Ενα βι­βλίο για το ερα­σι­τε­χνι­κό θέ­α­τρο στην Κων­στα­ντι­νού­πο­λη τον 20ό αιώνα

ΑΠΟ HERKO ΣΤΟ ΜΑΡ 28, 2018ΒΙ­ΒΛΙΟ­ΠΑ­ΡΟΥ­ΣΙΑ­ΣΕΙΣ

Πα­ρου­σιά­ζει ο Θα­νά­σης Ν. Κα­ρα­γιάν­νης* //

ΣΤΕ­ΦΑ­ΝΟΣ Α. ΔΕ­ΚΑ­ΒΑΛ­ΛΑΣ: 

ΤΟ ΕΛ­ΛΗ­ΝΙ­ΚΟ ΕΡΑ­ΣΙ­ΤΕ­ΧΝΙ­ΚΟ ΘΕ­Α­ΤΡΟ ΣΤΗΝ ΚΩΝ­ΣΤΑ­ΝΤΙ­ΝΟΥ­ΠΟ­ΛΗ ΤΟΝ 20ό ΑΙΩΝΑ

ΕΚ­ΔΟ­ΣΕΙΣ ΤΣΟΥ­ΚΑ­ΤΟΥ,

Αθήνα 2005, σχ. Ο,22 Χ 0,28 εκατ, σελ. 198

Ένα βι­βλίο, εκ­δο­τι­κής ηλι­κί­ας 13 χρό­νων, κι όμως ακόμη αξε­πέ­ρα­στο, μια και η έρευ­να και με­λέ­τη του Ερα­σι­τε­χνι­κού Θε­ά­τρου στην Πόλη δε συ­νε­χί­στη­κε… στο βαθμό που επι­βάλ­λε­ται δε­ο­ντο­λο­γι­κά.

Ο αεί­μνη­στος συγ­γρα­φέ­ας-ερευ­νη­τής και με­λε­τη­τής Στέ­φα­νος Α. Δε­κα­βάλ­λας (1929-2013) κα­τόρ­θω­σε να συ­γκε­ντρώ­σει –μετά από έρευ­νά του– στοι­χεία από το ερα­σι­τε­χνι­κό θε­α­τρι­κό γί­γνε­σθαι της Πόλης στον 20ό αιώνα, και μια πλού­σια και λίαν εν­δια­φέ­ρου­σα φω­το­γρα­φι­κή συλ­λο­γή από ερα­σι­τε­χνι­κές θε­α­τρι­κές πα­ρα­στά­σεις, από σχο­λι­κές θε­α­τρι­κές πα­ρα­στά­σεις, αλλά και πλού­σια βιο­γρα­φι­κά στοι­χεία και φω­το­γρα­φί­ες προ­σω­πι­κο­τή­των που έπαι­ξαν ση­μα­ντι­κό ρόλο στο συ­γκε­κρι­μέ­νο θέ­α­τρο, σ’ αυτόν τον πε­ρι­πε­τειώ­δη αιώνα για τη Ρω­μιο­σύ­νη της Πόλης.   

Η συμ­βο­λή του με­λε­τη­τή και συγ­γρα­φέα του πα­ρό­ντος βι­βλί­ου, είναι αναμ­φι­σβή­τη­τα πο­λύ­τι­μη, αφού του­λά­χι­στο έθεσε τα θε­μέ­λια για πε­ραι­τέ­ρω έρευ­να και με­λέ­τη του συ­γκε­κρι­μέ­νου θε­α­τρι­κού φαι­νο­μέ­νου στην Πόλη (για τη χρο­νι­κή πε­ρί­ο­δο 1900-1975) και για τη ζωή και δρα­στη­ριό­τη­τα κά­ποιων θε­α­τράν­θρω­πων της Πόλης στην Αθήνα (1975-2000), όπου έζη­σαν τα υπό­λοι­πα χρό­νια της ζωής τους.

Το υπό­βα­θρο για το συ­νο­λι­κό κεί­με­νο του πα­ρό­ντος βι­βλί­ου ήταν απο­σπα­σμα­τι­κές με­λέ­τες, τις οποί­ες επι­χεί­ρη­σε ο συγ­γρα­φέ­ας και δη­μο­σί­ευ­σε αρ­χι­κά στην εφ. «ΕΠΤΑ­ΛΟ­ΦΟΣ» (1991-2000) του Μι­χά­λη Βα­σι­λειά­δη και στην εφ. «ΠΟ­ΛΙ­ΤΗΣ» (2001-) της Πη­νε­λό­πης Τσου­κά­του. Αυτά τα με­λε­τή­μα­τά του, πε­ρισ­σό­τε­ρο συ­ναι­σθη­μα­τι­κού και δη­μο­σιο­γρα­φι­κού χα­ρα­κτή­ρα, παρά δο­κι­μια­κού και ακα­δη­μαϊ­κού, ανα­δη­μο­σιεύ­ο­νται στον πα­ρό­ντα τόμο, φυ­σι­κά συ­μπλη­ρω­μέ­να με πρό­σθε­τα στοι­χεία και εμπλου­τι­σμέ­να με πλού­σιο απο­κα­λυ­πτι­κό φω­το­γρα­φι­κό ρε­πορ­τάζ (238 φω­το­γρα­φί­ες θε­α­τρι­κών πα­ρα­στά­σε­ων, θε­α­τρι­κών προ­γραμ­μά­των και συ­να­ντή­σε­ων ηθο­ποιών εκτός σκη­νής, από τις οποί­ες οι 52 είναι σκί­τσα ή προ­σω­πι­κές οι­κο­γε­νεια­κές φω­το­γρα­φί­ες των θε­α­τράν­θρω­πων Γιώρ­γου Κα­σα­πά­κη, Γιώρ­γου Ρούσ­σου και Σπύ­ρου Λίνα, αλλά και άλλων Ελ­λή­νων δρα­μα­τουρ­γών, ηθο­ποιών και σκη­νο­θε­τών). Δε γνω­ρί­ζω αν υπάρ­χουν και άλλες φω­το­γρα­φί­ες για τις πα­ρα­στά­σεις του Ερα­σι­τε­χνι­κού και Σχο­λι­κού Θε­ά­τρου στην Πόλη, εν­δε­χο­μέ­νως σε κά­ποια ιδιω­τι­κά αρ­χεία. Αυτό θα μας το απο­κα­λύ­ψει μια μελ­λο­ντι­κή έρευ­να. Έχω την ελ­πί­δα και την εντύ­πω­ση ότι υπάρ­χει και άλλο σχε­τι­κό φω­το­γρα­φι­κό υλικό…

Τα πε­ριε­χό­με­να του βι­βλί­ου έχουν ως εξής:

§  Προ­λε­γό­με­να, σ. 11-12

§  Με συ­ντρο­φιά τη νο­σταλ­γία, σ. 13-22

§  Ο ανα­γεν­νώ­με­νος Φοί­νι­κας, σ. 23-33

§  Γιώρ­γος Σάββα Ρούσ­σος. Ένας κα­πε­λάς αλ­λιώ­τι­κος από τους άλ­λους. ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ, σ. 35-54

§  ΜΕΡΟΣ ΔΕΥ­ΤΕ­ΡΟ, σ. 55-80

§  ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ, σ. 81-91

§  Ακρο­τε­λεύ­τιο, σ. 91-92

§  Σπύ­ρος Πα­να­γιώ­τη Λίνας. Η μετά το 1964 πε­ρί­ο­δος των θε­α­τρι­κών του δρα­στη­ριο­τή­των, σ. 93-114

§  ΜΕΡΟΣ ΔΕΥ­ΤΕ­ΡΟ, σ. 115-146

§  ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ, σ. 147-180

§  Ο Ερα­σι­τε­χνι­κός Θε­α­τρι­κός Όμι­λος του «Φι­λαν­θρω­πι­κού Συν­δέ­σμου Στα­μπούλ», σ. 181-198

Ο Στ. Λ. Δε­κα­βάλ­λας επι­κέ­ντρω­σε το φακό της έρευ­νας και με­λέ­της του, βα­σι­κά στη ζωή και τη θε­α­τρι­κή δρα­στη­ριό­τη­τα των τριών ση­μα­ντι­κών προ­α­να­φε­ρό­με­νων θε­α­τράν­θρω­πων της Πόλης. Μέσα από το βι­βλίο οι ανα­γνώ­στες του πλη­ρο­φο­ρού­νται για τη συμ­βο­λή αυτών των προ­σω­πι­κο­τή­των στη λει­τουρ­γία του Ερα­σι­τε­χνι­κού Θε­ά­τρου βα­σι­κά στην Κων/πολη και συ­γκε­κρι­μέ­να για τους Ερα­σι­τε­χνι­κούς Θε­α­τρι­κούς Ομί­λους (και Θιά­σους):  α) του Συν­δέ­σμου Απο­φοί­των του Ζω­γρα­φεί­ου, β) του Μορ­φω­τι­κού Συν­δέ­σμου Με­γά­λου Ρεύ­μα­τος (Αρ­να­ούτ­κιοϊ) (Ερα­σι­τε­χνι­κού Θιά­σου Νέων), γ) του Συν­δέ­σμου Απο­φοί­των του Ζαπ­πεί­ου, δ) του Συν­δέ­σμου Στα­μπούλ, ε) της «Χρι­στια­νι­κής Ένω­σης Νέων» (Y.M.C.A.), στ) της Ελ­λη­νι­κής Ένω­σης Κων­στα­ντι­νου­πό­λε­ως, ζ) της Φι­λο­πτώ­χου Αδελ­φό­τη­τος Τα­τα­ού­λων, η) του Αθλη­τι­κού Συλ­λό­γου Τα­τα­ού­λων (ή Κουρ­του­λούς) και θ) του Μορ­φω­τι­κού Συλ­λό­γου Φε­ρί­κιοϊ.

Και, βέ­βαια, οι ανα­φο­ρές του στις θε­α­τρι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες των εν­λό­γω Συλ­λό­γων και Συν­δέ­σμων είναι πε­ριο­ρι­σμέ­νες –δεν απο­τε­λούν το σύ­νο­λό τους– παρά μόνο σ’ εκεί­νες που έπαι­ξαν ως ηθο­ποιοί ή σκη­νο­θέ­τη­σαν οι προ­α­να­φε­ρό­με­νοι θε­α­τράν­θρω­ποι.

Επί­σης, από το παρόν βι­βλίο απου­σιά­ζουν όλες οι θε­α­τρι­κές ερα­σι­τε­χνι­κές δρα­στη­ριό­τη­τες όλων των άλλων Κοι­νο­τή­των της Πόλης, που είχαν πλού­σια συμ­με­το­χή με τους θε­α­τρι­κούς ομί­λους τους, μέσα από τους Μορ­φω­τι­κούς Συν­δέ­σμους τους, στο θε­α­τρι­κό ερα­σι­τε­χνι­κό γί­γνε­σθαι της Πόλης στον 20ό αι. και ιδιαί­τε­ρα στη Με­τα­πο­λε­μι­κή πε­ρί­ο­δο μέχρι το 1964, ζο­φε­ρή χρο­νιά των απε­λά­σε­ων, αλλά και λίγο αρ­γό­τε­ρα, μέχρι το 1975, πε­ρί­που.

Ο συγ­γρα­φέ­ας θέ­λο­ντας να μην αφή­σει λειψά τα πορ­τρέ­τα των θε­α­τράν­θρω­πων των με­λε­τη­μά­των του, επε­κτεί­νε­ται και στη θε­α­τρι­κή δρα­στη­ριό­τη­τά τους και πέρα από την Πόλη, στην Αθήνα.

Ανα­φο­ρές γί­νο­νται -έστω πε­ριο­ρι­σμέ­νες- στο μα­θη­τι­κό και σχο­λι­κό θέ­α­τρο ή στο θέ­α­τρο για παι­διά, πάλι δη­λα­δή σε πα­ρα­στά­σεις στις οποί­ες συμ­με­τεί­χαν οι εν­λό­γω θε­α­τράν­θρω­ποι. Εδώ, ση­μειώ­νου­με, ότι στον τομέα του Σχο­λι­κού Θε­ά­τρου στην Πόλη έχου­με ερευ­νη­τι­κά, με­λε­τη­τι­κά και συγ­γρα­φι­κά ένα ση­μα­ντι­κό κενό, το οποίο ελ­πί­ζω να κα­λύ­ψουν εν καιρώ οι πα­νε­πι­στη­μια­κές μας σχο­λές (Παι­δα­γω­γι­κές και Θε­α­τρο­λο­γι­κές) με τους άξιους κα­θη­γη­τές που δια­θέ­τουν, αλλά και άλλοι παι­δα­γω­γοί ή θε­α­τρο­λό­γοι ερευ­νη­τές/με­λε­τη­τές, με προ­σω­πι­κές τους ερ­γα­σί­ες.

Η γλώσ­σα του κει­μέ­νου είναι απλή, κα­τα­νοη­τή και ρέ­ου­σα και το ύφος του συγ­γρα­φέα λιτό, ώστε ο ανα­γνώ­στης να απο­λαμ­βά­νει την ανά­γνω­ση του βι­βλί­ου έτσι, ώστε να αφο­μοιώ­νει εύ­κο­λα όλες τις πλη­ρο­φο­ρί­ες που του δί­νο­νται πλου­σιο­πά­ρο­χα. Αν και εξει­δι­κευ­μέ­νο βι­βλίο, όπως θα ισχυ­ρι­ζό­ταν κά­ποιος, επει­δή ακρι­βώς έχει δη­μο­σιο­γρα­φι­κό χα­ρα­κτή­ρα, κα­θί­στα­ται ευ­χά­ρι­στη η ανά­γνω­σή του, και για το λόγο επι­πρό­σθε­τα της αφη­γη­μα­τι­κής ικα­νό­τη­τας του συγ­γρα­φέα του.

Ο Δε­κα­βάλ­λας ανα­φέ­ρει και ευ­χα­ρι­στεί, και είναι προς τιμή του, όλους αυ­τούς που τον βο­ή­θη­σαν να συλ­λέ­ξει τα βιο­γρα­φι­κά, πα­ρα­στα­σιο­γρα­φι­κά στοι­χεία και τις φω­το­γρα­φί­ες.

Οι επί­γο­νοι –και οι οι­κο­γέ­νειές τους- όσων έλα­βαν μέρος στις θε­α­τρι­κές πα­ρα­στά­σεις ή συμ­με­τεί­χαν σ’ αυτές ως συ­ντε­λε­στές τους (σκη­νο­θέ­τες, σκη­νο­γρά­φοι, εν­δυ­μα­το­λό­γοι κ.ο.κ.), οι οποί­ες πε­ρι­λαμ­βά­νο­νται στο παρόν έργο, έχουν –και θα έχουν και οι δικοί τους επί­γο­νοι- την ευ­και­ρία, τη χαρά και την τιμή να μα­θαί­νουν τα όσα προ­σέ­φε­ραν οι γο­νείς, οι παπ­πού­δες, οι για­γιά­δες, οι θείοι και οι θείες τους, ιδιαί­τε­ρα στο Ερα­σι­τε­χνι­κό Θέ­α­τρο της Πόλης στον 20ό αι.

Αξί­ζει τον κόπο το βι­βλίο αυτό να μη λεί­ψει από τις βι­βλιο­θή­κες τους, αλλά και από τα χέρια όλων, όσοι αγα­πούν το θέ­α­τρο και τη μά­θη­ση, γε­νι­κό­τε­ρα.   

Επι­βάλ­λε­ται να δώ­σου­με τα εύ­ση­μα στις Εκ­δό­σεις ΤΣΟΥ­ΚΑ­ΤΟΥ για την επι­με­λη­μέ­νη και κα­λαί­σθη­τη έκ­δο­ση του βι­βλί­ου. Θε­ω­ρού­με ση­μα­ντι­κή την πρω­το­βου­λία τους για την έκ­δο­ση αυτού του αξιό­λο­γου πο­νή­μα­τος, μο­να­δι­κού στο είδος του, μέχρι στιγ­μής.

_______________________________­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­_­__

Θα­νά­σης Ν. Κα­ρα­γιάν­νης Δρ. Επι­στη­μών της Αγω­γής. Με­λε­τη­τής Δρα­μα­τουρ­γί­ας για παι­διά. Κρι­τι­κός Θε­ά­τρου για παι­διά. Συγ­γρα­φέ­ας
e-mail:thkaragia@​gmail.​com http://​thkaragia.​wix.​com/​main