Μπάρτζης, Γιάννης Δ.

Πέτρος Πικρός. Στράτευση, αντιπαραθέσεις, πικρίες στη Λογοτεχνία του Μεσοπολέμου

Εκδοτικός Οίκος Αντ. Σταμούλη

Αθήνα 2006, σ. 660

Ενδιαφέρουσα μονογραφία για τη ζωή και το έργο του σοσιαλιστή Πέτρου Πικρού (1894-1956), δημοσιογράφου, πεζογράφου, ποιητή, μεταφραστή και στοχαστή κυρίως του Μεσοπολέμου, παρουσιάζει με επιτυχία ο Δρ. Γιάννης Μπάρτζης, εκπαιδευτικός και καταξιωμένος πεζογράφος βιβλίων για παιδιά και εφήβους.

Ο μελετητής και ερευνητής κ. Μπάρτζης έχει συνθέσει ένα πλήρες πόνημα, διαρθρωμένο σε πέντε κεφάλαια. Με επιστημονική μεθοδολογία και εμβριθή μελετητική ικανότητα και οξυδέρκεια κατορθώνει να δαμάσει ένα πλούσιο υλικό, προϊόν εξονυχιστικής έρευνας σε βιβλιοθήκες και αρχεία. Εντάσσει δημιουργικά το έργο του Πικρού στα κοινωνικά, πολιτικά και πολιτιστικά πλαίσια της εποχής που έδρασε και δημιούργησε, καταδεικνύοντας πρόσωπα και καταστάσεις, παραμέτρους που επηρέασαν και διαμόρφωσαν το έργο αυτό, αντιθέσεις και συγκρούσεις, την ενγένει περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Ο κ. Μπάρτζης δεν παραμένει σε ρηχές και επιφανειακές αναφορές, αλλά εμβαθύνει επαρκώς με επισημάνσεις και κριτικές παρατηρήσεις, δίνοντας το στίγμα του ιστορικού και μελετητή της νεοελληνικής λογοτεχνίας, ο οποίος προσπαθεί ν’ αποκαλύψει νέα στοιχεία στην έρευνα, να διεισδύσει στο λογοτεχνικό φαινόμενο, καταγράφοντας και αναλύοντας αισθητικές, ιδεολογικές κ.ά. παραμέτρους. Εμφανής γίνεται η ιδεολογική μεταστροφή του Πικρού, ο οποίος, όπως αναφέρει η Αν. Καθηγήτρια του Παν/μίου Αθηνών κ. Βίκυ Πάτσιου στον πρόλογο του βιβλίου, «εκφραστής αρχικά της επαναστατικής ορθοδοξίας και της κομματικής πειθαρχίας βρίσκεται στη συνέχεια αποκλεισμένος και συκοφαντημένος από την επίσημη Αριστερά, για να στραφεί προς το τέλος της ζωής του στην εξερεύνηση της αινιγματικής περιοχής της συνείδησης».

Ο κ. Μπάρτζης αναφέρεται λεπτομερώς, με κριτικές παρατηρήσεις πνευματικών ανθρώπων της εποχής, αλλά και προσωπικές του απόψεις, σε όλα τα έργα του Πικρού: λογοτεχνικά για ενηλίκους (ποιήματα, μυθιστορήματα, νουβέλες), λογοτεχνικά για παιδιά και εφήβους (μυθιστορήματα, παραμύθια και ιστορίες, εγκυκλοπαιδικά), δημοσιογραφικά και λογοτεχνικά κείμενα δημοσιευμένα σε περιοδικά  και εφημερίδες («Ριζοσπάστης», «Αθηναϊκή», «Δημοκρατία», «Ελεύθερος Τύπος», «Πατρίς», «Παιδική Χαρά», «Νέα Επιθεώρηση», «Πρωτοπόροι» κ.ά.), κείμενα που ανήκουν στο χώρο της λαϊκής λογοτεχνίας και της παραλογοτεχνίας, λανθάνοντα λαϊκά μυθιστορήματα κ.λπ. Αναλυτικές αναφορές γίνονται και στις τακτικές συνεργασίες του με το περ. «Ήλιος», με κείμενα φιλοσοφικά και ψυχολογικά, με κείμενα που ανήκουν στο χώρο του στοχασμού και των ιδεών, για το έργο μεγάλων φιλοσόφων (Βολταίρος, Νίτσε, Σοπενχάουερ), αλλά και στις περίφημες πολιτικές βιογραφίες του για τους Λένιν και Στάλιν κ.ά.   

Το τέταρτο κεφάλαιο του βιβλίου (σ. 277-358) έχει τον τίτλο: «Δημοσιογραφία και Λογοτεχνία ως μέσο βιοπορισμού», περιέχει – και αυτό – αποκαλυπτικά στοιχεία, πολύ ενδιαφέροντα και χρήσιμα σε δημοσιογράφους και φοιτητές, οι οποίοι σπουδάζουν δημοσιογραφία.

Στο τέλος του βιβλίου υπάρχει το παράρτημα «Εργογραφία Πέτρου Πικρού» (σ. 457-660), όπου δημοσιεύονται αναλυτικά όλα τα βιβλία του και σε πίνακες, ανά εφημερίδα και περιοδικό, αλλά και κατά λογοτεχνικό είδος, 2179 κείμενά του. Εδώ καταδεικνύεται η μεγάλη αγάπη στην έρευνα και του εκδότη κ. Αντ. Σταμούλη, τον οποίο «επιβάλλεται» να ευχαριστήσουμε όλοι οι ερευνητές και μελετητές της νεοελληνικής λογοτεχνίας, διότι έχουμε, πλέον, ανά χείρας υλικό προς περαιτέρω έρευνα και μελέτη, το οποίο σε αντίθετη περίπτωση (μη δημοσίευσής του) θα έμενε, πιθανόν, για πάντα αναξιοποίητο μόνο στο προσωπικό αρχείο του κ. Μπάρτζη.

Υποδειγματική ερευνητική προσπάθεια, ιστορική και λογοτεχνική μελέτη, η οποία εύχομαι να εμπλουτίσει σχολικές, πανεπιστημιακές και ιδιωτικές βιβλιοθήκες και ν’ αξιοποιηθεί από τους ενδιαφερόμενους. 

ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ