ΒΑΡΒΑΡΑ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ

Γυναικείες διαδρομές

Η Γαλάτεια Καζαντζάκη και το Θέατρο

Αιγόκερως, Αθήνα 2011, σσ. 254

Η κ. Βαρβάρα Γεωργοπούλου (Β.Γ.) είναι επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Μια ερευνήτρια και μελετήτρια της ιστορίας και της κριτικής του Θεάτρου, η οποία με την εργατικότητα και την επιμονή που τη διακρίνουν, έχει κατορθώσει να μας δώσει μέχρι στιγμής περισσότερες από 50 μελέτες και τέσσερις πολυσέλιδους τόμους με ενδιαφέροντα, πρωτότυπα και αξιόλογα κείμενα: 1) Η θεατρική κριτική στην Αθήνα του Μεσοπολέμου, τόμοι Α΄- Β΄, Αιγόκερως, Αθήνα 2008, σσ. 414+505, 2) Ο Διόνυσος στο Ιόνιο. Το θέατρο στην Κεφαλονιά 1900-1953, «Εταιρεία Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών», Αθήνα 2010, σσ. 339 και 3) Γυναικείες Διαδρομές. Η Γαλάτεια Καζαντζάκη και το θέατρο, Αιγόκερως, Αθήνα 2011, σσ. 254.

Η κ. Β.Γ. θεωρεί δικαίως τη Γαλάτεια Καζαντζάκη (Γ.Κ.) ως «ιδιάζουσα γυναικεία μορφή – τη σημαντικότερη των ελληνικών γραμμάτων μέχρι το 1940 – από άποψη συνδυασμού προσωπικής ακτινοβολίας, κοινωνικής παρρησίας και παρουσίας, και κοινωνικής προσφοράς, ιδανικό πρότυπο του καθολικού ανθρώπου.» Παρουσιάζει, λοιπόν, ένα πλήθος από βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία της πληθωρικής αυτής γυναικείας μορφής των νεοελληνικών μας γραμμάτων, τεκμηριωμένα βιβλιογραφικά και επιστημονικά, με ύφος απλό και γλαφυρό. Ολόκληρο το κείμενο, άλλωστε, της κ. Β.Γ. στο παρόν βιβλίο της (το ίδιο συμβαίνει και στα προηγούμενα έργα της) είναι ευκολοδιάβαστο, ακόμη και για τους μη μυημένους στο χώρο της λογοτεχνίας και δη του θεάτρου, αλλά και πολύ ενδιαφέρον. Ο αναγνώστης μαθαίνει, προοδευτικά, για την εποχή και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, από ιστορική και κοινωνική άποψη. Μαθαίνει για τη λογοτεχνική και εκπαιδευτική πραγματικότητα, με την οποία η ζωή της Γ.Κ. ήταν συνυφασμένη.

Στην παρούσα μελέτη παρουσιάζεται, αναλύεται και ερμηνεύεται, με περισσή υπευθυνότητα, ικανότητα και πληρότητα, ολόκληρο το συγγραφικό έργο της Γ.Κ., αλλά και η πολιτική, εκπαιδευτική και κοινωνική ενασχόληση και προσφορά της. Ο αναγνώστης ενημερώνεται για το ποιητικό και πεζογραφικό έργο της, για την ενασχόλησή της με τα κοινά, μέσα από δραστηριότητές της στην παιδεία και στο γυναικείο κίνημα. Η μελετήτρια παρουσιάζει, με κάθε δυνατή λεπτομέρεια, στο παρόν πόνημά της, τις απαρχές της προσφοράς της Γ.Κ., την εξέλιξή της σε αισθητικό και ιδεολογικό επίπεδο, όλη την παραπέρα πορεία, την ποικιλόμορφη και πολυδιάστατη δράση της.

Ιδιαίτερα, καθώς αυτή είναι η πρόθεσή της, επιμένει στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου της στην παρουσίαση του θεατρικού έργου της για ενήλικες και παιδιά, της «θεωρητικής και κριτικής αντιμετώπισης του θεατρικού φαινομένου», αλλά και του μεταφραστικού έργου της.

Όσον αφορά το Θέατρο για παιδιά, το οποίο προσωπικά μ’ ενδιαφέρει ιδιαίτερα, η κ. Β.Γ. αναφέρεται στο κατεξοχήν βιβλίο της Γ.Κ. «Παιδικό Θέατρο» (Εκδοτικός Οίκος Ζηκάκη, Αθήναι 1929), το οποίο περιλαμβάνει μονολόγους, μονόπρακτα και δίπρακτα θεατρικά κείμενα, κωμωδίες, δράματα κι ένα ονειρόδραμα και τα οποία παρουσιάζει αρκούντως αναλυτικά, με ορισμένα αποσπάσματά τους και επιχειρώντας ερμηνευτικές προσεγγίσεις από θεματολογική, ιδεολογική και παιδαγωγική άποψη.   

Τέλος, στο «επίμετρό» της η κ. Β.Γ. αποτιμά συνολικά το έργο της Γ.Κ., αναφέροντας και ερμηνεύοντας τα ιδιαίτερα ιδεολογικά κ.ά. στοιχεία, τα οποία απάρτιζαν την προσωπικότητά της και με βάση αυτά χαρακτηρίζεται από τη μελετήτριά της ως «ιδιαίτερο φαινόμενο στο χώρο των ελληνικών γραμμάτων», αλλά και το ότι το έργο της το διακρίνει μια μαχητικότητα και μια ανθρωπιά, αυτό που το επιγράφει ως ο «μαχόμενος ανθρωπισμός» της.

Η συγγραφέας της αξιόλογης αυτής μονογραφίας, ιδιαίτερα για το δραματουργικό έργο της Γ.Κ., χρησιμοποίησε εκτός από την εργογραφία της Γ.Κ., μια πλούσια βιβλιογραφία από πρωτογενείς (αρχεία, περιοδικά και εφημερίδες) και δευτερογενείς πηγές (βιβλία-αυτοτελείς μελέτες, άρθρα-δημοσιεύματα, συλλογικούς τόμους-προγράμματα), άλλες πηγές, ξενόγλωσση βιβλιογραφία και προφορικές μαρτυρίες.

Εντύπωση δημιουργεί, αλλά και αποδεικτικό στοιχείο της ερευνητικής δουλειάς της κ. Β.Γ. για την παρούσα μελέτη της και για όλα τα ζητήματα που δημιουργήθηκαν στην εξέλιξή της, η πληθώρα υποσημειώσεων (συνολικά 672), πολύ χρήσιμες για τον απλό αναγνώστη, αλλά και για κάθε φοιτητή, θεατρολόγο και μελετητή της Ιστορίας, της Κοινωνιολογίας, της Δραματουργίας, της Κριτικής και συναφών θεμάτων του Θεάτρου.

Είναι εμφανέστατη η επιστημονική συνέπεια και η εργατικότητα της κ. Βαρβάρας Γεωργοπούλου, η οποία δεν είναι πρωτόγνωρη. Δηλαδή δεν εκπλήσσει όποιον έχει μελετήσει και την υπόλοιπη εργογραφία της και τη δραστηριότητά της στο χώρο γενικότερα (βιβλία, δημοσιεύματα, διαλέξεις, εισηγήσεις σε συνέδρια κ.ο.κ.), αλλά και στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα. Και οι καρποί μιας τέτοιας μακρόχρονης προσπάθειας είναι εμφανείς, γνωστοί και χρήσιμοι.

Η Γαλάτεια Καζαντζάκη δε στάθηκε τυχερή, ώστε ζωντανή ακόμη, να απολαύσει μια τέτοιου είδους και ποιοτικής αξίας μελέτης για το έργο της. Αν και λίγο αργά (ποτέ δεν είναι αργά) η πανεπιστημιακή και μη κοινότητα των θεατρολόγων, θεατρόφιλων και φιλαναγνωστών απέκτησαν ένα πόνημα, που έλειπε και άξιζε να εμφανιστεί στο προσκήνιο.

Θανάσης Ν. Καραγιάννης