Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Παρασκευή 3 Αυγούστου 2018


Γιάννης Δ. Μπάρτζης – Δέσποινα Στίκα

UFO στη Β΄ Γυμνασίου!

Εκδοτικός Οίκος Αντ. Σταμούλη
Θεσσαλονίκη 2013, σ. 123

Ο  Δρ. Γιάννης Δ. Μπάρτζης, πολυγράφος και καταξιωμένος επιστήμονας, εκπαιδευτικός και λογοτέχνης, έχει ασχοληθεί και στο παρελθόν με θέματα επιστημονικής φαντασίας και συγκεκριμένα στα 1990    κυκλοφόρησε το βιβλίο του UFO στα Διγελιώτικα. Μυθιστόρημα, εκδ. Καστανιώτης, το οποίο είχε αποσπάσει το 1ο Πανελλήνιο Βραβείο Επιστημονικής Φαντασίας (1989) από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά. Ένα χρόνο αργότερα δημοσιεύτηκε στο περιοδικό για παιδιά «Συνεργασία» της ΠΑ.Σ.Ε.ΓΕ.Σ. (τεύχ. 66) ένα διήγημά του –και πάλι επιστημονικής φαντασίας– με τον τίτλο: «Πλανήτης Γη SOS – Ένα παράξενο φως». Αυτό το διήγημα αποτέλεσε τη μαγιά για την παραγωγή του παρουσιαζόμενου εδώ μυθιστορήματος, το οποίο είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του συγγραφέα με τη γνωστή και άξια εικονογράφο και συγγραφέα κ. Δέσποινα Στίκα.
Ένα «παράξενο συμβάν» ένα «μυστηριώδες γεγονός» συγκλονίζει και κινητοποιεί ένα παιδί της Β΄ Γυμνασίου: «άλλοι» του υποβάλλουν την επιθυμία και οδηγούν τα βήματά του προς τα βράχια του κάστρου, στη μεσιανή μεγάλη σπηλιά, κοντά στο χωριό του. Εκεί βλέπει «το παράξενο φως»… και διακρίνει «ένα γυαλιστερό, μεταλλικό, στρογγυλό αντικείμενο με πολλά κρυστάλλινα, φωτεινά παραθυράκια», αναποδογυρισμένο με τρεις κεραίες προς το έδαφος, στο μέγεθος μιας λεκάνης πλυσίματος ρούχων, με βάρος δυσανάλογο με το μέγεθός του. Τηλεπαθητικά επικοινωνεί με τα μικροσκοπικά εξάποδα, όχι εξωγήινα, αλλά γήινα όντα, τα οποία βρίσκονται μέσα σ’ αυτό. Γήινα όντα μιας άλλης, όμως, χρονικής διάστασης, «ταξιδιώτες στο χρόνο», ταξιδιώτες που έρχονται από το μέλλον και ταξιδεύουν με το «χρονοπλοίο» τους.
Κάπως έτσι αρχίζει η ιστορία του ήρωά μας και η πρωτοπρόσωπη αφήγησή του, η οποία αποτυπώνεται ως περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας από τους δυο συγγραφείς μας. Ό ήρωας δε γίνεται πιστευτός από κανένα, ή μάλλον –έστω με δυσπιστία αρχικά– μόνο από τον καθηγητή της Φυσικής στο σχολειό του, ο οποίος γίνεται αρωγός του στην εξιχνίαση του μυστηρίου. «Στην υπόθεση έχει εμπλακεί και ένας σιδεράς ανίδεος περί τα επιστημονικά. Και στη συνέχεια εμπλέκονται οι μυστικές υπηρεσίες του κράτους, η ΕΥΠ, η Αντιτρομοκρατική, η Δίωξη Ναρκωτικών, το ΣΔΟΕ … ως και ο εξοχότατος Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως.»[1]  
Οι συγγραφείς έχουν την ικανότητα και τη φαντασία να συνθέσουν μια πολύπλοκη υπόθεση, με δράση των ηρώων, με αγωνία και σασπένς. Ο μύθος είναι βασισμένος σ’ επιστημονικά δεδομένα και από τη μια φανερώνεται στον αναγνώστη η οξύνοια και η επιστημονική φιλομάθεια ενός μαθητή και από την άλλη η παιδαγωγική ευαισθησία ενός καθηγητή του, ο οποίος έρχεται ως αρωγός στους προβληματισμούς και στις ανησυχίες του. Και δεν είναι τυχαίο που ο καθηγητής είναι φυσικός. Και μάλιστα είναι αυτός που υπερβαίνει τα εσκαμμένα κατά τη διδασκαλία με βάση το αναλυτικό πρόγραμμα και τη διδακτέα ύλη στο σχολικό βιβλίο. Είναι αυτός που ενημερώνει τους μαθητές του για επιστημονικά θέματα που αφορούν τη φυσική, «το αμφιλεγόμενο Πείραμα της Φιλαδέλφειας του Αϊνστάιν και την πρόβλεψή του για ταξίδια μες στο χρόνο» κ.ά. Ο φυσικός, που δεν εμπιστεύεται τις «φαντασιώσεις» του «ονειροπαρμένου» μαθητή του, αλλά ως παιδαγωγός υποχωρεί στις πιέσεις του και ερευνά μαζί του … Γράφει, σχετικά, στο ημερολόγιό του: «Μα ως παιδαγωγός με την ευρεία έννοια, συναισθανόμενος το βάρος της ευθύνης προς το μαθητή μου, πίστευα ότι για την προστασία της ψυχικής του υγείας προχωρούσα στην πλέον επιβεβλημένη κίνηση.»
Η αληθοφάνεια των γεγονότων παρασύρουν τον αναγνώστη σε σκέψεις, σε προβληματισμούς και σε αμφισβητήσεις. Η σατιρική διάθεση των συγγραφέων σε σχέση με την ημιμάθεια, την αφέλεια και την πολιτική  καχυποψία των αστυνομικών και των άλλων δημόσιων λειτουργών και υπηρεσιών είναι εμφανής. Οι υπερβολές και οι γκάφες τους προκαλούν το γέλιο στον αναγνώστη, ο οποίος προβληματίζεται για την αναποτελεσματικότητα που αρκετές φορές υπάρχει στο δημόσιο κοινωνικό και πολιτικό βίο μας, από άστοχες και επιπόλαιες ενέργειες κρατικών φορέων. Παραπέμπει, ίσως, σε παλιότερες εποχές, που η γραφικότητα της συμπεριφοράς και των ενεργειών των οργάνων της τάξεως σε  παρόμοια συμβάντα ήταν παροιμιώδης.
Οι συγγραφείς, εντέλει, μας φανερώνουν ξεκάθαρα, καθ’ όλη τη διάρκεια της υπόθεσης του έργου, την ορθή επιστημονική άποψη ότι οι μαθητές που διαθέτουν δημιουργική φαντασία και αποκλίνουσα νόηση, αυτοί οι οποίοι ερευνούν και διαβάζουν περισσότερα βιβλία, πέρα από τα σχολικά, είναι δυνατό να προοδεύσουν στη ζωή, στα γράμματα, στις τέχνες, στις επιστήμες, σε οποιοδήποτε επάγγελμα κι αν επιλέξουν. Η επιστημονική φαντασία, η οποία είναι έντονη στο παρόν μυθιστόρημα, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο ήρωας οπωσδήποτε θα πετύχει στη ζωή του και θα μεγαλουργήσει σε δημιουργικότητα, σε κοινωνική επινοητικότητα, σε προοδευτική κατεύθυνση, παρασύροντας και τους γύρω του προς την κατεύθυνση αυτή. Ο μύθος, όμως, μας δείχνει και τη δύναμη που μπορεί να έχουν και το θετικό ρόλο που μπορεί να παίξουν οι παράγοντες οικογένεια και σχολείο, όταν μάλιστα στηρίζουν την παρόμοια με τον ήρωά μας πορεία στη σχολική και κοινωνική του ζωή ως νήπιο, παιδί και έφηβο.   
Προκρίνω τέτοιου είδους αναγνώσματα για παιδιά και εφήβους, που εκτός από την περιπέτεια των ηρώων και την ενδιαφέρουσα και γοργή ροή του μύθου, περιέχουν επιστημονικές γνώσεις (εδώ: αστροφυσικής, βιολογίας και φυσικής) και κυρίως των θεωριών ενός κορυφαίου επιστήμονα όπως είναι ο Άλμπερτ Αϊνστάιν και το περίφημο «Πείραμα της Φιλαδέλφειας».[2]
Επίσης, θα χαρακτήριζα ως επιτυχή την αποπειραθείσα πρωτότυπη δομή από τους συγγραφείς/λογοτέχνες ενός μυθιστορήματος, που δε διαθέτει ενιαία αφήγηση, αλλά συγχρόνως παράλληλα αφηγηματικά στοιχεία, που εξελίσσουν όμως την ιστορία, η οποία διαθέτει συγκεκριμένο θέμα, αρχή, κορύφωση της δράσης των ηρώων της και τέλος. Μια ιστορία όπου όλα εξελίσσονται, με τη δράση των πρωταγωνιστικών της προσώπων («Κρατούν σελίδες ημερολογίου, γράφουν μικρά σημειώματα, στέλνουν e-mail, εκτυπώνουν Fax, πληκτρολογούν  SMS στο κινητό τους, επικοινωνούν με MSN, υπογράφουν επίσημα έγγραφα …»), με πλοκή γεγονότων, με απρόοπτα συμβάντα, με ενδιαφέροντες διαλόγους. Όλα προσθέτουν στον αναγνώστη γνώσεις, παράγουν προβληματισμούς, εξάπτουν τη φαντασία του και τον ικανοποιούν αισθητικά. Σημαντικά στοιχεία για μυθιστόρημα που απευθύνεται σε παιδιά και κυρίως σ’ εφήβους.
Είναι κοινά παραδεκτό ότι ο Γιάννης Δ. Μπάρτζης είναι ένας δεινός λογοτέχνης και μάλιστα ένας εμπνευσμένος δημιουργός λογοτεχνικών κειμένων για παιδιά, που εντάσσονται ειδολογικά σ’ εκείνα της επιστημονικής φαντασίας.[3] Εδώ διαπιστώνουμε ότι και η Δέσποινα Στίκα συμβάλλει καθοριστικά ώστε ν’ αποκτήσει θετικό πρόσημο το παρόν έργο. Άρα, πρόκειται για συνεργασία με θετική έκβαση.
Το κείμενο αυτό αξίζει να διαβαστεί από μεγάλα παιδιά και εφήβους και να συζητηθεί με τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς τους. Αυτό ενδείκνυται βέβαια για όλες τις περιπτώσεις, δηλ. μετά το διάβασμα ενός βιβλίου από τα παιδιά και πριν (όταν υπάρχει η δυνατότητα να διαβαστεί το θεατρικό κείμενο) και μετά από την παρακολούθηση μιας θεατρικής παράστασης.

                                                                                                      Θανάσης Ν. Καραγιάννης




[1]. Απόσπασμα από το κείμενο του οπισθόφυλλου.
[2]. Στο διαδίκτυο διαβάζουμε τα εξής: «Η πρώτη θεωρία που έχει αναπτυχθεί γύρω από το Πείραμα της Philadelphia είναι ουσιαστικά εκείνη των οπαδών του μυστηρίου και υποστηρίζει ότι πράγματι έγινε ένα πείραμα το οποίο είχε ως στόχο την απόκρυψη ενός πλοίου από τα ραντάρ και/ή από τα ανθρώπινα μάτια. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκε ισχυρό ηλεκτρομαγνητικό πεδίο σε εφαρμογή των θεωριών του Einstein για τα ενοποιημένα πεδία και του Tesla για τον ηλεκτρομαγνητισμό. Οι περισσότεροι ισχυρίζονται ότι το πείραμα είχε τραγικά και απροσδόκητα αποτελέσματα, τόσο σε ότι αφορά τις ζωές των μελών του πληρώματος όσο και τα επιστημονικά δεδομένα καθώς πιθανολογείται η δημιουργία μιας ρωγμής στη συνέχεια του χωροχρόνου.»
[3]. Άλλωστε, ο καθηγητής Γεώργιος Δ. Παπαντωνάκης έχει εκφραστεί θετικά και έχει αναλύσει τα προηγούμενα λογοτεχνικά έργα για παιδιά, επιστημονικής φαντασίας, του Γ. Δ. Μπάρτζη, στο βιβλίο του: Εισαγωγή στο ελληνικό παιδικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας. Από τη θεωρία στην πράξη, Κέδρος, Αθήνα 2001, σ. 287, κυρίως στις σελίδες: 91-92, 125-127, 188. Σημειώνω ενδεικτικά ότι ο Γ. Δ. Παπαντωνάκης χαρακτηρίζει το μυθιστόρημα του Γ. Δ. Μπάρτζη UFO στα Διγελιώτικα, ως «ομιλητικό» κείμενο, αφού όπως ισχυρίζεται «οι εξωγήινοι εμφανίζονται με αγαθές προθέσεις και συχνά, όταν έρχονται σε επαφή με τους ανθρώπους, τους καθησυχάζουν και τους ενημερώνουν για τα φιλικά τους αισθήματα.» Επίσης, ο μελετητής θεωρεί ότι στο ίδιο μυθιστόρημα υπάρχει «ομοιοδιηγητική αφήγηση», «εφόσον στα δρώμενα συμμετέχει και ο ήρωας. Το πρώτο πρόσωπο ωστόσο χρωματίζει τη διήγηση και την εφοδιάζει με στοιχεία υποκειμενικότητας.» Κάποιοι δε ήρωες του κειμένου «θέτουν έμμεσα το πρόβλημα της ρύπανσης του περιβάλλοντος και της απειλής από μια μελλοντική πυρηνική καταστροφή.»


ΤΑΜΑΡΑ ΚΑΖΑΝΤΖΙΔΟΥ
Η ΛΙΧΟΥΔΟΧΩΡΑ
Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2012, σελ. 109

Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης

Βιβλία για παιδιά και για όλες τις ηλικίες (βρεφική, προνηπιακή, νηπιακή, παιδική, προεφηβική και εφηβική) έχουν εκδοθεί και κυκλοφορήσει –εδώ και δεκαετίες (περισσότερο από έναν αιώνα)– και στη χώρα μας από καταξιωμένους λογοτέχνες, αλλά και από μετριότητες, οι οποίοι ατάλαντοι καθώς είναι υπερτιμούν τον εαυτό τους και νομίζουν ότι είναι λογοτέχνες ή ότι διαθέτουν συγγραφικό τάλαντο. Και δε φταίνε, βέβαια, αποκλειστικά αυτοί, οι οποίοι θεωρούν ότι το βιβλίο που απευθύνεται σε νήπια, παιδιά ή εφήβους είναι ένα εύκολο είδος για προσωπική προβολή και οικονομικό κέρδος. Φταίνε και οι εκδότες που εκδίδουν μέτρια έως κακά ποιοτικά βιβλία για παιδιά, φταίνε οι ανημέρωτοι και απροβλημάτιστοι σχετικά με το είδος γονείς που τ’ αγοράζουν και όσοι τα προβάλλουν σε εκδηλώσεις, που οργανώνονται από ανίδεους αισθητικά και παιδαγωγικά συμπατριώτες μας. Τα θέματα που διαπραγματεύονται οι συγγραφείς σε αυτά τα βιβλία είναι πολλά και διάφορα. Πολλά, βέβαια, τα είδη και οι κατηγορίες των βιβλίων για νήπια, παιδιά και εφήβους: Ποίηση, Διήγημα, Μυθιστόρημα, Παραμύθια, Μύθοι, Μυθολογία, Θέατρο, Βιβλία γνώσεων (εγκυκλοπαιδικά-επιστημονικά) κ.ά.
Υπάρχουν, όμως, βιβλία για παιδιά –όλων των ειδών και κατηγοριών λογοτεχνίας και βιβλίου– τα οποία είναι καλά, πολύ καλά ή και πραγματικά «διαμάντια». Βέβαια, το καλό φαίνεται να είναι υποκειμενικό. Δεν είναι, όμως, όταν αξιολογείται με επιστημονικά και αισθητικά κριτήρια και όχι μόνο εμπορικά από ορισμένους εκδότες ή από κάποιους παρουσιαστές-«κριτικούς», οι οποίοι αγνοούν βασικές αρχές της αισθητικής, της επιστήμης, της λογοτεχνίας, της ποιότητας των βιβλίων, της παιδαγωγικής και της ψυχολογίας του αναπτυσσόμενου ανθρώπου. 
Υπάρχει η άποψη ότι τα βιβλία για παιδιά δε θα πρέπει ν’ ασχολούνται με την πολιτική (με πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά κ.ά. σχετικά προβλήματα και ζητήματα). Την αντίθετη από αυτή την άποψη την έχουν αυτοί που πιστεύουν ότι τα παιδιά από μικρά πρέπει να ενημερώνονται και να προβληματίζονται –ποσοτικά και ποιοτικά– ανάλογα με την ηλικία τους, σταδιακά και μεθοδικά, μέσα από τις επιστήμες και τη λογοτεχνία, για όλα τα θέματα που αφορούν τη ζωή και τα προβλήματα των ανθρώπων και της κοινωνίας. Πιστεύουν ότι έτσι διαπαιδαγωγείται σωστά– και μέσα από την τέχνη και τη λογοτεχνία, επί τω προκειμένω– ένα νήπιο, παιδί ή έφηβος, από μικρό με όχημα την επιστήμη και την τέχνη, χωρίς «προπαγανδιστική» διάθεση, για όλα τα ζητήματα που τον αφορούν για όλη του τη ζωή.
Τέτοια άποψη έχουν και οι εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», που πριν από μερικά χρόνια εξέδωσαν δύο βιβλία της συγγραφέα Ταμάρας Καζαντζίδου, τα οποία τα κατατάσσω –ίσως καταχρηστικά– στις παραμυθιακές κοινωνικο-πολιτικές νουβέλες ή στα κοινωνικο-πολιτικά παραμύθια.
Εδώ, θα παρουσιάσω συνοπτικά, το πρώτο βιβλίο της: Η Λιχουδοχώρα, το οποίο –κατά τη γνώμη μου– δεν πρέπει ν’ απουσιάζει από καμία παιδική και σχολική βιβλιοθήκη, κατάλληλο για παιδιά 7-11 χρόνων, αλλά και για γονείς και εκπαιδευτικούς, οι οποίοι ελπίζω ότι θα «συλλάβουν» τα κοινωνικά μηνύματα του παραμυθιού, καθώς και τις πολιτικές προεκτάσεις του, λίαν απαραίτητες για τη σταδιακή διαπαιδαγώγηση του παιδιού στη διαμόρφωση κοινωνικής και πολιτικής (ως πολίτης/πολίτις) συνείδησης, η οποία δυστυχώς απουσιάζει ή είναι πέρα για πέρα λανθασμένη και επικίνδυνη για τα ατομικά, οικογενειακά και κοινωνικά του συμφέροντα, για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών  του.  
Πρόκειται για ένα βιβλίο, το οποίο προτείνω να διαβαστεί σταδιακά από εκπαιδευτικούς μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας ή από γονείς, μαζί με τα παιδιά και ανά κεφάλαιο να δημιουργείται κατάλληλη ατμόσφαιρα για συζήτηση, χωρίς φυσικά να εξάγονται «αφοριστικά» συμπεράσματα και «απόλυτες» κρίσεις από τη μια ή από την άλλη, ενδεχομένως, οπτική γωνία, από ενήλικες αναγνώστες, οι οποίοι θεωρούν ότι γνωρίζουν τα πάντα και φυσικά την απόλυτη αλήθεια. Προτείνω συζήτηση με τα παιδιά, τα οποία προσπαθούμε με παιδαγωγικό τακτ να ερμηνεύσουν, να υποθέσουν, να προτείνουν, να διαφωνήσουν, να συμπεράνουν, πριν από την εξέλιξη και την τελική έκβαση του μύθου. Προτείνω, επίσης, να δώσουμε στα παιδιά την ευκαιρία να μας εξηγήσουν όσα αυτά βλέπουν και αντιλαμβάνονται –με την οξυδέρκεια και την καθαρότητα που τα διακρίνει– πίσω από τις λέξεις και τις γραμμές και πίσω και πέρα από την εικονογράφηση. Είναι βέβαιο, ότι όσο αναπτύσσεται και καλλιεργείται περισσότερο η κριτική τους ικανότητα, όλο και περισσότερο θα γίνουν ικανά ν’ αντιλαμβάνονται και να ερμηνεύουν κοινωνικά ζητήματα, που αρκετοί από τους ενήλικες αδυνατούν, λόγω του ότι οι ίδιοι δέχτηκαν στην παιδική/σχολική ηλικία τους μια αυταρχική, μονοδιάστατη, αντιεπιστημονική και αντιδιαλεκτική αγωγή. Έτσι, η θετική αυτή εξέλιξη στην ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους να μας εκπλήσσει και να μας κάνει περήφανους ως γονιούς ή εκπαιδευτικούς, διότι θα αισθανόμαστε χαρά και ικανοποίηση ότι συμβάλλαμε κι εμείς μέσα από τα καλά βιβλία και θεάματα, που τους δώσαμε την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή μαζί τους, σημαντικά και ουσιαστικά στη θετική αυτή ανάπτυξη και εξέλιξή τους.
Δεν πρέπει δε να παραγνωρίζουμε την αλήθεια ότι αρκετοί κατέχουμε γενικές και εξειδικευμένες επιστημονικές και κοινωνικές γνώσεις, αλλά φιλοσοφικά, επιστημονικά και πολιτικά είμαστε λίγο έως πολύ αμόρφωτοι, χωρίς κριτική και επιστημονική σκέψη και κρίση, χωρίς πολιτική σκέψη, που προϋποθέτει γνώσεις Φιλοσοφίας, Πολιτικής Οικονομίας, Κοινωνιολογίας, Ιστορίας από καθαρά επιστημονική οπτική γωνία, χωρίς μεταφυσικές και ανορθολογικές αντιλήψεις και απόψεις, που δημιουργούν σύγχυση και θολούρα.   
Το παρόν βιβλίο είναι η εξέλιξη ενός παρόμοιου ιδεολογικά φορτισμένου βιβλίου για παιδιά: Κάποτε στην Ποντικούπολη, του αξιόλογου και πολυγράφου συγγραφέα-λογοτέχνη και για παιδιά και εφήβους, Μάνου Κοντολέων, αν και η υπόθεση του έργου είναι παρόμοια, αλλά όχι ακριβώς ίδια. Στο παρελθόν, έχουν εκδοθεί και άλλα παρόμοια βιβλία για μικρότερα ή μεγαλύτερα παιδιά, παραμύθια, ιστορίες και μυθιστορήματα, τα οποία έθεταν κοινωνικά, οικονομικά, ταξικά και πολιτικά ζητήματα, με διακριτικότητα και με βάση τις αρχές της αισθητικής και της παιδαγωγικής, με σκοπό να προβληματίσουν ιδεολογικά τα παιδιά και να συμβάλλουν από τη μεριά τους στην κοινωνική και πολιτική διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Δεν έχει νόημα εδώ να παραθέσω ένα κατάλογο συγγραφέων και τίτλων. Ίσως, αυτό να γίνει κάποια άλλη φορά σε μια ιδιαίτερη μελέτη γι’ αυτή την κατηγορία βιβλίων για παιδιά και εφήβους και να δοθούν συγκεκριμένα θέματα και βιβλία προς ενημέρωση γονιών και εκπαιδευτικών, απαραίτητα για την πιο επιτυχή εκπλήρωση του ρόλου και του καθήκοντός τους, γονεϊκού ή εκπαιδευτικού, αντίστοιχα.  
Θ’ αντιγράψω το κείμενο του οπισθόφυλλου του βιβλίου και στη συνέχεια θα παραθέσω κάποιες σκέψεις και απόψεις μου ακόμη, σχετικές με την υπόθεση και την αξία του παρόντος βιβλίου:
«Σε ένα μακρινό πλανήτη ζουν οι εργατικοί Λιχούδηδες, οι αχόρταγοι κοιλαράδες και οι παιχνιδιάρηδες φρουτοδράκοι…
Οι Λιχούδηδες δουλεύουν για τους κοιλαράδες: Φτιάχνουν γλυκά και μαζεύουν φρούτα. Κρυφό τους όνειρο είναι να φάνε τούρτα.
Οι κοιλαράδες κάνουν τα πάντα για να μεγαλώνει η κοιλιά τους.
Οι μέρες κυλάνε μονότονα, ώσπου οι προετοιμασίες για τα γενέθλια της χαζοβιόλας πριγκίπισσας οδηγούν σε μια μεγάλη μάχη!
Ποιος νίκησε;
Και γιατί εξαφανίστηκαν τα λαχανικά;
Γιατί ο κοιλαράς Τερηδόνας δε θέλει να πλένει τα δόντια του;
Και πώς ένα ατύχημα έκανε άνω κάτω μια ολόκληρη χώρα, τη Λιχουδοχώρα;»
Βέβαια, μπορεί να διατυπωθούν και άλλα ερωτήματα, όπως:
Πώς ήταν και πώς δούλευε το μεγαλύτερο εργοστάσιο της Λιχουδοχώρας, το φημισμένο «ζαχαρόκοσμος»;
Ποιοι είναι οι εργάτες Μελισσούλα, Καβουράκος, Κορδελίτσα, Συννεφούλης κ.ά., ποιο ρόλο παίζουν στο παραμύθι, πώς ενεργούν και πώς ενεργοποιούνται, ποια είναι τα συναισθήματά τους και ποιες πρωτοβουλίες παίρνουν;
Ποιοι είναι οι κοιλαράδες Τερηδόνας και Περονόσπορος και πώς συμπεριφέρονται στους εργάτες;
Ποια είναι η κακομαθημένη Λιχουδοπριγκίπισσα, που κάποιοι υποτελείς της την αποκαλούν «λιχουδοτάτη» και «φακιδοτάτη»; Και ποια είναι τα δύο γιγάντια χαϊδεμένα γουρούνια της;
Ποιο ρόλο παίζει ο λιχουδογράφος Κεραυνούλης ενάντια στους κοιλαράδες και γιατί τον κυνηγούν οι γαϊδουράγκαθοι;
Τι είναι οι φρουτοδρακοδρομίες;
Ποιος είναι ο Λαβύρινθος;
Πώς ο Κεραυνούλης βρήκε ίσως το τελευταίο διασωθέν βιβλίο με την ιστορία της Λιχουδοχώρας και πώς διαβάζοντάς το μαζί με τους εργάτες ανακαλύπτουν την καλλιέργεια των λαχανικών στο παρελθόν, η οποία τώρα έχει απαγορευτεί; Γιατί άραγε;
Τα ερωτήματα είναι πολλά ακόμη, ως προς την εξέλιξη του μύθου, αλλά και άλλα που θα δημιουργηθούν με το διάβασμα, τα οποία σταδιακά θα απαντιούνται ενμέρει με συνεχή διάλογο παιδιών-γονιών-εκπαιδευτικών, ίσως και συγγραφέα (δι’ αλληλογραφίας, έντυπης ή ηλεκτρονικής, μαζί της).
Βέβαια, το παραμύθι μας έχει πολύ δρόμο ακόμη, πολλές περιπέτειες και απρόοπτα, εκπλήξεις, εξελίξεις, αγωνία κ.ά.
Κι ένα δικό μου, καθοριστικό και ουσιαστικό ερώτημα: Θ’ αφήσουν οι εργάτες της Λιχουδοχώρας να παραμείνει η ίδια δυσάρεστη γι’ αυτούς κατάσταση ή θα θελήσουν να την αλλάξουν και πώς;
Η συγγραφέας κινείται με φόντο το παραμυθιακό χωρόχρονο για να μιλήσει στους μικρούς αναγνώστες της για σημερινά θέματα, που απασχολούν τους γονείς τους, τις οικογένειές τους και την κοινωνία, γενικότερα, για την εκμετάλλευση, την αδικία, τη φτώχεια, τις αντιδημοκρατικές και αντιλαϊκές πράξεις των κατεχόντων την εξουσία και το χρήμα.
Πρόκειται για ένα πρωτότυπο θεματολογικά βιβλίο, σύγχρονο, ρεαλιστικό (γεμάτο συγχρόνως με φανταστικά δρώμενα), το οποίο ενώ αναπτύσσει τη φαντασία του παιδιού/αναγνώστη, το προβληματίζει, του γεννά απορίες και ερωτήματα, του ενεργοποιεί το συναίσθημα, τη λογική και την κριτική σκέψη και του μαθαίνει –μέσα από το παραμύθι– ποιο και πώς είναι το σύγχρονο «παραμύθι» που πουλάνε κάποιοι στους ανθρώπους της δουλειάς και του μόχθου. Το παιδί αρχίζει να υποψιάζεται από μικρό, πώς δουλεύει το κοινωνικό και οικονομικό σύστημα που καλείται ν’ αντιμετωπίσει –και γιατί όχι– μετά από ανάλογη οργάνωση και δράση ν’ ανατρέψει όταν δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες και με τη δική του, φυσικά, προσωπική συμβολή και συλλογική δράση.
Υπάρχει, όμως, και συνέχεια του παραμυθιού, στο δεύτερο βιβλίο της συγγραφέα, το οποίο ελπίζουμε να παρουσιάσουμε σε επόμενο σημείωμά μας.
Τα θαυμάσια γεμάτα δημιουργική φαντασία σχέδια του βιβλίου ανήκουν στον Ιάκωβο Βάη και τα εντυπωσιακά έντονα χρώματα στον Κωνσταντίνο Ρουγγέρη. Στο βιβλίο υπάρχουν 14 ολοσέλιδες έγχρωμες εικόνες και άλλες 4 δισέλιδες, οι οποίες βοηθούν σημαντικά στη μεγαλύτερη κατανόηση του κειμένου, και δημιουργούν ακόμη αφόρμηση για περαιτέρω εικονοπλασία στα παιδιά/αναγνώστες.
Συγχαρητήρια στη Σύγχρονη Εποχή και στην Τυποεκδοτική ΑΕ για το υπέροχο εκδοτικό αποτέλεσμα και σε όλους τους εργαζόμενους στις εκδόσεις, άξιους συντελεστές της έκδοσης.

Θανάσης Ν. Καραγιάννης
e-mail:thkaragia@gmail.com
http//:thkaragia.vix.com/main




Μιχάλης Ι. Αργυρίδης
Άλκη Ζέη
Η τέχνη του να μιλάς 
στα παιδιά με «έντιμο» τρόπο
Μεταίχμιο, Αθήνα 2012, σ. 119

Ο Μιχάλης Ι. Αργυρίδης, έμπειρος και καταξιωμένος (πρώην) εκπαιδευτικός και πολυγράφος συγγραφέας, αλλά και σημαντικός μελετητής της Παιδικής μας Λογοτεχνίας, παρουσίασε πρόσφατα το πόνημά του Άλκη Ζέη. Η τέχνη του να μιλάς στα παιδιά με «έντιμο» τρόπο.
Πρόκειται για ένα ευκολοδιάβαστο και ενδιαφέρον βιβλίο, στο οποίο ο συγγραφέας με απλό και κατανοητό γλωσσικά και υφολογικά τρόπο, προσπαθεί να ενημερώσει τους αναγνώστες του για το πεζογραφικό έργο για παιδιά της Άλκης Ζέη, μέσα από μια πολύτιμη ψυχο-παιδαγωγική προσέγγιση.
Τ’ αποσπάσματα κειμένων που χρησιμοποιεί εμβόλιμα στο κείμενό του και οι αντίστοιχες υποσημειώσεις του (από μια πλούσια βιβλιογραφία), φανερώνουν τη σφαιρική εξέταση και τεκμηρίωση των επιχειρημάτων του, ώστε ν’ αποδείξει –και με τη βοήθεια της παιδαγωγικής θεωρίας του Αμερικανού ψυχοπαιδαγωγού Jerome S. Bruner – το «έντιμο» τρόπο, με τον οποίο διαπραγματεύεται όλα τα θέματα στο πεζογραφικό έργο της για παιδιά.
Ο Μ. Ι. Αργυρίδης ανακαλύπτει γλωσσικούς, παιδαγωγικούς και ιδεολογικούς «θησαυρούς» μέσα στα κείμενα της Άλκης Ζέη. Για παράδειγμα στο κεφάλαιο: «Η γλώσσα των λογοτεχνικών ηρώων-παιδιών της Άλκης Ζέη» παρατηρεί ότι στα κείμενά της η συγγραφέας «η παιδική οπτική των πραγμάτων ενισχύεται και από μια πολύ φυσική γλώσσα που χρησιμοποιούν οι ήρωες-παιδιά, η οποία χαρακτηρίζεται από ευρηματικότητα και πλούτο» ή ότι κατασκευάζει, ως γλωσσοπλάστρια νέες λέξεις ή ότι «η πλούσια κι ευρηματική γλώσσα που χρησιμοποιούν τα παιδιά-ήρωες στα βιβλία της Άλκης Ζέη περιλαμβάνει και λεκτικά παιχνίδια, εξαιρετικής σημασίας λεκτικές φόρμες, καθότι ασκούν θετικότατα τη δημιουργική φαντασία τους, συμβάλλουν στην καλλιέργεια της αίσθησης της γλώσσας, κι εκπέμπουν το ριζοσπαστικό παιδαγωγικό μήνυμα ότι τα παιδιά διεκδικούν το δικαίωμα όχι στη δημιουργία αλλά στη δημιουργικότητα για όλους, μέσα από μια τέτοια ενασχόληση.» κ.ο.κ., παραθέτοντας ως αποδεικτικό στοιχείο των απόψεών του αποσπάσματα από τα ίδια τα κείμενα της συγγραφέα.
Είναι άξιο προσοχής ότι ο συγγραφέας δεν πολυλογεί, δεν αναπτύσσει τις απόψεις και τις παρατηρήσεις του μ’ εκτενή θεωρητικά και ερμηνευτικά κείμενα και σχόλια. Ο λόγος του είναι απέριττος, σύντομος και καίριος και διανθίζεται από ένα πλήθος αποσπασμάτων κειμένων της Άλκης Ζέη, ώστε να ενημερωθεί ο αναγνώστης κατ’ ευθεία από την πηγή: από την πέννα της ίδιας της λογοτέχνιδας πεζογράφου. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν αναπτύσσει τις ιδέες και τις απόψεις του, τις παιδαγωγικές και άλλες επιστημονικές θέσεις του, σε ευσύνοπτα και μεστά κείμενά του στο βιβλίο, παραθέτοντας εύστοχα σχόλια και καίριες παρατηρήσεις.
Η συμβολή του Μ. Ι. Αργυρίδη στη μελέτη του πεζογραφικού έργου της Άλκης Ζέη είναι μια πολύτιμη ψηφίδα σε όσα έχουν γραφεί ή θα γραφούν για το πολυδιάστατο και πολυσήμαντο έργο της. Η αναφορά του και οι επισημάνσεις του σ’ ένα πλήθος από θέματα, που αγγίζει ή διαπραγματεύεται η συγγραφέας, καταδεικνύουν την παιδαγωγική ευαισθησία, την επιστημονική γνώση και την εκπαιδευτική εμπειρία του Μ. Ι. Αργυρίδη, αλλά και τη σοβαρή πολύχρονη ενασχόλησή του με την Παιδική Λογοτεχνία και τη μελέτη του έργου των δημιουργών συγγραφέων/λογοτεχνών για παιδιά και των βιβλίων τους. Κι αυτό αποδεικνύεται και από τα βιβλία του με κριτικές βιβλίων, με καταγραφές, με θεματικές και άλλες κατατάξεις τους, με μελέτες πάνω σε διάφορα θέματα και πρόσωπα, αλλά και με τιμητικές εκδηλώσεις παρουσίασης, τις οποίες πραγματοποίησε στη Λάρισα, για κάποιους λογοτέχνες και μελετητές Παιδικής Λογοτεχνίας. Σημαντικό είναι ότι όλα τα πραγματοποιούσε για πολλά χρόνια με το άσβεστο και ασίγαστο πάθος του παιδαγωγού/εκπαιδευτικού και του ακούραστου μελετητή, μαζί και σε συνεργασία με τους μαθητές του, τιμώντας συγχρόνους τους συναδέλφους του και τους γονείς των μαθητών του.
Πριν τελειώσω τη σύντομη αυτή αναφορά μου στο βιβλίο αυτό, το πιο ώριμο ίσως έργο του Αργυρίδη, θα ήθελα να παραθέσω τα κεφάλαιά του, ώστε ν’ αντιληφθεί καλύτερα ο αναγνώστης, το περιεχόμενό του:

1. «Η παιδική οπτική των πραγμάτων στα έργα της Άλκης Ζέη»
2. «Η γλώσσα των λογοτεχνικών ηρώων-παιδιών της Άλκης Ζέη»
3. «Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Άλκης Ζέη»
4. «Το χιούμορ στα έργα της Άλκης Ζέη»
5. «Οι χαρακτήρες των παιδιών-ηρώων της Άλκης Ζέη»
6. «Η βίωση της πραγματικότητας από τα παιδιά-ήρωες της Άλκης Ζέη»
7. «Η διαχρονικότητα του έργου της Άλκης Ζέη»

Δικαίως, ως ένα βαθμό, ο συγγραφέας χαρακτήρισε εμφαντικά την Άλκη Ζέη ως τον «BRUNER στο χώρο της Λογοτεχνίας για παιδιά». Άξιζε όντως ένα τέτοιο δοκίμιο για το έργο της σημαντικής αυτής λογοτέχνιδας, η οποία μαζί με την αείμνηστη Ζωρζ Σαρή, έδωσαν μια άλλη ιστορική, κοινωνική και πολιτική διάσταση στη μεταπολεμική πεζογραφία για παιδιά και εφήβους, ανοίγοντας μια κοινωνιολογικού περιεχομένου λογοτεχνική «σχολή», κατά κάποιο τρόπο, στην οποία προσπάθησαν αργότερα να θητεύσουν, μέτρια ή ανεπιτυχώς, και άλλοι λογοτέχνες για παιδιά.

Θανάσης Ν. Καραγιάννης

Τρίτη 31 Δεκεμβρίου 2013



ΚΡΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΚΛΕΙΩ ΦΑΝΟΥΡΑΚΗ

Στη χώρα της Σοκολάτας Ι
Η Νεράιδα Πραλίνα και το Μαγικό Φουντούκι

Εκδόσεις AMUSIC FREEATER, Αθήνα 2011, σσ. 50



Με το βιβλίο αυτό ανοίγεται ένας ακόμη δρόμος στο χώρο της φαντασίας και του υπερρεαλισμού για παιδιά
και ενηλίκους.
Η Κλειώ Φανουράκη, θεατρολόγος, ηθοποιός και όχι μόνο, μας καταθέτει την οργιώδη και δημιουργική φαντασία της, αλλά και τον πλούσιο συναισθηματικό της κόσμο, σ’ ένα κείμενο, γεμάτο με παραμυθιακά στοιχεία, με υπερρεαλιστική γραφή και διάθεση, αλλά και με διαλόγους και δομή, που πλησιάζει τον κόσμο του θεάτρου, με σκηνοθέτες και σκηνογράφους τα ίδια τα παιδιά, τους ίδιους τους αναγνώστες όποιας ηλικίας. Το κείμενο κατά σημεία διαθέτει ποιητική υφή και τα πεζά μέρη πλέκονται ονειρικά με κάποιες ποιητικές μουσικές νότες, όπως άλλωστε συμβαίνει και στα τραγούδια, που εμβόλιμα αναφύονται στις σελίδες του βιβλίου, με χιουμοριστική χροιά.
Η εικονογράφηση του Μιχάλη Μόσχου είναι καταπληκτική, συνάδει με το περιεχόμενο, απογειώνει τη φαντασία του αναγνώστη, κοσμεί τις σελίδες του βιβλίου και κατά σημεία κυριαρχεί του κειμένου.
Η αφηγηματική ικανότητα της Κλειώς Φανουράκη είναι εμφανής. Με γλώσσα και ύφος απλό και κατανοητό, δομεί την αφήγησή της αριστοτεχνικά, παίζοντας με τις λέξεις, τις φράσεις, τους διαλόγους, δημιουργώντας εικόνες, και κατά σημεία υπερβαίνοντας τα καθιερωμένα και γνωστά παραμυθιακά μοτίβα.
«Ανεπαισθήτως», όπως θα έλεγε και ο Καβάφης, στο κείμενο μπαίνει ως προβληματισμός και ως αίτημα η Ανακύκλωση, η καθαρή θάλασσα και οι καθαρές ακτές. Έτσι, λες αυτά τα θέματα να ανήκαν στη σφαίρα της φαντασίας, τα τόσο ζωτικά και προαπαιτούμενα για τη ζωή και την υγεία μας, για την προστασία του περιβάλλοντος και την οικονομία.
Κυρίως, όμως, το κείμενο έχει ως υπόβαθρο την αγάπη της συγγραφέα στη σοκολάτα και στα σοκολατοειδή παρασκευάσματα, με συνοδεία φουντουκιών, συνθέτοντας ένα παραμύθι αγάπης, όπου η νεράιδα Πραλίνα ψάχνει να βρει το φίλο της Φουντούκη ή Φουντίνγκο (το Μαγικό Φουντούκι), που χάθηκε και που τελικά μεταμορφώθηκε σε φουντουκιά, δίνοντάς μας ν’ αντιληφθούμε τη φυσική εξέλιξη και αέναη αλληλεξάρτηση – γέννησης και θανάτου και πάλι γέννησης – κάθε σπόρου και φυτού ή δέντρου. Έτσι, η Πραλίνα ψάχνει σε πέντε προορισμούς/κατευθύνσεις/ταξίδια για να τον βρει και ζει μέσα από περιπέτειες και απρόοπτα μια αναζήτηση ονειρική και μαγική, μα τόσο αληθινή και γνήσια.
Οι ήρωές της – άλλοι σημαντικοί και άλλοι ασήμαντοι και εφήμεροι (Νεράιδα Πραλίνα, Μαγικό Φουντούκι ή Φουντούκης ή Φουντίνγκο, Αόρατος Μουσικός, κυρία Τρουφάκη, σοκολατένιος ελέφαντας Πάρης, ελέφαντας Άρης, Σοκολάτα Φράουλα, Σταλαγμίτης ο αγγελιοφόρος, πολύχρωμος Παπαγάλος, Σοκολατένιος Γλάρος, παπαγαλόψαρο ή γαϊτανούρι, Κορραλία, Αγγελόψαρο η Ρίνα, Ρίνα η Καρδερίνα, Πλαγκτόν, κύριος Γεράσιμος ο βαρκάρης, Νεράιδα Εύφρη, Μάρκος Μάρκου Σοκολατάκης κ.ά.) είναι ολοζώντανοι, απρόοπτοι, υπερκινητικοί, σχεδόν μαγικοί, υπέροχοι, ονειρικοί. Ζουν και κινούνται ανάμεσα σε φανταστικές και μαγικές χώρες, που θα ήθελε ο καθένας μας να ζει, ξεφεύγοντας σαφώς από τη ζοφερή πραγματικότητα της ανέχειας, της ανεργίας και των μνημονίων, έστω για κάποιες ώρες: στη Νεραϊδοχώρα, στη Χώρα της Σοκολάτας, στο χωριό της Λευκής Σοκολάτας, στο σοκολατένιο χωριό της Φράουλας, στο Σπήλαιο «Πάρι», στο Βυθό, στον Κόλπο της Σοκολάτας Βύσσινο, στο Νησί της Σοκολάτας Κεράσι, στην Ακτή του Χαρτιού και του Πλαστικού κ.α.   

Ελπίζω ότι, παραθέτοντας δυο σύντομα αποσπάσματα του κειμένου, ο αναγνώστης θα μπει κάπως στο κλίμα και στη μαγεία της αφήγησης:
«Η Νεράιδα Πραλίνα έφυγε μαγεμένη από το σπήλαιο που βρισκόταν στη νότια πλευρά της Χώρας της Σοκολάτας, εκεί που οι φραουλίτσες συγκατοικούσαν με τους σοκολατένιους ελέφαντες, Ήταν η πρώτη φορά που την άκουσα να τραγουδάει. Η φωνή της αντηχούσε σε όλο το σπήλαιο και έκανε τον αρχαιότερο σταλακτίτη του σπηλαίου να ζωντανέψει για μια στιγμή και να της απαντήσει με μια σταγόνα νερό που έπεσε από τη μύτη του, συγκινημένος καθώς ήταν μαζί της.» και
«Ήξερε πως ο κύριος Γεράσιμος ο βαρκάρης θα την έβγαζε στην Ακτή του Χαρτιού και του Πλαστικού, στο μέρος της Χώρας που τα πάντα ήταν κατασκευασμένα από ανακυκλώσιμα υλικά, και έτσι αμέριμνη βυθίστηκε για λίγο στον ύπνο… Εξάλλου (στο παρελθόν), η Πραλίνα είχε αποκοιμηθεί πολλές φορές στα ξύλα της συγκεκριμένης βάρκας, ενώ ο κύριος Γεράσιμος συνέχιζε να απαγγέλλει στο Μαγικό Φουντούκι τα ποιήματά του για τα άστρα, το ψάρεμα και το βυθό, όσο τους μετέφερε στις παραλίες των καλοκαιρινών τους διακοπών. Τα όνειρά της εκεί μέσα λοιπόν ήταν ασφαλή, αλμυρά και νοσταλγικά.»

Στο άμεσο μέλλον ελπίζω ότι θα διαβάσουμε το δεύτερο βιβλίο της σειράς «Στη χώρα της Σοκολάτας»: Η Νεράιδα Εύφρη(ν) και ο Σοκολατένιος Γλάρος. Το αναμένουμε…

Δρ. Θανάσης Ν. Καραγιάννης
http://theatrodysseia.blogspot.com


Γιάννης Δ. Μπάρτζης – Δέσποινα Στίκα

UFO στη Β΄ Γυμνασίου!

Εκδοτικός Οίκος Αντ. Σταμούλη
Θεσσαλονίκη 2013, σ. 123

Ο  Δρ. Γιάννης Δ. Μπάρτζης, πολυγράφος και καταξιωμένος επιστήμονας, εκπαιδευτικός και λογοτέχνης, έχει ασχοληθεί και στο παρελθόν με θέματα επιστημονικής φαντασίας και συγκεκριμένα στα 1990    κυκλοφόρησε το βιβλίο του UFO στα Διγελιώτικα. Μυθιστόρημα, εκδ. Καστανιώτης, το οποίο είχε αποσπάσει το 1ο Πανελλήνιο Βραβείο Επιστημονικής Φαντασίας (1989) από τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά. Ένα χρόνο αργότερα δημοσιεύτηκε στο περιοδικό για παιδιά «Συνεργασία» της ΠΑ.Σ.Ε.ΓΕ.Σ. (τεύχ. 66) ένα διήγημά του –και πάλι επιστημονικής φαντασίας– με τον τίτλο: «Πλανήτης Γη SOS – Ένα παράξενο φως». Αυτό το διήγημα αποτέλεσε τη μαγιά για την παραγωγή του παρουσιαζόμενου εδώ μυθιστορήματος, το οποίο είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του συγγραφέα με τη γνωστή και άξια εικονογράφο και συγγραφέα κ. Δέσποινα Στίκα.
Ένα «παράξενο συμβάν» ένα «μυστηριώδες γεγονός» συγκλονίζει και κινητοποιεί ένα παιδί της Β΄ Γυμνασίου: «άλλοι» του υποβάλλουν την επιθυμία και οδηγούν τα βήματά του προς τα βράχια του κάστρου, στη μεσιανή μεγάλη σπηλιά, κοντά στο χωριό του. Εκεί βλέπει «το παράξενο φως»… και διακρίνει «ένα γυαλιστερό, μεταλλικό, στρογγυλό αντικείμενο με πολλά κρυστάλλινα, φωτεινά παραθυράκια», αναποδογυρισμένο με τρεις κεραίες προς το έδαφος, στο μέγεθος μιας λεκάνης πλυσίματος ρούχων, με βάρος δυσανάλογο με το μέγεθός του. Τηλεπαθητικά επικοινωνεί με τα μικροσκοπικά εξάποδα, όχι εξωγήινα, αλλά γήινα όντα, τα οποία βρίσκονται μέσα σ’ αυτό. Γήινα όντα μιας άλλης, όμως, χρονικής διάστασης, «ταξιδιώτες στο χρόνο», ταξιδιώτες που έρχονται από το μέλλον και ταξιδεύουν με το «χρονοπλοίο» τους.
Κάπως έτσι αρχίζει η ιστορία του ήρωά μας και η πρωτοπρόσωπη αφήγησή του, η οποία αποτυπώνεται ως περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας από τους δυο συγγραφείς μας. Ό ήρωας δε γίνεται πιστευτός από κανένα, ή μάλλον –έστω με δυσπιστία αρχικά– μόνο από τον καθηγητή της Φυσικής στο σχολειό του, ο οποίος γίνεται αρωγός του στην εξιχνίαση του μυστηρίου. «Στην υπόθεση έχει εμπλακεί και ένας σιδεράς ανίδεος περί τα επιστημονικά. Και στη συνέχεια εμπλέκονται οι μυστικές υπηρεσίες του κράτους, η ΕΥΠ, η Αντιτρομοκρατική, η Δίωξη Ναρκωτικών, το ΣΔΟΕ … ως και ο εξοχότατος Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως.»[1]  
Οι συγγραφείς έχουν την ικανότητα και τη φαντασία να συνθέσουν μια πολύπλοκη υπόθεση, με δράση των ηρώων, με αγωνία και σασπένς. Ο μύθος είναι βασισμένος σ’ επιστημονικά δεδομένα και από τη μια φανερώνεται στον αναγνώστη η οξύνοια και η επιστημονική φιλομάθεια ενός μαθητή και από την άλλη η παιδαγωγική ευαισθησία ενός καθηγητή του, ο οποίος έρχεται ως αρωγός στους προβληματισμούς και στις ανησυχίες του. Και δεν είναι τυχαίο που ο καθηγητής είναι φυσικός. Και μάλιστα είναι αυτός που υπερβαίνει τα εσκαμμένα κατά τη διδασκαλία με βάση το αναλυτικό πρόγραμμα και τη διδακτέα ύλη στο σχολικό βιβλίο. Είναι αυτός που ενημερώνει τους μαθητές του για επιστημονικά θέματα που αφορούν τη φυσική, «το αμφιλεγόμενο Πείραμα της Φιλαδέλφειας του Αϊνστάιν και την πρόβλεψή του για ταξίδια μες στο χρόνο» κ.ά. Ο φυσικός, που δεν εμπιστεύεται τις «φαντασιώσεις» του «ονειροπαρμένου» μαθητή του, αλλά ως παιδαγωγός υποχωρεί στις πιέσεις του και ερευνά μαζί του … Γράφει, σχετικά, στο ημερολόγιό του: «Μα ως παιδαγωγός με την ευρεία έννοια, συναισθανόμενος το βάρος της ευθύνης προς το μαθητή μου, πίστευα ότι για την προστασία της ψυχικής του υγείας προχωρούσα στην πλέον επιβεβλημένη κίνηση.»
Η αληθοφάνεια των γεγονότων παρασύρουν τον αναγνώστη σε σκέψεις, σε προβληματισμούς και σε αμφισβητήσεις. Η σατιρική διάθεση των συγγραφέων σε σχέση με την ημιμάθεια, την αφέλεια και την πολιτική  καχυποψία των αστυνομικών και των άλλων δημόσιων λειτουργών και υπηρεσιών είναι εμφανής. Οι υπερβολές και οι γκάφες τους προκαλούν το γέλιο στον αναγνώστη, ο οποίος προβληματίζεται για την αναποτελεσματικότητα που αρκετές φορές υπάρχει στο δημόσιο κοινωνικό και πολιτικό βίο μας, από άστοχες και επιπόλαιες ενέργειες κρατικών φορέων. Παραπέμπει, ίσως, σε παλιότερες εποχές, που η γραφικότητα της συμπεριφοράς και των ενεργειών των οργάνων της τάξεως σε  παρόμοια συμβάντα ήταν παροιμιώδης.
Οι συγγραφείς, εντέλει, μας φανερώνουν ξεκάθαρα, καθ’ όλη τη διάρκεια της υπόθεσης του έργου, την ορθή επιστημονική άποψη ότι οι μαθητές που διαθέτουν δημιουργική φαντασία και αποκλίνουσα νόηση, αυτοί οι οποίοι ερευνούν και διαβάζουν περισσότερα βιβλία, πέρα από τα σχολικά, είναι δυνατό να προοδεύσουν στη ζωή, στα γράμματα, στις τέχνες, στις επιστήμες, σε οποιοδήποτε επάγγελμα κι αν επιλέξουν. Η επιστημονική φαντασία, η οποία είναι έντονη στο παρόν μυθιστόρημα, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο ήρωας οπωσδήποτε θα πετύχει στη ζωή του και θα μεγαλουργήσει σε δημιουργικότητα, σε κοινωνική επινοητικότητα, σε προοδευτική κατεύθυνση, παρασύροντας και τους γύρω του προς την κατεύθυνση αυτή. Ο μύθος, όμως, μας δείχνει και τη δύναμη που μπορεί να έχουν και το θετικό ρόλο που μπορεί να παίξουν οι παράγοντες οικογένεια και σχολείο, όταν μάλιστα στηρίζουν την παρόμοια με τον ήρωά μας πορεία στη σχολική και κοινωνική του ζωή ως νήπιο, παιδί και έφηβο.   
Προκρίνω τέτοιου είδους αναγνώσματα για παιδιά και εφήβους, που εκτός από την περιπέτεια των ηρώων και την ενδιαφέρουσα και γοργή ροή του μύθου, περιέχουν επιστημονικές γνώσεις (εδώ: αστροφυσικής, βιολογίας και φυσικής) και κυρίως των θεωριών ενός κορυφαίου επιστήμονα όπως είναι ο Άλμπερτ Αϊνστάιν και το περίφημο «Πείραμα της Φιλαδέλφειας».[2]
Επίσης, θα χαρακτήριζα ως επιτυχή την αποπειραθείσα πρωτότυπη δομή από τους συγγραφείς/λογοτέχνες ενός μυθιστορήματος, που δε διαθέτει ενιαία αφήγηση, αλλά συγχρόνως παράλληλα αφηγηματικά στοιχεία, που εξελίσσουν όμως την ιστορία, η οποία διαθέτει συγκεκριμένο θέμα, αρχή, κορύφωση της δράσης των ηρώων της και τέλος. Μια ιστορία όπου όλα εξελίσσονται, με τη δράση των πρωταγωνιστικών της προσώπων («Κρατούν σελίδες ημερολογίου, γράφουν μικρά σημειώματα, στέλνουν e-mail, εκτυπώνουν Fax, πληκτρολογούν  SMS στο κινητό τους, επικοινωνούν με MSN, υπογράφουν επίσημα έγγραφα …»), με πλοκή γεγονότων, με απρόοπτα συμβάντα, με ενδιαφέροντες διαλόγους. Όλα προσθέτουν στον αναγνώστη γνώσεις, παράγουν προβληματισμούς, εξάπτουν τη φαντασία του και τον ικανοποιούν αισθητικά. Σημαντικά στοιχεία για μυθιστόρημα που απευθύνεται σε παιδιά και κυρίως σ’ εφήβους.
Είναι κοινά παραδεκτό ότι ο Γιάννης Δ. Μπάρτζης είναι ένας δεινός λογοτέχνης και μάλιστα ένας εμπνευσμένος δημιουργός λογοτεχνικών κειμένων για παιδιά, που εντάσσονται ειδολογικά σ’ εκείνα της επιστημονικής φαντασίας.[3] Εδώ διαπιστώνουμε ότι και η Δέσποινα Στίκα συμβάλλει καθοριστικά ώστε ν’ αποκτήσει θετικό πρόσημο το παρόν έργο. Άρα, πρόκειται για συνεργασία με θετική έκβαση.
Το κείμενο αυτό αξίζει να διαβαστεί από μεγάλα παιδιά και εφήβους και να συζητηθεί με τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς τους. Αυτό ενδείκνυται βέβαια για όλες τις περιπτώσεις, δηλ. μετά το διάβασμα ενός βιβλίου από τα παιδιά και πριν (όταν υπάρχει η δυνατότητα να διαβαστεί το θεατρικό κείμενο) και μετά από την παρακολούθηση μιας θεατρικής παράστασης.

Αθήνα, 3.12.2013                                                                                  Δρ. Θανάσης Ν. Καραγιάννης




[1]. Απόσπασμα από το κείμενο του οπισθόφυλλου.
[2]. Στο διαδίκτυο διαβάζουμε τα εξής: «Η πρώτη θεωρία που έχει αναπτυχθεί γύρω από το Πείραμα της Philadelphia είναι ουσιαστικά εκείνη των οπαδών του μυστηρίου και υποστηρίζει ότι πράγματι έγινε ένα πείραμα το οποίο είχε ως στόχο την απόκρυψη ενός πλοίου από τα ραντάρ και/ή από τα ανθρώπινα μάτια. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκε ισχυρό ηλεκτρομαγνητικό πεδίο σε εφαρμογή των θεωριών του Einstein για τα ενοποιημένα πεδία και του Tesla για τον ηλεκτρομαγνητισμό. Οι περισσότεροι ισχυρίζονται ότι το πείραμα είχε τραγικά και απροσδόκητα αποτελέσματα, τόσο σε ότι αφορά τις ζωές των μελών του πληρώματος όσο και τα επιστημονικά δεδομένα καθώς πιθανολογείται η δημιουργία μιας ρωγμής στη συνέχεια του χωροχρόνου.»
[3]. Άλλωστε, ο καθηγητής Γεώργιος Δ. Παπαντωνάκης έχει εκφραστεί θετικά και έχει αναλύσει τα προηγούμενα λογοτεχνικά έργα για παιδιά, επιστημονικής φαντασίας, του Γ. Δ. Μπάρτζη, στο βιβλίο του: Εισαγωγή στο ελληνικό παιδικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας. Από τη θεωρία στην πράξη, Κέδρος, Αθήνα 2001, σ. 287, κυρίως στις σελίδες: 91-92, 125-127, 188. Σημειώνω ενδεικτικά ότι ο Γ. Δ. Παπαντωνάκης χαρακτηρίζει το μυθιστόρημα του Γ. Δ. Μπάρτζη UFO στα Διγελιώτικα, ως «ομιλητικό» κείμενο, αφού όπως ισχυρίζεται «οι εξωγήινοι εμφανίζονται με αγαθές προθέσεις και συχνά, όταν έρχονται σε επαφή με τους ανθρώπους, τους καθησυχάζουν και τους ενημερώνουν για τα φιλικά τους αισθήματα.» Επίσης, ο μελετητής θεωρεί ότι στο ίδιο μυθιστόρημα υπάρχει «ομοιοδιηγητική αφήγηση», «εφόσον στα δρώμενα συμμετέχει και ο ήρωας. Το πρώτο πρόσωπο ωστόσο χρωματίζει τη διήγηση και την εφοδιάζει με στοιχεία υποκειμενικότητας.» Κάποιοι δε ήρωες του κειμένου «θέτουν έμμεσα το πρόβλημα της ρύπανσης του περιβάλλοντος και της απειλής από μια μελλοντική πυρηνική καταστροφή.»

Τρίτη 1 Οκτωβρίου 2013



ΓΕΩΡΓΙΑ ΛΑΔΟΓΙΑΝΝΗ



Θ. Καραγιάννης 
Ο Βασίλης Ρώτας και το έργο του για παιδιά και έφηβους 
Σύγχρονη Εποχή, 2007

1.        Έργο ερευνητικής δικαιοσύνης: ανοίγει ένα από τα κλειστά αρχεία της νεοελληνικής γραμματείας. Το γιατί υπάρχουν κλειστά αρχεία είναι ερώτημα κρίσιμο που για να απαντηθεί χρειάζεται να μιλήσουμε για την έρευνα στην Ελλάδα, για συμφέροντα που έχουν μπει και βάζουν τους κανόνες, για μια φιλολογία των δημοσίων σχέσεων, ευλύγιστης και ευκίνητης σε κάμψεις που απαιτούν οι κάθε είδους είσοδοι (από τα σαλόνια του Τύπου και των εκδοτών μέχρι την πανεπιστημιακή έδρα). Κι έτσι σήμερα παρατηρείται το φαινόμενο: να ερευνώνται εξονυχιστικά ορισμένα μόνο θέματα και αυτά -τα διερευνημένα μέχρι τα τελευταία όρια και των πιο ευφάνταστων ερωτημάτων που θα μπορούσαν να διατυπωθούν-, να ξαναερευνώνται, ενώ την ίδια στιγμή παραδίδονται στη λήθη ή την τύχη μιας ‘συνάντησης’ με την ερευνητική εντιμότητα κάποιου ευσυνείδητου κι ανήσυχου λογίου. Αυτός είναι ο πρώτος έπαινος που έχω να κάνω στον συγγραφέα του βιβλίου.
2.      Η σε επίπεδο διδακτορικής διατριβής έρευνα: αναδεικνύει το εύρος και το βάθος του ζητήματος που απασχόλησε τον συγγραφέα· εμποδίζει να ξαναθαφτεί το θέμα· προωθεί σημαντικά την φιλολογική έρευνα και, κυρίως, να τονίσω αυτό: θέτει τις βάσεις, τα θεμέλια για την έρευνα την μελλοντική, καθόσον: θέτει ερωτήματα, ανακοινώνει πληροφορίες, φέρνει στο φως καινούριο υλικό και νέες εκτιμήσεις. Αξίζει ακόμα να σημειωθεί η βιβλιογραφική τεκμηρίωση και ο «διάλογος» της μελέτης με προηγούμενες συναφείς εργασίες, γεγονός που δείχνει γνώση και μεθοδικότητα στην  πραγμάτευση του θέματος. 
3.      Το βιβλίο του κ. Καραγιάννη έχει έναν ‘ολικό’ χαρακτήρα. Και αυτό να το συνδυάσουμε με το γεγονός ότι μας παρουσιάζει την πιο αντιπροσωπευτική περίπτωση πληθωρικότητας διανοούμενου του 20ού αιώνα, για να έχουμε ένα μέτρο του τι σημαίνει ο ‘ολικός’ χαρακτήρας. Χρησιμοποιώντας έναν άλλον όρο θα έλεγα ότι είναι ένα ‘πολυβιβλίο’, με την έννοια της συνθεμένης του πολυμέρειας. Να απαριθμήσω σύντομα μόνο ορισμένα από τα μέρη που αποτελούν πλήρεις, ξεχωριστές πραγματείες στα οικεία θέματα. Να κάνω μια παρένθεση και να πω ποιες εννοώ ως αυτάρκεις και ξεχωριστές πραγματείες. Εννοώ αυτές που προκύπτουν από μια κωδικοποίηση της εσωτερικής δομής της μελέτης, από μια ανασυγκρότηση των δεδομένων της, λ.χ. των πρωτογενών πηγών (μαζί και των προφορικών μαρτυριών), των βιβλιογραφικών και των ερμηνευτικών. Αυτή η συνθετότητα που είναι αποτέλεσμα του πλούσιου υλικού και του τρόπου που εσωτερικά δομείται η εργασία είναι μια σύνθεση δευτέρου βαθμού, πέρα από την προφανή πολυμέρεια που γίνεται φανερή από την διαίρεση των κεφαλαίων και όπου εκεί μας προσφέρονται, καταρχήν, τέσσερις, τουλάχιστον, μονογραφίες: για το θέατρο του Ρώτα (το μέρος αυτό από μόνο του είναι πολλά βιβλία μαζί), την ποίηση, την πεζογραφία ή για τα κλασικά εικονογραφημένα. Να πούμε επιπροσθέτως ότι αυτά τα  κείμενα του Ρώτα, τα κλασικά εικονογραφημένα, ανήκουν σε μια νέου τύπου αφήγηση, όπου και εδώ ο Ρώτας είναι πρωτοπόρος για τα ελληνικά δεδομένα, και πρόκειται για μια αφήγηση μέσα από την οποία ο δημιουργός γνωρίζει την πιο λαϊκή αναγνώριση, από το μεγάλο κοινό των αναγνωστών. Βλέποντας, τώρα, ‘εσωτερικά’ το βιβλίο του κ. Καραγιάννη θα προσέθετα μια ολόκληρη σειρά θεμάτων να προκύπτουν λ.χ. από το υλικό με τα βιογραφικά του Ρώτα. Κάνοντας την βιογραφία του Ρώτα, μας δίνει ταυτόχρονα και υλικό για τα εξής θέματα. Σημειώνω πρόχειρα: την ιστορία του θεάτρου, την θεωρία του θεάτρου, την μέθοδο της υποκριτικής τέχνης, την ιστορία της λογοτεχνίας, την ιστορία της κριτικής, την ιστορία των ιδεών και της διανόησης, την πολιτική ιστορία. Αυτά και μόνο ως ενδεικτικά του πλούτου που απλόχερα μας δίνει αλλά με μόχθο πολύ συγκέντρωσε ο κ. Καραγιάννης και που η αγάπη για το θέμα του μόνο αλάφρωνε το φορτίο των ερευνητικών απαιτήσεων που ο ίδιος έβαζε πολύ υψηλά.
4.      ένας τρόπος να ωφεληθεί κανείς με μια ματιά από τον πλούτο του βιβλίου είναι να αρχίσει να το διαβάζει από το τέλος προς την αρχή. Από εκεί θα γνωρίσει το μέγεθος του Ρώτα: πρώτα πρώτα εκεί είναι ένα λεπτομερέστατο, πληρέστατο, πολυτιμότατο Χρονολόγιο (8 σελίδων), συνταγμένο από τον κ. Καραγιάννη, κείμενο απολύτως αναγκαίο για μια προσωπικότητα σαν τον Ρώτα, να έχει δηλ. κάποιος έναν άνθρωπο-ποταμό μέσα σε λίγες σελίδες. Και ύστερα ακολουθούν 9 σελίδες με την Εργογραφία του Ρώτα, όπου παίρνει σάρκα και οστά το μέγεθος του ανθρώπου, καθώς καταγράφεται η εκδοτική παρουσία 6 δεκαετιών, με περίπου 163 έργα: 52 πρωτότυπα λογοτεχνικά, ιστορικά, θεατρικά, θεωρητικά, κριτικά· 45 βιβλία μεταφράσεις, 47 τεύχη της σειράς κλασικά εικονογραφημένα· 19 τεύχη του περιοδικού Λαϊκός Λόγος (1965-6, 1975). Να σημειώσω πως υπάρχει αρκετό ακόμη υλικό, διάσπαρτο στα περιοδικά και τις εφημερίδες, ικανό να συμπληρώσει ένα ακόμα βιβλίο. Στην προσωπική μου έρευνα συχνά συναντώ δημοσιεύματά του που δεν έχουν συμπεριληφθεί σε εκδόσεις. Μπορώ να αναφέρω το περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα (1945-1951), όπου ο Ρώτας είναι τακτικός συνεργάτης, την εποχή εκείνη, μεταφράσεις του ανεβαίνουν στο θέατρο και γενικά αναπτύσσει έντονη δραστηριότητα: γράφει, μεταφράζει, παίζει στο θέατρο. Αυτό το υλικό ζητάει τους ερευνητές του. Για να μείνουμε στο βιβλίο του κ. Καραγιάννη, να αναφέρουμε ακόμη ένα, επίσης, χρήσιμο Επίμετρο, όπου καταχωρίζει πολύτιμο εικαστικό και φωτογραφικό υλικό, τόσο πλούσιο που έχουμε ξανά την βιογραφία του Ρώτα αλλά τώρα μέσα από τις φωτογραφίες.
5.      Μια τελευταία κουβέντα για τον Ρώτα. Είναι ο πρωτοπόρος των πρωτοπόρων στο θέατρο για παιδιά: και τούτο γιατί όχι μόνο ανήκει στην πρώτη, χρονικά, ομάδα των δραματουργών –με τους οποίους και ξεκινά, προς το τέλος της δεκαετίας του 1920, η συστηματική ιστορία αυτής της δραματουργίας- αλλά είναι ο πρώτος που προέρχεται αποκλειστικά από το θέατρο και όχι από την παιδαγωγική που ήταν η προέλευση των κυριών που ίδρυσαν τις πρώτες σκηνές (Λόντου, Μεταξά). Αυτό φυσικά έχει συνέπειες για το είδος του θεάτρου για παιδιά που έρχεται να εισηγηθεί· είναι το είδος που σήμερα χαρακτηρίζει τον θεατρικό μας πολιτισμό στην τέχνη για παιδιά και που σταθεροποίησαν, στη δεκαετία του 1970, οι αναγνωρισμένοι δημιουργοί, ο Δ. Ποταμίτης και η Ξ. Καλογεροπούλου. Να προσθέσουμε μάλιστα ότι στην πρώτη εκείνη εμφάνιση, ο Ρώτας ερχόταν με πολλές ιδιότητες ταυτόχρονα που του έδιναν την επάρκεια να ανταποκρίνεται στις σύνθετες απαιτήσεις του θεατρικού γεγονότος: ως δραματουργός (1928), ως ηθοποιός και σκηνοθέτης (Λαϊκό Θέατρο, 1930-1938), και ως μεταφραστής του Σαίξπηρ. Η πρωτοποριακή του συμβολή διακρίνεται τόσο στο είδος του θεατρικού κειμένου που γράφει όσο και στην θεατρική πράξη, όπως θεωρητικά την περιγράφει, την ίδια εποχή, και όπως την εφαρμόζει: το παιδί βρίσκεται στο κέντρο της θεατρικής πράξης, είναι σχεδόν πάντα ο δραματικός ήρωας στα κείμενά του, είναι κατά προτίμηση ο υποκριτής/ηθοποιός και βέβαια ο σταθερός δέκτης, το κοινό του θεάτρου. Ανάλογα και η θεματική των έργων του, αλλά και οι τεχνικές και οι θεατρικές συμβάσεις που διαλέγει να χρησιμοποιήσει επιλέγονται με κριτήριο την εμπειρία και την συναισθηματική ωριμότητα του παιδιού της μικρής, κυρίως, σχολικής ηλικίας. Στόχος του «να κάνει τα παιδιά περισσότερο λειτουργούς και λιγότερο θεατές». Η εμπειρία  αυτής της εργασίας τον κάνει να είναι ο πρώτος εισηγητής του education drama, περνώντας θέματα του σχολικού προγράμματος από την ιστορία, τη μυθολογία, τη θρησκεία, την κοινωνική ζωή μέσα στη θεατρική φόρμα. Κορυφαία, εδώ, η συμβολή του στις παραστάσεις της νεολαίας της Αντίστασης, της ΕΠΟΝ, και πρωτοποριακή σε αυτές τις παραστάσεις είναι η προσαρμογή της «φιγούρας» –δηλαδή της πιο εκλαϊκευμένης αλλά και της πιο πριμιτίβ αναπαράστασης- στην υποκριτική που την διεκπεραιώνουν τα φυσικά σώματα των ηθοποιών. Ο Ρώτας χρησιμοποιεί πολλές «φιγούρες» ως δραματικούς χαρακτήρες, από εκείνες του Θεάτρου Σκιών μέχρι τις άλλες των φύλλων της τράπουλας- π.χ. τον Ρήγα, την Βασίλισσα- αλλά και από τον βωβό κινηματογράφο με ήρωα τον Τσάπλιν. Για να δούμε πόσο γόνιμη είναι αυτή η σύλληψη αρκεί, ενδεικτικά, να θυμίσουμε μια περίπτωση ανάλογης χρήσης της από το μοντέρνο θέατρο, όπως συμβαίνει με το έργο του Γ. Σκούρτη, Ο Καραγκιόζης παρά λίγο Βεζύρης και, κυρίως με την παράστασή του από το Θέατρο Τέχνης και την σκηνοθεσία του Κ. Κουν. Να προσθέσουμε, εδώ, ότι ο Ρώτας, ήδη, από τα πρώτα χρόνια που ασχολείται με το παιδικό θέατρο, έχει αφομοιώσει στα δραματικά του κείμενα –και φυσικά στις παραστάσεις τους- τις τεχνικές της πιο πλούσιας κωμικής παράδοσης στο παγκόσμιο θέατρο, της commedia dellarte. Μάλιστα σε τόση ποικιλία που αν κάνουμε μια συστηματική ανάγνωση των δραματικών του κειμένων, μέσα από αυτό το πρίσμα, θα έχουμε μια εγκυκλοπαίδεια κωμικών τεχνασμάτων βασισμένων στην μεγάλη παράδοση της commedia dellarte. Για το θέμα αυτό, όπως και για το προηγούμενο θέμα της «φιγούρας», υπάρχουν σχετικές μελέτες.
6.      Κλείνοντας, να επιστρέψω στο βιβλίο του κ. Καραγιάννη και να σημειώσω πως είναι ταυτόχρονα και ένα βιβλίο-ανάγνωσμα, μακριά από την απωθητική στρυφνότητα των διδακτορικών διατριβών. Κι αυτό το οφείλουμε στο δικό του λόγο, που έχει ωριμάσει από δεκαετίες συνομιλίας του δάσκαλου με τους μαθητές του. Τα πιο ωραία του δείγματα μέσα στο βιβλίο είναι οι ‘δευτερογενείς του αφηγήσεις’, όταν κυριολεκτικά μας αφηγείται τις υποθέσεις των έργων του Ρώτα. Έτσι, και μαθαίνουμε και απολαμβάνουμε ή, για να γυρίσουμε σε μια παλαιική αξία που φαίνεται ακόμα να ισχύει: το βιβλίο του κ. Καραγιάννη ανταποκρίνεται πλήρως σε μια σύνθετη και απαιτητική προσδοκία: να μπορεί ταυτόχρονα να μας προσφέρει την τέχνη με την επιστήμη ή, για να το πούμε όπως ακουγόταν στον 19ο αιώνα: το τερπνόν μετά του ωφελίμου.        

Γεωργία Λαδογιάννη
Επίκ. Καθηγήτρια
Πανεπιστημίου Ιωαννίνων



Ιωάννινα 4 Φεβρουαρίου 2009