1922 περιόδου θεατρικής και γενικότερης καλλιτεχνικής δραστηριότητας του κωνσταντινουπολίτικου ελληνισμού. Το θέμα αυτό συμπληρώνεται με συνέντευξη του συγγραφέα από τον Αιμίλιο Κομβόπουλο, κωνσταντινουπολίτη ερασιτέχνη ηθοποιό και σκηνοθέτη για τον οποίο έχει εκδώσει και σχετικό βιβλίο/αφιέρωμα (Εκδόσεις Τσουκάτου, Αθήνα 2019) και με δημοσιεύσεις δειγμάτων θεατρικών έργων. Ο παρών τόμος εμπλουτίζεται με άγνωστο αντιπροσωπευτικό φωτογραφικό υλικό, τα κείμενα είναι ενδιαφέροντα και ευανάγνωστα, θετικά στοιχεία που προϊδεάζουν για την ευχάριστη πρόσληψή του από το αναγνωστικό κοινό, ειδικό και μη. Είμαι βέβαιη ότι θα αξιοποιηθεί και θα αξιολογηθεί επαινετικά από τους ειδικούς μελετητές, αλλά και από κάθε ενδιαφερόμενο. Ας είναι καλοτάξιδο και γρήγορα να φέρει τη συνέχειά του. ………………………… [1]. Η Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου είναι Ομ. Καθηγήτρια Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.