Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Κείμενα άλλων συντακτών. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Κείμενα άλλων συντακτών. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Παρασκευή 14 Ιανουαρίου 2022

Θανάσης Ν. Καραγιάννης Αιμίλιος Κομβόπουλος. Ρωμιός ερασιτέχνης ηθοποιός και σκηνοθέτης Εκδόσεις Τσουκάτου, Αθήνα 2019, 110 σελ. Παρουσιάζει η Κυριακή Πετράκου // Καθηγήτρια Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών Ο Θανάσης Καραγιάννης είναι συγγραφέας πολλών μελετών, επί πολλών θεμάτων, βιβλίων και άρθρων, με έμφαση, όπως υπαγορεύεται από τη θεμελιώδη ενασχόλησή του με το σχολείο, στην παιδαγωγική διάσταση της λογοτεχνίας και της τέχνης που απευθύνεται σε παιδιά και εφήβους. Το θέατρο κατέχει περίοπτη θέση στα ενδιαφέροντά του, αρχής γενομένης από τη διδακτορική διατριβή του (Ο Βασίλης Ρώτας και το έργο του για παιδιά και εφήβους. Θέατρο – Ποίηση – Πεζογραφία – «Κλασσικά Εικονογραφημένα», Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2007). Έκτοτε ασχολείται εντατικά, συστηματικά και δόκιμα με τη θεατρική έρευνα, εστιασμένη ιδίως –αν και όχι αποκλειστικά– στο θέατρο για ανηλίκους. Για ένα διάστημα έγραφε θεατρική κριτική για το παιδικό/νεανικό θέατρο, τομέα εντελώς ασυνήθιστο αν όχι ανύπαρκτο, στη θεατρική κριτική, ουσιαστικά μια καινοτομία. Παρουσίαζε επίσης παραστάσεις του παιδικού θεάτρου της εποχής στο αείμνηστο τηλεοπτικό κανάλι 902. Ακόμα έχει διδάξει παιδικό θέατρο στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Τα δύο τελευταία χρόνια, μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη και ερευνά τα έργα και τις παραστάσεις του ερασιτεχνικού και παιδικού ως επί το πλείστον θεάτρου εκεί. Οι θεατρικές δραστηριότητες στην Κωνσταντινούπολη και γενικώς στην λεγόμενη καθ’ ημάς Ανατολή, αποτελούν αντικείμενο έρευνας στα πλαίσια της ελληνικής θεατρολογίας τις τελευταίες δεκαετίες, αποκαλύπτοντας μια θεατρική ζωή πλουσιότερη από αυτήν του ελλαδικού χώρου τον 19ο και τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα (σε ποσότητα, καθόσον κέντρο των εξελίξεων στο δράμα αλλά και στις παραστασιακές μεθόδους υπήρξε ανέκαθεν η Αθήνα, όπως είναι εύλογο). Η ερασιτεχνία εντάσσεται σε αυτήν και έχει γίνει αντικείμενο έρευνας ήδη από τους πρώτους ιστορικούς του θεάτρου μας, Νικόλαο Λάσκαρη και Γιάννη Σιδέρη, οι οποίοι όμως δεν κατανόησαν πλήρως την αξία της. Οι σύγχρονοι θεατρολόγοι όμως έχουν αρχίσει να την κατανοούν και να την εκτιμούν. Το εν λόγω βιβλίο του Θανάση Καραγιάννη έχει μια σαφέστατη δομή κατά τη δόκιμη και καθιερωμένη μεθοδολογία, η οποία είναι η πλέον εύληπτη (και ευχάριστη) στον αναγνώστη. Το πρώτο κεφάλαιο με τίτλο «Η ζωή του Αιμίλιου Κομβόπουλου» παρουσιάζει στη διαχρονία την γενεαλογία και την προσωπική ιστορία του Αι. Κομβόπουλου: τη ζωή και την ιστορία των γονιών του, τη δική του, τα παιδιά του, τα επαγγέλματα, τις στροφές της ζωής του. Πέρα από την έννοια της βιογραφίας ενός προσώπου που για κάποιον λόγο μας ενδιαφέρει, μαθαίνουμε ή θυμόμαστε τις τύχες των Ελλήνων στην Πόλη, που πάντα μας συγκινεί και μας πονάει. Δεν ξεχνάμε ότι και όταν χάθηκε για τον Ελληνισμό επισήμως η Πόλη, δεν χάθηκε εντελώς. Έμεινε ως ισχυρό θρησκευτικό, οικονομικό και πολιτισμικό κέντρο μια ισχυρής ελληνικής παροικίας έως το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, οπότε οι τουρκικοί διωγμοί προκάλεσαν τη συρρίκνωσή της. Ο Αιμίλιος Κομβόπουλος (γεννήθηκε το 1927), παρότι οι ιστορικές περιστάσεις τον ανάγκασαν να γίνει βιοπαλαιστής και να μην αποκτήσει την παιδεία την οποία επιθυμούσε διακαώς, είχε πάντοτε την κλίση των Κωνσταντινουπολιτών για τον πολιτισμό γενικά και το θέατρο ειδικά. Διέθετε προφανώς φυσικό ταλέντο και είχε καλή φωνή. Η θεατρική πορεία του διήρκεσε 50 χρόνια και ήταν πλήρης. Πρωταγωνίστησε ή συμμετείχε σε παραστάσεις, ορισμένες τις σκηνοθέτησε. (Δεύτερο κεφάλαιο: «Η προσφορά του Αιμίλιου Κομβόπουλου στο Ρωμαίικο Ερασιτεχνικό Θέατρο της Κωνσταντινούπολης») Η μελέτη αυτή του Θαν. Καραγιάννη παρουσιάζει τις παραγωγές για τις οποίες υπάρχουν στοιχεία, δίνοντας όλους τους παράγοντες, και φωτογραφικό υλικό που περιλαμβάνει και προγράμματα. Παραθέτει και μια συνέντευξη με τον ίδιο τον Αι. Κομβόπουλο, ο οποίος, με τον απλό και βιωματικό λόγο του, μεταφέρει συγκινητικά την αγάπη του (για το θέατρο) και την εμπειρία του από το θέατρο. Με την πληρότητα αυτή, εκτός από ευχάριστο ανάγνωσμα, το βιβλίο αποτελεί μελέτη αναφοράς για τον ειδικό του θεάτρου, που γνωρίζει τα θέματα και την αξία τους.
Θανάσης Ν. Καραγιάννης Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες- Ιστορικά και Θεωρητικά ζητήματα Εκδ. Πάραλος, Αθήνα 2012, σελ. 352 Περισσότερα: https://osdelnet.gr/book/1278034 Ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης γεννήθηκε στη Λαμία το 1954. Είναι εκπαιδευτικός, διδάκτορας του Παν/μίου Ιωαννίνων. Οι σπουδές του αναφέρονται στην παιδαγωγική, στη μουσική, στο θεατρικό παιχνίδι, στο θέατρο. Έχει σκηνοθετήσει έργα σε συνεργασία με διάφορα σχολεία και πολιτιστικούς συλλόγους, έχει επίσης ιδρύσει το «Λαϊκό Πανεπιστήμιο Αγ. Δημητρίου & Νοτίων Προαστίων» και διετέλεσε Πρόεδρος (2018-2020) του Συλλόγου Εργατικής & Λαϊκής Επιμόρφωσης – Λαϊκό Πανεπιστήμιο «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ», διοργανώνοντας με τους συνεργάτες του επιστημονικά σεμινάρια και εκλαϊκευμένα επιμορφωτικά μαθήματα. Ασχολήθηκε με την ιστορική έρευνα και μελέτη της Δραματουργίας του Σχολικού Θεάτρου και του Επαγγελματικού θεάτρου για νήπια, παιδιά και εφήβους κι επίσης, της Δραματουργίας του Ερασιτεχνικού και Επαγγελματικού Θεάτρου για ενήλικες. Επίσης, είναι κριτικός βιβλίου και ιδιαίτερα κριτικός και μελετητής της Παιδικής Λογοτεχνίας, αλλά και του Θεάτρου. Παράλληλα, είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων και δημοσιευμάτων σε περιοδικά και εφημερίδες (Ριζοσπάστης, Διαβάζω, Σύγχρονη Εκπαίδευση, Θέματα Παιδείας, Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας κ.ά.). Διετέλεσε ιδρυτής και διευθυντής του περιοδικού Φθιωτική σκέψη και διευθυντής του περιοδικού Σύγχρονο Νηπιαγωγείο. Το 2001 βραβεύτηκε με το ετήσιο βραβείο «Κ.Π. Δεμερτζή στον Έλληνα δάσκαλο» του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, «για την προσφορά του στην παιδική λογοτεχνία». Μερικά του βιβλία: Παιδαγωγικά Πορτρέτα, Ο Βασίλης Ρώτας και το έργο του για παιδιά και εφήβους, Ιστορία της Δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα (1871-1949) και την Κύπρο (1932-1949), Σχολικό Θέατρο (Πρόλογοι θεατρικών έργων & σχολικών γιορτών), Κριτική Θεάτρου για παιδιά, Θεατρικά ανάλεκτα, Σχολικό Θέατρο % Σκηνικές Οδηγίες για σχολικές παραστάσεις (1923-1974) Πρόλογοι, Αιμίλιος Κομβόπουλος: Ρωμιός ερασιτέχνης ηθοποιός και σκηνοθέτης κ.ά. ------------------------------------------------------------------------------------------- Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου * Το εν λόγω βιβλίο αποτελεί ένα πολυθεματικό πανόραμα σχετικά με τη θεατρική πράξη. Είναι συγκεντρωμένη μια πλειάδα κειμένων, εξήντα τριών (63) συνολικά, που έχουν δημοσιευτεί, σε διάφορα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, κατά την περίοδο 1987 μέχρι τις αρχές του 2021, τα οποία αναφέρονται στην Ιστορία του Θεάτρου, τη Θεωρία, την Αισθητική, την Ιδεολογία του αλλά και στην περαιτέρω έρευνά του. Σε ένα πρώτο μέρος, περιέχονται δοκίμια, άρθρα, εισηγήσεις σε συνέδρια, σεμινάρια και ημερίδες που εστιάζουν κυρίως στο σχολικό θέατρο και στην παρουσία προσώπων όπως ο Διάκος και ο Ρώτας. Ο πρώτος ως ήρωας θεατρικών έργων και ο δεύτερος ως συγγραφέας έργων για παιδιά. Ανάμεσα στ’ άλλα ο αναγνώστης πληροφορείται για δραματοποιήσεις παραμυθιών και για διάφορα παιδαγωγικά και ιδεολογικά ζητήματα που ανακύπτουν σε προλογικά κείμενα θεατρικών έργων κι επίσης, προσεγγίζεται και αναλύεται η αστική προπαγάνδα του αντικομμουνισμού, της θρησκοληψίας και του άκρατου εθνικισμού που αποτυπώνονταν στο σχολικό θέατρο κατά την περίοδο 1941-1949. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η προσέγγιση του «διδακτικού-διαλεκτικού» έργου του Μπρεχτ, με περιεχόμενο είτε την ποίηση και την πεζογραφία είτε των θεατρικών έργων εκείνων που είναι κατάλληλα για τα παιδιά και εφήβους. Ο συγγραφέας παραθέτει και αποσπάσματα κειμένων τα οποία και αναλύει, εστιάζοντας στις αισθητικές και ιδεολογικές ορίζουσες της μπρεχτικής μεθόδου. Το συγκεκριμένο βιβλίο προσφέρεται και για μια εξαιρετική και πολύμορφη αναγνωστική περιήγηση, πολλαπλώς απολαυστική. Ο συγγραφέας του κινείται με δεξιοτεχνία και με απλό και εύληπτο λόγο ανάμεσα σε κείμενα επιστημονικά και σε κείμενα λογοτεχνικού ή πληροφοριακού ενδιαφέροντος. Σε ένα δεύτερο μέρος, παρατίθενται κείμενα κριτικής θεατρικών παραστάσεων έργων για παιδιά και για ενήλικες, τα οποία είτε γράφτηκαν για θεατρική παράσταση είτε κείμενα που διασκευάστηκαν για τον ίδιο λόγο. Σημειώνουμε ότι ο συγγραφέας, στις κριτικές του προσεγγίσεις, χρησιμοποιεί ως μέθοδο τη μαρξιστική θεωρία. Έτσι, διαβάζουμε για τα έργα: του Ρίτσου Τα ραβδιά των τυφλών του Ηλιόπουλου Ο Τριγωνοψαρούλης επιστρέφει…, που σκηνοθέτησε ο συγγραφέας στο Δημοτικό Θέατρο Ηλιούπολης, του Ντοστογιέφσκι Ο παλιάτσος, της Σταματοπούλου τη θεατρική διασκευή του μυθιστορήματος της Ζωρζ Σαρή Όταν ο ήλιος, του Μπρεχτ Αυτός που λέει Ναι κι αυτός που λέει Όχι και άλλα. Ο Καραγιάννης με τη διεισδυτική του ματιά ξεδιπλώνει τις πτυχές των κειμένων στην παραστασιακή τους μορφή, αναδεικνύοντας την προσληπτική τους δυναμική και συνάμα την ιδιαίτερη δημιουργική συνεισφορά των συντελεστών. Κείμενα που ασχολούνται κυρίως με το θέατρο, προσφέρονται στο τρίτο μέρος, σχετικά με αξιόλογα βιβλία για τη θεωρία του θεάτρου, το θεατρικό παιχνίδι, το θέατρο Σκιών, τις βιογραφίες ηθοποιών, όπως: Το τραγικό στη νεοελληνική λογοτεχνία-Μια άλλη διάσταση του τραγικού του Χάρη Σακελλαρίου, το Θέατρο και Γλώσσα του Βασίλη Ρώτα, του Μιχάλη Χατζάκη Το θέατρο Σκιών, του Ντίνου Δημόπουλου Ένας σκηνοθέτης θυμάται…, του Γιάννη Σιδέρη Ιστορία του Νέου Ελληνικού Θεάτρου, του Θόδωρου Γραμματά Fantasyland- Θέατρο για παιδικό και νεανικό κοινό. Επίσης, περιέχονται κείμενα για τα βιβλία της Άννας Βαγενά Το θεσσαλικό μου θέατρο, του Σίμου Παπαδόπουλου Παιδαγωγική του Θεάτρου, του Δημήτρη Μόλα Ο Καραγκιόζης μας- Ελληνικό Θέατρο Σκιών, της Άννας Συνοδινού Πρόσωπα και Προσωπεία-Αυτοβιογραφικό Χρονικό κ.ά. Πρόκειται για προσεγγίσεις στις οποίες ο συγγραφέας, διεισδύοντας κριτικά είτε πληροφορεί με ενσωματωμένα εν πολλοίς άγνωστα στοιχεία είτε αναδεικνύει ουσιώδεις τους περιοχές. Σε κάθε περίπτωση παρακινούνται οι αναγνώστες και οι ειδικοί να εγκύψουν σε κείμενα του ενδιαφέροντός τους. Στο τέταρτο μέρος, παρατίθενται συνεντεύξεις για δημιουργούς και από δημιουργούς που έχουν ασχοληθεί είτε θεωρητικά με το θέατρο (για τον Χάρη Σακελλαρίου) είτε με το θέατρο σκιών (από τον Τούρκο Καραγκιοζοπαίχτη Ibrahim Barulay) είτε με την υποκριτική και τη σκηνοθεσία (από τον Κωνσταντινουπολίτη ηθοποιό και σκηνοθέτη Αιμίλιο Κομβόπουλο). Στις συγκεκριμένες συνεντεύξεις η διαλαμβανόμενη συζήτηση αναδεικνύει θεμελιακά ζητήματα που αναφέρονται είτε στην κριτική των έργων και στα εργαλεία της σκηνοθετικής πράξης είτε στις απόψεις δημιουργών για την προέλευση ηρώων του Θεάτρου Σκιών είτε στην θεατρική εικόνα περιοχών όπως η Κωνσταντινούπολη και η εν πολλοίς άγνωστη δράση των εκεί Ελλήνων-Ρωμιών. Ο Καραγιάννης με τη διεισδυτική του ματιά ξεδιπλώνει τις πτυχές των κειμένων στην παραστασιακή τους μορφή εμβαθύνοντας σε αυτά, αναδεικνύοντας την προσληπτική τους δυναμική και συνάμα τη ιδιαίτερη δημιουργική συνεισφορά των συντελεστών. Το βιβλίο τελειώνει με ένα πέμπτο μέρος, στο οποίο παρουσιάζονται ποικίλα θέματα για έργα του ελληνικού δραματολογίου, ένα πλήρες χρονολόγιο για το θεατρικό έργο του Ρώτα και ψηφίδες για το Ρωμαίικο Ερασιτεχνικό και Σχολικό Θέατρο Κωνσταντινούπολης. Καταληκτικά: πρόκειται για ένα βιβλίο χρήσιμο στους θεατρολόγους, στους σκηνοθέτες, στους ερευνητές και για όσους διδάσκουν σε σχολές θεάτρου και στα πανεπιστήμια. Σημειώνουμε ότι από πολλά κείμενα του τόμου (βλ. για παράδειγμα κείμενα, ποιητικά ή θεατρικά, του Μπρεχτ) μπορούν, για παράδειγμα, οι εκπαιδευτικοί να εμπνευστούν ιδέες για πιθανές παραστάσεις που σχεδιάζουν με τα παιδιά στα σχολεία τους. Και, βέβαια, δεν θα αφήναμε εκτός, τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες μιας και το συγκεκριμένο βιβλίο προσφέρεται και για μια εξαιρετική και πολύμορφη αναγνωστική περιήγηση, πολλαπλώς απολαυστική. Ο συγγραφέας του κινείται με δεξιοτεχνία και με απλό και εύληπτο λόγο ανάμεσα σε κείμενα επιστημονικά και σε κείμενα λογοτεχνικού ή πληροφοριακού ενδιαφέροντος. Το βιβλίο προλογίζει η ομότιμη καθηγήτρια του ΕΚΠΑ Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου. Αποσπάσματα: (Από τη μελέτη για το έργο του Μπρεχτ) «Στο θέατρο για ενήλικες, αλλά και στο θέατρο που απευθύνεται ή είναι κατάλληλο και για παιδιά, ο Μπρεχτ πειραματίστηκε, εργάστηκε σκληρά σε δραματουργικό, σκηνικό, σκηνοθετικό και θεωρητικό επίπεδο προσφέροντας στην ανθρωπότητα τη δική του μεθοδολογική πρόταση (το ερευνητικό εργαλείο) στη θεατρική πραγματικότητα, δηλαδή, το επικό (υλιστικό επαναστατικό), το διδακτικό και το διαλεκτικό εντέλει προλεταριακό θέατρο […] Ο Μπρεχτ πίστευε στο θέατρο της «επιστημονικής εποχής» γι’ αυτό επιθυμούσε η απόλαυση που παρέχει η τέχνη να μεταβάλλεται σε μάθηση και το αντίστροφο, η μάθηση να μεταβάλλεται σε απόλαυση. Γενικότερα αντικατέστησε το θέατρο που θέλει το θεατή παθητικό δέκτη, το θέατρο που μόνο συγκινεί τον θεατή, με το θέατρο που θέλει ηθοποιούς και θεατές να “συνδιαλέγονται” κατά τη διάρκεια της λειτουργίας μιας θεατρικής παράστασης, ηθοποιούς εντελώς αποστασιοποιημένους με σκοπό να αλλάξουν τον κόσμο» (σελ. 47-48). (Από τη συνέντευξη του Κωνσταντινοπουλίτη Αμίλιου Κομβόπουλου) «Μια ωραία ηλιόλουστη μέρα μαζευτήκαμε το συγγενολόι, ντυμένοι στην πένα, παρφουμαρισμένοι, με μια ανθοδέσμη και ένα κουτί ζαχαρωτά. Αυτό ήταν το “μαρκ ντεποζί”, όπως λένε, το συνηθισμένο δηλαδή και χτυπάμε την πόρτα της μέλλουσας συμβίας μου. Αφού έγιναν οι δέουσες προτάσεις και λάβαμε θετική την απάντηση, σηκώνομαι στο πόδι και λέω: “Εμένα με συγχωρείτε. Ζητώ την επιείκειά σας, αλλά πρέπει να φύγω γιατί έχω παράσταση”… Κόκκαλο η ομήγυρη! Δεν γινόταν, όμως, διαφορετικά. Τα εισιτήρια πουλημένα, το έργο…! Ευτυχώς τρελάθηκα, Τρέλα δεν είναι;» (σελ. 285-286). ---------------------------------------------------------- * Ο ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ είναι αναπλ. καθηγητής Παν/μίου Αιγαίου, κριτικός βιβλίου για νέους. Τελευταίο του βιβλίο (επιμέλεια): «Η λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους χωρίς ευτυχισμένο τέλος» (ερμηνευτικές προσεγγίσεις), Αθήνα, Παπαδόπουλος, 2018.
Θανάση Ν. Καραγιάννη ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Εκδόσεις ΠΑΡΑΛΟΣ, Αθήνα 2021, σελ. 352 Συνιστάται ιδιαιτέρως στους εκπαιδευτικούς, τους θεατρολόγους, τους σκηνοθέτες, τους ηθοποιούς, τους σπουδαστές δραματικών σχολών, τους φοιτητές παιδαγωγικών τμημάτων, τμημάτων φιλολογίας, φιλοσοφίας και παιδαγωγικής, καθώς και στους φοιτητές θεατρικών σπουδών των πανεπιστημίων, στους θεατρόφκαι στους φιλομαθείς Παρουσιάζει ο Δρ. Γιάννης Μπάρτζης* Όταν έπιασα στα χέρια μου τούτο το βιβλίο του δρ. Θανάση Καραγιάννη, είπα πως δε θα ασχοληθώ μαζί του, ίσως γιατί για χρόνια έχω απομακρυνθεί από τη σχολική υπηρεσία και δεν αγγίζουν πια τα ενδιαφέροντά μου ζητήματα του παιδικού θεάτρου. Βέβαια, γνωρίζω τις δουλειές του απ’ τα πρώτα του πετάγματα, συχνά είχαμε και κοινές συνεργασίες παλαιότερα, κυρίως στις αξέχαστες εποχές της Επιθεώρησης Παιδικής Λογοτεχνίας και των λογοτεχνικών δράσεων του μέντορά μας αείμνηστου Χάρη Σακελλαρίου. Ήξερα από πρώτο χέρι πόσο διερευνητικός, ενδελεχής και επίμονος υπήρξε στην ανακάλυψη χαμένων έργων και ξεχασμένων δημιουργών του παιδικού θεάτρου, και πόσο ευθύς και ασυμβίβαστος λειτουργεί ως μελετητής και κριτικός, υπηρετώντας σκόπιμα και προγραμματισμένα τις ιδεολογικές στοχεύσεις του σοσιαλισμού / κομμουνισμού. Θες η μακρά φιλία μας, θες η εμπιστοσύνη στη γραφίδα του… με οδήγησαν σε ένα βιαστικό ξεφύλλισμα του νέου του βιβλίου. Και… πιάστηκα στις ξόβεργες της αφηγηματικής και κριτικής του δεινότητας! Ένα βιβλίο, που στον τίτλο και στο οπισθόφυλλο αυτοσυστήνεται ως εμπεριέχον δοκίμια, άρθρα, εισηγήσεις σε συνέδρια, σε σεμινάρια, σε ημερίδες, κριτικές θεάτρου για παιδιά, συνεντεύξεις κ.ά. κατέληξα να μην το αφήνω από τα χέρια μου, και τελικά να το απολαύσω ως αναγνώστης συναρπαστικού αφηγηματικού λόγου. Πολλά τα θέματα, πληθώρα άρθρων, ευρύτητα ζητημάτων αναπτύσσονται στις 350 σελίδες του βιβλίου, αρκετά των οποίων περιστρέφονται γύρω από σημαντικούς φάρους και πρωτεργάτες του παιδικού θεάτρου, όπως π.χ. για τον «παιδικό» Μπρεχτ ή για τον Βασίλη Ρώτα ή για τον Χάρη Σακελλαρίου… Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συνολική έρευνα του Θανάση Ν. Καραγιάννη για τον ήρωα της Αλαμάνας Θανάση Διάκο και την πολυειδή αντιμετώπισή του ως κεντρικού προσώπου σε πλήθος παιδικά θεατρικά έργα. Εντυπωσιάζει η σε βάθος προσωπική έρευνα που έχει γίνει από τον ερευνητή-συγγραφέα σε σκονισμένα αρχεία σχολείων και σε παλιές βιβλιοθήκες, δεδομένου ότι το υλικό αυτό έχει αποσυρθεί από τη στόχευση και το ενδιαφέρον των σημερινών δασκάλων. Δε λείπουν πινελιές πληροφόρησης και κριτικής αποτίμησης για εξέχοντα ονόματα του παιδικού μας θεάτρου αλλά και του θεάτρου για ενήλικες, για συγγραφείς και ηθοποιούς όπως: Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Άννα Βαγενά, Γιάννης Καλατζόπουλος, Άννα Συνοδινού, Βασιλάκης Καΐλας, Θόδωρος Γραμματάς, Ντίνος Δημόπουλος, ο καραγκιοζοπαίχτης Δημήτρης Μόλλας και πάρα πολλοί άλλοι. Θανάσης Ν. Καραγιάννης, “Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες – Ιστορικά και θεωρητικά ζητήματα” – Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2021, σχήμα: 0,17 Χ 0,24, σελ. 352 Αποσπάσματα έργων, ποιήματα, κριτικές, συνεντεύξεις, δίνουν στο βιβλίο αυτό μια φρεσκάδα που διατηρεί το αναγνωστικό ενδιαφέρον αμείωτο και οξύνουν τη προδιάθεση πρόσκτησης των θεατρικών παραστάσεων, μέσα από τον ιδεολογικό φακό και την ερμηνευτική αξιολόγηση του μαρξιστικού τρόπου θέασης των προϊόντων της τέχνης. Αλλά ακόμα και τους αναγνώστες που προτιμούν πιο πλουραλιστικές απόψεις και επιθυμούν τη σφαιρική στοιχειοθέτηση γνώμης και κριτικής στάσης, το βιβλίο αυτό του Θανάση Ν. Καραγιάννη βοηθά και χρησιμεύει, γιατί διαχειρίζεται με συγγραφική μαεστρία και με κριτική δεινότητα ποικίλα θεωρητικά και κριτικά ζητήματα για την Ιστορία, την Ιδεολογία, την Αισθητική και τη Θεματολογία του Νεοελληνικού θεάτρου και όχι μόνο. Ως έργο μακράς πείρας και πολύχρονης ενασχόλησης του ερευνητή με τα παραπάνω αντικείμενα, αποτελεί άριστο εγχειρίδιο γνώσης και άσκησης στην κριτική του θεάτρου και της λογοτεχνίας. Συνιστάται ιδιαιτέρως στους εκπαιδευτικούς, τους θεατρολόγους, τους σκηνοθέτες, τους ηθοποιούς, τους σπουδαστές δραματικών σχολών, τους φοιτητές παιδαγωγικών τμημάτων, τμημάτων φιλολογίας, φιλοσοφίας και παιδαγωγικής, καθώς και στους φοιτητές θεατρικών σπουδών των πανεπιστημίων, στους θεατρόφιλους και στους φιλομαθείς αναγνώστες. Το βιβλίο προλογίζει η Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου, ομ. Καθηγήτρια του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία αναφέρεται στην ερευνητική, συγγραφική και διδακτική παρουσία του δρ. Θανάση Ν. Καραγιάννη στο χώρο των θεατρικών σπουδών, καθώς και στην προσφορά εκ μέρους του στη Βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών ενός ολόκληρου θησαυρού από αρχειακό υλικό παραστάσεων παιδικού θεάτρου της δεκαετίας 2000-2010. Συγχαίρω από καρδιάς τον εκλεκτό συγγραφέα και φίλο για το νέο του πόνημα και εύχομαι να εκτιμηθεί όπως και τα προηγούμενα βιβλία του, και να κοσμεί τις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες, διδάσκοντας εσαεί τους νέους δημιουργούς, μελετητές και καταναλωτές εμπνευσμένων θεατρικών έργων. *Γιάννης Δ. Μπάρτζης, δρ.φ., Πρόεδρος του ΔΣ της Εταιρείας Κορινθίων Συγγραφέων
ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2021, σχήμα: 0,235 Χ 0,16 εκατ., σσ. 352< Παρουσιάζει η Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου[1] // Με ιδιαίτερη χαρά παρουσιάζω την παρούσα έκδοση του εκλεκτού συναδέλφου στη θεατρολογική έρευνα, Δρ. Θανάση Ν. Καραγιάννη, με τίτλο «Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες. Ιστορικά και θεωρητικά ζητήματα» (Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2021), την πιο πρόσφατη, με την ευχή να μην είναι η τελευταία στη μακρά και ακμαία συγγραφική πορεία του. Έχοντας διανύσει 44 χρόνια προσφοράς στα γράμματα και στην εκπαίδευση ως εμπνευσμένος παιδαγωγός και μάχιμος εκπαιδευτικός, πρώην Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε., αλλά και ως ερευνητής και μελετητής του σχολικού θεάτρου, του θεάτρου για παιδιά και εφήβους και της παιδικής λογοτεχνίας, ευρύτερα, Διδάκτορας Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο Θανάσης Καραγιάννης με την παρούσα έκδοσή του συμπληρώνει 30 τόμους πλούσιου και πολύπλευρου συγγραφικού έργου, προσφέροντας αφειδώλευτα γνώση και έμπνευση δημιουργίας στον χώρο της εκπαίδευσης και της έρευνας. Το κύριο αντικείμενο της μελέτης του, το παιδικό θέατρο ή καλύτερα το θεατρικό έργο για παιδιά είναι ένα τεράστιο και εν πολλοίς ανεξερεύνητο αντικείμενο στο οποίο ο Θανάσης Καραγιάννης έχει αφιερώσει ένα σημαντικό μέρος του ερευνητικού και συγγραφικού του βίου, συμβάλλοντας αποφασιστικά στη γνώση και στην εμβάθυνση του αντικειμένου με τις ενδελεχείς και εμπεριστατωμένες μελέτες του που εντυπωσιάζουν με το θησαυρό των νέων πληροφοριών που φέρνουν στην επιφάνεια. Όπως έχει ήδη επισημάνει ο Βάλτερ Πούχνερ «ο χώρος του παραστασιολογίου του σχολικού θεάτρου είναι αχανής και δυσπρόσιτος ως προς τις πηγές». Γι’ αυτό και το έργο του Θανάση Καραγιάννη καθίσταται ακόμη πολυτιμότερο για τον πλούτο των πληροφοριών που προσφέρει στους σύγχρονους ερευνητές και σε κάθε ενδιαφερόμενο μελετητή. Η παρούσα έκδοση έρχεται ως επιστέγασμα της προηγηθείσας μακροχρόνιας συγγραφικής και ερευνητικής ενασχόλησης του Θανάση Καραγιάννη. Εδώ, συγκεντρώνει σε ένα συλλογικό τόμο miscellanea, μικρότερες σε έκταση συμβολές του που επ’ ουδενί υπολείπονται σε αξία του εκτενούς κυρίως έργου του στον τομέα των αυτοτελών εκδόσεων. Πρόκειται για συλλογή κειμένων που συνέγραψε και στη συνέχεια δημοσίευσε, για διάφορες περιστάσεις, τα οποία χωρίζονται σε πέντε (5) ενότητες: α) Δοκίμια, άρθρα και εισηγήσεις σε συνέδρια, σεμινάρια, ημερίδες (6 κείμενα) β) Κριτικές θεάτρου (14 κείμενα) γ) Βιβλιοπαρουσιάσεις (33 κείμενα) δ) Συνεντεύξεις (3 κείμενα) και ε) Διάφορα (8 κείμενα) Θα αναφερθώ ιδιαίτερα σε ορισμένα κείμενα που προσέλκυσαν περισσότερο το ενδιαφέρον μου. Όπως μου έχει ο ίδιος διηγηθεί, κατά την τελευταία δεκαετία, ασχολήθηκε συστηματικά με την έρευνα. Έτσι, αναζήτησε αθησαύριστο υλικό σε σχολικές βιβλιοθήκες, ανοργάνωτες τις περισσότερες φορές, ή σε ξεχασμένες συλλογές παιδικών και σχολικών βιβλίων σε κάποια σκονισμένα ντουλάπια σε αίθουσες και αποθήκες σχολείων. Επίσης σε δημοτικές και κοινοτικές βιβλιοθήκες και ιστορικά αρχεία, που κρύβουν ακόμα θησαυρούς, οι περισσότερες των οποίων παραμένουν δυστυχώς ακατάγραφες μέχρι σήμερα. Απόρροια των ερευνών του αυτών είναι ο τόμος Ιστορία της δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα (1871-1949) και στην Κύπρο (1932-1949) (Εκδόσεις Αντ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2012, 550 σελ). Πρόκειται για την πρώτη εκδομένη εκτενή και εμπεριστατωμένη μελέτη για το αντικείμενο αυτό, που συνοδεύεται από παραρτήματα με λεπτομερή βιβλιογραφία έργων για το σχολικό θέατρο από τον 19ο αιώνα μέχρι το 1974, έργο εξαιρετικά βοηθητικό, πραγματικό απόκτημα για τη μελέτη του παιδικού θεάτρου, που αποδελτίωσα συστηματικά και συμπεριέλαβα στο έργο μου Ελληνική βιβλιογραφία θεατρικών έργων, διαλόγων και μονολόγων 1900-1940 (2 τόμοι, Αθήνα, Ίδρυμα Ουράνη, Αθήνα 2020). Στο αντικείμενο αυτό προσθέτει τώρα νέο υλικό με τη μελέτη του: «Ο Θανάσης Διάκος και η μάχη της Αλαμάνας στο σχολικό μας θέατρο (1950-1974): Μία πρώτη προσέγγιση», όπου παρουσιάζει θεατρικά έργα για παιδιά με θέμα το πρόσωπο του ήρωα του 1821, Αθανάσιου Διάκου και τον μαρτυρικό θάνατό του, θεματολογία πολύ ενδιαφέρουσα και επίκαιρη λόγω και του φετινού εορτασμού της επετείου των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση (σελ. 64-114). Το μελέτημα συμπληρώνεται με παραστασιογραφία, συμπεράσματα, κατάλογο θεατρικών έργων και βιβλιογραφία (σελ. 108-114). Στην ίδια θεματολογία του σχολικού θεάτρου εντάσσεται και το μελέτημα: «Δραματοποιήσεις παραμυθιών στο σχολικό θέατρο της περιόδου 1950-1966» (σελ. 115-136), θέμα εξίσου πολύ επίκαιρο λόγω της εκτεταμένης χρήσης δραματοποιημένων κειμένων από την ελληνική και ξένη λογοτεχνία στη σχολική και επαγγελματική σκηνή για ενήλικες και παιδιά που παρατηρείται στην ελληνική και παγκόσμια σκηνή τις τελευταίες δεκαετίες και πριν την αρχή του 21ου αιώνα. Το μελέτημα αυτό επικεντρώνεται στη δραματοποίηση παραμυθιών και συμπληρώνεται με σχετική βιβλιογραφία (σελ. 133-136). Ιδεολόγος της Αριστεράς, που διατυπώνει με θέρμη και παρρησία τις πολιτικές απόψεις του στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο όπου έχει συνεργαστεί, ο Θανάσης Καραγιάννης καταθέτει και στην παρούσα έκδοση τρία (3) σχετικά κείμενα, μικρότερα σε έκταση: α) «Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ και το διδακτικό διαλεκτικό έργο του κατάλληλο για παιδιά και εφήβους: Μία πρώτη προσέγγιση» (σελ. 19-55), όπου εντοπίζει και αναδεικνύει από το συνολικό μπρεχτικό έργο αντιπροσωπευτικά ποιητικά, θεατρικά και πεζογραφικά κείμενα για παιδιά, κείμενα που διακρίνονται για την πολιτική χροιά τους και την επαναστατική και διαλεκτική/μαρξιστική σκέψη του συγγραφέα τους. β) «Παιδαγωγικά και ιδεολογικά ζητήματα σε προλογικά κείμενα του σχολικού θεάτρου» (σελ. 56-63), όπου ο συγγραφέας στο σύντομο κείμενό του επισημαίνει τις παιδαγωγικές απόψεις που έχουν διατυπώσει στους προλόγους των έργων τους ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, η Ευφροσύνη Λόντου – Δημητρακοπούλου, ο Φίλιππος Δ. Κολοβός, ο Στράτης Π. Παπαδάκης και ο Γιώργος Ματσινόπουλος. Μελετώντας τους προλόγους ο Θανάσης Καραγιάννης εντόπισε και μία ομάδα συγγραφέων έργων για σχολικές παραστάσεις, όπου μέσα από το ιδεολογικό τρίπτυχο «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια» της μεταξικής και μεταπολεμικής περιόδου εμφιλοχωρούν αντικομμουνιστικές ιδέες, όπως στις περιπτώσεις των Νικ. Α. Βιτζηλαίου, Ευθύμιου Η. Γούβαλη (1938), Β. Χ. Κριτσέλη (1957) και Κώστα Παναγιώτου (1957). Το θέμα αυτό που έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον του, όπως σημειώνει ο ίδιος, θα αποτελέσει αντικείμενο μελλοντικού μελετήματός του. γ) Στην ίδια θεματολογία εντάσσεται και το σύντομο κείμενό του με τίτλο «Η αστική προπαγάνδα στο σχολικό θέατρο της περιόδου 1941-1949: Αντικομμουνισμός, θρησκοληψία, εθνικισμός, ανορθολογισμός» που καθρεπτίζει ανάγλυφα τα δίσεκτα αυτά χρόνια για την ιστορία της χώρας μας (σελ. 150-156). Με την ευκαιρία αναφοράς στα τρία προηγηθέντα κείμενα, πρέπει εδώ να επαινέσουμε την αξιοποίηση του περιεχομένου των προλόγων έργων για παιδιά που συγκέντρωσε και μελέτησε ο Θανάσης Καραγιάννης στον τόμο του Σχολικό θέατρο και σκηνικές οδηγίες για σχολικές παραστάσεις (1923-1974). Πρόλογοι. Θεωρητικά και πρακτικά ζητήματα (Εκδόσεις Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2018, 276 σελ.). Πρόκειται για μία εξαιρετική έκδοση, πολύτιμο εργαλείο για εκπαιδευτικούς, θεατρολόγους και σκηνοθέτες, γιατί εκτός από την ανάδειξη της συμβολής των συγγραφέων παιδικού θεάτρου σε θέματα αισθητικής και παιδαγωγικών απόψεων μέσα από τους προλόγους των έργων τους, στο δεύτερο μέρος του τόμου δημοσιεύονται σκηνικές οδηγίες για σχολικές παραστάσεις που αποκαλύπτουν εύγλωττα τους τρόπους υλοποίησης των σχολικών παραστάσεων στην εξεταζόμενη διαχρονία, συνδέοντας τα κείμενα με τη σκηνική πράξη, πολύτιμη πηγή για τη μελέτη της ιστορίας της ελληνικής παραστασιολογίας. Παρόμοιας σημασίας και αξίας είναι και το βιβλίο του Σχολικό Θέατρο (1871-1974). Πρόλογοι Θεατρικών Έργων & Σχολικών Γιορτών (Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2013), στο οποίο περιέχονται 140 πρόλογοι θεατρικών έργων για παιδιά. Στη συνέχεια δύο μελετήματα είναι αφιερωμένα στον πολυσχιδή συγγραφέα και διανοητή της Αριστεράς, ποιητή, θεατρικό συγγραφέα, ηθοποιό, θιασάρχη και μεταφραστή του Σαίξπηρ, Βασίλη Ρώτα (1889-1977), στη μελέτη της ζωής και του έργου του οποίου έχει αφιερώσει ένα σημαντικό μέρος του ερευνητικού και συγγραφικού έργου του, ο Θανάσης Καραγιάννης (βλ. αρχικά, αφιερώματα για τον Βασίλη Ρώτα στα περιοδικά Έρευνα, αρ. 1, 2001, Το Σχολείο και το Σπίτι, αρ. 444-445, 2002, Σύγχρονη Εκπαίδευση, αρ. 126-127, 2002, Διαβάζω αρ. 434, 2002, Μανδραγόρας, αρ. 38, 2008 και στη συνέχεια αναλυτικά στη διδακτορική διατριβή του Ο Βασίλης Ρώτας (1889-1977) και η συμβολή του στη λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους: Ποίηση – Θέατρο – Πεζογραφία – Κλασσικά Εικονογραφημένα: θεματολογικές, ιδεολογικές, παιδαγωγικές προσεγγίσεις», που κατατέθηκε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Σχολής Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων το 2005 (432 σελ.) με την οποία του απονεμήθηκε το 2006 ο τίτλος του Διδάκτορα Επιστημών Αγωγής με βαθμό «Άριστα» και η οποία εκδόθηκε από τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή το 2007 σε ένα καλαίσθητο ογκώδη τόμο (654 σελ.). Στη διατριβή του ο Θανάσης Καραγιάννης μελετά μία λιγότερο γνωστή πτυχή του έργου του Βασίλη Ρώτα, αυτού για παιδιά και εφήβους που απλώνεται σε όλα τα είδη του γραπτού λόγου θέατρο, ποίηση, πεζογραφία και στις εικονογραφημένες εκδόσεις, τα Κλασσικά Εικονογραφημένα, αγαπημένη συντροφιά της παιδικής και νεανικής ηλικίας για χιλιάδες ελληνόπουλα, όπως και για την υπογράφουσα και παράλληλα προχωράει στην πολύπλευρη ανάλυση του έργου του, ερμηνευτικά, θεματολογικά, ιδεολογικά και παιδαγωγικά. Στο μελέτημά του για τον Βασίλη Ρώτα στην παρούσα έκδοση με τίτλο «Βασίλης Ρώτας : Η λογοτεχνική και θεατρική περιπλάνησή του κατά την περίοδο 1908-1938: Συμβολή στην ιδεολογική ενίσχυση του εργατικού και ταξικού κοινωνικού κινήματος», ο Θ. Καραγιάννης, αντλώντας υλικό από τις προηγούμενες μελέτες του για τον Ρώτα, συμπληρώνει και εμπλουτίζει με νέα στοιχεία παραθέτοντας ενδεικτικά κειμενικά αποσπάσματα ποίησης και θεάτρου (σελ.137-148). Στον Βασίλη Ρώτα είναι επίσης αφιερωμένο και το πρώτο κείμενό του στην ενότητα Ε΄ «Διάφορα» με τίτλο «Βασίλης Ρώτας, Μέγα εθνικό κεφάλαιο: Σημειώσεις για το έργο του» με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, επέτειο που εορτάστηκε το 1989. Στο σύντομο αυτό κείμενο γίνεται ανασκόπηση της ζωής και του έργου του τιμώμενου και συμπληρώνεται από πλήρες σχετικό χρονολόγιο (σελ. 294-305). Στην ενότητα Β΄ «Κριτική θεάτρου», ο Θ. Καραγιάννης δημοσιεύει δεκατρία (13) κείμενα κριτικής θεάτρου για παραστάσεις από το 2004 έως το 2019 που έχει δημοσιεύσει μεταξύ άλλων στο περιοδικό «Θέματα Παιδείας», στην εφημερίδα «Απογευματινή» της Κωνσταντινούπολης και στην ηλεκτρονική ιστοσελίδα «Ατέχνως» (https://atexnos.gr). Ο ίδιος ήταν επίσης υπεύθυνος της τακτικής εβδομαδιαίας σελίδας «Κριτική θεάτρου» με τίτλο «Θέατρο για παιδιά» στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» από το 2008-2010, όπου δημοσίευε κριτικές παραστάσεων για παιδιά, επίσης υπεύθυνος της εβδομαδιαίας τηλεοπτικής εκπομπής στο σταθμό «902» το 2009-2010 και το 2014 της εβδομαδιαίας εκπομπής στο webradio του «902» με τον ίδιο τίτλο. Ο Θανάσης Καραγιάννης είχε την καλοσύνη να δωρίσει το καλοκαίρι του 2020 στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών 74 κουτιά αρχειοθέτησης με αρχειακό υλικό από παραστάσεις παιδικού θεάτρου της δεκαετίας 2000-2010 με θεατρικά έργα, προγράμματα παραστάσεων, φωτογραφίες, αφίσες, βίντεο και λοιπό οπτικοακουστικό υλικό, απόρροια της ανωτέρω δραστηριότητάς του. Για την πρωτοβουλία του αυτή το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών τον ευχαρίστησε θερμά για τη συμβολή του στον εμπλουτισμό των ερευνητικών Εργαστηρίων του Τμήματος, προσφέροντας υλικό προς έρευνα στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Στην ενότητα Γ΄ «Βιβλιοπαρουσιάσεις» αναδημοσιεύονται τριάντα τρία (33) κείμενα βιβλιοπαρουσιάσεων αυτοτελών εκδόσεων σημαντικών μελετητών και ηθοποιών που έχει δημοσιεύσει στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο από το 1987 έως και το 2013 και στην ιστοσελίδα Ατέχνως στο διάστημα 2015-2021, τα οποία φανερώνουν τα ιδιαίτερα πνευματικά και ερευνητικά ενδιαφέροντα του κρίνοντα. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με δύο ακόμη ενότητες Δ΄ «Συνεντεύξεις» (3 κείμενα) και Ε΄ «Διάφορα» (8 κείμενα). Από τις δύο αυτές ενότητες σταχυολογώ τα κείμενα εκείνα που φέρνουν στην επιφάνεια άγνωστο υλικό για το ρωμαίικο ερασιτεχνικό και σχολικό θέατρο στην Κωνσταντινούπολη του 20ού αιώνα τη μεταπολεμική περίοδο, προκαλώντας μου ιδιαίτερη συγκίνηση για ένα αντικείμενο στο οποίο έχω αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος του ερευνητικού και συγγραφικού μου έργου, με έμφαση στην περίοδο από το 19ο αιώνα μέχρι το 1922, αλλά και γιατί η θεατρική δραστηριότητα των Ρωμιών της Πόλης στα δύσκολα αυτά χρόνια, μετά τη μικρασιατική καταστροφή, δεν έχει καμία σύγκριση με την πολύπλευρη δράση και τον πλούτο της πριν το 1922 περιόδου θεατρικής και γενικότερης καλλιτεχνικής δραστηριότητας του κωνσταντινουπολίτικου ελληνισμού. Το θέμα αυτό συμπληρώνεται με συνέντευξη του συγγραφέα από τον Αιμίλιο Κομβόπουλο, κωνσταντινουπολίτη ερασιτέχνη ηθοποιό και σκηνοθέτη για τον οποίο έχει εκδώσει και σχετικό βιβλίο/αφιέρωμα (Εκδόσεις Τσουκάτου, Αθήνα 2019) και με δημοσιεύσεις δειγμάτων θεατρικών έργων. Ο παρών τόμος εμπλουτίζεται με άγνωστο αντιπροσωπευτικό φωτογραφικό υλικό, τα κείμενα είναι ενδιαφέροντα και ευανάγνωστα, θετικά στοιχεία που προϊδεάζουν για την ευχάριστη πρόσληψή του από το αναγνωστικό κοινό, ειδικό και μη. Είμαι βέβαιη ότι θα αξιοποιηθεί και θα αξιολογηθεί επαινετικά από τους ειδικούς μελετητές, αλλά και από κάθε ενδιαφερόμενο. Ας είναι καλοτάξιδο και γρήγορα να φέρει τη συνέχειά του. ………………………… [1]. Η Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου είναι Ομ. Καθηγήτρια Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Τετάρτη 19 Φεβρουαρίου 2014



Θανάση Ν. Καραγιάννη

ΣΧΟΛΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ (1871-1974)
ΠΡΟΛΟΓΟΙ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ &
ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΓΙΟΡΤΩΝ
[140 Κείμενα με αισθητικό, ιστορικό, παιδαγωγικό και εκπαιδευτικό περιεχόμενο]

Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2013, σσ. 384

Μόλις κυκλοφόρησε ένα πρωτότυπο βιβλίο έρευνας για το Σχολικό Θέατρο από το σημαντικό ερευνητή του χώρου αυτού, Θανάση Ν. Καραγιάννη. Τίτλος και θέμα του: ΠΡΟΛΟΓΟΙ ΘΕΑΤΡΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ & ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΓΙΟΡΤΩΝ.  Ο δημιουργός του βιβλίου έχει συγκεντρώσει προλόγους από εκδόσεις σχολικού θεάτρου, από το 1871 μέχρι το 1974. Αναδημοσιεύονται 140 κείμενα που έχουν γράψει στις εισαγωγές των βιβλίων τους με θεατρικά έργα, σκέτς και ποιήματα για σχολικές γιορτές οι συγγραφείς τους, οι οποίοι είναι συνήθως εκπαιδευτικοί-συγγραφείς.
Τα κείμενα έχουν αισθητική, ιστορική, παιδαγωγική και εκπαιδευτική διάσταση και δίνουν στο σημερινό τους αναγνώστη πάμπολλα στοιχεία για τη μελέτη του σχολικού θεάτρου από τον 19ο αιώνα μέχρι και το τέλος της δικτατορίας των συνταγματαρχών (1974).
Είναι ένα έργο αναφοράς για την ιστορία του σχολικού θεάτρου στην Ελλάδα, οπωσδήποτε αναγκαίο να μελετηθεί από φοιτητές Παιδαγωγικών Σχολών και από εκπαιδευτικούς που έχουν έφεση προς το παιδικό-σχολικό θέατρο και οργανώνουν σχολικές εορτές στα σχολεία τους. Αλλά είναι εξίσου σημαντικό και για τους φοιτητές των Σχολών Θεατρικών Σπουδών και για τους επαγγελματίες θιασάρχες που ανεβάζουν παραστάσεις για το παιδικό κοινό.
Το βιβλίο είναι δομημένο σε έξι ενότητες με ιστορική οριοθέτηση (Τέλος του 19ου αι. 1871-1895 - Πρώτες απόπειρες 1896-1921 - Μεσοπόλεμος 1922-1939 - Πόλεμος, Κατοχή, Εμφύλιος 1940-1949 - Μεταπολεμική περίοδος 1950-1966 - Δικτατορία 1967-1974). Ως άριστη και συνεπής ερευνητική εργασία έχει στο τέλος ένα πολύτιμο ευρετήριο ονομάτων, ενώ στις εσωτερικές σελίδες έχουν ανατυπωθεί σπανιότατα δυσεύρετα εξώφυλλα βιβλίων με θεατρικά έργα για σχολικές γιορτές.
Το βιβλίο προλογίζουν οι καθηγητές πανεπιστημίων Αθηνών και Θράκης, κ.κ. Κυριακή Πετράκου και Σίμος Παπαδόπουλος. Αξίζουν συγχαρητήρια στον ερευνητή κ. Θανάση Καραγιάννη για την αληθινά επίπονη και επίμοχθη μελέτη του.
Αναζητήστε το στις Εκδόσεις Πάραλος και στον ίδιο το συγγραφέα: Καπετανάκη 58 - Άγ. Δημήτριος, Τ.Κ. 173 42, ΑΘΗΝΑ (τηλ. 69 77 97 29 91)    
Δρ. Γιάννης Δ. Μπάρτζης
Πρ. Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε.
Λογοτέχνης-Συγγραφέας 

Τρίτη 1 Οκτωβρίου 2013

ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1871-1949) 
ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ (1932-1949)
ΜΕ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΘΕΑΤΡΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΣΤΑΣΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ

ΠΡΟΛΟΓΙΖΕΙ Ο ΒΑΛΤΕΡ ΠΟΥΧΝΕΡ
ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΑΝΤΩΝΗ ΣΤΑΜΟΥΛΗ
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2012, σσ. 550

Με το νέο του ερευνητικό πόνημα, ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης, συγγραφέας, διδάκτορας Επιστημών της Αγωγής και κριτικός λογοτεχνίας και θεάτρου για παιδιά, συμπληρώνει ένα μεγάλο κενό στη μελέτη της παιδικής δραματουργίας στον ελληνικό χώρο. Πριν από δύο χρόνια μας είχε εκπλήξει θετικά με τη δημοσίευση σε τόμο εκατό και πλέον κριτικών για παιδικές θεατρικές παραστάσεις (Κριτική Θεάτρου για Παιδιά 2007-2010, εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2010, σσ. 175). Κι αυτό επειδή ίσως για πρώτη φορά η θεατρική παράσταση που στοχεύει σε παιδικό κοινό, γινόταν αντικείμενο αυστηρής κριτικής αποτίμησης και συγκριτικής μελέτης.
Ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης με θαυμαστό πείσμα επιθυμεί να μας πείσει ότι επιτέλους πρέπει να δούμε σοβαρά το παιδικό θέατρο -το ίδιο σοβαρά όσο και το θέατρο των ενηλίκων-. Ότι αξίζει να σκύψουμε πάνω του μελετητικά, γιατί αποτελεί έναν ξεχωριστό χώρο δημιουργίας, τέχνης, αγωγής και πολιτισμού, που έχει χαράξει μια -εν πολλοίς άγνωστη- σπουδαία ιστορία.
  Αυτήν ακριβώς την ιστορία του σχολικού θεάτρου και γενικότερα την «Ιστορία της Δραματουργίας για παιδιά, στην Ελλάδα (1879-1949) και την Κύπρο (1932-1949)» την έχει ερευνήσει με επιστημονικότητα και την καταγράφει αναλυτικά στο νέο του βιβλίο, το οποίο μόλις κυκλοφόρησε στη Θεσσαλονίκη, από τον εκδοτικό οίκο Αντώνη Σταμούλη. Ο εκδότης του μάλιστα δεν εφείσθη εξόδων, επιτυγχάνοντας ένα χρηστικό βιβλίο μακράς πνοής, ανθεκτικό και ιδιαίτερα καλαίσθητο.
Για όλη την ανωτέρω ερευνώμενη περίοδο δε φαίνεται να έχει εμφανιστεί ακόμη στην Ελλάδα συστηματικά το Ελεύθερο Επαγγελματικό Θέατρο για παιδιά, στη μελέτη του οποίου ο συγγραφέας υπόσχεται να επανέλθει με νεότερο έργο του, το οποίο θα επικεντρώνεται στις δεκαετίες του 1950 και 1960.
Στην ανά χείρας μελέτη, ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης, διερευνά κυρίως τη θεματολογία, την ιδεολογία και την παιδαγωγία (την παιδαγωγική προσέγγιση) των σχολικών θεατρικών κειμένων, αναζητά τους δημιουργούς-δραματουργούς αυτών των περιφρονημένων από τη λογοτεχνική και θεατρική έρευνα έργων και ως ένα βαθμό καταγράφει την παραστασιογραφία τους. Κινείται δηλαδή σε χώρους ενπολλοίς «αχαρτογράφητους» και ανοίγει νέους δρόμους στη σχετική έρευνα. 
  Το βιβλίο δομείται σε πέντε κεφάλαια. Στο πρώτο ξεκαθαρίζονται ορισμένες έννοιες και δίνονται 21 ορισμοί για θέματα Θεατρικής Αγωγής και Δραματικής Τέχνης στην Εκπαίδευση, όπως «δραματοποίηση», «θεατρικό αναλόγιο», «θεατρικό δρώμενο», «θεατρικό παιχνίδι», «θεατρικός αυτοσχεδιασμός» κλπ.
  Στο β΄ κεφάλαιο αναπτύσσεται ένα συνοπτικό σχεδίασμα του όλου θέματος και επιχειρείται η Γενική Εισαγωγή στην Ιστορία της Δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα.
  Στο γ΄ κεφάλαιο, το οποίο είναι το πλέον σημαντικό, ο συγγραφέας μελετά κριτικά δεκάδες σπάνια βιβλία με θεατρικά κείμενα για τις σχολικές γιορτές, βιβλία και φυλλάδια που ανακάλυψε σε σκονισμένες σχολικές ντουλάπες, αλλά και σε δημόσιες και ιδιωτικές βιβλιοθήκες και αρχεία, και εντοπίζει τα θέματα που επιλέγουν οι θεατρικοί συγγραφείς και τις ιδέες με τις οποίες διαπαιδαγωγούν τα παιδιά-θεατές και τα παιδιά-ηθοποιούς της κάθε θεατρικής ή σχολικής παράστασης. Η παιδαγωγική προσέγγιση κρίνεται απαραίτητη σε μια τέτοια μελέτη, αφού είναι γνωστή η επίδραση του θεάτρου (κοινωνικά και αισθητικά) στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού. Και ο πλέον αρμόδιος, φυσικά, για μια τέτοιου προσέγγιση είναι ένας παιδαγωγός.
  Στο δ΄ κεφάλαιο, επίσης εξόχως σημαντικό και ενδιαφέρον, παρατίθενται εργοβιογραφικά στοιχεία για 22 Έλληνες δραματουργούς του Σχολικού Θεάτρου και εν μέρει του Ελεύθερου Επαγγελματικού, κάτι που επιχειρείται για πρώτη φορά. Κάποιους πρόλαβε να τους γνωρίσει από κοντά ο συγγραφέας και να αναδείξει την προσωπικότητά τους και το πάθος τους για τη θεατρική τέχνη.
Στη συνέχεια δίνονται ορισμένα συμπεράσματα και μια πλούσια «ενδεικτική βιβλιογραφία», η οποία θα φανεί χρήσιμη σε κάθε μελετητή.
Το ε΄ κεφάλαιο είναι αφιερωμένο σε μια συνολική ματιά στο Κυπριακό σχολικό ή παιδικό θέατρο. Ανιχνεύονται τα ιδεολογικά και τα θεματολογικά χαρακτηριστικά  των κειμένων παιδικού θεάτρου στην Κύπρο, από το μεσοπόλεμο μέχρι και το τέλος του ελληνικού εμφυλίου πολέμου. Οι πηγές της έρευνας είναι δημοσιευμένα θεωρητικά και ιστορικά κείμενα και ως ένα βαθμό συγκεκριμένα βιβλία με σχολικά θεατρικά κείμενα.
Το βιβλίο του Θανάση Ν. Καραγιάννη είναι εμπλουτισμένο και με ένα πολλαπλού ενδιαφέροντος όσο και πρωτότυπο παράρτημα, όπου παρέχονται με συστηματικό τρόπο διευθύνσεις και επωνυμίες παλαιών εκδοτικών οίκων και τυπογραφείων, διευθύνσεις και ιδιότητες ξεχασμένων ως επί το πλείστον δραματουργών, κατάλογος πόλεων όπου έχουν εκδοθεί βιβλία με Σχολικό Θέατρο κ.ά. Όλα τα ανωτέρω αφορούν στη χρονική περίοδο 1871-1974.
Ενδιαφέρον έχει επίσης ένας πίνακας με 350 περίπου τίτλους βιβλίων σχολικών θεατρικών έργων, τα οποία ανακάλυψε ο συγγραφέας σε παλαιοπωλεία, σε σχολεία και σε βιβλιοθήκες. Μια σπάνια, ξεχωριστής σημασίας βιβλιοθήκη, που τείνει να χαθεί στη σκόνη του χρόνου και του «εκσυγχρονισμού».
Όπως κάθε αξιόλογη επιστημονική εργασία ολοκληρώνεται με παράθεση Ευρετήρου Ονομάτων και με Πίνακα Φωτογραφιών.   
Πρέπει, επίσης, να επισημανθεί το γεγονός ότι στο βιβλίο δημοσιεύεται, για πρώτη φορά, «Πίνακας Επαγγελματικών και (ορισμένων) ερασιτεχνικών θιάσων για παιδιά (1929-1999)», ενώ γίνεται αναφορά σε αρκετούς θιάσους για παιδιά, οι οποίοι παρουσιάστηκαν και λειτούργησαν στην Αττική, κυρίως, κατά την α΄ δεκαετία του 21ου αι.
Είναι τέτοια η φύση αυτού του βιβλίου, η πρωτοτυπία του περιεχομένου του και το ιδιαίτερο αντικείμενο της έρευνάς του, ώστε θα λέγαμε πως ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης «έστησε σημείον», ιδιαίτερα στον επιστημονικό χώρο της  Ιστορίας της Δραματουργίας για παιδιά, της Κριτικής Σχολικού Θεάτρου του Μεσοπολέμου και της σχετικής Παραστασιογραφίας. Όπως παρατηρεί ο Καθηγητής Πανεπιστημίου κ. Βάλτερ Πούχνερ, ο οποίος προλογίζει την έκδοση αυτή: «Ο χώρος του παραστασιολογίου του σχολικού θεάτρου είναι αχανής και δυσπρόσιτος ως προς τις πηγές. Μολοντούτο η μονογραφία του κ. Θανάση Καραγιάννη δίνει μια πρώτη ιδέα για τον απέραντο πλούτο των στοιχείων και πληροφοριών και θα μείνει για πολύ καιρό σημείο αναφοράς των σχετικών αναζητήσεων».
Θεωρούμε ότι είναι ένα βιβλίο πολλαπλώς χρήσιμο για την καλλιτεχνική (τη θεατρική) και για την εκπαιδευτική κοινότητα. Είναι το μοναδικό έως τώρα βιβλίο αναφοράς για την Ιστορία της Δραματουργίας του Σχολικού Θεάτρου και των ανθρώπων του, ένας οδηγός καθ’ όλα χρήσιμος και χρηστικός. Πολύτιμο και ως θεωρητικό/ιστορικό εγχειρίδιο πανεπιστημιακού επιπέδου, για τον εμπλουτισμό των γνωστικών αντικειμένων στις Σχολές Θεατρικών Σπουδών και Παιδαγωγικής. Αλλά και κάθε φιλομαθής αναγνώστης θα βρει στις σελίδες του ενδιαφέρουσες προσωπικές παραμέτρους και μνήμες από παιδικές του ποιοτικές ή μη συγκινήσεις.
                                                                                     
Γιάννης Δ. Μπάρτζης
Δρ. Λογοτεχνίας-Συγγραφέας              

Μαίρη Δημάκη – Ζώρα

Θανάσης Ν. Καραγιάννης, Ιστορία της Δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα (1871-1949) και την Κύπρο (1923-1949). Με στοιχεία θεατρικής αγωγής και παραστασιογραφίας του σχολικού θεάτρου,

Πρόλογος Βάλτερ Πούχνερ,

Εκδοτικός οίκος Αντ. Σταμούλη,

Θεσσαλονίκη 2012, σσ. 551

Το Θέατρο για παιδιά και νέους –ή Θέατρο για ανήλικους θεατές, όπως διαμορφώνεται πλέον ο όρος στη σύγχρονη βιβλιογραφία– αποτελεί μια ιδιαίτερη μορφή θεατρικής έκφρασης που καθορίζεται και οροθετείται όχι με βάση κοινωνιολογικά, ειδολογικά ή αισθητικά κριτήρια, αλλά με αποκλειστικό γνώμονα του αποδέκτη του σκηνικού θεάματος, τον ανήλικο θεατή. Το ερευνητικό ενδιαφέρον για το είδος αυτό παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια διευρυμένο και στη χώρα μας, ενώ η σχετική βιβλιογραφία αυξάνεται σημαντικά.
Στο πλαίσιο των μελετών που αφορούν το είδος αυτό του θεάτρου, ένα ακόμη πολυσέλιδο βιβλίο του Θανάση Ν. Καραγιάννη κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Αντ. Σταμούλη (Θεσσαλονίκη) με τίτλο Ιστορία της Δραματουργίας για Παιδιά στην Ελλάδα (1871-1949) και την Κύπρο (1932-1949). Ο ακούραστος μελετητής του Θεάτρου για παιδιά, αρχειοδίφης και κριτικός του θεάτρου καταθέτει μια πολύ σημαντική συμβολή στη μελέτη του γνωστικού πεδίου που αφορά το ελληνικό Θέατρο για ανήλικους θεατές και την ιστορία του. Το βιβλίο πραγματεύεται την πορεία του είδους αυτού στην Ελλάδα από το τέλος του 19ου μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα και την Κύπρο από το 1932 μέχρι το 1949, με βάση το αρχειακό υλικό που έχει συγκεντρώσει ο συγγραφέας και την έρευνά του για το σχολικό θέατρο.
Το βιβλίο, που προλογίζει ο καθηγητής Βάλτερ Πούχνερ, διαιρείται σε πέντε κεφάλαια: «Στοιχεία για τη Θεατρική Αγωγή και τη δραματική τέχνη στην Εκπαίδευση», «Εισαγωγή στην Ιστορία της Δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα (συνοπτικό σχεδίασμα)», «Δραματουργία για παιδιά στην Ελλάδα, κατά ιστορική περίοδο. Θεματολογία – Ιδεολογία – Παιδαγωγία», «Έλληνες δραματουργοί», «Εισαγωγή στην Ιστορία της Δραματουργίας για Παιδιά στην Κύπρο», ενώ επιτάσσονται Παραρτήματα με βιβλιογραφικούς πίνακες και ιστογράμματα.
Μέλημα του συγγραφέα αποτελεί κυρίως η καταγραφή και η ερμηνεία των ιστορικών δεδομένων, χωρίς όμως να παραλείπεται και η διερεύνηση θεωρητικών ζητημάτων σχετικά με τον όρο «Θέατρο για Παιδιά» και το περιεχόμενό του. Στο πλαίσιο αυτό παρατίθενται στο πρώτο κεφάλαιο ορισμοί και εννοιολογικές διασαφήσεις για ποικίλους όρους που έχουν άμεση σχέση με το Θέατρο για Παιδιά αλλά και με το Θέατρο στην Εκπαίδευση, όπως είναι το θεατρικό παιχνίδι, η δραματοποίηση, ο αυτοσχεδιασμός και πολλοί άλλοι.
Στο μεγαλύτερο μέρος του, το βιβλίο παρουσιάζει την ιστορική πορεία και τους σταθμούς στην εξέλιξη του Θεάτρου για Παιδιά στην Ελλάδα, με την εισαγωγική παρουσίαση των μεθοδολογικών προβλημάτων και των αντικειμενικών δυσχερειών που παρουσιάζει η αρχειακή έρευνα ως βασική προϋπόθεση συγκέντρωσης του απαραίτητου υλικού. Μετά από τη συνοπτική παρουσίαση των παλαιότερων περιόδων, η εστίαση πέφτει στην περίοδο των απαρχών (1896-1921) του Θεάτρου για Παιδιά στην Ελλάδα και κυρίως στην περίοδο του Μεσοπολέμου. Ειδικότερα, παρουσιάζεται και αναλύεται διεξοδικά το Σχολικό Θέατρο στον Μεσοπόλεμο, για το οποίο ο συγγραφέας έχει συγκεντρώσει πληθώρα τεκμηρίων και αθησαύριστων στοιχείων. Συγκεκριμένα, έχουν συγκεντρωθεί εδώ στοιχεία για τα έργα δεκάδων συγγραφέων, τα οποία κατατάσσονται θεματικά (πατριωτικά – ιστορικά, από την οικογενειακή ζωή κ.ά.) και σχολιάζονται ως προς το περιεχόμενο αλλά και ως προς την εκδοτική τύχη και τη σκηνική παρουσίασή τους. Ιδιαίτερη ενότητα αποτελεί το «Σχολικό Θέατρο στη Θεσσαλία του Μεσοπολέμου», για την εμφάνιση και εξέλιξη του οποίου ο Θανάσης Καραγιάννης έχει κάνει μια πολύ ενδελεχή έρευνα σε αρχεία και βιβλιοθήκες, τα αποτελέσματα της οποίας αποδίδουν εδώ πλούσιους καρπούς. Παράλληλα, σε ξεχωριστή ενότητα γίνεται λόγος για την «Κριτική του Σχολικού και Ερασιτεχνικού Θεάτρου στον Μεσοπόλεμο», όπου παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα κείμενα με πολύ ενδιαφέρον, μεταξύ των οποίων κριτικά σημειώματα και επιστολές του Γιάννη Σιδέρη, του Πέτρου Πικρού και της Αντιγόνης Μεταξά. Έτσι, ο συγγραφέας δίνει πολύτιμο υλικό για την περαιτέρω μελέτη της περιόδου αυτής και, ειδικότερα, για τη διερεύνηση του ιδεολογικού υπόβαθρου που καθόρισε τις επιλογές των δραματουργών του Μεσοπολέμου, ενώ καταγράφονται, στην παραστασιογραφία που ακολουθεί, στοιχεία για 60 παραστάσεις σχολικού θεάτρου. Η δραματουργία της περιόδου 1940-1949 (Ελληνο-ιταλικός πόλεμος, Κατοχή, Εμφύλιος) παρουσιάζεται επίσης σε ξεχωριστό κεφάλαιο, με αναφορά στο ιστορικό, πολιτικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο της εποχής και με παρουσίαση των θεατρικών έργων για παιδιά σε θεματική κατηγοριοποίηση. Πλούσιο και εδώ το υλικό, πολλές και τεκμηριωμένες οι πληροφορίες που δίνει ο συγγραφέας για τους δημιουργούς, τα έργα και τις παραστάσεις της εποχής.
Ένας εμπεριστατωμένος κατάλογος με τους επαγγελματικούς και ερασιτεχνικούς θιάσους που δραστηριοποιήθηκαν στο χώρο του θεάτρου για παιδιά και νέους από το 1922-1999 καθώς και ένα πολυσέλιδο κεφάλαιο με εργοβιογραφικά στοιχεία για 22 δραματουργούς του νεοελληνικού θεάτρου για παιδιά, συμπληρώνουν το υλικό του βιβλίου αναφορικά με την ιστορία της δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα. Ακολουθεί ένα κεφάλαιο αφιερωμένο στην ιστορία της δραματουργίας για παιδιά στην Κύπρο (1932-1949), όπου περιλαμβάνονται στοιχεία για την εκδοτική δραστηριότητα και την παραστασιογραφία και συμπληρώνονται από σχετική βιβλιογραφία.
Το βιβλίο ολοκληρώνεται με τα πλούσια Παραρτήματά του, στα οποία περιλαμβάνεται ένας πολυσέλιδος πίνακας με τα εκδεδομένα έργα του Σχολικού θεάτρου από το 19ο αιώνα έως τη μεταπολίτευση, ιστογράμματα με την εκδοτική παραγωγή και την ταξινόμηση κατά τόπο, συγγραφέα και εκδότη, καθώς και ευρετήριο που διευκολύνει τη γρήγορη αναζήτηση ειδικότερων στοιχείων.
Είναι αναμφισβήτητο ότι ο αναγνώστης, είτε ενδιαφέρεται για το αντικείμενο γενικότερα είτε είναι εκπαιδευτικός ή ερευνητής, έχει πολλά να αντλήσει από το βιβλίο του Θανάση Καραγιάννη, o οποίος με αγάπη για το αντικείμενο, με γνώση και με συστηματική δουλειά μας έδωσε ένα ακόμη σημαντικό εργαλείο έρευνας και μελέτης του Θεάτρου για ανήλικους θεατές στην Ελλάδα και την Κύπρο. Οι πλούσιες και τεκμηριωμένες πληροφορίες που καταγράφονται εδώ, καθώς και η σύνδεση της δραματουργικής παραγωγής με το ιστορικό, κοινωνικό αλλά και εκπαιδευτικό περιβάλλον στο οποίο αυτή παράγεται, αποτελούν πολύτιμη συμβολή στην περαιτέρω έρευνα της ιστορικής πορείας αλλά και της παιδαγωγικής, καλλιτεχνικής, κοινωνιολογικής και ευρύτερα πολιτισμικής διάστασης που λαμβάνει σήμερα το Θέατρο για ανήλικους θεατές.

28 Φεβρ. 2013 
ΜΑΙΡΗ ΔΗΜΑΚΗ-ΖΩΡΑ
ΛΕΚΤΟΡΑΣ ΠΑΝΕΠ. ΑΘΗΝΩΝ




Θανάσης Ν. Καραγιάννης
Κριτική Θεάτρου για Παιδιά 2007-2010
Προλογίζει ο Κώστας Γεωργουσόπουλος
Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2010, σελίδες 192

Ο Θανάσης Καραγιάννης είναι Διδάκτορας Επιστημών της Αγωγής, Κριτικός και Μελετητής Λογοτεχνίας και Θεάτρου για Παιδιά και Εφήβους και Συγγραφέας... Πάνω απ’ όλα όμως είναι Δάσκαλος. Άλλωστε σε αυτό το ρόλο του Δάσκαλου ανάλωσε τριάντα και πλέον χρόνια με θαυμαστό μεράκι και με δημιουργικό ζήλο, είτε ως Σχολικός Σύμβουλος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, είτε ως Διευθυντής Σχολείου είτε ως απλός μαχόμενος εκπαιδευτικός στις σχολικές τάξεις.
Και άλλες προηγούμενες παιδαγωγικές πρωτοβουλίες του υπήρξαν πρωτοπόρες, όπως για παράδειγμα η έκδοση σχολικών εφημερίδων σε μικρά χωριά και σε τάξεις πολυθεσίων σχολείων, η οργάνωση σχολικών συνεταιρισμών, η οργάνωση συναυλιών με χορωδίες του, η οργάνωση θεατρικών παραστάσεων ή οι δράσεις του για την προώθηση της φιλαναγνωσίας στους τυχερούς μαθητές του. Χαρακτηριστικά πρωτοτυπίας και πρωτοπορίας είχε επίσης η συνεργασία του με τον μεγάλο Δάσκαλο και χαλκέντερο συγγραφέα Χάρη Σακελλαρίου και με τον Γιάννη Δ. Μπάρτζη, στη δημιουργία τεσσάρων τόμων κριτικής παρουσίασης βιβλίων Παιδικής Λογοτεχνίας, κατά το διάστημα 1986-1989, από τις εκδόσεις Καστανιώτη κ.ο.κ.
Η πρόσφατη εκδοτική εργασία του όμως υπερτερεί των άλλων σε πρωτοτυπία, σε χρηστικότητα αλλά και σε τόλμη. Έκανε κάτι που σε πρώτη θέαση φαίνεται πολύ απλό, τόσο απλό που κανένας μέχρι σήμερα δεν είχε σκεφτεί να το κάνει. Ίσως γιατί εκείνα που νομίζουμε πολύ απλά, αποδείχνονται στην πράξη πολύ πολύ δύσκολα.
Ο Θανάσης Καραγιάννης έχει παρακολουθήσει μια εκατοντάδα και πλέον θεατρικές παραστάσεις που απευθύνονταν σε παιδικό κοινό, και έχει γράψει αναλυτικά τις κριτικές του εντυπώσεις για αυτές τις παραστάσεις. Σε όλα τα κριτικά του σημειώματα η ματιά του θεατή-κριτικού περνάει πίσω από το παιδαγωγικό φίλτρο της ματιάς του ευαίσθητου Δάσκαλου.
Σε κάποια από τα παραπάνω κείμενα συνήθιζε να υπογράφει με το ψευδώνυμο «Προμηθέας». Και πραγματικά προμηθεϊκή είναι η νέα του αυτή προσπάθεια, που τη βλέπουμε συνολικά συγκεντρωμένη στις σελίδες του ανά χείρας βιβλίου με τίτλο Κριτική Θεάτρου για Παιδιά 2007-2010, από τις εκδόσεις Πάραλος. Προμηθεϊκή με την έννοια τόσο της καινοτόμου πρωτοπορίας όσο και του φωτισμού όλων μας, για το τι συμβαίνει στο χώρο του Θεάτρου για Νήπια, Παιδιά και Εφήβους. Ένα καλλιτεχνικό χώρο, ο οποίος οφείλει να καλλιεργεί και να μεταδίδει την υψηλή τέχνη του θεάτρου στα παιδιά.
Στην Ιστορία της ελληνικής βιβλιογραφίας είναι το πρώτο και μοναδικό έως τώρα βιβλίο του είδους, που αφορά στην Κριτική Θεάτρου για παιδιά. Δείχνει μάλιστα το δρόμο και σε άλλους κριτικούς, είτε μέσω των περιοδικών και των εφημερίδων είτε μέσω αυτοτελών εκδόσεων, να ενημερώνουν εκπαιδευτικούς, γονείς, φοιτητές παιδαγωγικών σχολών, καλλιτέχνες και κάθε ενδιαφερόμενο, για την επαγγελματική θεατρική παραγωγή, που στοχεύει συστηματικά στη σχολική κοινότητα.
Το Θέατρο για Παιδιά έχει την ιδιαιτερότητα να απευθύνεται στο πιο ευαίσθητο κομμάτι του πληθυσμού, στα παιδιά, που οδηγούνται κατά τις εργάσιμες ημέρες στις παραστάσεις, συνήθως ομαδικά ανά σχολείο, και δευτερευόντως κατά τα πρωινά ή απογευματινά του Σαββατοκύριακου από γονείς που αναζητούν για τους μικρούς τους απογόνους την καλύτερη δυνατή πνευματική τροφή.
Αυτή ακριβώς η ιδιαιτερότητα του Θεάτρου για Παιδιά θέτει ενώπιόν μας ορισμένα καίρια ερωτήματα:
Είναι όλες οι παραστάσεις υψηλού καλλιτεχνικού επιπέδου;
Λαβαίνουν σοβαρά υπόψη τους όλοι οι θίασοι τις ευαισθησίες που έχει η παιδική ηλικία;
Εκείνοι που επιλέγουν και τελικά οδηγούν τα παιδιά σε μια θεατρική παράσταση (γονείς, εκπαιδευτικοί, μαθητικά συμβούλια κ.λπ.) γνωρίζουν τι έργο θα δουν; Ποιο είναι το κεντρικό του θέμα; Σε ποια ηλικιακή γκάμα απευθύνεται το κάθε έργο; Ποια προετοιμασία θα έπρεπε να είχε γίνει με τα παιδιά στο σχολείο πριν από την παράσταση; Ποια είναι τα μηνύματά του; Ποια είναι η παιδαγωγική του διάσταση; Πόσο υπεύθυνοι και επαγγελματίες είναι οι ηθοποιοί και οι λοιποί παράγοντες του συγκεκριμένου θιάσου; κ.λπ.
Τα θεατρικά σχήματα που δραστηριοποιούνται στο επαγγελματικό Παιδικό Θέατρο (θιασάρχες, συγγραφείς, μεταφραστές, ηθοποιοί, μουσικοί κ.ά.) έχουν υπόψη τους τι γίνεται στο χώρο τους; Τι άλλο παίζεται και πώς παίζεται; Ποιες αδυναμίες εντοπίζονται στη δική τους δουλειά και στις δουλειές των άλλων; Ποια χαρίσματα; Ποια έργα βρήκαν τη μεγαλύτερη απήχηση στα παιδιά; Ποιο ήταν το καλλιτεχνικό τους αποτέλεσμα; Ποιοι ηθοποιοί ξεχώρισαν με το «ήθος» τους επί σκηνής; 
Η κριτική είναι απαραίτητο και -θα έλεγα- θεμελιακής σημασίας συστατικό όλων των μορφών της τέχνης. Πρέπει να την επιζητούν οι καλλιτέχνες, οι δημιουργοί, γιατί, όταν είναι θετική, συντελεί στο ανέβασμα του ηθικού τους και τους επιβραβεύει ηθικά, κάτι που για τους καλλιτέχνες μετράει περισσότερο από τη χρηματική τους αμοιβή. Η σωστή κριτική διευκολύνει την επικοινωνία τους με το κοινό και τους στηρίζει στη συνεχή προσπάθεια αυτοβελτίωσής τους. Πρέπει να την επιζητούν, ακόμα κι αν τους πληγώνει εντοπίζοντας αστοχίες, προχειρότητα, ασυνέπειες ή λάθη στο έργο τους.
Η κριτική όμως βοηθάει και τον «καταναλωτή του καλλιτεχνικού προϊόντος», το θεατή εν προκειμένω, να κατανοήσει καλύτερα το έργο που βλέπει. Να συλλάβει τα κρυφά ή τα έμμεσα μηνύματά του. Η κριτική θεάτρου διευρύνει την αντιληπτικότητα του θεατή και έχει πάντα την αξία της, είτε έχει διαβαστεί ή συζητηθεί πριν από την παράσταση είτε αν γίνει μετά, ακόμα και μετά από την παρέλευση αρκετού χρόνου.
Αυτό ακριβώς το κενό στη θεατρική τέχνη και μάλιστα στη θεατρική τέχνη που απευθύνεται στα παιδιά, έρχεται να συμπληρώσει με την επαινετέα πρωτοβουλία και με τις καλοπροαίρετες κριτικές του ο Θανάσης Καραγιάννης.
Η εργασία του εκτείνεται χρονικά στην περίοδο 2007-2010 και αφορά σε 110 παραστάσεις για παιδιά που έγιναν από επαγγελματικούς θιάσους σε όλη την Ελλάδα. Στην αρχική τους μορφή οι κριτικές παρουσιάσεις είχαν συνταχθεί και είχαν δημοσιευθεί: οι 102 στην εφημερίδα Ριζοσπάστης (η οποία διέθετε για το σκοπό αυτό μία σελίδα κάθε Παρασκευή), και οι υπόλοιπες 8 κυρίως στο περιοδικό Θέματα Παιδείας (6), στην εφημερίδα Ενεργός Δημότης Νοτίων Προαστίων (1) και στο πρόγραμμα παραστάσεων του θεάτρου Αβάντι (1).
Όπως παρατηρεί σε εισαγωγικό του σημείωμα ο θεατρολόγος πανεπιστημιακός καθηγητής Κώστας Γεωργουσόπουλος: «Οι κριτικές του Καραγιάννη είναι παιδαγωγικά ευθείες, αισθητικά απαιτητικές και θεατρικά ενημερωμένες. Βοηθούν και τους θιάσους στις επιλογές τους και τους δασκάλους στις κατευθύνσεις τους και στο εμπλουτισμό των κριτηρίων τους».
Διαβάζοντάς τες, γίνεται ξεκάθαρο ότι ο κριτικός-δάσκαλος δε χαρίζεται σε κανέναν. Δεν επιχειρεί να χαϊδέψει αυτιά ούτε να κολακέψει «βεντέτες». Εντοπίζει τα θετικά κάθε παράστασης και τα αναδεικνύει, ώστε να γίνουν παράδειγμα και στους λοιπούς. Στιγματίζει όμως και τις αστοχίες, τις οποίες δεν τις διακρίνει μόνο στην πλευρά των θιάσων, αλλά -ως δάσκαλος- τις βλέπει και στην πλευρά των παιδιών και των παιδαγωγών συνοδών τους.
Γι’ αυτό ακριβώς θεωρούμε ότι είναι ένα βιβλίο πολλαπλώς χρήσιμο για την καλλιτεχνική και για την εκπαιδευτική κοινότητα. Αυτή του μάλιστα η δυναμική το κάνει επίκαιρο για όλες τις εποχές, πολύ πιο πέρα από την τριετία στην οποία αναφέρεται. Είναι το μοναδικό έως τώρα βιβλίο αναφοράς για τον κόσμο του Παιδικού Θεάτρου, ένας οδηγός καθόλα χρήσιμος και χρηστικός.
Πέραν της άμεσης χρησιμότητάς του για γονείς, εκπαιδευτικούς και θεατρανθρώπους, που θα τους βοηθήσει άλλους μεν στις επιλογές τους και άλλους στην παραπέρα βελτίωση του έργου τους, το βιβλίο αυτό ενδέχεται να χρησιμοποιηθεί και ως θεωρητικό/ιστορικό εγχειρίδιο σε πανεπιστημιακό επίπεδο, για τον εμπλουτισμό των σπουδών στις πανεπιστημιακές Σχολές Θεατρολογίας ή Παιδαγωγικής. Αλλά και κάθε φιλομαθής αναγνώστης θα βρει στις σελίδες του ενδιαφέροντα θέματα για μελέτη.
Συγχαίρουμε τον Θανάση Καραγιάννη για την εργώδη του αυτή προσπάθεια και του ευχόμαστε να μην τον εγκαταλείψει το δημιουργικό του πάθος για το Παιδικό και για το Σχολικό Θέατρο (έναν άλλο άγνωστο, ανεξερεύνητο και παρεξηγημένο τομέα της τέχνης για παιδιά που τον ερευνά συστηματικά τώρα τελευταία ο ίδιος μελετητής). Ελπίζουμε ότι θα έχει το κουράγιο και τη δύναμη να συνεχίζει να προσφέρει πολύτιμο υλικό: για τη θεατρολογία, για τη δραματουργία, για την ιστορία του θεάτρου για παιδιά, αλλά και για την εκπαίδευση.

Γιάννης Δ. Μπάρτζης
  Δρ. Λογοτεχνίας-Συγγραφέας   

Παρασκευή 25 Σεπτεμβρίου 2009

Καλατζόπουλος, Γιάννης, "Ο... ιός του θεάτρου"

Ο …ΙΟΣ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ
Πολλά έχουν αλλάξει στον χώρο του παιδικού θεάματος από τότε που έκανα, μικρό παιδάκι, τα πρώτα μου δειλά και αδέξια βήματα στο θεατρικό σανίδι. Τότε υπήρχαν μόνο 2-3 «παιδικά θέατρα» στην Αθήνα (και ένα στην Θεσσαλονίκη). «Παιδικό θέατρο» ήταν ο όρος που χρησιμοποιούσαμε τότε για να περιγράψουμε αυτό που σήμερα τείνει να καθιερωθεί ως «Θέατρο για Παιδιά». Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η σημερινή ονομασία είναι πιο σωστή, γιατί δηλώνει καθαρά ότι δεν πρόκειται για ένα θέατρο στο οποίο παίζουν παιδάκια. Δεν πρόκειται για ένα θέατρο «παιδιάστικο», προχειροφτιαγμένο ή αφελές, για κάτι τέλος πάντων που θα έπρεπε να το κρίνουμε με επιείκεια ή συγκατάβαση. Λέγοντας σήμερα «Θέατρο για Παιδιά» εννοούμε ένα θέατρο πλήρες. Επαγγελματικό, καλλιτεχνικό και υπεύθυνο. Εννοούμε μια δραστηριότητα που έχει όλα τα χαρακτηριστικά του θεάτρου γενικά, απλώς απευθύνεται σ’ ένα ξεχωριστό κομμάτι του Κοινού, στα παιδιά.
Δυστυχώς, με την αλλαγή του όρου δεν εξαφανίστηκαν ως διά μαγείας και όλες οι αρνητικές πλευρές του πρώην «παιδικού θεάτρου». Και στις μέρες μας, δίπλα στους σοβαρούς θιάσους υπάρχουν και οι «αρπαχτές». Παράλληλα με τις εξαιρετικές παραστάσεις που απευθύνονται σε παιδιά και δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τις καλύτερες παραστάσεις για ενήλικες, υπάρχουν και κατασκευάσματα άθλια, από κάθε άποψη. Οι υπεύθυνοι και «ταγμένοι» δημιουργοί που μοχθούν, ξοδεύουν χρήματα και αφιερώνουν τη ζωή τους στην υπόθεση του θεάτρου που σέβεται την προσωπικότητα του αυριανού συμπολίτη μας, έχουν να ανταγωνιστούν τους κερδοσκόπους, τους πονηρούς και τους ατάλαντους, που βλέπουν τα παιδιά σαν εύκολη λεία και τους γονείς ή τους δασκάλους σαν πελάτες ανίκανους να αντιληφθούν ότι το «εμπόρευμα» που τους προσφέρεται είναι κακής ποιότητος, ακατάλληλο και επικίνδυνο για την πνευματική, ψυχική και αισθητική υγεία των παιδιών τους.
Συχνά όμως, τα όρια ανάμεσα στο καλό θέατρο για παιδιά και στο εντελώς απαράδεκτο, κερδοσκοπικό και κακότεχνο ψευτο-θέατρο, μπερδεύονται. Πολλές οι αιτίες.
Ας απαριθμήσουμε τις κυριότερες:
Η κρατική αδιαφορία που δεν έχει θεσπίσει τόσα χρόνια μέτρα ουσιαστικής στήριξης του ποιοτικού θεάτρου για παιδιά και προστασίας του από τον αθέμιτο ανταγωνισμό των κερδοσκόπων.
Η στρεβλή ενημέρωση γονιών και δασκάλων για το τι είναι καλό και τι όχι, από μεγάλη μερίδα του τύπου, της τηλεόρασης και όλου του συστήματος μάρκετινγκ που παίζει πια καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση των κριτηρίων επιλογής.
Το χαμηλό επίπεδο αισθητικής, αλλά και γενικότερα πνευματικής καλλιέργειας του λαού μας, που κάνει γονείς και δασκάλους (αυτοί παίρνουν τελικά τις αποφάσεις για το τι θα δουν τα παιδιά) ευάλωτους σε ό,τι τους πλασάρεται, ανίκανους να ξεχωρίσουν τα φύκια από τις μεταξωτές κορδέλες!
Λυπάμαι γι’ αυτό που λέω, όταν όμως μιλάμε για το μέλλον όχι μόνο του Θεάτρου, αλλά κυρίως για το μέλλον αυτού του τόπου –μια που τα σημερινά παιδιά θα αποτελέσουν τους αυριανούς πολίτες- δεν είναι σωστό να μασάμε τα λόγια μας.
Γι’ αυτό μη σας κακοφανεί η παρομοίωση που θα επιχειρήσω αμέσως παρακάτω…
Όλοι τρομάξαμε, τρομοκρατηθήκαμε θα έλεγα, από τον ιό της νέας γρίπης. Ανεξάρτητα από την υπερβολή και την διόγκωση του ζητήματος από διάφορες πλευρές και για ευνόητους λόγους, το ενδεχόμενο να εξαπλωθεί αυτός ο ιός και να κολλήσουν τα παιδιά μας είναι πράγματι εφιαλτικό. Γι’ αυτό και κανένας σοβαρός και υπεύθυνος άνθρωπος του θεάτρου δεν διανοήθηκε να αντιδράσει και να διαμαρτυρηθεί για τα μέτρα πρόληψης και προστασίας που πήρε η Πολιτεία, παρόλο που αυτά τα μέτρα θα είναι φέτος καταστροφικά για το Θέατρο που απευθύνεται στα παιδιά. Δεν ξέρω, αλήθεια, αν πέρασε απ’ το μυαλό σας ότι αυτόν τον χειμώνα μερικές χιλιάδες εργαζόμενοι στον χώρο του θεάτρου για παιδιά (ηθοποιοί, σκηνοθέτες, μουσικοί, σκηνογράφοι, ενδυματολόγοι, χορογράφοι, κατασκευαστές, μηχανικοί σκηνής, ηλεκτρολόγοι, ηχητικοί, ταξιθέτες, οργανωτές, διοικητικοί υπάλληλοι κλπ) μένουν χωρίς μεροκάματο, εξ αιτίας της εγκυκλίου που στάλθηκε στα σχολεία και συνιστά να μην συγκεντρώνονται οι μαθητές των σχολείων σε κλειστούς χώρους.
Ωραία. Ας κλείσουν λοιπόν φέτος όλα τα θέατρα για παιδιά, χωρίς καμιά αποζημίωση, προκειμένου να σωθούν τα παιδιά μας από τον νέο ιό της γρίπης των χοίρων.
Από τον παλιό ιό της γρίπης των χείριστων, ψυχοφθόρων και πνευματοκτόνων θεαμάτων ποιος θα σώσει τα παιδιά μας;
Γιάννης Καλατζόπουλος