«ΚΡΑΥΓΕΣ» Κείμενο-Σκηνοθεσία: Γιάννης Μακρυνόρης-Γιώργος Βούλγαρης στο Θέατρο Άνω Γλυφάδας «ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ» Παραγωγή: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΛΥΦΑΔΑΣ «Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ» Γράφει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης Πλήθος κόσμου χτες βράδυ (4.11.2022) παρακολούθησε τη θεατρική παράσταση "Κραυγές" σε σκηνοθεσία και διδασκαλία ρόλων των Γιάννη Μακρυνόρη και Γιώργου Βούλγαρη, οι οποίοι έγραψαν το κείμενο της παράστασης, το οποίο δεν γνωρίζουμε, αφού δεν είναι κάπου δημοσιευμένο ούτε μας το παραχώρησε ο ένας εκ των δύο συγγραφέων του, όταν του το ζητήσαμε για να το διαβάσουμε πριν από την παράσταση. Δικαίωμά του, βέβαια να μην το παραχωρεί στον κάθε κριτικό θεάτρου, ο οποίος κατά τη γνώμη μας, πρέπει απαραίτητα να έχει διαβάσει το θεατρικό κείμενο πριν να δει την παράστασή του, ώστε να γράψει μια πιο ολοκληρωμένη κριτική. Τους ρόλους απέδωσαν ικανοποιητικά 10 ερασιτέχνες ηθοποιοί (8 γυναίκες και 2 άντρες). Το έργο, βέβαια, δεν διέθετε την κλασική θεατρική δομή, με υπόθεση, πλοκή, δράση, διαλόγους και χαρακτήρες. Περισσότερο, θα μπορούσαμε να πούμε. ότι πρόκειται για ένα δραματοποιημένο δημοσιογραφικό κοινωνικό ρεπορτάζ με καταγγελτικό λόγο γυναικών, που κακοποιούνται από τους συντρόφους τους, Με υπερβολικό λόγο επί σκηνής, περισσότερο με μονολόγους που απευθύνονταν στο κοινό ή προς τον μοναδικό άντρα/ηθοποιό, ο οποίος εγκλωβισμένος από το δυσάρεστο παρελθόν που βίωσε και στις τραυματικές εμπειρίες του κατά την παιδική ηλικία, ασυνείδητα ενεργούσε κυρίως ως ένα βίαιο άγριο ασυνείδητο ζώο και άλλοτε ως ένα πληγωμένο σκυλί... Οι όποιοι διάλογοι ήταν σύντομοι και ο διαρκής λόγος των γυναικών, πνιγμένος μέσα στο δάκρυά τους, έδειχνε έντονα τον πόνο και την οργή τους γι' αυτό που τους συνέβαινε, αντιδρώντας μόνο με κραυγές κατά σημεία ή με τη σιωπή τους ή με την περιφρόνηση του συζύγου τους. Ούτε μία γυναίκα δε βρέθηκε να αντιδράσει, καταγγέλοντας στην αστυνομία ή στην τηλεόραση αυτή τη βίαιη και απάνθρωπη κατάσταση που βίωνε ενδοοικογενειακά, ώστε η υπόθεση να πάρει τον δρόμο της δικαιοσύνης. Αυτό είναι το ζητούμενο, το οποίο, βέβαια, αναφερόταν στο κείμενο, αφού κάποια ηθοποιός απευθυνόμενη στο κοινό έκανε σχετική παραίνεση. Με αυτό θέλουμε να τονίσουμε ότι ήταν, κατά τη γνώμη μας, παράλειψη η κάποια θεατρική δομή, πλοκή και μεγαλύτερη δράση των ηρώων και με άλλα επεισόδια κοινωνικής δράσης και παρέμβασης. Αξιόλογα ήταν τα στοιχεία του αρχαίου ελληνικού δράματος (χορός, τραγικότητα κ.ο.κ.) Ο αφηγητής (Σπύρος Σιλιβίστρας) με εκφραστικότητα και ευκρινή λόγο, έσπαζε την όποια δράση υπήρχε, παρέχοντας στους θεατές πληροφορίες για στατιστικά, δημοσιογραφικά και κοινωνιολογικά στοιχεία, σχετικά με την έμφυλη βία στη χώρα μας και διεθνώς. Η μόνη σκηνή που επέδρασε, νομίζω πιο έντονα στο θυμικό των θεατών ήταν ο ξυλοδαρμός μιας γυναίκας (Κατερίνας Ρόθου) από τον σύζυγό της (Στέλιο Κατημερτζόγλου). Υπέροχοι και οι δυο τους ιδιαίτερα σε αυτή τη σκηνή, θα θέλαμε να τονίσουμε ότι η Κατερίαν Ρόθου παρουσίασε αξιόλογα δείγματα γραφής, στον λόγο και στην κινησιολογία της, και νομίζουμε ότι θα έχει θετική πορεία και εξέλιξη στο ερασιτεχνικό μας θέατρο. Αυτό, βέβαια, ισχύει και για άλλες ηθοποιούς της συγκεκριμένης παράστασης. Θέλουμε να τονίσουμε την καλή παρουσία και άλλων ηθοποιών, όπως των Νίκης Σαμίου, Μαρίας-Ήβης Γεωργίου και Μαίρης Δασκαλάκη, χωρίς να θέλουμε να αδικήσουμε τις υπόλοιπες. Καλός ήταν στην απόδοση του ρόλου του και ο Στέλιος Κατημερτζόγλου, ο οποίος βέβαια δεν είχε περιθώρια για περαιτέρω δράση, ώστε να φανούν ενδεχομένως κάποια ιδιαίτερα προσόντα του. Καλοπροαίρετα θα συνιστούσαμε στις φίλες και φίλους ηθοποιούς να προσέξουν ιδιαίτερα την εκφορά του λόγου: α) Απαραίτητη κρίνεται η ορθοφωνία τους, χωρίς να κόβονται ή να σβήνουν οι τελευταίες συλλαβές της φράσης β) Πρέπει να έχουν κατά νου ότι πρέπει να ακούνε ώστε να αντιλαμβάνονται το λόγο τους και οι τελευταίες σειρές της πλατείας. γ) Έλάχιστα να γυρίζουν πλάτη στο κοινό όταν μιλάνε κι όταν το κάνουν να αυξάνουν την ένταση της φωνής τους. Προσωπικά στη ζωή μου δέχομαι παρατηρήσεις και υποδείξεις, ώστε να γίνομαι συνεχώς καλύτερος. Ελπίζω να μην παρεξηγηθώ με τα καλοπροαίρετα σχόλιά μου και τις επίσης καλοπροαίρετες υποδείξεις μου. Επίσης, νομίζω ότι η μουσική πρέπει κατά σημεία και όταν υπάρχει κάποιος διάλογος, να χαμηλώνει, ώστε να ακούγεται και να γίνεται κατανοητός από τους θεατές ο λόγος (εν αρχή είναι ο λόγος στο θέατρο). Γενικά, η παράσταση κρίνεται ικανοποιητική και αξίζουν συγχαρητήρια και στους επαγγελματίες σκηνοθέτες και στους ερασιτέχνες ηθοποιούς (Φωτεινή Σιούτη, Νίκη Σαμίου, Βανέσσα Ζαφειροπούλου, Κατερίνα Ρόθου, Χρύσα Μπεσίνα, Ειρήνη Ανδρούτσου, Μαρία-Ήβη Γεωργίου, Μαίρη Δασκαλάκη, Στέλιος Κατημερτζόγλου, Σπύρος Σιλιβίστρας) Αξιόλογοι οι συντελεστές της παράστασης, συνέβαλαν στη θετική πρόσληψη από το πολυπληθές κοινό, που παρακολούθησε με σεβασμό τα δρώμενα επί σκηνής, στο θαυμάσιο Δημοτικό Θέατρο Γλυφάδας "Μελίνα Μερκούρη": Ενδυματολογία, Σκηνικά & Props: Φωτεινή Σιούτη, Σχεδιασμός Φωτισμών: Γιώργος Βούλγαρης, Ήχος: Αλέξανδρος Ανδρίκογλου, Πρωτότυπη μουσική: Nighthunter, Visual Effects, Σχεδιασμός αφίσας & Προγράμματος: Γιάννης Μακρυνόρης, Φωτογραφίες & Interval Video: Γιώργος Ευαγγελόπουλος, Δελτίο Τύπου & Επικοινωνία: Νότα Κουλαρμάνη. Η παραγωγή ανήκει στον Πολιτιστικό Σύλλογο Γλυφάδας «Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ», το Δ.Σ. του οποίου συγχαίρουμε και ευχαριστούμε για την ευκαιρία που μας έδωσε να παρακολουθήσουμε μια ωραία παράσταση.

ΜΑΡΙΑ ΔΗΜΑΚΗ-ΖΩΡΑ Η ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΡΥΦΕΣ ΤΟΥ «ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ» Θέατρο και Πολιτισμός στην Αθήνα του 19ου και του 20ού αι. ΘΕΑΤΡΙΚΟΣ ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ. ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΕΣ 1 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ» Αθήνα 2021, σχ. 0,24 Χ 0,17 εκατ., σελ. 238 Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης Το παρόν βιβλίο λογίζεται ως μία σοβαρή και σημαντική αρχειακή έρευνα, συμβολή στην Ιστορία της Νεοελληνικής Δραματουργίας, σχετική με τη συμβολή του ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ» στην ενίσχυση και διάδοση του θεάτρου. Η αναπλ. καθηγήτρια του ΕΚΠΑ κ. Μαρία Δημάκη-Ζώρα, μεθοδική μελετήτρια και ερευνήτρια, μας καταθέτει άλλο ένα πόνημά της, σχετικό με θεατρολογικά και φιλολογικά ζητήματα, τα οποία οπωσδήποτε αφορούν τους ειδικούς: θεατρολόγους, φιλολόγους, θεατράνθρωπους, φοιτητές κ.ο.κ., αλλά –κατά τη γνώμη μου– είναι πολύτιμα κείμενα για κάθε φιλομαθή αναγνώστη, μια και η συγγραφέας διαθέτει προσιτή γλώσσα για το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, χωρίς ορολογίες, που δημιουργούν στους τους μη μυημένους στο συγκεκριμένο επιστημονικό αντικείμενο μια αποστροφή και απέχθεια, αφού φυσιολογικά δεν μπορούν ν’ αντιληφθούν έννοιες, οι οποίες δε συναντιούνται στο δικό τους γνωστικό πεδίο, λόγω του διαφορετικού γλωσσικού τους οπλοστασίου. Πρόκειται για κείμενα απλογραμμένα και κατανοητά, με ύφος που προσιδιάζει στον καθένα, που δημιουργούν ευχάριστα συναισθήματα, εξαιτίας της πρόσληψης ενδιαφερόντων πληροφοριών, ιστορικά τεκμηριωμένων, λόγω της μάθησης θεατρικών θεμάτων, τα οποία ικανοποιούν τα κοινωνικά ενδιαφέροντα των φιλομαθών αναγνωστών, αν και πρόκειται για ιστορικά δρώμενα άλλων εποχών, με πρωταγωνιστές άγνωστες στους πολλούς προσωπικότητες, οι οποίοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στα θεατρικά, κοινωνικά, επιστημονικά και πολιτικά δρώμενα της εποχής τους, συμβάλλοντας παντοιοτρόπως στην εξέλιξη και του θεατρικού φαινομένου στη χώρα μας. Το γενικότερο ζήτημα με το διάβασμα τέτοιου περιεχομένου βιβλίων είναι το ειδικό αντικείμενο, το οποίο διαπραγματεύονται. Ενδιαφέρει τον αναγνώστη; Είναι ευκολοδιάβαστο και κατανοητό; Το ύφος του συγγραφέα είναι προσιτό και ελκυστικό; Αλλά, και αυτές οι προϋποθέσεις να υπάρχουν, γεννιούνται νέα ερωτήματα: Πώς θα πληροφορηθεί κάποιος ως μη ειδικός αναγνώστης στα θεατρολογικά θέματα, αλλά έντονα φιλομαθής σε θέματα περί θεάτρου και τεχνών, ιστορικά, κοινωνικά και πολιτικά, για την ύπαρξη ενδιαφερόντων βιβλίων, ώστε να τ’ αποκτήσει; Διότι, η πικρή αλήθεια είναι ότι το αστικό σύστημά μας μάς έχει εκπαιδεύσει από τη βασική μας εκπαίδευση ακόμη και την κοινωνική διαπαιδαγώγηση που δεχτήκαμε αργότερα, ν’ ασχολούμαστε περισσότερο με εύπεπτα θεάματα και αναγνώσματα, άχρηστα, ανούσια και επικίνδυνα σε πολλές περιπτώσεις για την ψυχική και πνευματική υγεία μας, για την κοινωνική και πολιτική σκέψη μας, με αποτέλεσμα οι διαφημίσεις στα ΜΜΕ και στο διαδίκτυο να καθορίζουν τις αναγνωστικές και αισθητικές προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντά μας: γ.π. το διάβασμα ενός μέτριας αισθητικής και ιδεολογικής αξίας μυθιστορήματος (το κυρίαρχο ανάγνωσμα για χιλιάδες σύγχρονους αναγνώστες, οι οποίοι απογειώνουν την κυκλοφορία μέτριων μυθιστορημάτων), χωρίς να γνωρίζουμε καν, άρα και να σκεφτούμε ότι υπάρχουν πολλά άλλα αξιόλογα βιβλία που αφορούν και άλλα θέματα, αναγκαία, χρήσιμα και εποικοδομητικά για την ενγένει πνευματική μας υπόσταση και εξέλιξη, για τον κοινωνικό και πολιτικό προβληματισμό μας κ.ο.κ. Ακόμη και μετά το διάβασμα ενός αξιόλογου λογοτεχνικού κειμένου (ποιήματος, διηγήματος, μυθιστορήματος), απαιτείται και το διάβασμα μιας λογοτεχνικής μελέτης για τη ζωή και το έργο ενός δημιουργού, μιας βιογραφίας, μιας βιβλιοπαρουσίασης, μιας θεατρικής κριτικής, όσον αφορά την ενημέρωσή μας και την καλλιτεχνική μας συγκρότηση, ένα εκλαϊκευμένο επιστημονικό βιβλίο, για την ενγένει κοινωνικο-πολιτική μας σκέψη και αντίληψη της αντικειμενικής πραγματικότητας και την αναζήτηση της αντικειμενικής αλήθειας, πάντοτε με ορθολογικά και επιστημονικά κριτήρια, βέβαια. Επεκτάθηκα περισσότερο απ’ όσο ενδεχομένως θα έπρεπε, σε άλλα θέματα, όμως –κατά τη γνώμη μου– παρεμφερή, αλληλοσυνδεόμενα και σχετικά με το διάβασμα βιβλίων, τη φιλαναγνωσία και τη βιβλιοφιλία. Ας επανέλθω στο αντικείμενο της βιβλιοπαρουσίασής μου. Η συγγραφέας μάς ενημερώνει για θέματα της Ιστορίας του φιλοπρόοδου Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός», ο οποίος στεγάζεται και λειτουργεί από το 1891 στο κτήριο της οδού Καρύτση 8 – Πλατεία Αγίου Γεωργίου, στην Αθήνα, ενώ ιδρύθηκε το 1865. Ένας Σύλλογος με πλούσια δραστηριότητα σε διάφορους κοινωνικούς, επιστημονικούς και καλλιτεχνικούς τομείς (έκδοση περιοδικού, λειτουργία ανοιχτού πανεπιστημίου, προκήρυξη δραματικών διαγωνισμών, λογοτεχνία, θέατρο κ.ά.), στα αστικά βέβαια ιδεολογικά και πολιτικά πλαίσια σε όλες τις χρονικές περιόδους λειτουργίας του. Αρκετές από αυτές τις προσωπικότητες που δραστηριοποιήθηκαν σ’ αυτόν το φορέα ανήκαν στον αστικό χώρο, ακαδημαϊκό και μη (Σ. Λάμπρος, Γ. Μυστριώτης κά.) και ήρθαν σε αναπόφευκτη σύγκρουση αργότερα με προσωπικότητες του γλωσσικού και εκπαιδευτικού δημοτικισμού (Μ. Τριανταφυλλίδη, Αλ. Δελμούζο κ.ά.) και κυρίως του κοινωνικού δημοτικισμού (Δ. Γληνό κ.ά.). Φυσικά, η σύγκρουση των αντιθέτων γεννά το καινούργιο, μια νομοτέλεια στην αέναη κίνηση της κοινωνίας όλων των ιστορικών περιόδων. Στην πορεία αυτού του Συλλόγου, όπως πληροφορούμαστε και από τον Πρόλογο του κ. Βασιλείου Κωνσταντινόπουλου, Προέδρου του ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ», συναντούμε θετικές επιστημονικά και θεατρολογικά δράσεις του, όπως η έντυπη έκδοση του περ. «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ», «στο οποίο δημοσιεύονται οι διαλέξεις των Δημοσίων Μαθημάτων, του πρώτου στην ουσία Ανοικτού Πανεπιστημίου στην Ελλάδα […] (όπου) ο Αλέξανδρος Ρίζος Ραγκαβής προτάσσεται με το εμβληματικό του άρθρο “Περί Εθνικού Θεάτρου”», τον Δραματικό Διαγωνισμό του Συλλόγου από το 1873, το 1ο Συνέδριο των απανταχού Ελληνικών Συλλόγων, το 1879 κ.λπ. Το βιβλίο διαρθρώνεται σε επτά κεφάλαια: Α΄ Ο Σπυρίδων και ο Μιχαήλ Λάμπρος και η σχέση τους με το θέατρο Περιγράφεται η συγγραφική δραστηριότητα των αδελφών Λάμπρου, ιδρυτικών μελών του Συλλόγου «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ», στις περιοχές της ποίησης, του θεάτρου και της μετάφρασης. Β΄ Οραματισμοί και θεατρικές ανησυχίες Γίνεται μνεία για τις προτάσεις του Αλέξανδρου-Ρίζου Ραγκαβή τις σχετικές με την ίδρυση Εθνικού Θεάτρου και Δραματικής Σχολής. Γ΄ Δημόσιες αναγνώσεις δραματικών έργων Δίνονται πληροφορίες για τις δημόσιες αναγνώσεις θεατρικών και άλλων λογοτεχνικών έργων. Για παράδειγμα αναφέρεται ότι το 1871 ο Σπυρίδων Βασιλειάδης διάβασε τη ρομαντική τραγωδία του «Γαλάτεια», το 1872 ο Αχιλλέας Παράσχος διάβασε το έργο του «Λέων Καλλέργης» κ.λπ. Πρωτοποριακές δραστηριότητες του Συλλόγου 150 χρόνια πριν, που αξίζουν το θαυμασμό μας. Δ΄ Το Περιοδικό Από το 1877 ο Σύλλογος κυκλοφόρησε το περιοδικό «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ», το οποίο περιελάμβανε λογοτεχνικά κείμενα και επιστημονικές μελέτες και άρθρα. Όπως μας πληροφορεί η συγγραφέας, ο Κανονισμός του Συλλόγου προέβλεπε έκδοση περιοδικού, με επιδίωξη τη «διανοητική, ηθική και κοινωνική του λαού βελτίωσι». Όμως, το περιοδικό, όπως διαβάζουμε, είχε κυκλοφορήσει σε χειρόγραφη μορφή από το 1861 μέχρι το 1866 (δεύτερο έτος λειτουργίας του Συλλόγου), το οποίο εκδιδόταν κάθε δεκαπενθήμερο από τους Μιχαήλ και Σπυρίδωνα Λάμπρο και βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη του Συλλόγου σε 6 τόμους. Η συγγραφέας μας πληροφορεί για τις τρεις περιόδους έκδοσης του περιοδικού: «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ» (1877-1895) (17 τόμοι), «ΕΠΕΤΗΡΙΣ ΤΟΥ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΓΟΥ ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ» (1896-1939) (17 τόμοι) και «ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ» (1959 μέχρι σήμερα). Το περιοδικό προσφέρεται για έρευνα και μελέτη, αφού περιέχει πλούσια ύλη και θεατρολογικού ενδιαφέροντος. Ορισμένα από τα κείμενα με θέμα το Θέατρο η συγγραφέας τα σταχυολογεί και μας τα παραθέτει προς ενημέρωσή μας ως δείγμα που φανερώνει τους αξιόλογους συντάκτες τους και την πλούσια και ενδιαφέρουσα θεματολογία που επιλέγουν για να μελετήσουν, αλλά και κάποια θεατρικά έργα τους ή μεταφράσεις ξένων θεατρικών έργων στην ελληνική γλώσσα. Ε΄ Η Βιβλιοθήκη Στο χώρο του «Αναγνωστηρίου» (ή «Φλυαρητηρίου») του Παρνασσού τα μέλη του Συλλόγου συγκεντρώνονταν και συζητούσαν για πολιτικά, κοινωνικά και πνευματικά θέματα, που αφορούσαν την αθηναϊκή ζωή, αλλά και όλη την Ελλάδα. Οι συγγραφείς έφερναν τα δικά τους βιβλία με σκοπό να τα γνωρίσουν τα άλλα μέλη και να ανταλλάξουν απόψεις, πραγματοποιούνταν επίσης διαλέξεις. Ακόμη και θεατρικά έργα τους έφερναν κάποιοι στο «Αναγνωστήριο», που είχαν μάλιστα διαγωνιστεί στους Δραματικούς Διαγωνισμούς. Η Βιβλιοθήκη, εκτός των άλλων Τμημάτων της, λειτουργούσε και Τμήμα Θεάτρου, η οποία από το 1935 και μετά εμπλουτίστηκε με δωρεές θεατρικών βιβλίων. Η συγγραφέας παραθέτει Κατάλογο με 157 σπάνια, ως επί το πλείστον, βιβλία τα οποία περιέχουν δραματικά έργα (1843-1953 και ορισμένα απ’ αυτά είναι αχρονολόγητα). ΣΤ΄ Οι Δραματικοί διαγωνισμοί του Παρνασσού Πρόκειται για το μεγαλύτερο κεφάλαιο του βιβλίου (σελ. 71-194), όπου ο αναγνώστης του μπορεί να πληροφορηθεί για όλους τους Δραματικούς διαγωνισμούς, που διοργανώθηκαν στον ενλόγω Φιλολογικό Σύλλογο, αρχής γενομένης από το 1873, οπότε ιδρύθηκαν οι Δραματικοί διαγωνισμοί. Η συγγραφέας «ξεσκόνισε» (με τη μεταφορική έννοια) ολόκληρο το Αρχείο του «Παρνασσού», και μας παραθέτει λεπτομερειακά πολλές πληροφορίες για τους Δραματικούς διαγωνισμούς, για τη σύνθεση των Κριτικών Επιτροπών και τις εκθέσεις τους, τη δράση, τις πολιτικές και κριτικές αντιπαραθέσεις των μελών της, για τα έργα που υποβλήθηκαν και τα πρόσωπα/δραματουργούς τους, για τους βραβευθέντες και τα έργα τους, για τους αθλοθέτες των βραβείων, για τα είδη των διαγωνισμών (Μονόπρακτη κωμωδία, Καλοκαιρίνειο Θεατρικό Διαγωνισμό, Κορομήλειο Ποιητικό/Δραματικό Διαγωνισμό, Θέατρο για παιδιά), Εμβόλιμα των κειμένων παρατίθεται ένα πλήθος από φωτογραφίες και φωτοτυπίες εξωφύλλων βιβλίων, εγγράφων και βραβείων. Επίσης, πολύ ενδιαφέρον παρουσιάζει η αναφερόμενη στο παρόν βιβλίο θεωρητική διαμάχη δύο εξεχόντων μελών του «Παρνασσού», μεταξύ των Εμμ. Ροΐδη και Άγγ. Βλάχου, με αφορμή την απόφαση της Κριτικής Επιτροπής του Κορομήλειου Δραματικού Διαγωνισμού του 1877, να μη βραβευτεί κανένα θεατρικό έργο από τα 12 που είχαν υποβληθεί. Η διαμάχη αυτή –με δημοσιεύματα και διαλέξεις των δύο πρωταγωνιστών, αλλά και άλλων λογίων– πήρε διαστάσεις και πέρα του «Παρνασσού», και εξελίχθηκε σε μέγιστο φιλολογικό θεωρητικό ζήτημα, που αφορούσε την νεοελληνική κριτική. Κάποια από αυτά τα κείμενα θεωρούνται πολύ σημαντικά για το είδος αυτό, δηλ. της «θεατρικής και λογοτεχνικής κριτικής» και της ανάπτυξής της κατά τα επόμενα χρόνια. Τέλος, στο ενλόγω κεφάλαιο του βιβλίου παρατίθενται τα εξής διασωθέντα, στο Αρχείο του «Παρνασσού», θεατρικά έργα που υποβλήθηκαν στους διαγωνισμούς: το μονόπρακτο, με εννέα σκηνές «Ο Πολυτεχνίτης ιατρός» (σελ. 74-100) (το μοναδικό διασωθέν χειρόγραφο έργο) (1874), η χειρόγραφη τραγωδία (τριμερής) «Οι Κρητικοί Γάμοι» (αγνώστου δραματουργού, με το ψευδ. «Εχθροίς απιστών, ού ποτ’ αν πάθοις βλάβην») (1877) (σελ. 111-117). Ζ΄ Εκδηλώσεις σχετικές με τη Νεοελληνική Δραματουργία και το Θέατρο. Πρόσωπα και ζητήματα Ο «Παρνασσός» είχε θεσπίσει τη διεξαγωγή «των διαλέξεων, των επιστημονικών συζητήσεων και των λογοτεχνικών και θεατρικών απαγγελιών», τιμητικών εκδηλώσεων για Έλληνες και ξένους συγγραφείς, διάφορες πανηγυρικές εκδηλώσεις, τις οικονομικές εισφορές και δωρεές, οικονομική ενίσχυση του Συλλόγου με θεατρικές παραστάσεις (όπως της 21ης Δεκ. 1875), αλλά και ευεργετικές, με την οικιοθελή προσφορά διάφορων καλλιτεχνών. Ίδρυσε τη «Σχολή Απόρων Παίδων». Διοργάνωσε το «εν Αθήναις Συνέδριον των απανταχού Ελληνικών Συλλόγων» (1879), προσκλήθηκαν από το εξωτερικό σημαντικές προσωπικότητες του Θεάτρου, ο ιταλός ηθοποιός Ερνέστο Ρόσσι (1888), ο ιταλός φασίστας (πρόδρομος του ιταλικού φασισμού και προπομπός του Μουσολίνι στην εξουσία) δημοσιογράφος, ποιητής και δραματουργός Γκαμπριέλε Ντ’ Ανούτσιο και η ερωμένη του –την εποχή εκείνη– ηθοποιός Ελεονόρα Ντούτσε (1899), για τις εδώ δραστηριότητες των οποίων η κ. Δημάκη-Ζώρα αφιερώνει αρκετές σελίδες (σελ. 198-204), μια και στηρίχτηκε στο υλικό που βρήκε στο Αρχείο του «Παρνασσού», αλλά και σε σχετική βιβλιογραφία, η γερμανίδα ηθοποιός Άγκνες Ζόρμα (1900), η γαλλίδα ελληνίστρια Ιουλιέττα (Ζιλιέτ) Αντάμ-Λαμπέρ κ.ά. Πραγματοποιήθηκαν αρκετές ακόμη φιλολογικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες, που παρουσιάζονται από τη συγγραφέα αναλυτικά και παραστατικά, προσφέροντάς μας ένα πλήθος από ενδιαφέρουσες ιστορικές πληροφορίες, που αξίζει να διαβαστούν. Στο βιβλίο δημοσιεύονται αρκετές φωτογραφίες, σε όλα τα κεφάλαια, που ζωντανεύουν το κείμενο και ενισχύουν την ιστορική επιστημονική τεκμηρίωση των γεγονότων της εποχής. Σε μια βιβλιοπαρουσίαση ενός αξιόλογου βιβλίου, όπως είναι το παρουσιαζόμενο, δεν είναι δυνατό να ειπωθούν τα πάντα. Εκείνο, που εν κατακλείδι τονίζουμε είναι ότι τέτοια βιβλία πρέπει να βρίσκονται στις σχολικές και στις ιδιωτικές βιβλιοθήκες φιλομαθών εκπαιδευτικών και μη, θεατρολόγων, φιλομαθών και θεατρόφιλων αναγνωστών. Αναζητήστε το στα βιβλιοπωλεία. Είναι πολύ εύκολο να το βρείτε και να το αποκτήσετε.

ΜΑΡΙΑ ΔΗΜΑΚΗ-ΖΩΡΑ Σ.Ν. Βασιλειάδης Η ζωή και το έργο του ΙΔΡΥΜΑ ΚΩΣΤΑ ΚΑΙΙ ΕΛΕΝΗΣ ΟΥΡΑΝΗ, Αθήνα 2002, σελ. 953 Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης Εισαγωγικά θα θέλαμε να σημειώσουμε πως υπάρχουν αξιόλογα βιβλία –όπως τούτο–, τα οποία ίσως να ενδιαφέρουν μεν λιγότερους αναγνώστες λόγω θέματος, έχουν δε κυριολεκτικά «θαφτεί» από την κριτική και τους κριτικούς και για διάφορους άλλους λόγους, ενδεχομένως. Βιβλία, που δεν ανήκουν στις λίστες των ευπόληπτων, πολυσυζητημένων και εμπορικών βιβλίων, η ποιότητά τους όμως, είναι πολλή ανώτερη από αρκετά απ’ αυτά. Νιώθουμε άβολα, αφού έχουμε στα χέρια μας για 16 χρόνια το παρουσιαζόμενο αξιόλογο βιβλίο (και άλλα παρομοίως αξιόλογα βιβλία άλλων συγγραφέων), το οποίο δυστυχώς δεν είχαμε παρουσιάσει στο αναγνωστικό κοινό, ως οφειλόταν δεοντολογικά. Να που τώρα –έστω καθυστερημένα– το παρουσιάζουμε, αφού πρώτα διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν ακόμη αντίτυπα για τους ενδιαφερομένους στα βιβλιοπωλεία. Η Μαρία Δημάκη Ζώρα είναι επίκ. Καθηγήτρια των Ανθρωπιστικών Σπουδών (Θεατρολογίας, Νεοελληνικής Δραματουργίας και Πολιτισμού) στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ, με πλούσιο ερευνητικό και μελετητικό έργο κ.ά. επιστημονικές και διδακτικές ακαδημαϊκές δραστηριότητες. Το παρόν βιβλίο περιέχει τη διδακτορική διατριβή τής συγγραφέα για τη ζωή και το έργο ενός σημαντικού πνευματικού εργάτη, δικηγόρου, ποιητή, πεζογράφου, θεατρικού συγγραφέα, δημοσιογράφου, αρθρογράφου, δοκιμιογράφου, κριτικού βιβλίου με κοινωνική δράση, παράλληλα με τις άλλες δραστηριότητές του, του Σ.Ν. Βασιλειάδη, ο οποίος είχε την ατυχία να πεθάνει σε νεαρή ηλικία, μόλις 29 χρόνων. Ο πατρινός Σπυρίδων Ν. Βασιλειάδης (1845-1874), ο οποίος ανήκει στην Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή και στο ρομαντισμό κυρίως, ένα δυναμικό «πολύμορφο ιδεολογικό, κοινωνικό και καλλιτεχνικό κίνημα», έζησε μια πλούσια και έντονη ζωή, και παρά το βραχύ του βίου του, κατόρθωσε να παράγει ένα αξιοζήλευτο πλούσιο πνευματικό, συγγραφικό και κοινωνικό έργο. Θ’ αναφερθούμε πολύ περιεκτικά σε ορισμένους σταθμούς της ζωής και δράσης του, αφού θα χρειαζόταν πολλές σελίδες για να συνοψίσουμε το έργο του, το οποίο η συγγραφέας αναλύει διεξοδικά, με εύληπτο λόγο, σε σχεδόν 1000 σελίδες του παρόντος βιβλίου. Η συγγραφέας, συντοπίτισσα του Σ.Ν. Βασιλειάδη, αν και είχε στα χέρια της αρχικά πενιχρό φιλολογικό υλικό, ώστε να το χρησιμοποιήσει βιβιογραφικά, εντούτοις το κατέγραψε, το μελέτησε, συγχρόνως δε ερεύνησε ενδελεχώς τον καθημερινό και περιοδικό τύπο της εποχής του, αλλά και των αρχών του 20ού αι., οπότε γιορτάστηκαν τα 50χρονα από το θάνατό του, το υλικό που προέκυψε από τον εορτασμό αυτό, αλλά και τα βιβλιογραφικά αθησαύριστα δημοσιευμένα κείμενα του Βασιλειάδη (ποιήματα, επιστολές, πεζά), τα οποία ανέσυρε από τον τύπο της εποχής του, καθώς κι ένα πλήθος από αναφορές στο έργο του, τις οποίες «αποκρυπτογράφησε», προς όφελος της ερμηνείας του έργου του. Επίσης, αξιοποίησε τα ευρήματά της από τον τύπο της εποχής με κρίσεις για το έργο του ποιητή (βιβλιοκρισίες, θεατρικές κριτικές, νεκρολογίες, σχόλια και αποτιμήσεις διαφόρων ομοτέχνων του και μη.) Το περιεχόμενο του ογκώδους τούτου βιβλίου διαρθρώνεται μεθοδολογικά με υποδειγματικό τρόπο, ώστε ο φοιτητής, ο φιλόλογος, ο θεατρολόγος, ο μελετητής και κάθε φιλομαθής αναγνώστης, να μπορεί να το διαβάσει και να το κατανοήσει επαρκώς, αφού μάλιστα η σ. χρησιμοποιεί απλή γλώσσα και ύφος για μια ευχάριστη ανάγνωση, ο δε μελετητής να προσλάβει επαρκή στοιχεία για να τα χρησιμοποιήσει για περαιτέρω μελέτες του ίδιου θέματος ή άλλων παρεμφερών φιλολογικών και θεατρολογικών μελετών. Τα περιεχόμενα είναι πλούσια και αναλυτικά: Προηγούνται οι «Βραχυγραφίες» και τα «Προλεγόμενα», στα οποία οριοθετείται η εποχή που έζησε ο ποιητής, η σ. αναφέρεται με συνοπτικό τρόπο στο Ρομαντισμό, ως αισθητικό ρεύμα και στο οποίο ανήκε ο ποιητής, στους διανοούμενους που επίσης ανήκαν στο ίδιο ρεύμα, στις τάσεις και εξελίξεις των λογοτεχνικών, κοινωνικών και πολιτικών καταστάσεων, στο ενδιαφέρον του για το γλωσσικό ζήτημα και τη Μεγάλη Ιδέα, χωρίς όμως συντηρητική χροιά, αλλά και στη «στράτευσή» του ως πνευματικός άνθρωπος μαζί με τους αγώνες του λαού για μια καλύτερη κοινωνία. Αναφέρεται εν συντομία, επίσης, στην ακμή της Παλαιάς Αθηναϊκής Σχολής, όπου ανήκε ο ποιητής, με κύρια χαρακτηριστικά τον αρχαϊσμό, τον ρομαντισμό και τον πατριωτισμό, σε πρόσωπα, κρίσεις και βιβλιογραφικά στοιχεία σχετικά με το έργο του και τέλος παραθέτει περιλήψεις των κεφαλαίων του βιβλίου. Στο πρώτο κεφάλαιο «Βιογραφικά στοιχεία» (σελ. 29-173) η συγγραφέας εξετάζει εξονυχιστικά τη ζωή του από τη γέννησή του, την οικογένειά του, τα παιδικά χρόνια και τις εγκύκλιες σπουδές του, τις σπουδές του στη Νομική Αθηνών και στοιχεία από τη δικηγορία του, τις εξωλογοτεχνικές δραστηριότητές του, την ιδέα που είχε για την ίδρυση «Σχολής απόρων παιδιών» από το Φ.Σ. «Παρνασσός», την υλοποίησή της, την αμφισβήτηση από κάποιους για την πατρότητα αυτής της θαυμάσιας κοινωνικής πρωτοβουλίας από μέρους του, και πολλές άλλες πτυχές και διάφορα γεγονότα που σχετίζονται με τη ζωή, τη δράση του, τις σχέσεις του με ομότεχνους, το έργο του. Το ενλόγω κεφάλαιο τελειώνει με τα εξής υποκεφάλαια: «Το τέλος» (ασθένεια, θάνατος, κηδεία, επικήδειοι, νεκρολογίες για τον Βασιλειάδη, εκδηλώσεις στη μνήμη του) και «Η πεντακονταετηρίδα από το θάνατό του (1924)» (Φιλολογικό μνημόσυνο στον «Παρνασσό», Η παράσταση του έργου του «Γαλάτεια» με πρωταγωνίστρια την Κυβέλη, «Τα θαμμένα χειρόγραφα», κατά την έκφραση του Κ. Παλαμά, μια περίεργη και πρωτότυπη υπόθεση, άρθρα για τον Βασιλειάδη). Στο δεύτερο κεφάλαιο «Το ποιητικό έργο» (σελ. 175-355) η σ. αναλύει και ερμηνεύει ολόκληρη την ποιητική παραγωγή του Βασιλειάδη, κατά συλλογή και κατά ποίημα με υποδειγματική φιλολογική μεθοδολογία και ερμηνευτική προσέγγιση στα εξής υποκεφάλαια: «Α΄. Ποιητικές Συλλογές – Συμμετοχές σε διαγωνισμούς», «Β΄. Θεματικοί άξονες», «Γ΄. Επιδράσεις». Το κείμενο είναι πολυσέλιδο και θα μπορούσε ν’ αποτελέσει αυτοτελή έκδοση. Στο τρίτο κεφάλαιο «Το πεζογραφικό έργο» (σελ. 357-504) η σ. αναφέρεται, αναλύει και ερμηνεύει τα διηγήματά του, τα χρονογραφήματα και τις επιφυλλίδες του, τους λόγους του (πανηγυρικούς και επιταφίους), τα κριτικά του κείμενα, καθώς και τα αθησαύριστα κείμενά του: δύο επικήδειους λόγους, μία νεκρολογία και ένα άρθρο για τη Σχολή των Απόρων. Και τούτο το κείμενο είναι πολυσέλιδο και θα μπορούσε ν’ αποτελέσει αυτοτελή έκδοση. Στο τέταρτο κεφάλαιο «Το θεατρικό έργο» (σελ. 505-725) η σ. επιχειρεί μία σε βάθος μελέτη για το θεατρικό έργο του Βασιλειάδη και για τις απόψεις του τις σχετικές με τη διαμόρφωση του νεοελληνικού θεάτρου. Ήτοι, γίνονται αναφορές στα δοκίμια και τις μελέτες του για το θέατρο, την προσπάθειά του για την αναβίωση της αρχαίας τραγωδίας και τις αισθητικές αντιλήψεις του για το θέατρο. Πιο εμπεριστατωμένα αναφέρεται στα ιστορικά και πατριωτικά του δράματα («Οι Καλλέργαι», «Λουκάς Νοταράς», «Αλέξανδρος Υψηλάντης», «Θάνος Καλλισθένης»), στα σατιρικά και στις κωμωδίες («Χίμαιρα», «Αμάλθεια», «Ή έγγαμος ή αυτόχειρ», «Διός έρωτες – Σεμέλη», «Γαλάτεια και Πολύφημος») και στις τραγωδίες του με θέματα από τη Μυθολογία («Γαλάτεια», «Σκύλλα»). Το κεφάλαιο τελειώνει με το κείμενό της «Ο χαρακτήρας των έργων: κλασικός ή ρομαντικός;». Ακολουθούν τα «Επιλεγόμενα ή μία Εικόνα του ποιητή των Εικόνων» (σελ. 727-791) Το βιβλίο κλείνει με το «Παράρτημα κειμένων» (793-905), τη «Βιβλιογραφία» (σελ. 907-928) και το «Φωτογραφικό υλικό». Μια υποδειγματική διδακτορική διατριβή, καρπός πολύμοχθης επιστημονικής προσπάθειας, η οποία πιστώνεται στα ακαδημαϊκά προσόντα της κ. Μαρίας Δημάκη-Ζώρα, στέρεα και πολύτιμη αφετηρία και βάσης και τις μελλοντικές ακαδημαϊκές μελέτες της.

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ, ΝΟΣΤΑΛΓΙΕΣ ΚΑΙ ΓΝΩΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΥΜΑΣΙΟ ΚΑΙ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΒΙΒΛΙΟ: Το οδοιπορικό ενός κωμωδού 50 χρόνια στο σανίδι Μανώλης Δεστούνης Εκδόσεις Εντύποις, Αθήνα 2016, σ. 460 Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης Είναι άδικο, ανεπίτρεπτο, αντιδεοντολογικό και αντικοινωνικό το φαινόμενο να εκδίδονται αξιόλογα βιβλία και να μην κυκλοφορούν –για διάφορους λόγους και αιτίες– ευρέως στα βιβλιοπωλεία όλης της χώρας, στις προθήκες τους, αλλά και σε σχολικές ή δημόσιες ή δημοτικές βιβλιοθήκες, με αποτέλεσμα να στερούνται χιλιάδες αναγνώστες την ευχάριστη συντροφιά τους. Ένα από τα βιβλία αυτά είναι και τούτο, το οποίο αποφάσισα να παρουσιάσω, με σκοπό να γνωρίσουν καλύτερα οι φιλαναγνώστες και οι θεατρόφιλοι, κυρίως, έναν αγαπημένο τους ηθοποιό – του ελληνικού κινηματογράφου και του θεάτρου, τον κ. Μανώλη Δεστούνη. Στο παρόν βιβλίο, αυτοβιογραφικό, αναλαμβάνει ο ίδιος ο δημοφιλής εξαιρετικός ηθοποιός να μας ξεναγήσει στα 50 χρόνια της ζωής του και της λαμπρής καλλιτεχνικής πορείας του στην οθόνη και στο σανίδι. Ο λόγος του απλός, λαϊκός, καθημερινός, λες και αφηγείται στους δικούς και φίλους του, τη ζωή και την καλλιτεχνική του πορεία, βρισκόμενος στο σπίτι, στο καφενείο, σε κάποιο δημόσιο χώρο, που λες και μαζεύτηκαν όλοι να πιουν έναν καφέ ή ένα κρασί και παράλληλα να τον ακούσουν να τους μιλά μ’ εκείνη τη χαρακτηριστική χροιά της φωνής του, το μειλίχιο ύφος του, τον προσηνή λόγο του, την αστραφτερή ματιά του. Η οδοιπορική ματιά του κ. Μαν. Δεστούνη είναι μεθοδική, ελκυστική, αναλυτική, κριτική –κατά σημεία -, διεισδυτική και άκρως επικριτική, ενίοτε, στα θεατρικά και κοινωνικο-πολιτικά δρώμενα κάθε εποχής που αναφέρεται. Αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο μ’ έναν γνήσιο, αυθεντικό και λαγαρό λόγο, στον οποίο δε διστάζει να μιλήσει για πρόσωπα και πράγματα, για ευχάριστες αλλά και για δυσάρεστες καταστάσεις, με γλώσσα (αρκετές φορές) «που κόκκαλα τσακίζει», με αργκό εκφράσεις κάποιες άλλες φορές, χωρίς αναστολές και υποκρισία! Η ευγένεια του χαρακτήρα του είναι εμφανής μέσα στα κείμενά του. Επίσης, είναι χαρακτηριστική η ανοιχτόκαρδη έκφραση της ευγνωμοσύνης του σε πολλούς συναδέλφους του και το φανέρωμα του πλούσιου συναισθηματικού του κόσμου. Σαφέστατα αποδεικνύεται από τα γραφόμενά του και η ξεκάθαρη αριστερή ιδεολογία του (κομμουνιστική), που δεν την κρύβει, άλλωστε. Ούτε βέβαια κρύβει την αγάπη του στον Ολυμπιακό, όντας «γαύρος» ο ίδιος. Πρέπει εδώ ν’ αναφέρουμε ότι το βιβλίο του απαρτίζεται από 80 ολιγοσέλιδα αφηγήματα, τα οποία ο συγγραφέας παραθέτει κατά χρονολογική σειρά τέλεσης των γεγονότων, αρχής γενομένης από τη γέννησή του (για τη μάνα του, τον πατέρα και τ’ αδέρφια του, τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής, της μεταπολεμικής περιόδου και του Εμφύλιου, τις επαγγελματικές δραστηριότητες των γονιών του, τις περιπέτειές τους κ.ο.κ.). Το οδοιπορικό της ζωής του και οι αναμνήσεις των βιωμάτων του θα συνεχιστούν, αφηγούμενος με ρεαλιστικό τρόπο και άκρως συναρπαστικά όλη τη ζωή του, μέχρι το 2014 (οπότε παραδίνει στον εκδότη το πόνημά του), τις ευχάριστες και δυσάρεστες στιγμές, τα απρόοπτα και τις περιπέτειες, με χιούμορ, με μια γλυκόπικρη γεύση στο λόγο, με πλούσια συναισθήματα και χαραγμένες βαθιά μέσα του πάμπολλες εντυπώσεις και αναμνήσεις. Μεγάλο μέρος των αφηγήσεών του, ασφαλώς, αφιερώνει στις θεατρικές σπουδές και στην πορεία του στον κινηματογράφο και στο θέατρο, αναφέροντας εκατοντάδες ονόματα, θεάτρων, ηθοποιών, σκηνοθετών και άλλων συντελεστών, με αγάπη και νοσταλγικό τόνο. Προσπαθεί να μην ξεχάσει κανέναν ή καμία από τους συναδέλφους και συνεργάτες του, για τους οποίους έχει πάντοτε ένα καλό λόγο να πει. Αναμνήσεις και καταγραφές, που όλους μας συγκινούν, μας μορφώνουν, αλλά πλουτίζουν συγχρόνως και την Ιστορία του Θεάτρου. Ένα πολύτιμο υλικό για ερευνητές και μελετητές του είδους, αλλά και για φοιτητές των Τμημάτων Θεατρικών Σπουδών των Πανεπιστημίων μας, των Σχολών Κινηματογράφου και των Δραματικών Σχολών. Γενικότερα, θα έλεγα ότι ο καλός ηθοποιός και δη ο θεατράνθρωπος είναι συγχρόνως ένας σημαντικός κοινωνικός και πολιτιστικός παράγοντας, χρήσιμος στο κοινωνικό γίγνεσθαι, ένα ζήτημα το οποίο πρέπει να μελετηθεί δεόντως, ώστε η Εκπαίδευση όλων των βαθμίδων θα πρέπει συντονισμένα και προγραμματισμένα ν’ αξιοποιήσει κάποτε δεόντως τους καλλιτέχνες στα εκπαιδευτικά ιδρύματα, από το νηπιαγωγείο μέχρι το λύκειο. Ο ηθοποιός (και ο κάθε καλός καλλιτέχνης), καθώς είναι και εκπέμπει φως, είναι συγχρόνως παιδαγωγός, φιλόσοφος, κοινωνιολόγος, γνώστης της τέχνης και της αισθητικής, ένα «πολυεργαλείο» για μόρφωση της νέας γενιάς. Είναι ο πολύπειρος άνθρωπος, ο οποίος με γνώση και εμπειρία, «διδάσκει» από σκηνής, αλλά και στην ίδια του ζωή, στην καθημερινότητά του, όπου βρεθεί και όπου σταθεί. Άξιος «δάσκαλος» είναι –και μπορεί να παίξει πλατύτερα κοινωνικούς ρόλους, με σκηνοθέτες το Υπουργείο παιδείας και πολιτισμού ή και άλλους φορείς– και ο κ. Μανώλης Δεστούνης, ο οποίος ακόμη και με το συγκεκριμένο βιβλίο του μας μαθαίνει τόσα πολλά και χρήσιμα και αλίμονο αν δεν το έγραφε και δεν το εξέδιδε. Όλ’ αυτά θα χανόντουσαν, πέφτοντας μοιραία μέσα στη χοάνη της ιστορικής λήθης. Την έκδοση κοσμούν 130 περίπου φωτογραφίες, οι περισσότερες συγκεντρωμένες σε λεύκωμα στο τέλος του βιβλίου. Φωτογραφίες από τη ζωή του και τις δραστηριότητές του στον κινηματογράφο (και ταινίες μικρού μήκους) και στο θέατρο (πρόζα, επιθεώρηση και μιούζικαλ), αφίσες από θεατρικές παραστάσεις, της οικογένειάς του κ.ά. «Μάθημα της ζωής και της τέχνης» θα ονόμαζα αυτό το βιβλίο και προτείνω να μη χάσει κανένας την απόλαυση της μελέτης του. Είναι μια συμπυκνωμένη ιστορία ενός πρωταγωνιστή του θεάτρου και της ζωής μισού αιώνα γνώσεων, εμπειριών και δημιουργημένης, συσσωρευμένης σοφίας. Ευκαιρία ν’ αδράξει ο αναγνώστης την ευκαιρία και ν’ αναζητήσει στα βιβλιοπωλεία «Το οδοιπορικό ενός κωμωδού» του κ. Μανώλη Δεστούνη και δε θα μετανιώσει. Αντιθέτως, θα το χαρεί και θα το απολαύσει! Θα κλείσω τη σύντομη αυτή παρουσίαση μ’ ένα απόσπασμα από τον «Πρόλογο» του βιβλίου, της γιατρού, λογοτέχνιδας και δραματουργού κ. Τούλας Μπούτου: «[…] Ο τίτλος του βιβλίου πολύ επιτυχημένος, αφού ένα μακρύ “οδοιπορικό”, μια αδιάκοπη περιδιάβαση από χώρο σε χώρο, από θέατρο σε θέατρο, από πόλη σε πόλη, αλλά και ακόμη μακρύτερα σε άλλες χώρες, υπήρξε ο χώρος που ακολούθησε. Για να τρυγήσει την ουσία της ζωής τόσο πλατιά, τόσο πολύτροπα, κι επεισοδιακά πολλές φορές. Για να ικανοποιήσει τη δίψα και τον έρωτα για τη θεατρική του δικαίωση. Τις ανησυχίες για μια ξεχωριστή ζωή. Είναι ένα βιβλίο που συνεπαίρνει τον αναγνώστη από τις πρώτες σελίδες του με ειλικρίνεια, την απλότητα της γραφής, που φτάνει σε κάποια σημεία της αφήγησης ν’ αγγίζει τον άκρατο ρεαλισμό. […]» Συγχαρητήρια αξίζουν και στις εκδόσεις ΕΝΤΥΠΟΙΣ γι’ αυτό το όμορφο και απέριττο εκδοτικό αποτέλεσμα!

ΜΑΚΗΣ ΔΕΛΑΠΟΡΤΑΣ Τα backstage του ελληνικού σινεμά Εκδόσεις ΑΓΚΥΡΑ, Αθήνα 2022, σχ. 0,26 Χ 0,19 εκ., σσ. 358 Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης Ο Μάκης Δελαπόρτας παρουσιάζει στο αναγνωστικό κοινό την τελευταία συγγραφική δουλειά του με τον τίτλο: Τα backstage του ελληνικού σινεμά. Οποιαδήποτε έκδοση και αν έκανε στο παρελθόν ο φίλεργος αυτός ερευνητής-μελετητής του κινηματογράφου και του θεάτρου μας, αποτελούσε ένα σημαντικό γεγονός για το χώρο. Διότι όλα τα βιβλία του παρέχουν αποκαλυπτικά στοιχεία και ενδιαφέρουσες πληροφορίες, είναι γραμμένα με εκλαϊκευτικό λόγο και με προσιτό ύφος στον αναγνώστη τους, δίνοντάς του την ευκαιρία να απολαύσει αισθητικά, συν τοις άλλοις, ένα πλήθος από άγνωστο ενπολλοίς και σπάνιο φωτογραφικό υλικό. Η αγάπη του στον κινηματογράφο και στο θέατρο τον οδήγησαν, εδώ και πολλά χρόνια, να γνωρίσει αρκετούς πρωταγωνιστές ηθοποιούς και σκηνοθέτες, να συζητήσει ατέλειωτες ώρες μαζί τους, δημιουργώντας έτσι στέρεες σχέσεις φιλίας, εμπιστοσύνης και αλληλοεκτίμησης, να ερευνήσει σε αρχεία και στον έντυπο τύπο το έργο τους, να γράψει κείμενα γι’ αυτούς, ακόμη και μελετήματα, τα οποία κατά καιρούς εξέδιδε σε βιβλία. Το πολυδιάστατο έργο του, εκτός από τα βιβλιοπωλεία, όπου είναι ο φυσικός χώρος των προς πώληση βιβλίων, διαδόθηκε ευρέως από ημερήσιες αθηναϊκές εφημερίδες σε χιλιάδες αναγνώστες ανά την Ελλάδα, με αποτέλεσμα πολλοί αναγνώστες να μάθουν και να απολαύσουν αυτές τις μονογραφίες για κινηματογραφικούς αστέρες, εργάτες της τέχνης, συνθέτες και τραγουδιστές, προσωπικότητες του ποιοτικού θεάματος και του ευρύτερου καλλιτεχνικού χώρου. Τα «Λευκώματά» του είναι βιβλία αναφοράς για όσους επιθυμούν να μάθουν, αλλά και για όσους επιθυμούν να εντρυφήσουν περαιτέρω. Από το 1998, που κυκλοφόρησε το πρώτο λεύκωμά του για την Αλίκη Βουγιουκλάκη, έως το 2009 το τελευταίο λεύκωμά του για τη Μάρθα Καραγιάννη, κυκλοφόρησαν συνολικά 19 βιβλία του και λευκώματα για ηθοποιούς, σεναριογράφους και σκηνοθέτες (Νίκο Φώσκολο, Λάμπρο Κωνσταντάρα, Ζωζώ Σαπουντζάκη, Ντίνο Ηλιόπουλο, Άννα Καλουτά, Αλέκο Σακελλάριο, Δημήτρη Παπαμιχαήλ, Ρένα Βλαχοπούλου, Τζένη Καρέζη), μουσικούς και τραγουδιστές (Στέλιο Καζαντζίδη, Μαίρη Λίντα-Μανώλη Χιώτη, Μίμη Πλέσσα, Τα μιούζικαλ του ελληνικού κινηματογράφου), δημοσιογράφους («Φρέντυ Γερμανός-Πένα από βελούδο», «Φρέντυ Γερμανός-Μέρες τηλεόρασης»), την «Eurovision – Οι ελληνικές συμμετοχές: 1974-2006» και το: «Ξέρω κάποια αστέρια…». Στο παρόν αξιόλογο από πλευράς αισθητικής και περιεχομένου βιβλίου, ο Μάκης Δελαπόρτας μάς χαρίζει με το πάθος και την αγάπη που τον διακρίνει ένα πλήθος από σύντομα –αρκετά όμως μεστά και διαφωτιστικά– σημειώματα, που αφορούν όσα συνέβησαν στο παρελθόν πίσω από τις κάμερες, τις κλακέτες, τα φώτα και τα μικρόφωνα, γεγονότα και μαρτυρίες που του διηγήθηκαν διάφοροι ηθοποιοί, σκηνοθέτες και συντελεστές κάθε κινηματογραφικής ταινίας. Στον «Πρόλογο» σημειώνει ότι στάθηκε τυχερός που οι «μυθικοί ηθοποιοί» τού διηγήθηκαν «τα παρασκηνιακά τους κατορθώματα, άλλοτε γλαφυρά και χαριτωμένα, κι άλλοτε με τρόπο συγκινητικό και δακρύβρεχτο.» Πρόκειται για μια πραγματικότητα που περιέχει τόσα και τόσα γεγονότα και σκηνές που διαδραματίστηκαν στον ελληνικό κινηματογράφο προηγουμένων δεκαετιών. Ο Μάκης Δελαπόρτας είχε την καλοσύνη να μας μεταφέρει αυτά τα περιστατικά με τα εκλαϊκευμένα αφηγηματικά κείμενά του, με χιούμορ, ζωντανούς –κατά σημεία– διαλόγους και συναρπαστικές «εικόνες», με σαφήνεια και περιγραφικότητα προσώπων και γεγονότων. Γράφει ο συγγραφέας: «Αυτές λοιπόν τις μικρές παρασκηνιακές σκηνές που παίζονταν με σβηστά φώτα θέλησα να καταγράψω στο συγκεκριμένο βιβλίο και να σας διηγηθώ τις ιστορίες έτσι όπως τις άκουσα από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές, ή από τεχνικούς και τους σκηνοθέτες που τις ψιθύριζαν μεταξύ τους και διασκέδαζαν πολύ μ’ αυτές.» Τα θέματα και οι πληροφορίες από την Ιστορία του Ελληνικού Κινηματογράφου, που δίνονται, είναι πολλά και διάφορα. Παραθέτουμε μια σχετική παράγραφο του συγγραφέα, ο οποίος επιθυμεί με αυτή να ενημερώσει τον αναγνώστη του για αυτή την ενδιαφέρουσα ποικιλία: «[…] θα μάθουμε: Πότε και με ποιον τρόπο γυρίστηκαν οι πρώτες ελληνικές βωβές ταινίες; Ποιο ήταν το πρώτο ελληνικό γυμνό; Πώς τους εξέπληττε όλους με το φυσικό του παίξιμο ο σπουδαίος Βασίλης Λογοθετίδης; Πόσο ζηλιάρης ήταν ο Λάμπρος Κωνσταντάρας; Πόσο φιλάρεσκη ήταν η “άσχημη” του σινεμά, η Γεωργία Βασιλειάδου; Σε ποια ταινία γεννήθηκε ο έρωτας της Αλίκης και του Δημήτρη ύστερα από μια σκηνή φιλιού; Πόσο ριψοκίνδυνος ήταν ο Θανάσης Βέγγος; Πώς κατέτρεξε η Χούντα τον Αλεξανδράκη για τα αριστερά του φρονήματα; Ποιο ήταν το κόλλημα του Φούντα; Πόσο μεθυσμένη ήταν η Χρονοπούλου όταν γύρισε το “Είμαι γυναίκα του γλεντιού”; Σε ποια ταινία η Καρέζη γνώρισε τον έρωτα της ζωής της; Ποια ήταν η κόντρα μεταξύ Κούρκουλου και Φώσκολου; Με ποιον ταχυδακτυλουργικό τρόπο ο Σακελλάριος έκανε τους δεκαέξι ναύτες… εκατό στην παρέλαση της “Αλίκης στο Ναυτικό”; Για ποιο λόγο η Φόνσου έπαιξε αφιλοκερδώς στο “Αγοροκόριτσο”; Πώς η Λάσκαρη μάγεψε τις Κάννες και πώς η Βλαχοπούλου προτιμούσε να πηγαίνει για ψάρεμα από το να πηγαίνει για γύρισμα;» Βέβαια, αναφορές σε διάφορα περιστατικά πίσω από τα φώτα και τις κάμερες, γίνονται για πολλούς ακόμη κινηματογραφικούς ηθοποιούς και σκηνοθέτες: τον Κώστα Μουσούρη και την Αλίκη Θεοδωρίδη, τον Αχιλλέα Μαδρά και τον Αλέκο Σακελλάριο, τον Ορέστη Μακρή και τη Λέλα Πατρικίου, τον Δημήτρη Χορν, τη Σμαρούλα Γιούλη, την Άννα Καλουτά, τον Λάμπρο Κωνσταντάρα, την Έλλη Λαμπέτη, τον Κώστα Χατζηχρήστο, τον Διονύση Παπαγιαννόπουλο, την Μελίνα, τον Νίκο Φούντα, τον Μιχάλη Κακογιάννη, τον Ντίνο Δημόπουλο, τη Λίντα Άλμα και τον Γιάννη Φλερύ, τον Γιώργο Γληνό, την Αντιγόνη Βαλάκου, τη Μάρθα Καραγιάννη, τον Φιλ. Φίνο, τον Γιάννη Δανιαλίδη και σε τόσους άλλους. Ο Μάκης Δελαπόρτας, όπως σε όλα τα βιβλία του, έτσι και στο παρόν, παραθέτει εμβόλιμα στα κείμενά του ένα πλήθος από φωτογραφίες, τις οποίες είτε έχει στο προσωπικό αρχείο του είτε δανείστηκε από άλλα αρχεία: της Φίνος Φιλμ, του Κινηματογραφικού Οργανισμού Καραγιάννης-Καρατζόπουλος, της Εταιρείας Παραγωγής Παπανδρέου Α.Ε., του Θεατρικού Μουσείου-Κέντρου Μελέτης και Έρευνας του Ελληνικού Θεάτρου και από Αρχεία Οικογενειών, όπως γ.π. των: Τάκη Βουγιουκλάκη, Μαίρης Χρονοπούλου, Άννας Φόνσου, Αλέκου Αλεξανδράκη κ.ά., καθώς και από βιβλία. Θα προτιμούσαμε στο τέλος του βιβλίου να υπάρχουν Πίνακες με τα κινηματογραφικά έργα που παρουσιάζονται στο βιβλίο και με τα ονόματα των ηθοποιών, σκηνοθετών, μουσικών και άλλων συντελεστών. Αυτοί οι Πίνακες είναι πολύ χρήσιμοι σε κάθε παρόμοιου είδους βιβλία. Ελπίζουμε να προστεθούν οι προτεινόμενοι Πίνακες στις επόμενες εκδόσεις του βιβλίου. Είναι αξιέπαινη αυτή η δύσκολη και επίπονη μακροχρόνια ερευνητική του δουλειά, η οποία βέβαια έχει κερδίσει τον θαυμασμό και την αγάπη όλων των αναγνωστών των βιβλίων του, αλλά και όλων των ακροατών και θεατών του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης, όπου έχει δώσει πολλές συνεντεύξεις του, αλλά και των αναγνωστών του διαδικτύου. Χρόνο με τον χρόνο, έκδοση με την έκδοση, συγκεντρώνεται ένα πολύτιμο ιστορικό υλικό, που είναι χρήσιμο μεν για τους σύγχρονους νεοέλληνες, πολύτιμο δε και για τις επερχόμενες γενιές. Νομίζουμε ότι το παρουσιαζόμενο βιβλίο του Μάκη Δελαπόρτα, πρέπει να μπει σε κάθε σπίτι, να το διαβάσουν δε και να το απολαύσουν όσο γίνεται περισσότεροι αναγνώστες. Παραμένοντας το παρόν βιβλίο σε μια οικογενειακή βιβλιοθήκη, θα αποτελεί μια διαρκής ευκαιρία για να το ανοίγουμε και να το διαβάζουμε ξανά και ξανά, μετά από κάθε τηλεοπτική προβολή οποιασδήποτε παλαιοτέρων χρόνων ελληνικής κινηματογραφικής ταινίας.

ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ Παρουσιάζει ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης* // ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΕΤΡΑΚΟΥ ΑΦΗΓΗΜΑ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΕΝΤΕΚΑ ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ Εκδόσεις ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ, Αθήνα 2018, σ. 314 Άρτι αφυπηρετήσασα η Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών (Τμήμα Θεατρικών Σπουδών) κ. Κυριακή Πετράκου, μετά από ευδόκιμο ακαδημαϊκή καριέρα. Πέρυσι εξέδωσε ένα αξιόλογο βιβλίο, το οποίο πρωτίστως αφορά τους θεατρολόγους και τους φοιτητές των Τμημάτων Θεατρικών Σπουδών των πανεπιστημίων, αλλά και τους εκπαιδευτικούς και κάθε φιλομαθή θεατρόφιλο. Όπως και τα υπόλοιπα βιβλία της, έτσι κι αυτό κοσμεί το χώρο της θεατρολογικής έρευνας και μελέτης και περνά στη χορεία των αξιόλογων πονημάτων, καρπός γνώσης, εμπειρίας και νοητικής διεργασίας ανθρώπου που δεκαετίες τώρα έχει ενσκήψει με συνέπεια και σοβαρότητα, αλλά και με ταλέντο στο επιστημονικό της αντικείμενο που δίδαξε επάξια σε εκατοντάδες φοιτητές και μετέδωσε επιτυχώς σε ακροατές δεκάδων συνεδρίων στην ημεδαπή και στην αλλοδαπή. Το βιβλίο απαρτίζεται από έντεκα κεφάλαια, σχετικά με θεατρικά έργα διαφόρων περιόδων και δραματουργών. Τα έντεκα θεατρολογικά μελετήματα είναι προϊόν ενδελεχούς ερευνητικής προσπάθειας των τριών τελευταίων χρόνων και έχουν παρουσιαστεί σε συνοπτική μορφή (λόγω χρονικού περιορισμού) σε συνέδρια ή περιέχονται σε συλλογικούς τόμους ή ορισμένα απ’ αυτά πρόκειται να δημοσιευτούν στο μέλλον. Εδώ, η ερευνήτρια/μελετήτρια Κυριακή Πετράκου έχει την άνεση χώρου να τα παρουσιάσει εκτενέστερα και άρα σε πληρέστερη μορφή. Στον Πρόλογο η συγγραφέας παραθέτει σχόλια, παρατηρήσεις και προτάσεις, πολύ εποικοδομητικές για τη θεατρική έρευνα, τις οποίες απευθύνει φυσικά σε φοιτητές, θεατρολόγους και επίδοξους ερευνητές. Παρέχει πληροφορίες λεξιλογικού και ερμηνευτικού χαρακτήρα για τους όρους «αφήγημα» και «αφήγηση», παραπέμποντας στην καταγωγή τους κατά τη μακραίωνη ελληνική ιστορία (με παράθεση των πηγών), κάνοντας επιπρόσθετα αναφορές στη Θεωρία της Λογοτεχνίας την ελληνική και την ξένη. Αναφορές επιχειρούνται επίσης στην Ιστορία και τη Θεωρία του Θεάτρου, καθώς και στη διδασκαλία τους στα πανεπιστήμια. Υπογραμμίζει τις πηγές της έρευνας («αρχεία, αδημοσίευτα λανθάνοντα έργα, ο περιοδικός και ημερήσιος Τύπος, τα απομνημονεύματα, πίνακες, γλυπτά, επιγραφές, αλλά και οι μαγνητοσκοπήσεις στη σύγχρονη εποχή […]»). Παραθέτω μία σημαντική της παρατήρηση, η οποία πρέπει να κινητοποιήσει τους ενδιαφερόμενους: «οι σημαντικότεροι συγγραφείς του Μεσοπολέμου και των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών, ανήκοντες ή προσκείμενοι στην πλειονότητά τους στην Αριστερά, δεν έχουν δημοσιεύσει ή εκδώσει τα περισσότερα έργα τους, τα οποία κινδυνεύουν να χαθούν δια παντός.»Και στη συνέχεια εύχεται η θεατρολογική έρευνα και μελέτη να προχωρήσουν απρόσκοπτα, «με ιερό σκοπό», λόγω του ότι αποτελεί «επιστημονικό και πατριωτικό καθήκον», πανανθρώπινο και διεθνές ιστορικό καθήκον, θα πρόσθετα. Για την πληρέστερη ενημέρωση του αναγνώστη του σύντομου αυτού σημειώματός μου, οφείλω να παραθέσω τα περιεχόμενα του βιβλίου, ώστε ο κάθε φιλομαθής και θεατρόφιλος να μπορεί να αξιολογήσει καλύτερα την παρούσα ενδιαφέρουσα εργασία:  Ο Βαυαρός ως «άλλος» μέσα από τα μάτια του Μ. Χουρμούζη: εθνικός εχθρός;  Του Κουτρούλη ο γάμος του Α.Ρ. Ραγκαβή στην εποχή του και τη δική μας: η παρουσία του στη διάρκεια του 19ού αι. και η παράσταση του Αμφι-θεάτρου (1983-1984)  Ένα ιδιαζόντως ανατρεπτικό έργο του 19ου αιώνα: Ιουλιανός ο Παραβάτης του Κλέωνα Ραγκαβή  Τα (κυπριακά) αρχαιόθεμα έργα του Κύπρου Χρυσάνθη  Η Λευκάδα στο θέατρο του Νίκου Κατηφόρη  Ένα γνωστό-άγνωστο έργο ενός γνωστού-άγνωστου θεατρικού συγγραφέα: Θεοδώρα του Δημήτρη Φωτιάδη  Από τον Εμφύλιο στη Δικτατορία: για ένα θέατρο του λαού  Ο Κουν στο Εθνικό Θέατρο  Από την ποιητική πρόζα στη θεατρική ποίηση: η διασκευή του Τελευταίου πειρασμού από τον Σωτήρη Χατζάκη (2003)  Ο ποιητής ως Δραματουργός: το θέατρο του Γιώργου Χρονά  Ελληνοκεντρισμός και παγκοσμιοποίηση στο ελληνικό θέατρο των τελευταίων δεκαετιών Η συγγραφέας με διεισδυτική ματιά εντρυφεί διεξοδικά στα θεατρικά κείμενα, με επιστημονική γνώση και συνέπεια, μην παραβλέποντας την παραστασιογραφία τους. Ανατρέχει στις πρωτογενείς πηγές, δηλ. στα ίδια τα θεατρικά έργα και ρίχνει το φακό της μελετητικής της προσπάθειας στην εργοβιογραφία του δραματουργού, στις κοινωνικές και ιστορικές συνθήκες της εποχής που γράφτηκαν και ανεβάστηκαν στο σανίδι, αποδεικνύοντας με τις αναλύσεις της τη συνάφεια μεταξύ της φιλολογικής και θεατρολογικής μελέτης. Επιχειρεί εμπεριστατωμένη αναλυτική ανάλυση του περιεχομένου του κάθε έργου, παραπέμποντας σε πλήθος δημοσιεύματα και βιβλία, καθώς συσχετίζει και σχολιάζει άλλα έργα, παραστάσεις, ιστορικά θέματα κ.ο.κ. Δεν παραλείπει να αναφερθεί, επίσης, σε σχετικές με το έργο και την παράσταση κριτικές θεάτρου. Είναι ενημερωμένη για όλα και έτσι βοηθάει και τον αναγνώστη των κειμένων της να ενημερωθεί, να μάθει, να προβληματιστεί και να κατανοήσει τη θεματολογία και την αισθητική του έργου και των παραστάσεών του, την υπόθεσή του, τους στόχους του θεατρικού συγγραφέα. Ιδιαίτερη σημασία δίνει στην ανάλυση των χαρακτήρων/προσώπων του κάθε έργου, πρωταγωνιστικών και δευτερευόντων ρόλων. Το corpus των μελετημάτων της, των θεατρικών έργων που μελετά, της θεματογραφίας τους, των ιστορικών, κοινωνικών και αισθητικών αναφορών της αποτελούν ένα θησαυρό πληροφοριών και γνώσεων, με αποτέλεσμα να συμβάλλει στη διαμόρφωση και εξέλιξη του θεατρικού και ενγένει του καλλιτεχνικού αισθητηρίου του θεατρόφιλου αναγνώστη του βιβλίου. Πρόκειται για ένα βιβλίο με έντεκα ενδιαφέροντα και αξιόλογα επιστημονικά μελετήματα, στηριγμένα στην έρευνα, μετά από συνεχή, επίπονη και επίμονη μακροχρόνια αναζήτησή της, η οποία είναι και αξιοθαύμαστη και αξιομίμητη. Ένα ακόμη βιβλίο της κ. Κυριακής Πετράκου, συμβολή στην Ιστορία, στη Θεωρία και στην Κοινωνιολογία του Θεάτρου στη χώρα μας. ___________________________________________

WALTER PUCHNER ΤΟ 1821 ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΑΠΟ ΤΗ ΜΥΘΟΠΟΙΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΠΟΜΥΘΟΠΟΙΗΣΗ Εκδόσεις ΟΤΑΝ, Αθήνα 2020, σχ. 0,24 Χ 0,17 εκατ., σσ. 527 Ένα «βιβλίο που γράφτηκε ιδιαίτερα για την επέτειο των 200 χρόνων από το ξέσπασμα του Μεγάλου Αγώνα του 1821». Στο είδος του είναι το μοναδικό, αν και γράφτηκαν και κυκλοφόρησαν αρκετά άλλα βιβλία στα πλαίσια της ενλόγω επετείου. Παρουσιάζοντας το αξιόλογο από πολλές πλευρές βιβλίο του Επίτιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, θεατρολόγου, δεινού θεωρητικού του θεάτρου, ερευνητή και μελετητή του, αλλά και πολυγραφότατου συγγραφέα, Βάλτερ Πούχνερ, δε σκοπεύω ν’ αναφερθώ και ν’ αναλύσω από ιστορική, κοινωνιολογική και οικονομική άποψη την Επανάσταση του 1821, αλλά και την προ και μετά αυτής χρονική περίοδο, να και μια τέτοιου είδους ανάλυση θ’ αποτελούσε τη βάση για επιστημονικές και ιδεολογικοπολιτικές προσεγγίσεις. Απλά, θα ήθελα να επισημάνω ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ιστορικών και άλλων μελετών που είδαν μέχρι στιγμής το φως της δημοσιότητας –απ’ όσο έχω υπόψη μου– αναλύουν και ερμηνεύουν τα ιστορικά γεγονότα από μια και μοναδική οπτική γωνία, την αστική ιδεολογία. Πουθενά δε γίνεται λόγος για το ότι η αστικοδημοκρατική και εθνικοαπελευθερωτική Επανάσταση του 1821 ανήκει στη χορεία των Επαναστάσεων που προηγήθηκαν αυτής (Αγγλία, Γαλλία, Σερβία, Μαυροβούνιο), αν και αυτές ανέτρεψαν την «εθνοτικής προέλευσης φεουδαρχική εξουσία», ενώ στην Ελλάδα την οθωμανική φεουδαρχική εξουσία. Ασφαλώς η ανερχόμενη αστική τάξη, στα πλαίσια ανόδου και εδραίωσης του καπιταλισμού, με επαναστάσεις γκρέμισε τη φεουδαρχία και τα απολυταρχικά καθεστώτα (βασιλείς και ευγενείς) από το θρόνο τους με τη συμμετοχή της εργατικής και αγροτικής τάξης και των άλλων λαϊκών κοινωνικών στρωμάτων. Ως γνωστό από την Ιστορία η μία κοινωνική τάξη ανατρέπει την άλλη και παίρνει την οικονομική και πολιτική εξουσία. Στα πλαίσια των αστικών Επαναστάσεων που πραγματοποιήθηκαν για να ανατρέψουν τη Φεουδαρχία ήταν και η Ελληνική Επανάσταση, η νικηφόρα έκβαση της οποίας οδήγησε στη δημιουργία του ελληνικού καπιταλιστικού/αστικού Έθνους-Κράτους. Όλες οι Επαναστάσεις του παρελθόντος και του μέλλοντος έχουν τεράστια αξία για την εξέλιξη της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής, εκπαιδευτικής και πολιτιστικής εξέλιξης. Ιδιαίτερη σημασία, κατά τη γνώμη μου, έχουν οι ταξικές εργατικές/σοσιαλιστικές επαναστάσεις του παρελθόντος (Οκτωβριανή σοσιαλιστική επανάσταση του 1917, η Κινέζικη και η Κουβανέζικη επανάσταση κ.ά. λιγότερο ή περισσότερο πετυχημένες), αλλά και κάθε ταξική επανάσταση του μέλλοντος για το γκρέμισμα της αστικής/καπιταλιστικής εξουσίας υπέρ της εργατικής τάξης και όλων των ταξικών συμμάχων της, που συγκροτούν τη συντριπτική πλειοψηφία κάθε κοινωνίας, για την εδραίωση της ειρήνης, της ελευθερίας, της ισότητας, της δικαιοσύνης, της μη εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Walter Puchner: Το 1821 και το Θέατρο – Από τη μυθοποίηση στην απομυθοποίηση Αν και η Ιστορία είναι επιστήμη και διεπιστημονικά συνδέεται με τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές επιστήμες, στις διάφορες μελέτες αποκλείονται επιμελώς επιστημονικοί όροι, όπως: εργατική τάξη, αστική τάξη, πλουτοκρατία (κεφαλαιοκρατία), ταξική πάλη, καπιταλισμός, σοσιαλισμός, ιμπεριαλισμός κ.ά., αλλά και δε χρησιμοποιούνται επιστημονικοί μέθοδοι ανάλυσης και ερμηνείας, όπου τα συμπεράσματα να ευνοούν/υποστηρίζουν, με ταξικό πρόσημο, τα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά συμφέροντα της εργατικής τάξης ενάντια σ’ αυτά της αστικής τάξης. Όλα αυτά συμβαίνουν, βέβαια, με ταξική σκοπιμότητα τη διατήρηση και αναπαραγωγή της αστικής τάξης στην εξουσία, με απροκάλυπτες ανιστόρητες αναλύσεις και μεθόδους ή άλλες «άγχρωμες και άγευστες ιστορικά», δήθεν «ουδέτερες» ερμηνείες, ώστε η νεολαία κυρίως, μέσα από τα σχολικά εγχειρίδια και τ’ αντίστοιχα αναλυτικά προγράμματα σπουδών, από το Νηπιαγωγείο έως το Πανεπιστήμιο, ν’ αποκτήσει αντιεπιστημονική, μη κριτική και διαλεκτική σκέψη, μη πρόσβαση σε όλες τις πηγές, χωρίς ερευνητική διάθεση και συγκριτική/αξιολογική σπουδή, αλλά και ευρύτερα όλοι, όσοι ανήκουν στην εργατική και αγροτική τάξη και στα κοινωνικά μικρομεσαία στρώματα της πόλης και της υπαίθρου, μέσα από βιβλία, έντυπα, ΜΜΕ, ηλεκτρονικά μέσα, προϊόντα της τέχνης (κινηματογράφος, θέατρο κ.ο.κ.) με ιδεαλιστικό, μεταφυσικό, αντι-επιστημονικό, εντέλει σκοταδιστικό περιεχόμενο. Εξαιρέσεις στον κανόνα υπάρχουν. Κάποιοι επιστήμονες επιχειρούν διαφορετικές επιστημονικές προσεγγίσεις, μη αρεστές και αντίθετες προς την κρατούσα εκπαιδευτική και κοινωνική (διαπαιδαγωγική) κρατική γραμμή. Βέβαια, δεν υπάρχει μόνο «άσπρο-μαύρο». Υπάρχουν και «άλλα χρώματα και αποχρώσεις», οι οποίες, όπως αποδεικνύεται, συγκλίνουν στην επίτευξη της παραπάνω πολιτικής σκοπιμότητας. Ο Βάλτερ Πούχνερ έχει τη σοφία και τη σύνεση να μην ακολουθεί στα γραπτά κείμενά του ακραίες, αντιεπιστημονικές/αντιδιαλεκτικές απόψεις, όπως αυτές γ.π. του ιστορικού Στάθη Ν. Καλύβα1 ή του «αριστερού» πολιτικού Αλέξη Τσίπρα2 κ.ά., οι οποίοι διακηρύσσουν ότι οι επαναστάσεις ξεκίνησαν από τη σύγκρουση των ιδεών και μόνο, ότι δηλαδή δεν έπαιξαν ρόλο «τα οικονομικά και κοινωνικά αδιέξοδα της φεουδαρχίας, η εμφάνιση και η επέκταση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, η διαμόρφωση της αστικής τάξης και η συγκρότηση των επαναστατικών οργανώσεων. Μόνο οι “νεωτερικές ιδέες” που περιφέρονταν ως φαντάσματα υπεράνω της παραγωγής, ψάχνοντας γενικά και αόριστα ένα σώμα για να εκφραστούν.»3. Ο μαρξιστής ιστορικός Κώστας Σκολαρίκος γράφει: «γιορτάζουν μια Επανάσταση που δεν ήταν και τόσο Επανάσταση, μια Επανάσταση των ιδεών, με αποκλειστικό σκοπό την εθνική απελευθέρωση.»4 Ο αστός ιστορικός Στάθης Ν. Καλύβας γράφει, σχετικά, μεταξύ άλλων τα εξής: «[…] προτιμώ να αποκαλώ την Ελληνική Επανάσταση “Πόλεμο της Ανεξαρτησίας”. Και αυτό γιατί ο όρος “επανάσταση” χρησιμοποιείται για να περιγράψει πολλά και ανόμοια μεταξύ τους φαινόμενα (π.χ. Γαλλική Επανάσταση, Οκτωβριανή Επανάσταση, Βιομηχανική Επανάσταση), τα οποία ελάχιστη συνάφεια έχουν με το γεγονός που μας ενδιαφέρει.»5. Δεν είναι, βέβαια, επί του παρόντος ν’ αναφερθούν αναλυτικά αντίθετες επιστημονικές απόψεις για την Ελληνική Επανάσταση, οι οποίες έχουν καταγραφεί σε έντυπα και βιβλία, ώστε ν’ αποκτήσει ο αναγνώστης πληρέστερη ιστορική γνώση και ν’ αναπτύξει περαιτέρω την κριτική και διαλεκτική σκέψη του, το ζητούμενο ζήτημα σε κάθε επιστήμη.6 Ο Πούχνερ εκφράζει με νηφαλιότητα τις απόψεις του, τις οποίες υποστηρίζει με τη βιβλιογραφία που χρησιμοποιεί, αλλά και με τα ιστορικά τεκμήρια που ανακαλύπτει στο διάβα της περιδιάβασής του στο ευρωπαϊκό και ελληνικό θέατρο των τελευταίων δύο αιώνων. Είναι εμφανές από κάποιον αντικειμενικό και αφανάτιστο αναγνώστη, που δεν υπηρετεί πολιτικές σκοπιμότητες και δεν προσφέρει τις υπηρεσίες του στην αστική εξουσία, όντας «φιλελεύθερος διαχρονικός απολογητής» της, ότι ο Βάλτερ Πούχνερ δεν προκαλεί τον αναγνώστη που διαθέτει αντίθετες ιδεολογικές απόψεις και που έχει στις γνωστικές «αποσκευές» του και βιβλιογραφία με αντίθετη ερμηνευτική προσέγγιση. Όλοι οι αναγνώστες, ανεξάρτητα ποιο μεθοδολογικό «εργαλείο» χρησιμοποιούν για την επιστημονική (ιδεαλιστική/αστική ή υλιστική/μαρξιστική) προσέγγιση της κοινωνίας, της φύσης και του ανθρώπου, έχουν την ευκαιρία να «γευτούν τους πλούσιους και γλυκείς καρπούς» αυτής της εξαίσιας «πανδαισίας» που τους προσφέρει ο σοφός ακαδημαϊκός Δάσκαλος Βάλτερ Πούχνερ. Επισημαίνουμε και υπογραμμίζουμε τη μεγάλη επιστημονική προσφορά του Θεωρητικού, Ιστορικού Ερευνητή και Μελετητή του Θεάτρου, Βάλτερ Πούχνερ, στην ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία, που αποτυπώνεται σ’ ένα πλήθος δημοσιευμάτων και βιβλίων του –όπως συμβαίνει και σ’ αυτό το βιβλίο του– που αφορά θεατρολογικά ζητήματα προεπαναστατικά, επαναστατικά και μετεπαναστατικά της αστικής Επανάστασης του 1821, λίαν αποκαλυπτικά και ενδιαφέροντα, τα οποία πέρα από το γνωστικό επίπεδο και την ευχαρίστηση που προσφέρει η ιστορική γνώση, προβληματίζουν τον αναγνώστη και τον θωρακίζουν έτσι, ώστε να μπορεί στη συνέχεια, με βάση τις τόσες πληροφορίες και τις ερμηνευτικές προσεγγίσεις του συγγραφέα στο παρόν βιβλίο, να εμπλουτίσει το γνωστικό «οπλοστάσιό» του και να «κτίσει» στέρεα το δικό του θεωρητικό και επιστημονικό «οικοδόμημα» της προσωπικής σκέψης του για τη γόνιμη διαμόρφωση και εξέλιξή της και όχι μόνο της θεατρολογικής κουλτούρας του. Όντας παιδαγωγός, δε διαθέτω επαρκείς επιστημονικές θεατρολογικές γνώσεις για να κρίνω προσηκόντως τέτοιου είδους βιβλία. Γι’ αυτό, κάθε φορά, που καταπιάνομαι με τη βιβλιοπαρουσίαση βιβλίων για το θέατρο, επιχειρώ μόνο μία, όσο πιο εκτενή και διαφωτιστική βιβλιοπαρουσίαση, ώστε ο ειδικός γύρω από θεατρολογικά ζητήματα ή μη αναγνώστης, να ενημερωθεί δεόντως για τα περιεχόμενα και την αξία του κάθε βιβλίου, εκφράζοντας την ταπεινή υποκειμενική μου γνώμη. Ο αναγνώστης της βιβλιοπαρουσίασής μου θα κρίνει το κείμενό μου και ιδιαίτερα το ίδιο το βιβλίο και θα διαπιστώσει αν δικαιώνονται ή μη, οι απόψεις μου, για την αξία της ερευνητικής, μελετητικής, ερμηνευτικής και εντέλει συγγραφικής εργασίας του δημιουργού συγγραφέα. Το βιβλίο διαρθρώνεται σε εφτά κεφάλαια: Προηγούνται, βέβαια, τα «Προλεγόμενα» του συγγραφέα, κριτικού και εκδότη/διευθυντή του περ. «Ιστορία Εικονογραφημένη», Διονύση Ν. Μουσμούτη, ο οποίος γράφει, μεταξύ άλλων: «[…] Το βιβλίο του Βάλτερ Πούχνερ είναι πολλαπλώς συναρπαστικό, καθώς συγκεντρώνει μελετήματα που αναδεικνύουν τη διαλεκτική διαδικασία της εναλλαγής και της εξισορρόπησης των αντιθετικών τάσεων της μυθοποίησης και της απομυθοποίησης, με τις διαφορετικές θεματικές και ιδεολογικές, δραματουργικές και αισθητικές, γλωσσικές και υφολογικές στρατηγικές και μορφοποιήσεις.[…]» και ο «Πρόλογος» του συγγραφέα. Τα κεφάλαια είναι τα εξής: 1.«Προεισαγωγικά: Περί μεθόδων» 2.«Εισαγωγικά: Το Θέατρο στην Επανάσταση» 3.«Η Ελληνική Επανάσταση στο Ευρωπαϊκό Θέατρο» 4.«Η Ελληνική Επανάσταση στην Ελληνική Δραματουργία» 5.«Το Θέατρο Σκιών και οι πατριωτικές παραστάσεις» 6.«Οι εθνικές γιορτές στα σχολεία» 7.«Τα πριν και τα μετά την Επανάσταση» Ολοκληρώνει με το κείμενο: Επίλογος: «Το τέλος του ιστορικού δράματος;» Μερικές από τις διαπιστώσεις και επισημάνσεις του Πούχνερ, αν και είναι πολλές και ποικίλες, διάσπαρτες στη μονογραφία του, είναι: –«Το θέατρο έπαιξε ιδιαίτερο ρόλο ήδη στις προπαρασκευαστικές φάσεις του ξεσηκωμού, αφυπνίζοντας τη συνείδηση της εθνικής αυθυποστασίας και καλλιεργώντας τον πατριωτικό ενθουσιασμό, μέσα στο διδακτικό πνεύμα του Διαφωτισμού, που χρησιμοποιούσε με ιδιαίτερη επιτυχία τις σκηνικές παραστάσεις για την εμπέδωση των ιδεών της διοικητικής αυτοδιάθεσης, της εδαφικής ανεξαρτησίας και του εθνικού κράτους.» –Στο εξωτερικό μετά το ξέσπασμα του Αγώνα ανεβάστηκαν «θεατρικές παραστάσεις, που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλείς, και σε διάφορες χώρες και γλώσσες δημιουργήθηκε μια ολόκληρη φιλελληνική δραματουργία με θέματα και μορφές από τον Αγώνα του ’21, βεβαίως αισθητικά και υφολογικά στα πλαίσια του Ρομαντισμού, του Οριενταλισμού και του εξωτισμού.» –«Τα ιστορικά γεγονότα της Ελλάδας, από την οπτική του εξωτερικού, συχνά παρουσιάζουν μια τελείως διαφορετική εικόνα για τα ελληνικά πράγματα και τη σημασία τους […] (στην ιστορία των Βαλκανίων) οι εσωτερικές και εξωτερικές οπτικές γωνίες, παρά τις διαφορές και αντιθέσεις τους, έχουν τη δυνατότητα να αλληλοσυμπληρώνονται, να συγχωνεύονται, να αναμειγνύονται, αν και σπάνια δημιουργούν μια πραγματικά πρισματική και συνεκτική εικόνα, γιατί οι αντιφάσεις δεν αμβλύνονται και οι αποστάσεις παραμένουν αγεφύρωτες. Μια τέτοια περίπτωση είναι χωρίς άλλο και η Ελληνική Επανάσταση του 1821, όπου η δυσκολία της ασυμβατότητας πολλαπλασιάζεται ακόμα από την ασυνήθιστη συνθετότητα των επιμέρους γεγονότων του ξεσηκωμού και το πολύ μεγάλο εύρος των δυνατοτήτων ερμηνείας τους σύμφωνα με ποικίλους ιδεολογικούς προσανατολισμούς, επιστημονικές ειδικεύσεις και την περίπλοκη κατάσταση του ίδιου πληροφοριακού υλικού των πηγών, που απαιτεί κριτική αντιμετώπιση, διασταύρωση και επαλήθευση, και οι απλουστευτικές συνόψεις μπορούν να φτάσουν σε μερικές περιπτώσεις, με ακριβώς το ίδιο πληροφοριακό υλικό, σε τελείως διαφορετικά συμπεράσματα.» Σταματώ εδώ, για να μην παρασυρθώ από το λογικό, κριτικό και επιστημονικό λόγο του σοφού δασκάλου, και έτσι αντιγράψω, χωρίς να το αντιληφτώ, το μισό βιβλίο. Απλά, αντέγραψα ορισμένα αποσπάσματα για να διαπιστώσει ο αναγνώστης τη γλώσσα και το ύφος του συγγραφέα και τον τρόπο σκέψης του, τα οποία ομολογουμένως θα απολαύσει κατά την ανάγνωση ολόκληρης της μονογραφίας. Πάμπολλα και πολύ ενδιαφέροντα είναι τα θεατρικά έργα που παρουσιάζει, άλλα επιγραμματικά, άλλα περιληπτικά με ακροθιγείς κρίσεις και άλλα με περισπούδαστη ερμηνευτική ικανότητα, αληθινή απόλαυση για κάθε φιλομαθή και θεατρόφιλο αναγνώστη, ιδιαίτερα δε για κάθε θεατρολόγο και παιδαγωγό. Η ευρωπαϊκή και η ελληνική δραματουργία έχει να μας παρουσιάσει ένα πλήθος θεατρικών έργων για ενήλικες, αλλά και για παιδιά (για το σχολικό κυρίως θέατρο), μέχρι τις μέρες μας. Για τα συναφή θεματολογικά έργα του ευρωπαϊκού θεάτρου αναφέρεται σε αυτά που γράφτηκαν και ανεβάστηκαν μέσα στην «ιστορική συγκυρία» έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης και κατά τη διάρκειά της. Οι δραματουργοί είχαν επηρεαστεί σαφώς κατά την προεπαναστατική περίοδο υπέρ της ελληνικής ιστορίας, κυρίως από το κίνημα του Διαφωτισμού, από τα βιβλία και τα κείμενα των ξένων περιηγητών, που ταξίδευαν σε όλη την Ελλάδα, από τα καλλιτεχνικά ρεύματα και έργα διαφόρων καλλιτεχνών κ.ο.κ., με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ο φιλελληνισμός στα πεδία των μαχών, αλλά και στα γράμματα και στο θέατρο, με την εμφάνιση δραματουργών, έργων τους και παραστάσεών τους, με διάφορους θεματικούς κύκλους για φάσεις του Αγώνα, γεγονότα και ήρωες, ακόμη και στους μετεπαναστατικούς χρόνους. Ιδιαίτερα, ο Πούχνερ αναλύει και ερμηνεύει διεξοδικά δύο έργα: Harro Paul Harring (1798-1870), «Ο αρνησίθρησκος του Μοριά» Jos.Bar. Ow, «Mesolonghi». Στην ελληνική δραματουργία συμπεριλαμβάνονται πολλά θεατρικά έργα, τα οποία κατατάσσει σε χρονικές περιόδους (1820-1860, 1860-1900, 1900-1922, Μεσοπόλεμος, Μεταπολεμική περίοδος) και ορισμένα απ’ αυτά τα ερμηνεύει λιγότερο ή περισσότερο διεξοδικά. Στέκεται δε με σπουδή σε ορισμένα, στα υποκεφάλαια: «Ο Θεόδωρος Αλκαίος και η λαϊκότροπη πατριωτική τραγωδία του ’21» (σ. 187-266), «Ο Παναγιώτης Σούτσος και η ποιητική πατριωτική τραγωδία» (σ. 267-321), «Οι δρόμοι της απομυθοποίησης “Νικήρατος” (1826), “Να ζη το Μεσολόγγι” (1928), “Το μπουκάλι” (1983)», έργα αντίστοιχα των Ευανθίας Καΐρη, Βασίλη Ρώτα και Βασίλη Ζιώγα (σ. 322-396). Στο κεφάλαιο «Το Θέατρο Σκιών και οι πατριωτικές παραστάσεις» ο Πούχνερ θα μελετήσει ιδιαίτερα το έργο «Ο Κατσαντώνης» του Αντώνη Μόλλα. Στο κεφάλαιο «Οι εθνικές γιορτές στα σχολεία», το οποίο προσωπικά μ’ ενδιαφέρει ιδιαίτερα, θίγει αρκετά ενδιαφέροντα ζητήματα, κάνει αναφορές σε κάποια έργα του σχολικού θεάτρου και θέτει προβληματισμούς και προτάσεις, όπως το έχει ξανακάνει από το 1996 μέχρι σήμερα, δημοσιεύοντας ενδιαφέρουσες σχετικές εργασίες, χρήσιμες για την Ιστορία του Σχολικού και του ενγένει Θεάτρου για παιδιά, αλλά και του Ερασιτεχνικού Θεάτρου, μιας περιοχής της θεατρολογικής έρευνας αρκετά φτωχής, όπως άλλωστε και του σχολικού θεάτρου (ηλικίας 200 χρόνων) και του επαγγελματικού θεάτρου για παιδιά (ηλικίας 70 χρόνων), επιστημονικά αντικείμενα που δυστυχώς δε διδάσκονται με αυτοτελή μαθήματα στα πανεπιστήμια, αλλά εντελώς αποσπασματικά και εμβόλιμα σε άλλα μαθήματα. Στη σελ. 183 του βιβλίου γράφει ο Πούχνερ: «Το σχολικό θέατρο, ως προς τον κύκλο του ’21, έχει αναπτύξει μια ξεχωριστή δυναμική». Εδώ, θα ήθελα να σημειώσω ως παραπομπή την εξής υποσημείωση, η οποία ενδεχομένως να ενδιαφέρει κάποιους θεατρολόγους και εκπαιδευτικούς: Υπάρχουν κάποιες σχετικές ερευνητικές και μελετητικές σχετικές εργασίες, μεταξύ των οποίων του Θανάση Ν. Καραγιάννη, «Ο Θανάσης Διάκος και η μάχη της Αλαμάνας στο Σχολικό μας Θέατρο (1950-1974) [Μια πρώτη προσέγγιση]». Κοίτα στο βιβλίο του Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες. Ιστορικά και θεωρητικά ζητήματα, Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2021, σ. 64-114, αλλά και άλλα παρόμοια μελετήματα που ετοιμάζει ο ίδιος με θέμα την «Ελληνική Επανάσταση στο Σχολικό Θέατρο» κ.ά. Στο κεφάλαιο «Τα πριν και τα μετά την Επανάσταση» ο Βάλτερ Πούχνερ με υποδειγματικό τρόπο αναλύει και μας παρουσιάζει κάποια θεατρικά έργα: Του Ιωάννη Ζαμπέλιου, «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος» (1818), έργο που παίχτηκε κρυφά στην Κωνσταντινούπολη, το 1821, και «διακόπηκε βίαια από τους Τούρκους». Ο Πούχνερ αναφέρεται και σε άλλα έργα, με κεντρικό ήρωα τον Κ. Παλαιολόγο, όπως: του Δ. Δημητριάδη, «Η αρχή της ζωής», του Ν. Καζαντζάκη, «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος», του Ι. Ζώη και Θ. Κωτσόπουλου με τον ίδιο τίτλο, του Θ. Τερζόπουλου, «Λήθη και άλλοι τέσσερις μονόλογοι». Του Βασίλη Ρώτα, «Ο Ρήγας Βελεστινλής» και Διάφορα έργα για τον Καποδίστρια των Ι. Ζαμπέλιου, Υπάτιου Ζ. Αυγερινού, Π. Φλώρου, Δ. Χρονόπουλου, Γ. Θεοτοκά, Ν. Καζαντζάκη. Στον «Επίλογο» ο Πούχνερ θέτει στοιχεία, επιχειρήματα και προβληματισμούς, αλλά ευθέως και τις επιστημονικές απόψεις του για το ζήτημα: «Αν ήρθε ή όχι το τέλος του ιστορικού δράματος». Ένα κείμενο, πρόσφορο για συνεχή γόνιμο διεπιστημονικό διάλογο, αφού αφορά διάφορες επιστήμες και επιστήμονες (Κοινωνιολόγους, Παιδαγωγούς, Θεατρολόγους, Πολιτικούς επιστήμονες κ.ά.) Πρόκειται για ένα από τα πιο ώριμα έργα του πολυγράφου και πολύπειρου διανοητή, και σημαντικού θεωρητικού, ερευνητή/μελετητή των Θεατρικών Σπουδών, και όχι μόνο, Βάλτερ Πούχνερ, καρπός μακροχρόνιας προσπάθειας και ακαδημαϊκής διδασκαλίας και του παρόντος αντικειμένου. Ένα τέτοιου είδους βιβλίο δε γράφεται σε σύντομο χρονικό διάστημα. Απαιτούνται, ασφαλώς, μολύμοχθη, χρονοβόρα, υπεύθυνη και ενδελεχής έρευνα/μελέτη, προδημοσιεύσεις και εισηγήσεις σε συνέδρια, αλλά και αξιοθαύμαστη τεχνική για τη σύνθεση του ογκώδους υλικού που έχει συλλεχτεί για το θέμα και η κατάλληλη αξιοποίησή του σ’ ένα βιβλίο, επετειακού μάλιστα χαρακτήρα. Προτείνω απερίφραστα να μελετηθεί αυτό το αξιόλογο πολυσέλιδο πόνημα του επιφανούς πνευματικού δημιουργού, ίσως του πολυγραφότερου πανεπιστημιακού και ακαδημαϊκού δασκάλου ή έστω από τους πιο πολυγράφους πανεπιστημιακούς καθηγητές ζώντες και τεθνεώντες. Θαυμάσια η επιμέλεια του κειμένου, που πραγματοποίησε με υπευθυνότητα και πλήρη επιστημονική γνώση, η Ομ. Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, Κυριακή Πετράκου, πολυγράφος κι αυτή, εργατικότατη και πολυπράγμων στα περί θεάτρου επιστημονικά και εκδοτικά συμβαίνοντα, ακόμη και μετά από την αφυπηρέτησή της. Συγχαρητήρια αξίζουν και στον εκδότη Γρηγόρη Πλαστάρα, των εκδόσεων ΟΤΑΝ, για τη θαυμάσια και επιμελημένη έκδοση που έχω στα χέρια μου και ελπίζω να μελετηθεί από όλους τους θεατρολόγους και εκπαιδευτικούς, αλλά και από τους φοιτητές των Τμημάτων Θεατρικών Σποδών και Παιδαγωγικών Τμημάτων των πανεπιστημίων μας και ακόμη από κάθε θεατρόφιλο και φιλομαθή αναγνώστη. Πιστεύω ότι διαβάζοντας κάποιος τέτοιου είδους βιβλία, θωρακίζει σημαντικά την ιστορική, θεατρική και ενγένει πολιτισμική κουλτούρα του, καθώς και την προσωπικότητά του. Και ότι δεν αρκεί, κατά τη γνώμη μου να παρακολουθούμε θεατρικές παραστάσεις μόνο, αλλά πρωτίστως να διαθέτουμε μια ευρύτερη γνώση εκ των προτέρων για τα έργα για ενήλικες που θα παρακολουθήσουμε (για τη ζωή και το έργο του κάθε δραματουργού, για την υπόθεση του έργου, για την εποχή που γράφτηκε, για τα αισθητικά ρεύματα που επικρατούσαν κ.ο.κ.), αλλά και για την ιστορία του σχολικού θεάτρου και του θεάτρου για παιδιά (ιδιαίτερα αυτά τα ζητήματα αφορούν τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και τους ηθοποιούς, που παίζουν στο επαγγελματικό θέατρο για παιδιά), τη θεματογραφία των έργων και τη σκηνική παρουσία τους κ.λπ. Η θεωρητική ενασχόληση με το είδος θα τονώσει την αγάπη όλων μας για το θέατρο, την εξαίσια αυτή τέχνη των τεχνών. Υ.Γ.: Διαβάζοντας απόσπασμα του παρουσιαζόμενου βιβλίου (σελ. 371-372),, όπου ο συγγραφέας αναφέρεται σε τρία αφιερώματα που επιμελήθηκα για το έργο του Ρώτα, θα ήθελα, ακόμη να προσθέσω για την πληρέστερη ενημέρωση του αναγνώστη του παρόντος παρουσιαζόμενου βιβλίου, ορισμένα ακόμη σχετικά αφιερώματα που επιμελήθηκα ή πρότεινα να πραγματοποιηθούν: 1.Αφιέρωμα που επιμελήθηκα με θέμα: «Βασίλης Ρώτας: 25 χρόνια απ’ το θάνατό του», περ. «Το Σχολείο και το Σπίτι», τεύχ. 444-445, 2002, σ. 360-374, με τα εξής κείμενα: Ρένου-Παναγιώτη Ρώτα, «Ο σεβασμός προς το παιδί στο έργο του Βασίλη Ρώτα», Μιχάλη Σταφυλά, «Η ιδιοτυπία του Βασίλη Ρώτα», Μαρίας Τζαφεροπούλου, «Η παρουσία του χιούμορ στην “Αυγούλα” του Βασίλη Ρώτα», Θανάση Καραγιάννη, «Βασίλη Ρώτα “Νενικήκαμεν” (μονόπρακτο για παιδιά), 1929. Σύντομη αναφορά στην υπόθεση και στους δραματικούς ήρωες του έργου». 2.Μαζί με την Αριστέα Κομνηνέλλη επιμεληθήκαμε αφιερώματος, με θέμα «Ο Θεατράνθρωπος Βασίλης Ρώτας», στο περ. «Μανδραγόρας», τεύχ. 38, Απρίλιος 2008, σ. 74-105, με τα εξής κείμενα: Θανάση Καραγιάννη, «Βασίλης Ρώτας. Ο Θεατράνθρωπος, ο Δραματουργός, ο Μεταφραστής. Χρονολόγιο [Βασικό συνοπτικό σχεδίασμα]» (σσ.: Το πληρέστερο χρονολόγιο μέχρι σήμερα για τη συμβολή του Ρώτα στο θέατρο), Θανάση Καραγιάννη, «Βασίλης Ρώτας και Θέατρο Σκιών. Αναφορές-Επισημάνσεις-Προσεγγίσεις», Βάλτερ Πούχνερ, «Βασίλης Ρώτας. Θεατρικές μεταφράσεις. Σίλλερ: Δον Κάρλος, Μαρία Στούαρτ. Χάουπτμαν: Ρόζα Μπερντ, Η Χανέλα πάει στον παράδεισο», Αριστέα Κομνηνέλλη, «Ο Βασίλης Ρώτας μεταφράζει William Shakespeare. Αποσπάσματα από μεταφράσεις», Κυριακής Πετράκου, «Η θεατρική πορεία του Ρήγα Βελεστινλή του Βασίλη Ρώτα», Βαρβάρας Γεωργοπούλου, «Ο Βασίλης Ρώτας ως θεωρητικός και κριτικός του Θεάτρου στο Μεσοπόλεμο», Παναγιώτη Νούτσου, «Προαπαιτούμενα για την κατανόηση της πολιτικής σκέψης του Βασίλη Ρώτα», Κατερίνας Ρώτα, «Βασίλης Ρώτας, ο παππούλης μου», Κώστα Κρεμμύδα, «Βασίλης Ρώτας. Κρίσεις για τον Καρυωτάκη και το έργο του». 3.Μικρό αφιέρωμα (επιμέλεια: Β. Δ. Αναγνωστόπουλος) στο περ. «Διαδρομές στο χώρο της Λογοτεχνίας για παιδιά και νέους», τεύχ. 9-10, Άνοιξη- Καλοκαίρι 2003, σ. 69-92 με δύο κείμενα: Βάλτερ Πούχνερ, «Παρατηρήσεις και σκέψεις πάνω στο παιδικό θέατρο του Βασίλη Ρώτα» και Θανάση Καραγιάννη, «Βασίλης Ρώτας: Τα παιδικά και εφηβικά χρόνια, οι σπουδές του», και 4.«Μικρό αφιέρωμα στη μνήμη του Βασίλη Ρώτα, 25 χρόνια από το θάνατό του» (επιμέλεια: Φ. Κ. Βώρος) σε δύο τεύχη του περ. «Τα Εκπαιδευτικά», τεύχ. 63-64, Ιαν. – Ιούν. 2002, σ. 9-26: Βασίλη Ασημομύτη, «Βασίλης Ρώτας (1889-1977). Εικοσιπέντε χρόνια απουσίας», Χάρη Σακελλαρίου, «Η κοινωνιολογική θέαση του κόσμου στην παιδική ποίηση του Βασίλη Ρώτα», Φ. Κ. Βώρου, «Ο πολιτισμός στο Βουνό» και τεύχ. 65-66, Ιούλ. – Δεκ. 2002, σ. 12-29: Θανάση Καραγιάννη, «Η πολιτική ποίηση του Βασίλη Ρώτα. Προσεγγίσεις με φόντο τη Μετακατοχική Περίοδο». Επίσης, αναφέρω το αφιέρωμα για το έργο του Ρώτα που επιμελήθηκε η Βούλα Δαμιανάκου στο περ. «Η Λέξη», τεύχ. 116, Ιούλ.-Αύγ. 1993, σ. 419-447 και είχε προηγηθεί όλων των προηγουμένων: «Βασίλης Ρώτας» (εισαγωγή-σημειώσεις: Πλάτων Μαυρομούστακος, σε μαγνητοφωνημένη αφήγηση του Β. Ρώτα: «Το Θέατρο στο Βουνό – Ιστορία και Αναμνήσεις»), Βούλας Δαμιανάκου, «Βασίλης Ρώτας, πρωτοπόρος στη ζωή και στην τέχνη», Νικηφόρου Ρώτα, «Σχόλιο για τον Βασίλη Ρώτα τον πατέρα μου και την εποχή μας». Παραπομπές 1.«Όλα ξεκίνησαν από τις ιδέες», στο: Ελληνικό όνειρο, εκδ. ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, Αθήνα 2020, σ. 23. 2.«Γνωρίζουμε ότι η Ελληνική Επανάσταση δεν ξέσπασε ξαφνικά, σε ιδεολογικό κενό. Όπως και η Γαλλική Επανάσταση που προηγήθηκε, υπήρξε το αποτέλεσμα μακροχρόνιων ζυμώσεων και συγκρούσεων στη σφαίρα του πολιτισμού και της διανόησης, στο χώρο των ιδεών. Ανάμεσα στο 1770 και στο 1821, οι ιδέες του Διαφωτισμού που θριάμβευαν στο Παρίσι έφτασαν ως τα μέρη μας και αμφισβήτησαν την απόλυτη μέχρι τότε κυριαρχία της θεοκρατικής σκέψης, της δεισιδαιμονίας και του σκοταδισμού.» Παρόμοιες απόψεις εκφράζει, σχετικά, ο Κώστας Σκολαρίκος (κοίτα στην επόμενη υποσημείωση), αλλά ουσιαστικά, εντέλει, προσδιορίζουν την αντίθετη επιστημονική και ταξική θέση του: «Οι αστοί διανοούμενοι ανόρθωσαν εκείνη την εποχή το μπόι της ανθρώπινης σκέψης σε πρωτόγνωρα ύψη, επιδιώκοντας να αντικαταστήσουν τα θρησκευτικά δόγματα με την επιστήμη και αμφισβητώντας κάθε αποδεκτή αντίληψη της εποχής τους. Οι αστοί επαναστάτες δεν λυπήθηκαν θυσίες και ηρωισμούς για να κινήσουν τον παλιό κόσμο. Η μαζική λαϊκή επαναστατική πάλη εισέβαλε για πρώτη φορά στο προσκήνιο της Ιστορίας, αποτελώντας καθοριστικό παράγοντα στην εξέλιξη της ταξικής πάλης. […] Οι προσπάθειες (σσ.: σήμερα) της αστικής δημοσιολογίας και ιστοριογραφίας να αφαιρέσουν κάθε αναφορά στην ταξική πάλη και τις επαναστάσεις ως κινητήριων δυνάμεων της ιστορικής εξέλιξης, η απόπειρα να παρουσιαστούν οι “καπιταλιστικές” ιδέες της Αναγέννησης (15ος-16ος αιώνας) ως νεωτερικές (την ίδια στιγμή μάλιστα που οι θέσεις του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος παρουσιάζονται ως ξεπερασμένες), η ταξική και πολιτική εργαλειοποίηση της Ιστορίας κ.λπ. αποτελούν την ιδεολογική αντανάκλαση του σάπιου και γερασμένου καπιταλισμού. […]» 3.Κοίτα: Κώστα Σκολαρίκου, «200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821», «Αναζητώντας τη “νεωτερικότητα ενός γερασμένου” συστήματος», εφ. «Ριζοσπάστης», 15-16.5.2021, σ. 26. 4.Κοίτα: Κώστα Σκολαρίκου, «200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821», «Αναζητώντας τη “νεωτερικότητα ενός γερασμένου” συστήματος», ό.π., σ. 26-27. 5.Κοίτα: Στάθη Ν. Καλύβας, Ελληνικό όνειρο, ό.π., σ. 17. 6.Κοίτα το βιβλίο 1821. Η Επανάσταση και οι απαρχές του Ελληνικού Αστικού Κράτους, Εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ, Αθήνα 2020, σσ. 400.

Θανάσης Ν. Καραγιάννης Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες- Ιστορικά και Θεωρητικά ζητήματα Εκδ. Πάραλος, Αθήνα 2012, σελ. 352 Περισσότερα: https://osdelnet.gr/book/1278034 Ο Θανάσης Ν. Καραγιάννης γεννήθηκε στη Λαμία το 1954. Είναι εκπαιδευτικός, διδάκτορας του Παν/μίου Ιωαννίνων. Οι σπουδές του αναφέρονται στην παιδαγωγική, στη μουσική, στο θεατρικό παιχνίδι, στο θέατρο. Έχει σκηνοθετήσει έργα σε συνεργασία με διάφορα σχολεία και πολιτιστικούς συλλόγους, έχει επίσης ιδρύσει το «Λαϊκό Πανεπιστήμιο Αγ. Δημητρίου & Νοτίων Προαστίων» και διετέλεσε Πρόεδρος (2018-2020) του Συλλόγου Εργατικής & Λαϊκής Επιμόρφωσης – Λαϊκό Πανεπιστήμιο «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΛΗΝΟΣ», διοργανώνοντας με τους συνεργάτες του επιστημονικά σεμινάρια και εκλαϊκευμένα επιμορφωτικά μαθήματα. Ασχολήθηκε με την ιστορική έρευνα και μελέτη της Δραματουργίας του Σχολικού Θεάτρου και του Επαγγελματικού θεάτρου για νήπια, παιδιά και εφήβους κι επίσης, της Δραματουργίας του Ερασιτεχνικού και Επαγγελματικού Θεάτρου για ενήλικες. Επίσης, είναι κριτικός βιβλίου και ιδιαίτερα κριτικός και μελετητής της Παιδικής Λογοτεχνίας, αλλά και του Θεάτρου. Παράλληλα, είναι συγγραφέας πολλών βιβλίων και δημοσιευμάτων σε περιοδικά και εφημερίδες (Ριζοσπάστης, Διαβάζω, Σύγχρονη Εκπαίδευση, Θέματα Παιδείας, Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας κ.ά.). Διετέλεσε ιδρυτής και διευθυντής του περιοδικού Φθιωτική σκέψη και διευθυντής του περιοδικού Σύγχρονο Νηπιαγωγείο. Το 2001 βραβεύτηκε με το ετήσιο βραβείο «Κ.Π. Δεμερτζή στον Έλληνα δάσκαλο» του Κύκλου του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, «για την προσφορά του στην παιδική λογοτεχνία». Μερικά του βιβλία: Παιδαγωγικά Πορτρέτα, Ο Βασίλης Ρώτας και το έργο του για παιδιά και εφήβους, Ιστορία της Δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα (1871-1949) και την Κύπρο (1932-1949), Σχολικό Θέατρο (Πρόλογοι θεατρικών έργων & σχολικών γιορτών), Κριτική Θεάτρου για παιδιά, Θεατρικά ανάλεκτα, Σχολικό Θέατρο % Σκηνικές Οδηγίες για σχολικές παραστάσεις (1923-1974) Πρόλογοι, Αιμίλιος Κομβόπουλος: Ρωμιός ερασιτέχνης ηθοποιός και σκηνοθέτης κ.ά. ------------------------------------------------------------------------------------------- Του Γιάννη Σ. Παπαδάτου * Το εν λόγω βιβλίο αποτελεί ένα πολυθεματικό πανόραμα σχετικά με τη θεατρική πράξη. Είναι συγκεντρωμένη μια πλειάδα κειμένων, εξήντα τριών (63) συνολικά, που έχουν δημοσιευτεί, σε διάφορα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα, κατά την περίοδο 1987 μέχρι τις αρχές του 2021, τα οποία αναφέρονται στην Ιστορία του Θεάτρου, τη Θεωρία, την Αισθητική, την Ιδεολογία του αλλά και στην περαιτέρω έρευνά του. Σε ένα πρώτο μέρος, περιέχονται δοκίμια, άρθρα, εισηγήσεις σε συνέδρια, σεμινάρια και ημερίδες που εστιάζουν κυρίως στο σχολικό θέατρο και στην παρουσία προσώπων όπως ο Διάκος και ο Ρώτας. Ο πρώτος ως ήρωας θεατρικών έργων και ο δεύτερος ως συγγραφέας έργων για παιδιά. Ανάμεσα στ’ άλλα ο αναγνώστης πληροφορείται για δραματοποιήσεις παραμυθιών και για διάφορα παιδαγωγικά και ιδεολογικά ζητήματα που ανακύπτουν σε προλογικά κείμενα θεατρικών έργων κι επίσης, προσεγγίζεται και αναλύεται η αστική προπαγάνδα του αντικομμουνισμού, της θρησκοληψίας και του άκρατου εθνικισμού που αποτυπώνονταν στο σχολικό θέατρο κατά την περίοδο 1941-1949. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η προσέγγιση του «διδακτικού-διαλεκτικού» έργου του Μπρεχτ, με περιεχόμενο είτε την ποίηση και την πεζογραφία είτε των θεατρικών έργων εκείνων που είναι κατάλληλα για τα παιδιά και εφήβους. Ο συγγραφέας παραθέτει και αποσπάσματα κειμένων τα οποία και αναλύει, εστιάζοντας στις αισθητικές και ιδεολογικές ορίζουσες της μπρεχτικής μεθόδου. Το συγκεκριμένο βιβλίο προσφέρεται και για μια εξαιρετική και πολύμορφη αναγνωστική περιήγηση, πολλαπλώς απολαυστική. Ο συγγραφέας του κινείται με δεξιοτεχνία και με απλό και εύληπτο λόγο ανάμεσα σε κείμενα επιστημονικά και σε κείμενα λογοτεχνικού ή πληροφοριακού ενδιαφέροντος. Σε ένα δεύτερο μέρος, παρατίθενται κείμενα κριτικής θεατρικών παραστάσεων έργων για παιδιά και για ενήλικες, τα οποία είτε γράφτηκαν για θεατρική παράσταση είτε κείμενα που διασκευάστηκαν για τον ίδιο λόγο. Σημειώνουμε ότι ο συγγραφέας, στις κριτικές του προσεγγίσεις, χρησιμοποιεί ως μέθοδο τη μαρξιστική θεωρία. Έτσι, διαβάζουμε για τα έργα: του Ρίτσου Τα ραβδιά των τυφλών του Ηλιόπουλου Ο Τριγωνοψαρούλης επιστρέφει…, που σκηνοθέτησε ο συγγραφέας στο Δημοτικό Θέατρο Ηλιούπολης, του Ντοστογιέφσκι Ο παλιάτσος, της Σταματοπούλου τη θεατρική διασκευή του μυθιστορήματος της Ζωρζ Σαρή Όταν ο ήλιος, του Μπρεχτ Αυτός που λέει Ναι κι αυτός που λέει Όχι και άλλα. Ο Καραγιάννης με τη διεισδυτική του ματιά ξεδιπλώνει τις πτυχές των κειμένων στην παραστασιακή τους μορφή, αναδεικνύοντας την προσληπτική τους δυναμική και συνάμα την ιδιαίτερη δημιουργική συνεισφορά των συντελεστών. Κείμενα που ασχολούνται κυρίως με το θέατρο, προσφέρονται στο τρίτο μέρος, σχετικά με αξιόλογα βιβλία για τη θεωρία του θεάτρου, το θεατρικό παιχνίδι, το θέατρο Σκιών, τις βιογραφίες ηθοποιών, όπως: Το τραγικό στη νεοελληνική λογοτεχνία-Μια άλλη διάσταση του τραγικού του Χάρη Σακελλαρίου, το Θέατρο και Γλώσσα του Βασίλη Ρώτα, του Μιχάλη Χατζάκη Το θέατρο Σκιών, του Ντίνου Δημόπουλου Ένας σκηνοθέτης θυμάται…, του Γιάννη Σιδέρη Ιστορία του Νέου Ελληνικού Θεάτρου, του Θόδωρου Γραμματά Fantasyland- Θέατρο για παιδικό και νεανικό κοινό. Επίσης, περιέχονται κείμενα για τα βιβλία της Άννας Βαγενά Το θεσσαλικό μου θέατρο, του Σίμου Παπαδόπουλου Παιδαγωγική του Θεάτρου, του Δημήτρη Μόλα Ο Καραγκιόζης μας- Ελληνικό Θέατρο Σκιών, της Άννας Συνοδινού Πρόσωπα και Προσωπεία-Αυτοβιογραφικό Χρονικό κ.ά. Πρόκειται για προσεγγίσεις στις οποίες ο συγγραφέας, διεισδύοντας κριτικά είτε πληροφορεί με ενσωματωμένα εν πολλοίς άγνωστα στοιχεία είτε αναδεικνύει ουσιώδεις τους περιοχές. Σε κάθε περίπτωση παρακινούνται οι αναγνώστες και οι ειδικοί να εγκύψουν σε κείμενα του ενδιαφέροντός τους. Στο τέταρτο μέρος, παρατίθενται συνεντεύξεις για δημιουργούς και από δημιουργούς που έχουν ασχοληθεί είτε θεωρητικά με το θέατρο (για τον Χάρη Σακελλαρίου) είτε με το θέατρο σκιών (από τον Τούρκο Καραγκιοζοπαίχτη Ibrahim Barulay) είτε με την υποκριτική και τη σκηνοθεσία (από τον Κωνσταντινουπολίτη ηθοποιό και σκηνοθέτη Αιμίλιο Κομβόπουλο). Στις συγκεκριμένες συνεντεύξεις η διαλαμβανόμενη συζήτηση αναδεικνύει θεμελιακά ζητήματα που αναφέρονται είτε στην κριτική των έργων και στα εργαλεία της σκηνοθετικής πράξης είτε στις απόψεις δημιουργών για την προέλευση ηρώων του Θεάτρου Σκιών είτε στην θεατρική εικόνα περιοχών όπως η Κωνσταντινούπολη και η εν πολλοίς άγνωστη δράση των εκεί Ελλήνων-Ρωμιών. Ο Καραγιάννης με τη διεισδυτική του ματιά ξεδιπλώνει τις πτυχές των κειμένων στην παραστασιακή τους μορφή εμβαθύνοντας σε αυτά, αναδεικνύοντας την προσληπτική τους δυναμική και συνάμα τη ιδιαίτερη δημιουργική συνεισφορά των συντελεστών. Το βιβλίο τελειώνει με ένα πέμπτο μέρος, στο οποίο παρουσιάζονται ποικίλα θέματα για έργα του ελληνικού δραματολογίου, ένα πλήρες χρονολόγιο για το θεατρικό έργο του Ρώτα και ψηφίδες για το Ρωμαίικο Ερασιτεχνικό και Σχολικό Θέατρο Κωνσταντινούπολης. Καταληκτικά: πρόκειται για ένα βιβλίο χρήσιμο στους θεατρολόγους, στους σκηνοθέτες, στους ερευνητές και για όσους διδάσκουν σε σχολές θεάτρου και στα πανεπιστήμια. Σημειώνουμε ότι από πολλά κείμενα του τόμου (βλ. για παράδειγμα κείμενα, ποιητικά ή θεατρικά, του Μπρεχτ) μπορούν, για παράδειγμα, οι εκπαιδευτικοί να εμπνευστούν ιδέες για πιθανές παραστάσεις που σχεδιάζουν με τα παιδιά στα σχολεία τους. Και, βέβαια, δεν θα αφήναμε εκτός, τους αναγνώστες και τις αναγνώστριες μιας και το συγκεκριμένο βιβλίο προσφέρεται και για μια εξαιρετική και πολύμορφη αναγνωστική περιήγηση, πολλαπλώς απολαυστική. Ο συγγραφέας του κινείται με δεξιοτεχνία και με απλό και εύληπτο λόγο ανάμεσα σε κείμενα επιστημονικά και σε κείμενα λογοτεχνικού ή πληροφοριακού ενδιαφέροντος. Το βιβλίο προλογίζει η ομότιμη καθηγήτρια του ΕΚΠΑ Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου. Αποσπάσματα: (Από τη μελέτη για το έργο του Μπρεχτ) «Στο θέατρο για ενήλικες, αλλά και στο θέατρο που απευθύνεται ή είναι κατάλληλο και για παιδιά, ο Μπρεχτ πειραματίστηκε, εργάστηκε σκληρά σε δραματουργικό, σκηνικό, σκηνοθετικό και θεωρητικό επίπεδο προσφέροντας στην ανθρωπότητα τη δική του μεθοδολογική πρόταση (το ερευνητικό εργαλείο) στη θεατρική πραγματικότητα, δηλαδή, το επικό (υλιστικό επαναστατικό), το διδακτικό και το διαλεκτικό εντέλει προλεταριακό θέατρο […] Ο Μπρεχτ πίστευε στο θέατρο της «επιστημονικής εποχής» γι’ αυτό επιθυμούσε η απόλαυση που παρέχει η τέχνη να μεταβάλλεται σε μάθηση και το αντίστροφο, η μάθηση να μεταβάλλεται σε απόλαυση. Γενικότερα αντικατέστησε το θέατρο που θέλει το θεατή παθητικό δέκτη, το θέατρο που μόνο συγκινεί τον θεατή, με το θέατρο που θέλει ηθοποιούς και θεατές να “συνδιαλέγονται” κατά τη διάρκεια της λειτουργίας μιας θεατρικής παράστασης, ηθοποιούς εντελώς αποστασιοποιημένους με σκοπό να αλλάξουν τον κόσμο» (σελ. 47-48). (Από τη συνέντευξη του Κωνσταντινοπουλίτη Αμίλιου Κομβόπουλου) «Μια ωραία ηλιόλουστη μέρα μαζευτήκαμε το συγγενολόι, ντυμένοι στην πένα, παρφουμαρισμένοι, με μια ανθοδέσμη και ένα κουτί ζαχαρωτά. Αυτό ήταν το “μαρκ ντεποζί”, όπως λένε, το συνηθισμένο δηλαδή και χτυπάμε την πόρτα της μέλλουσας συμβίας μου. Αφού έγιναν οι δέουσες προτάσεις και λάβαμε θετική την απάντηση, σηκώνομαι στο πόδι και λέω: “Εμένα με συγχωρείτε. Ζητώ την επιείκειά σας, αλλά πρέπει να φύγω γιατί έχω παράσταση”… Κόκκαλο η ομήγυρη! Δεν γινόταν, όμως, διαφορετικά. Τα εισιτήρια πουλημένα, το έργο…! Ευτυχώς τρελάθηκα, Τρέλα δεν είναι;» (σελ. 285-286). ---------------------------------------------------------- * Ο ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ είναι αναπλ. καθηγητής Παν/μίου Αιγαίου, κριτικός βιβλίου για νέους. Τελευταίο του βιβλίο (επιμέλεια): «Η λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους χωρίς ευτυχισμένο τέλος» (ερμηνευτικές προσεγγίσεις), Αθήνα, Παπαδόπουλος, 2018.

Θανάση Ν. Καραγιάννη ΘΕΑΤΡΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Εκδόσεις ΠΑΡΑΛΟΣ, Αθήνα 2021, σελ. 352 Συνιστάται ιδιαιτέρως στους εκπαιδευτικούς, τους θεατρολόγους, τους σκηνοθέτες, τους ηθοποιούς, τους σπουδαστές δραματικών σχολών, τους φοιτητές παιδαγωγικών τμημάτων, τμημάτων φιλολογίας, φιλοσοφίας και παιδαγωγικής, καθώς και στους φοιτητές θεατρικών σπουδών των πανεπιστημίων, στους θεατρόφκαι στους φιλομαθείς Παρουσιάζει ο Δρ. Γιάννης Μπάρτζης* Όταν έπιασα στα χέρια μου τούτο το βιβλίο του δρ. Θανάση Καραγιάννη, είπα πως δε θα ασχοληθώ μαζί του, ίσως γιατί για χρόνια έχω απομακρυνθεί από τη σχολική υπηρεσία και δεν αγγίζουν πια τα ενδιαφέροντά μου ζητήματα του παιδικού θεάτρου. Βέβαια, γνωρίζω τις δουλειές του απ’ τα πρώτα του πετάγματα, συχνά είχαμε και κοινές συνεργασίες παλαιότερα, κυρίως στις αξέχαστες εποχές της Επιθεώρησης Παιδικής Λογοτεχνίας και των λογοτεχνικών δράσεων του μέντορά μας αείμνηστου Χάρη Σακελλαρίου. Ήξερα από πρώτο χέρι πόσο διερευνητικός, ενδελεχής και επίμονος υπήρξε στην ανακάλυψη χαμένων έργων και ξεχασμένων δημιουργών του παιδικού θεάτρου, και πόσο ευθύς και ασυμβίβαστος λειτουργεί ως μελετητής και κριτικός, υπηρετώντας σκόπιμα και προγραμματισμένα τις ιδεολογικές στοχεύσεις του σοσιαλισμού / κομμουνισμού. Θες η μακρά φιλία μας, θες η εμπιστοσύνη στη γραφίδα του… με οδήγησαν σε ένα βιαστικό ξεφύλλισμα του νέου του βιβλίου. Και… πιάστηκα στις ξόβεργες της αφηγηματικής και κριτικής του δεινότητας! Ένα βιβλίο, που στον τίτλο και στο οπισθόφυλλο αυτοσυστήνεται ως εμπεριέχον δοκίμια, άρθρα, εισηγήσεις σε συνέδρια, σε σεμινάρια, σε ημερίδες, κριτικές θεάτρου για παιδιά, συνεντεύξεις κ.ά. κατέληξα να μην το αφήνω από τα χέρια μου, και τελικά να το απολαύσω ως αναγνώστης συναρπαστικού αφηγηματικού λόγου. Πολλά τα θέματα, πληθώρα άρθρων, ευρύτητα ζητημάτων αναπτύσσονται στις 350 σελίδες του βιβλίου, αρκετά των οποίων περιστρέφονται γύρω από σημαντικούς φάρους και πρωτεργάτες του παιδικού θεάτρου, όπως π.χ. για τον «παιδικό» Μπρεχτ ή για τον Βασίλη Ρώτα ή για τον Χάρη Σακελλαρίου… Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συνολική έρευνα του Θανάση Ν. Καραγιάννη για τον ήρωα της Αλαμάνας Θανάση Διάκο και την πολυειδή αντιμετώπισή του ως κεντρικού προσώπου σε πλήθος παιδικά θεατρικά έργα. Εντυπωσιάζει η σε βάθος προσωπική έρευνα που έχει γίνει από τον ερευνητή-συγγραφέα σε σκονισμένα αρχεία σχολείων και σε παλιές βιβλιοθήκες, δεδομένου ότι το υλικό αυτό έχει αποσυρθεί από τη στόχευση και το ενδιαφέρον των σημερινών δασκάλων. Δε λείπουν πινελιές πληροφόρησης και κριτικής αποτίμησης για εξέχοντα ονόματα του παιδικού μας θεάτρου αλλά και του θεάτρου για ενήλικες, για συγγραφείς και ηθοποιούς όπως: Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Άννα Βαγενά, Γιάννης Καλατζόπουλος, Άννα Συνοδινού, Βασιλάκης Καΐλας, Θόδωρος Γραμματάς, Ντίνος Δημόπουλος, ο καραγκιοζοπαίχτης Δημήτρης Μόλλας και πάρα πολλοί άλλοι. Θανάσης Ν. Καραγιάννης, “Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες – Ιστορικά και θεωρητικά ζητήματα” – Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2021, σχήμα: 0,17 Χ 0,24, σελ. 352 Αποσπάσματα έργων, ποιήματα, κριτικές, συνεντεύξεις, δίνουν στο βιβλίο αυτό μια φρεσκάδα που διατηρεί το αναγνωστικό ενδιαφέρον αμείωτο και οξύνουν τη προδιάθεση πρόσκτησης των θεατρικών παραστάσεων, μέσα από τον ιδεολογικό φακό και την ερμηνευτική αξιολόγηση του μαρξιστικού τρόπου θέασης των προϊόντων της τέχνης. Αλλά ακόμα και τους αναγνώστες που προτιμούν πιο πλουραλιστικές απόψεις και επιθυμούν τη σφαιρική στοιχειοθέτηση γνώμης και κριτικής στάσης, το βιβλίο αυτό του Θανάση Ν. Καραγιάννη βοηθά και χρησιμεύει, γιατί διαχειρίζεται με συγγραφική μαεστρία και με κριτική δεινότητα ποικίλα θεωρητικά και κριτικά ζητήματα για την Ιστορία, την Ιδεολογία, την Αισθητική και τη Θεματολογία του Νεοελληνικού θεάτρου και όχι μόνο. Ως έργο μακράς πείρας και πολύχρονης ενασχόλησης του ερευνητή με τα παραπάνω αντικείμενα, αποτελεί άριστο εγχειρίδιο γνώσης και άσκησης στην κριτική του θεάτρου και της λογοτεχνίας. Συνιστάται ιδιαιτέρως στους εκπαιδευτικούς, τους θεατρολόγους, τους σκηνοθέτες, τους ηθοποιούς, τους σπουδαστές δραματικών σχολών, τους φοιτητές παιδαγωγικών τμημάτων, τμημάτων φιλολογίας, φιλοσοφίας και παιδαγωγικής, καθώς και στους φοιτητές θεατρικών σπουδών των πανεπιστημίων, στους θεατρόφιλους και στους φιλομαθείς αναγνώστες. Το βιβλίο προλογίζει η Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου, ομ. Καθηγήτρια του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία αναφέρεται στην ερευνητική, συγγραφική και διδακτική παρουσία του δρ. Θανάση Ν. Καραγιάννη στο χώρο των θεατρικών σπουδών, καθώς και στην προσφορά εκ μέρους του στη Βιβλιοθήκη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών ενός ολόκληρου θησαυρού από αρχειακό υλικό παραστάσεων παιδικού θεάτρου της δεκαετίας 2000-2010. Συγχαίρω από καρδιάς τον εκλεκτό συγγραφέα και φίλο για το νέο του πόνημα και εύχομαι να εκτιμηθεί όπως και τα προηγούμενα βιβλία του, και να κοσμεί τις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες, διδάσκοντας εσαεί τους νέους δημιουργούς, μελετητές και καταναλωτές εμπνευσμένων θεατρικών έργων. *Γιάννης Δ. Μπάρτζης, δρ.φ., Πρόεδρος του ΔΣ της Εταιρείας Κορινθίων Συγγραφέων

ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2021, σχήμα: 0,235 Χ 0,16 εκατ., σσ. 352< Παρουσιάζει η Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου[1] // Με ιδιαίτερη χαρά παρουσιάζω την παρούσα έκδοση του εκλεκτού συναδέλφου στη θεατρολογική έρευνα, Δρ. Θανάση Ν. Καραγιάννη, με τίτλο «Θεατρικές διαδρομές σε κείμενα, βιβλία και παραστάσεις για παιδιά και ενήλικες. Ιστορικά και θεωρητικά ζητήματα» (Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2021), την πιο πρόσφατη, με την ευχή να μην είναι η τελευταία στη μακρά και ακμαία συγγραφική πορεία του. Έχοντας διανύσει 44 χρόνια προσφοράς στα γράμματα και στην εκπαίδευση ως εμπνευσμένος παιδαγωγός και μάχιμος εκπαιδευτικός, πρώην Σχολικός Σύμβουλος Π.Ε., αλλά και ως ερευνητής και μελετητής του σχολικού θεάτρου, του θεάτρου για παιδιά και εφήβους και της παιδικής λογοτεχνίας, ευρύτερα, Διδάκτορας Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο Θανάσης Καραγιάννης με την παρούσα έκδοσή του συμπληρώνει 30 τόμους πλούσιου και πολύπλευρου συγγραφικού έργου, προσφέροντας αφειδώλευτα γνώση και έμπνευση δημιουργίας στον χώρο της εκπαίδευσης και της έρευνας. Το κύριο αντικείμενο της μελέτης του, το παιδικό θέατρο ή καλύτερα το θεατρικό έργο για παιδιά είναι ένα τεράστιο και εν πολλοίς ανεξερεύνητο αντικείμενο στο οποίο ο Θανάσης Καραγιάννης έχει αφιερώσει ένα σημαντικό μέρος του ερευνητικού και συγγραφικού του βίου, συμβάλλοντας αποφασιστικά στη γνώση και στην εμβάθυνση του αντικειμένου με τις ενδελεχείς και εμπεριστατωμένες μελέτες του που εντυπωσιάζουν με το θησαυρό των νέων πληροφοριών που φέρνουν στην επιφάνεια. Όπως έχει ήδη επισημάνει ο Βάλτερ Πούχνερ «ο χώρος του παραστασιολογίου του σχολικού θεάτρου είναι αχανής και δυσπρόσιτος ως προς τις πηγές». Γι’ αυτό και το έργο του Θανάση Καραγιάννη καθίσταται ακόμη πολυτιμότερο για τον πλούτο των πληροφοριών που προσφέρει στους σύγχρονους ερευνητές και σε κάθε ενδιαφερόμενο μελετητή. Η παρούσα έκδοση έρχεται ως επιστέγασμα της προηγηθείσας μακροχρόνιας συγγραφικής και ερευνητικής ενασχόλησης του Θανάση Καραγιάννη. Εδώ, συγκεντρώνει σε ένα συλλογικό τόμο miscellanea, μικρότερες σε έκταση συμβολές του που επ’ ουδενί υπολείπονται σε αξία του εκτενούς κυρίως έργου του στον τομέα των αυτοτελών εκδόσεων. Πρόκειται για συλλογή κειμένων που συνέγραψε και στη συνέχεια δημοσίευσε, για διάφορες περιστάσεις, τα οποία χωρίζονται σε πέντε (5) ενότητες: α) Δοκίμια, άρθρα και εισηγήσεις σε συνέδρια, σεμινάρια, ημερίδες (6 κείμενα) β) Κριτικές θεάτρου (14 κείμενα) γ) Βιβλιοπαρουσιάσεις (33 κείμενα) δ) Συνεντεύξεις (3 κείμενα) και ε) Διάφορα (8 κείμενα) Θα αναφερθώ ιδιαίτερα σε ορισμένα κείμενα που προσέλκυσαν περισσότερο το ενδιαφέρον μου. Όπως μου έχει ο ίδιος διηγηθεί, κατά την τελευταία δεκαετία, ασχολήθηκε συστηματικά με την έρευνα. Έτσι, αναζήτησε αθησαύριστο υλικό σε σχολικές βιβλιοθήκες, ανοργάνωτες τις περισσότερες φορές, ή σε ξεχασμένες συλλογές παιδικών και σχολικών βιβλίων σε κάποια σκονισμένα ντουλάπια σε αίθουσες και αποθήκες σχολείων. Επίσης σε δημοτικές και κοινοτικές βιβλιοθήκες και ιστορικά αρχεία, που κρύβουν ακόμα θησαυρούς, οι περισσότερες των οποίων παραμένουν δυστυχώς ακατάγραφες μέχρι σήμερα. Απόρροια των ερευνών του αυτών είναι ο τόμος Ιστορία της δραματουργίας για παιδιά στην Ελλάδα (1871-1949) και στην Κύπρο (1932-1949) (Εκδόσεις Αντ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2012, 550 σελ). Πρόκειται για την πρώτη εκδομένη εκτενή και εμπεριστατωμένη μελέτη για το αντικείμενο αυτό, που συνοδεύεται από παραρτήματα με λεπτομερή βιβλιογραφία έργων για το σχολικό θέατρο από τον 19ο αιώνα μέχρι το 1974, έργο εξαιρετικά βοηθητικό, πραγματικό απόκτημα για τη μελέτη του παιδικού θεάτρου, που αποδελτίωσα συστηματικά και συμπεριέλαβα στο έργο μου Ελληνική βιβλιογραφία θεατρικών έργων, διαλόγων και μονολόγων 1900-1940 (2 τόμοι, Αθήνα, Ίδρυμα Ουράνη, Αθήνα 2020). Στο αντικείμενο αυτό προσθέτει τώρα νέο υλικό με τη μελέτη του: «Ο Θανάσης Διάκος και η μάχη της Αλαμάνας στο σχολικό μας θέατρο (1950-1974): Μία πρώτη προσέγγιση», όπου παρουσιάζει θεατρικά έργα για παιδιά με θέμα το πρόσωπο του ήρωα του 1821, Αθανάσιου Διάκου και τον μαρτυρικό θάνατό του, θεματολογία πολύ ενδιαφέρουσα και επίκαιρη λόγω και του φετινού εορτασμού της επετείου των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση (σελ. 64-114). Το μελέτημα συμπληρώνεται με παραστασιογραφία, συμπεράσματα, κατάλογο θεατρικών έργων και βιβλιογραφία (σελ. 108-114). Στην ίδια θεματολογία του σχολικού θεάτρου εντάσσεται και το μελέτημα: «Δραματοποιήσεις παραμυθιών στο σχολικό θέατρο της περιόδου 1950-1966» (σελ. 115-136), θέμα εξίσου πολύ επίκαιρο λόγω της εκτεταμένης χρήσης δραματοποιημένων κειμένων από την ελληνική και ξένη λογοτεχνία στη σχολική και επαγγελματική σκηνή για ενήλικες και παιδιά που παρατηρείται στην ελληνική και παγκόσμια σκηνή τις τελευταίες δεκαετίες και πριν την αρχή του 21ου αιώνα. Το μελέτημα αυτό επικεντρώνεται στη δραματοποίηση παραμυθιών και συμπληρώνεται με σχετική βιβλιογραφία (σελ. 133-136). Ιδεολόγος της Αριστεράς, που διατυπώνει με θέρμη και παρρησία τις πολιτικές απόψεις του στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο όπου έχει συνεργαστεί, ο Θανάσης Καραγιάννης καταθέτει και στην παρούσα έκδοση τρία (3) σχετικά κείμενα, μικρότερα σε έκταση: α) «Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ και το διδακτικό διαλεκτικό έργο του κατάλληλο για παιδιά και εφήβους: Μία πρώτη προσέγγιση» (σελ. 19-55), όπου εντοπίζει και αναδεικνύει από το συνολικό μπρεχτικό έργο αντιπροσωπευτικά ποιητικά, θεατρικά και πεζογραφικά κείμενα για παιδιά, κείμενα που διακρίνονται για την πολιτική χροιά τους και την επαναστατική και διαλεκτική/μαρξιστική σκέψη του συγγραφέα τους. β) «Παιδαγωγικά και ιδεολογικά ζητήματα σε προλογικά κείμενα του σχολικού θεάτρου» (σελ. 56-63), όπου ο συγγραφέας στο σύντομο κείμενό του επισημαίνει τις παιδαγωγικές απόψεις που έχουν διατυπώσει στους προλόγους των έργων τους ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, η Ευφροσύνη Λόντου – Δημητρακοπούλου, ο Φίλιππος Δ. Κολοβός, ο Στράτης Π. Παπαδάκης και ο Γιώργος Ματσινόπουλος. Μελετώντας τους προλόγους ο Θανάσης Καραγιάννης εντόπισε και μία ομάδα συγγραφέων έργων για σχολικές παραστάσεις, όπου μέσα από το ιδεολογικό τρίπτυχο «Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια» της μεταξικής και μεταπολεμικής περιόδου εμφιλοχωρούν αντικομμουνιστικές ιδέες, όπως στις περιπτώσεις των Νικ. Α. Βιτζηλαίου, Ευθύμιου Η. Γούβαλη (1938), Β. Χ. Κριτσέλη (1957) και Κώστα Παναγιώτου (1957). Το θέμα αυτό που έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον του, όπως σημειώνει ο ίδιος, θα αποτελέσει αντικείμενο μελλοντικού μελετήματός του. γ) Στην ίδια θεματολογία εντάσσεται και το σύντομο κείμενό του με τίτλο «Η αστική προπαγάνδα στο σχολικό θέατρο της περιόδου 1941-1949: Αντικομμουνισμός, θρησκοληψία, εθνικισμός, ανορθολογισμός» που καθρεπτίζει ανάγλυφα τα δίσεκτα αυτά χρόνια για την ιστορία της χώρας μας (σελ. 150-156). Με την ευκαιρία αναφοράς στα τρία προηγηθέντα κείμενα, πρέπει εδώ να επαινέσουμε την αξιοποίηση του περιεχομένου των προλόγων έργων για παιδιά που συγκέντρωσε και μελέτησε ο Θανάσης Καραγιάννης στον τόμο του Σχολικό θέατρο και σκηνικές οδηγίες για σχολικές παραστάσεις (1923-1974). Πρόλογοι. Θεωρητικά και πρακτικά ζητήματα (Εκδόσεις Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2018, 276 σελ.). Πρόκειται για μία εξαιρετική έκδοση, πολύτιμο εργαλείο για εκπαιδευτικούς, θεατρολόγους και σκηνοθέτες, γιατί εκτός από την ανάδειξη της συμβολής των συγγραφέων παιδικού θεάτρου σε θέματα αισθητικής και παιδαγωγικών απόψεων μέσα από τους προλόγους των έργων τους, στο δεύτερο μέρος του τόμου δημοσιεύονται σκηνικές οδηγίες για σχολικές παραστάσεις που αποκαλύπτουν εύγλωττα τους τρόπους υλοποίησης των σχολικών παραστάσεων στην εξεταζόμενη διαχρονία, συνδέοντας τα κείμενα με τη σκηνική πράξη, πολύτιμη πηγή για τη μελέτη της ιστορίας της ελληνικής παραστασιολογίας. Παρόμοιας σημασίας και αξίας είναι και το βιβλίο του Σχολικό Θέατρο (1871-1974). Πρόλογοι Θεατρικών Έργων & Σχολικών Γιορτών (Εκδόσεις Πάραλος, Αθήνα 2013), στο οποίο περιέχονται 140 πρόλογοι θεατρικών έργων για παιδιά. Στη συνέχεια δύο μελετήματα είναι αφιερωμένα στον πολυσχιδή συγγραφέα και διανοητή της Αριστεράς, ποιητή, θεατρικό συγγραφέα, ηθοποιό, θιασάρχη και μεταφραστή του Σαίξπηρ, Βασίλη Ρώτα (1889-1977), στη μελέτη της ζωής και του έργου του οποίου έχει αφιερώσει ένα σημαντικό μέρος του ερευνητικού και συγγραφικού έργου του, ο Θανάσης Καραγιάννης (βλ. αρχικά, αφιερώματα για τον Βασίλη Ρώτα στα περιοδικά Έρευνα, αρ. 1, 2001, Το Σχολείο και το Σπίτι, αρ. 444-445, 2002, Σύγχρονη Εκπαίδευση, αρ. 126-127, 2002, Διαβάζω αρ. 434, 2002, Μανδραγόρας, αρ. 38, 2008 και στη συνέχεια αναλυτικά στη διδακτορική διατριβή του Ο Βασίλης Ρώτας (1889-1977) και η συμβολή του στη λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους: Ποίηση – Θέατρο – Πεζογραφία – Κλασσικά Εικονογραφημένα: θεματολογικές, ιδεολογικές, παιδαγωγικές προσεγγίσεις», που κατατέθηκε στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Σχολής Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων το 2005 (432 σελ.) με την οποία του απονεμήθηκε το 2006 ο τίτλος του Διδάκτορα Επιστημών Αγωγής με βαθμό «Άριστα» και η οποία εκδόθηκε από τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή το 2007 σε ένα καλαίσθητο ογκώδη τόμο (654 σελ.). Στη διατριβή του ο Θανάσης Καραγιάννης μελετά μία λιγότερο γνωστή πτυχή του έργου του Βασίλη Ρώτα, αυτού για παιδιά και εφήβους που απλώνεται σε όλα τα είδη του γραπτού λόγου θέατρο, ποίηση, πεζογραφία και στις εικονογραφημένες εκδόσεις, τα Κλασσικά Εικονογραφημένα, αγαπημένη συντροφιά της παιδικής και νεανικής ηλικίας για χιλιάδες ελληνόπουλα, όπως και για την υπογράφουσα και παράλληλα προχωράει στην πολύπλευρη ανάλυση του έργου του, ερμηνευτικά, θεματολογικά, ιδεολογικά και παιδαγωγικά. Στο μελέτημά του για τον Βασίλη Ρώτα στην παρούσα έκδοση με τίτλο «Βασίλης Ρώτας : Η λογοτεχνική και θεατρική περιπλάνησή του κατά την περίοδο 1908-1938: Συμβολή στην ιδεολογική ενίσχυση του εργατικού και ταξικού κοινωνικού κινήματος», ο Θ. Καραγιάννης, αντλώντας υλικό από τις προηγούμενες μελέτες του για τον Ρώτα, συμπληρώνει και εμπλουτίζει με νέα στοιχεία παραθέτοντας ενδεικτικά κειμενικά αποσπάσματα ποίησης και θεάτρου (σελ.137-148). Στον Βασίλη Ρώτα είναι επίσης αφιερωμένο και το πρώτο κείμενό του στην ενότητα Ε΄ «Διάφορα» με τίτλο «Βασίλης Ρώτας, Μέγα εθνικό κεφάλαιο: Σημειώσεις για το έργο του» με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του, επέτειο που εορτάστηκε το 1989. Στο σύντομο αυτό κείμενο γίνεται ανασκόπηση της ζωής και του έργου του τιμώμενου και συμπληρώνεται από πλήρες σχετικό χρονολόγιο (σελ. 294-305). Στην ενότητα Β΄ «Κριτική θεάτρου», ο Θ. Καραγιάννης δημοσιεύει δεκατρία (13) κείμενα κριτικής θεάτρου για παραστάσεις από το 2004 έως το 2019 που έχει δημοσιεύσει μεταξύ άλλων στο περιοδικό «Θέματα Παιδείας», στην εφημερίδα «Απογευματινή» της Κωνσταντινούπολης και στην ηλεκτρονική ιστοσελίδα «Ατέχνως» (https://atexnos.gr). Ο ίδιος ήταν επίσης υπεύθυνος της τακτικής εβδομαδιαίας σελίδας «Κριτική θεάτρου» με τίτλο «Θέατρο για παιδιά» στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης» από το 2008-2010, όπου δημοσίευε κριτικές παραστάσεων για παιδιά, επίσης υπεύθυνος της εβδομαδιαίας τηλεοπτικής εκπομπής στο σταθμό «902» το 2009-2010 και το 2014 της εβδομαδιαίας εκπομπής στο webradio του «902» με τον ίδιο τίτλο. Ο Θανάσης Καραγιάννης είχε την καλοσύνη να δωρίσει το καλοκαίρι του 2020 στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών 74 κουτιά αρχειοθέτησης με αρχειακό υλικό από παραστάσεις παιδικού θεάτρου της δεκαετίας 2000-2010 με θεατρικά έργα, προγράμματα παραστάσεων, φωτογραφίες, αφίσες, βίντεο και λοιπό οπτικοακουστικό υλικό, απόρροια της ανωτέρω δραστηριότητάς του. Για την πρωτοβουλία του αυτή το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών τον ευχαρίστησε θερμά για τη συμβολή του στον εμπλουτισμό των ερευνητικών Εργαστηρίων του Τμήματος, προσφέροντας υλικό προς έρευνα στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Στην ενότητα Γ΄ «Βιβλιοπαρουσιάσεις» αναδημοσιεύονται τριάντα τρία (33) κείμενα βιβλιοπαρουσιάσεων αυτοτελών εκδόσεων σημαντικών μελετητών και ηθοποιών που έχει δημοσιεύσει στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο από το 1987 έως και το 2013 και στην ιστοσελίδα Ατέχνως στο διάστημα 2015-2021, τα οποία φανερώνουν τα ιδιαίτερα πνευματικά και ερευνητικά ενδιαφέροντα του κρίνοντα. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με δύο ακόμη ενότητες Δ΄ «Συνεντεύξεις» (3 κείμενα) και Ε΄ «Διάφορα» (8 κείμενα). Από τις δύο αυτές ενότητες σταχυολογώ τα κείμενα εκείνα που φέρνουν στην επιφάνεια άγνωστο υλικό για το ρωμαίικο ερασιτεχνικό και σχολικό θέατρο στην Κωνσταντινούπολη του 20ού αιώνα τη μεταπολεμική περίοδο, προκαλώντας μου ιδιαίτερη συγκίνηση για ένα αντικείμενο στο οποίο έχω αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος του ερευνητικού και συγγραφικού μου έργου, με έμφαση στην περίοδο από το 19ο αιώνα μέχρι το 1922, αλλά και γιατί η θεατρική δραστηριότητα των Ρωμιών της Πόλης στα δύσκολα αυτά χρόνια, μετά τη μικρασιατική καταστροφή, δεν έχει καμία σύγκριση με την πολύπλευρη δράση και τον πλούτο της πριν το 1922 περιόδου θεατρικής και γενικότερης καλλιτεχνικής δραστηριότητας του κωνσταντινουπολίτικου ελληνισμού. Το θέμα αυτό συμπληρώνεται με συνέντευξη του συγγραφέα από τον Αιμίλιο Κομβόπουλο, κωνσταντινουπολίτη ερασιτέχνη ηθοποιό και σκηνοθέτη για τον οποίο έχει εκδώσει και σχετικό βιβλίο/αφιέρωμα (Εκδόσεις Τσουκάτου, Αθήνα 2019) και με δημοσιεύσεις δειγμάτων θεατρικών έργων. Ο παρών τόμος εμπλουτίζεται με άγνωστο αντιπροσωπευτικό φωτογραφικό υλικό, τα κείμενα είναι ενδιαφέροντα και ευανάγνωστα, θετικά στοιχεία που προϊδεάζουν για την ευχάριστη πρόσληψή του από το αναγνωστικό κοινό, ειδικό και μη. Είμαι βέβαιη ότι θα αξιοποιηθεί και θα αξιολογηθεί επαινετικά από τους ειδικούς μελετητές, αλλά και από κάθε ενδιαφερόμενο. Ας είναι καλοτάξιδο και γρήγορα να φέρει τη συνέχειά του. ………………………… [1]. Η Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου είναι Ομ. Καθηγήτρια Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.