Βούλα Δαμιανάκου

Οδοιπορώ στην πατρίδα

4 τόμοι

Επικαιρότητα, Αθήνα 2006

σελ. 579 + 438 + 392 + 268

Η κ. Βούλα Δαμιανάκου, αξιόλογος πεζογράφος και μεταφράστρια, μας παραδίνει ένα σημαντικό και μακρόπνοο έργο, που κατακλύζεται από Ελλάδα και διατρέχει τη μακροχρόνια ιστορία της, από τον Όμηρο μέχρι τη σύγχρονη πραγματικότητα.

Η ανάγνωση του Α΄ τόμου είναι απολαυστική, όπως άλλωστε συμβαίνει και στους επόμενους τόμους. Ιλιάδα και Οδύσσεια, με μια μοναδική, προσωπική γραφή και λογοτεχνικό ύφος, που θαρρείς ότι για πρώτη, σχεδόν φορά, διαβάζεις αυτά τα πασίγνωστα έργα.

Στο Β΄ τόμο μάς ταξιδεύει στον Ησίοδο και τη Θεογονία του, στην Τιτανομαχία, στο Έργα και Ημέραι, στον Στησίχορο, στον Αλκαίο, στη Σαπφώ και σε τόσους άλλους ποιητές και ιστορικούς της ελληνικής αρχαιότητας, όπως ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης, φιλόσοφους, όπως ο Σωκράτης και ο Πλάτωνας και στρατηλάτες, όπως ο Μ. Αλέξανδρος .

Στον Γ΄ τόμο: Βυζάντιο, Τουρκοκρατία, Επανάσταση ’21, τέλος 19ου και αρχές 20ού αι., Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή, Μεσοπόλεμος, Κατοχή, Εμφύλιος και με αναφορές στο έργο του συντρόφου της Β. Ρώτα και

Στον Δ΄ τόμο: τόποι, πρόσωπα, ιστορικές μνήμες, σύγχρονη πραγματικότητα, πολιτικοί και κοινωνικοί προβληματισμοί, μωσαϊκό και χαρτογράφηση του ελληνικού κοινωνικού ανθρώπινου τοπίου, με ψηφίδες που συνθέτουν με ευαισθησία την ιδιαίτερη πατρίδα της, τη Μάνη και εκφράζουν την προσωπική της πορεία σε σχέση με τον περίγυρό της. Πολύτιμα στοιχεία κοινωνικού ενδιαφέροντος και αξίας.

Μια από τις κυρίαρχες και σημαντικές αξίες του έργου έγκειται στο γεγονός, ότι η συγγραφέας έχει την ικανότητα να συνδέει το παρελθόν με τη σύγχρονη πραγματικότητα, να επιχειρεί διαχρονικές συνδέσεις και σχολιασμούς που αφορούν το σήμερα, έτσι ώστε το έργο να μην περιέχει απλά ιστορικές αναφορές και διαδρομές, αλλά να αποκτά διδακτικό και κοινωνικό περιεχόμενο, ιδωμένο από ταλαντούχο, πολύπειρο και καλλιεργημένο πνευματικά άνθρωπο.  

Πρωταγωνίστρια και πανταχού παρούσα σε όλα τα κείμενα, σε όλες τις εποχές και τόπους, η ίδια η συγγραφέας με το ψευδώνυμο «Γαλάτεια». Η πολυμάθειά της είναι εμφανής και η αφομοιωμένη γνώση της από τα πολλά διαβάσματά της, την καθιστά άριστη χειρίστρια του περιεχόμενου των κειμένων της, με την αρωγή βέβαια του λογοτεχνικού ύφους της και της λαγαρής και γνήσιας δημοτικής που χρησιμοποιεί.  

Πρόκειται για μια θαυμάσια αφηγηματική οδοιπορία, με μυθιστορηματική δομή και λογοτεχνικότητα. Όμως, το τετράτομο αυτό δεν είναι μυθιστόρημα, αλλά ούτε και επιστημονικό ιστορικό κείμενο. Βοηθά, όμως, τον Έλληνα αναγνώστη στην ιστορική αυτογνωσία του. Βοηθά και τον ιστορικό με πολλές πληροφορίες ιδίως με εκείνες που προέρχονται από την προσωπική εμπειρία της συγγραφέα, η οποία καταγράφει  πρόσωπα και γεγονότα, με εύστοχες κριτικές παρατηρήσεις, αν και ορισμένες φορές συμπαρασύρεται από φανατισμούς και μονολιθικές – αντιδιαλεκτικές απόψεις και ιδεοληψίες. Αυτά συμβαίνουν, κυρίως στον τόμο Γ΄. Οι κριτικές της απόψεις για το ΚΚΕ, οπωσδήποτε θα το βοηθούσαν ιδιαίτερα, θα του ήταν πολύτιμες για την αυτογνωσία του και την περαιτέρω πορεία του, αν έλειπε η εμπαθής επιθετικότητά της, κατά σημεία, η οποία μας δείχνει ότι μάλλον δεν την ενδιαφέρει να το βοηθήσει, αλλά αντιθέτως να το πολεμήσει. Σεβαστές επιλογές, με ευθύνες που επωμίζεται η συγγραφέας, με γενναιότητα, που άλλωστε δεν της λείπει. Ίσως, οι προθέσεις της να ήταν διαφορετικές, αν και κρινόμαστε σχεδόν πάντοτε από το αποτέλεσμα.

Τέλος, προσωπικά αμφισβητώ ότι ολόκληρο το κείμενο είναι δικό της, αφού κατά σημεία διαπιστώνω, ως μελετητής του έργου του Βασίλη Ρώτα, στοιχεία ύφους και γλώσσας του σημαντικού αυτού θεατράνθρωπου. Εάν, όμως, η κ. Δαμιανάκου είχε παρουσιάσει στο κοινό – 30 χρόνια τώρα από το θάνατό του – το αδημοσίευτο έργο του Ρώτα, κανείς -ούτε κι εγώ- θα μπορούσαμε ν' αμφισβητήσουμε οτιδήποτε.

 ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ