Μιχάλης Ι. Αργυρίδης

Άλκη Ζέη

Η τέχνη του να μιλάς 

στα παιδιά με «έντιμο» τρόπο

Μεταίχμιο, Αθήνα 2012, σ. 119

Ο Μιχάλης Ι. Αργυρίδης, έμπειρος και καταξιωμένος (πρώην) εκπαιδευτικός και πολυγράφος συγγραφέας, αλλά και σημαντικός μελετητής της Παιδικής μας Λογοτεχνίας, παρουσίασε πρόσφατα το πόνημά του Άλκη Ζέη. Η τέχνη του να μιλάς στα παιδιά με «έντιμο» τρόπο.

Πρόκειται για ένα ευκολοδιάβαστο και ενδιαφέρον βιβλίο, στο οποίο ο συγγραφέας με απλό και κατανοητό γλωσσικά και υφολογικά τρόπο, προσπαθεί να ενημερώσει τους αναγνώστες του για το πεζογραφικό έργο για παιδιά της Άλκης Ζέη, μέσα από μια πολύτιμη ψυχο-παιδαγωγική προσέγγιση.

Τ’ αποσπάσματα κειμένων που χρησιμοποιεί εμβόλιμα στο κείμενό του και οι αντίστοιχες υποσημειώσεις του (από μια πλούσια βιβλιογραφία), φανερώνουν τη σφαιρική εξέταση και τεκμηρίωση των επιχειρημάτων του, ώστε ν’ αποδείξει –και με τη βοήθεια της παιδαγωγικής θεωρίας του Αμερικανού ψυχοπαιδαγωγού Jerome S. Bruner – το «έντιμο» τρόπο, με τον οποίο διαπραγματεύεται όλα τα θέματα στο πεζογραφικό έργο της για παιδιά.

Ο Μ. Ι. Αργυρίδης ανακαλύπτει γλωσσικούς, παιδαγωγικούς και ιδεολογικούς «θησαυρούς» μέσα στα κείμενα της Άλκης Ζέη. Για παράδειγμα στο κεφάλαιο: «Η γλώσσα των λογοτεχνικών ηρώων-παιδιών της Άλκης Ζέη» παρατηρεί ότι στα κείμενά της η συγγραφέας «η παιδική οπτική των πραγμάτων ενισχύεται και από μια πολύ φυσική γλώσσα που χρησιμοποιούν οι ήρωες-παιδιά, η οποία χαρακτηρίζεται από ευρηματικότητα και πλούτο» ή ότι κατασκευάζει, ως γλωσσοπλάστρια νέες λέξεις ή ότι «η πλούσια κι ευρηματική γλώσσα που χρησιμοποιούν τα παιδιά-ήρωες στα βιβλία της Άλκης Ζέη περιλαμβάνει και λεκτικά παιχνίδια, εξαιρετικής σημασίας λεκτικές φόρμες, καθότι ασκούν θετικότατα τη δημιουργική φαντασία τους, συμβάλλουν στην καλλιέργεια της αίσθησης της γλώσσας, κι εκπέμπουν το ριζοσπαστικό παιδαγωγικό μήνυμα ότι τα παιδιά διεκδικούν το δικαίωμα όχι στη δημιουργία αλλά στη δημιουργικότητα για όλους, μέσα από μια τέτοια ενασχόληση.» κ.ο.κ., παραθέτοντας ως αποδεικτικό στοιχείο των απόψεών του αποσπάσματα από τα ίδια τα κείμενα της συγγραφέα.

Είναι άξιο προσοχής ότι ο συγγραφέας δεν πολυλογεί, δεν αναπτύσσει τις απόψεις και τις παρατηρήσεις του μ’ εκτενή θεωρητικά και ερμηνευτικά κείμενα και σχόλια. Ο λόγος του είναι απέριττος, σύντομος και καίριος και διανθίζεται από ένα πλήθος αποσπασμάτων κειμένων της Άλκης Ζέη, ώστε να ενημερωθεί ο αναγνώστης κατ’ ευθεία από την πηγή: από την πέννα της ίδιας της λογοτέχνιδας πεζογράφου. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν αναπτύσσει τις ιδέες και τις απόψεις του, τις παιδαγωγικές και άλλες επιστημονικές θέσεις του, σε ευσύνοπτα και μεστά κείμενά του στο βιβλίο, παραθέτοντας εύστοχα σχόλια και καίριες παρατηρήσεις.

Η συμβολή του Μ. Ι. Αργυρίδη στη μελέτη του πεζογραφικού έργου της Άλκης Ζέη είναι μια πολύτιμη ψηφίδα σε όσα έχουν γραφεί ή θα γραφούν για το πολυδιάστατο και πολυσήμαντο έργο της. Η αναφορά του και οι επισημάνσεις του σ’ ένα πλήθος από θέματα, που αγγίζει ή διαπραγματεύεται η συγγραφέας, καταδεικνύουν την παιδαγωγική ευαισθησία, την επιστημονική γνώση και την εκπαιδευτική εμπειρία του Μ. Ι. Αργυρίδη, αλλά και τη σοβαρή πολύχρονη ενασχόλησή του με την Παιδική Λογοτεχνία και τη μελέτη του έργου των δημιουργών συγγραφέων/λογοτεχνών για παιδιά και των βιβλίων τους. Κι αυτό αποδεικνύεται και από τα βιβλία του με κριτικές βιβλίων, με καταγραφές, με θεματικές και άλλες κατατάξεις τους, με μελέτες πάνω σε διάφορα θέματα και πρόσωπα, αλλά και με τιμητικές εκδηλώσεις παρουσίασης, τις οποίες πραγματοποίησε στη Λάρισα, για κάποιους λογοτέχνες και μελετητές Παιδικής Λογοτεχνίας. Σημαντικό είναι ότι όλα τα πραγματοποιούσε για πολλά χρόνια με το άσβεστο και ασίγαστο πάθος του παιδαγωγού/εκπαιδευτικού και του ακούραστου μελετητή, μαζί και σε συνεργασία με τους μαθητές του, τιμώντας συγχρόνους τους συναδέλφους του και τους γονείς των μαθητών του.

Πριν τελειώσω τη σύντομη αυτή αναφορά μου στο βιβλίο αυτό, το πιο ώριμο ίσως έργο του Αργυρίδη, θα ήθελα να παραθέσω τα κεφάλαιά του, ώστε ν’ αντιληφθεί καλύτερα ο αναγνώστης, το περιεχόμενό του:

1. «Η παιδική οπτική των πραγμάτων στα έργα της Άλκης Ζέη»

2. «Η γλώσσα των λογοτεχνικών ηρώων-παιδιών της Άλκης Ζέη»

3. «Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της Άλκης Ζέη»

4. «Το χιούμορ στα έργα της Άλκης Ζέη»

5. «Οι χαρακτήρες των παιδιών-ηρώων της Άλκης Ζέη»

6. «Η βίωση της πραγματικότητας από τα παιδιά-ήρωες της Άλκης Ζέη»

7. «Η διαχρονικότητα του έργου της Άλκης Ζέη»

Δικαίως, ως ένα βαθμό, ο συγγραφέας χαρακτήρισε εμφαντικά την Άλκη Ζέη ως τον «BRUNER στο χώρο της Λογοτεχνίας για παιδιά». Άξιζε όντως ένα τέτοιο δοκίμιο για το έργο της σημαντικής αυτής λογοτέχνιδας, η οποία μαζί με την αείμνηστη Ζωρζ Σαρή, έδωσαν μια άλλη ιστορική, κοινωνική και πολιτική διάσταση στη μεταπολεμική πεζογραφία για παιδιά και εφήβους, ανοίγοντας μια κοινωνιολογικού περιεχομένου λογοτεχνική «σχολή», κατά κάποιο τρόπο, στην οποία προσπάθησαν αργότερα να θητεύσουν, μέτρια ή ανεπιτυχώς, και άλλοι λογοτέχνες για παιδιά.

Θανάσης Ν. Καραγιάννης