Θεοφανώ – Η Μεσσαλίνα του Βυζαντίου

Ιστορικό μυθιστόρημα του Πέτρου Πικρού

Επιμέλεια κειμένου, εισαγωγή, γλωσσική προσαρμογή:

                    Γιάννης Δ. Μπάρτζης                   

Εκδοτικός οίκος Αντώνη Σταμούλη,

Θεσσαλονίκη 2010, σελ. 319

Ένα πρωτότυπο ιστορικό μυθιστόρημα για τη θυελλώδης ζωή της αυτοκράτειρας Θεοφανώς, η οποία, αν και ταπεινής καταγωγής, υπήρξε διαδοχικά σύζυγος του αυτοκράτορα Ρωμανού Β΄ (959-963), του στρατηγού και αυτοκράτορα Νικηφόρου Φωκά (963-969) και ερωμένη του στρατηγού Ιωάννη Τσιμισκή (969-976). Ήταν η μητέρα του αυτοκράτορα Βασιλείου Β΄ του Βουλγαροκτόνου (976-1025) και του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Η΄ (1025-1028). Η προσωπικότητά της κυριάρχησε επί πολλά έτη στη δυναστεία των Μακεδόνων ως ερωμένη, σύζυγος και μητέρα αυτοκρατόρων.

Ο Πέτρος Πικρός κατά τη συνήθειά του δε δεσμεύεται απόλυτα από την ιστορική αλήθεια. Προσεγγίζει με συναρπαστικό ενδιαφέρον το χαρακτήρα αυτής της αινιγματικής γυναίκας και περιγράφει με συμπάθεια τα διαρκή διλήμματά της ανάμεσα στην εξουσία και τον έρωτα. Στέκεται ιδιαίτερα στα έτη της νεότητάς της, παρακολουθώντας την να μετατρέπεται, στα επιδέξια χέρια μιας θρησκευτικοπολιτικής φατρίας, από ανώνυμη, ορφανή αρκουδιάρισσα, σε επιφανή ερωμένη και σύζυγο του νεαρού αυτοκράτορα Ρωμανού.

Ως συγγραφέας αναζητά στην ψυχή της, πέρα από τη γοητεία του θρόνου, τα αληθινά σκιρτήματα του έρωτα, δημιουργώντας μια ηρωίδα με διπλή προσωπικότητα. Από τη μια την αδίστακτη και άτεγκτη βυζαντινή παλατιανή και από την άλλη την απλή ερωτευμένη γυναίκα του λαού. 

Έρωτες στην υπηρεσία της πολιτικής, συνωμοσίες εκκλησιαστικών και παλατιανών, μαζικές λαϊκές εκδηλώσεις στον Ιππόδρομο και στους δρόμους της Βασιλεύουσας με τους «Πράσινους» και τους «Βένετους», εντυπωσιακά στοιχεία από τη βυζαντινή καθημερινότητα..., συνθέτουν ένα μυθιστόρημα εποχής, που προσφέρει γνήσια αναγνωστική απόλαυση και πολύπλευρη ιστορική πληροφόρηση, ένα ιστορικό αφήγημα με πλούσια πλοκή και με παραστατικές λεπτομέρειες από τη ζωή στο Βυζάντιο των Μακεδόνων.

Το έργο αυτό εκδίδεται πρώτη φορά σε βιβλίο. Ο Πέτρος Πικρός το δημοσίευσε σε 31 συνέχειες στο περιοδικό Εβδομάς από τον Οκτώβριο του 1932 έως τον Ιούνιο του 1933 με την υπογραφή «Ω» και παρέμενε αγνοούμενο. Δε συμπεριλαμβάνεται στο μοναδικό κατάλογο των έργων του (στο εξώφυλλο του τελευταίου του βιβλίου Η λαμπηδόνα του βυθού). Ανήκει στην κατηγορία των «λαϊκών» μυθιστορημάτων και μάλλον το έγραψε με κίνητρο το βιοπορισμό. Κατά τη διάρκεια της έρευνάς του για τη ζωή και το έργο του Πέτρου Πικρού, ο μελετητής και συγγραφέας Γιάννης Δ. Μπάρτζης το ανακάλυψε και πιστοποίησε με απόλυτη βεβαιότητα την πατρότητά του. Έτσι κυκλοφορεί πλέον ως αυτοτελές μυθιστόρημα μετά από 78 χρόνια από την εποχή της συγγραφής του.

Ο επιμελητής της έκδοσης έχει κάνει ελαφρές επεμβάσεις στη γλώσσα, ώστε να είναι ενιαία και να μην απέχει πολύ από τα σημερινά γλωσσικά δεδομένα στις καταλήξεις και την ορθογραφία. Έχει επίσης φροντίσει να φαίνεται η αλλαγή τευχών του περιοδικού της αρχικής δημοσίευσης.

Ταυτόχρονα στο βιβλίο έχει συμπεριληφθεί ενδιαφέρουσα επιστολή της μοναδικής εν ζωή ανιψιάς του Πέτρου Πικρού, κας Νίνας Μαυρατζά-Κουμή, που ξεκαθαρίζει οριστικά (με παράθεση αναμνήσεων και με σπάνιο φωτογραφικό υλικό) σημαντικές λεπτομέρειες βιογραφικού χαρακτήρα για το συγγραφέα, οι οποίες ήσαν διφορούμενες μέχρι σήμερα. 

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο πρόλογος του Γιάννη Δ. Μπάρτζη, που μεταξύ άλλων αναφέρεται στην προσπάθεια για την πιστοποίηση της ταυτότητας του συγγραφέα καθώς και στο χαρακτήρα και την ποιότητα του «λαϊκού» μυθιστορήματος.

Ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί, απ’ όσους αγαπούν τη λογοτεχνία και την ιστορία. Θα το προμηθευτείτε από οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο.

ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ