Κώστας Βάρναλης

Αϊ-Στράτης

Θυμήματα εξορίας

Εισαγωγή-Επιμέλεια-Σχόλια

ΗΡΑΚΛΗΣ ΚΑΚΑΒΑΝΗΣ

Εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ, Αθήνα 2014, σσ. 299

Δεύτερο θετικό εκδοτικό εγχείρημα των εκδ. Καστανιώτη, μετά από το Κώστας Βάρναλης. Φέιγ βολάν της Κατοχής. Χρονογραφήματα (Επιλογή-επιμέλεια: Γιώργος Ζεβελάκης), Αθήνα 2007, σσ. 335.

Θετική, όμως, και η συμβολή του δημοσιογράφου και μελετητή του βαρναλικού έργου, Ηρακλή Κακαβάνη, στην ιστορική έρευνα και μελέτη του έργου του ογκόλιθου της νεοελληνικής λογοτεχνίας, κομμουνιστή διανοητή και αγωνιστή Κ. Βάρναλη.

Είμαι πάντοτε υποστηριχτής και εμψυχωτής όσων μοχθούν να συγκεντρώσουν και να παρουσιάσουν σε έκδοση συλλογής κειμένων, είτε δικών τους σκόρπιων δημοσιευμένων έργων σε εφημερίδες και περιοδικά παρελθόντων ετών, είτε έργων σημαντικών λογοτεχνών και επιστημόνων. Αν δεν το έκαναν, δε θα γνωρίζαμε ίσως  ποτέ οι περισσότεροι από εμάς τους «κρυμμένους», «θαμμένους» και λησμονημένους αυτούς «θησαυρούς», άσχετα αν δεν είναι όλοι από «χρυσό», οι οποίοι θα «χάνονταν» στο πέρασμα του χρόνου και θα περνούσαν νομοτελειακά στη λήθη. Διότι απλούστατα δεν είναι δυνατό να βρούμε και να φυλλομετρήσουμε όλοι μας χιλιάδες σελίδες  περιοδικών και εφημερίδων και άλλων εντύπων, τα οποία αναμένουν ωστόσο υπομονετικά τον ιστορικό ερευνητή και μελετητή, ο οποίος θα τα καταστήσει και πάλι επίκαιρα, θα τα «αναστήσει» και θα τα δώσει στο κοινό για ανάγνωση και μελέτη πλέον για τις επόμενες γενιές. Επισημαίνω και υπογραμμίζω, λοιπόν, την αξία τέτοιων εργασιών και βιβλίων, όπως είναι τα προαναφερόμενα βιβλία των εκδ. Καστανιώτη και φυσικά ένα πλήθος άλλων βιβλίων με παρόμοιο περιεχόμενο.

Ο Ηρακλής Κακαβάνης, ως γνωστό, διακονεί εδώ και αρκετά χρόνια με πάθος και συνέπεια τα γράμματα. Χαρακτηρίζεται ως αξιόλογος ερευνητής και μελετητής του βαρναλικού έργου και είναι βέβαιο ότι θα προσφέρει πολλά ακόμη σ’ αυτή την περιοχή του πνευματικού μας βίου.

Δεν πρέπει εδώ να παραλείψω να υπενθυμίσω στον αναγνώστη μου ότι ο Ηρ. Κακαβάνης είχε δώσει πρόσφατα στη δημοσιότητα άλλο ένα, πολύ ενδιαφέρον και αποκαλυπτικό, βιβλίο του: Ο άγνωστος Βάρναλης και 19 αδημοσίευτα ποιήματά του. (εκδόσεις «ΕΝΤΟΣ», Αθήνα 2012, σσ. 320), το οποίο δημιούργησε ευνοϊκά σχόλια από την κριτική και αγαπήθηκε από το αναγνωστικό κοινό.

Το παρόν βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη: Α. «Θυμήματα στον Ανεξάρτητο», «Δημοσιεύματα στο Ριζοσπάστη» και «Μαρτυρίες», Β. «Οι επιστολές από την εξορία» και Γ. «Τα ποιήματα της εξορίας».

Προηγείται στην αρχή του βιβλίου μια πολύ κατατοπιστική και ενδιαφέρουσα εισαγωγή του Ηρ. Κακαβάνη και ακολουθεί των βαρναλικών κειμένων ένα «Παράρτημα» (με ενδιαφέροντα κείμενα, που αφορούν την περιρρέουσα ιστορική και λογοτεχνική ατμόσφαιρα και όχι μόνο), τα «Βιογραφικά» διαφόρων σημαντικών προσωπικοτήτων εκείνης της εποχής και συνοπτικά «Η ζωή και το έργο του» Κώστα Βάρναλη.

Η έκδοση εμπλουτίζεται από 43 φωτογραφίες, ζωγραφικούς πίνακες, σκίτσα, χειρόγραφες επιστολές κ.λπ.

Είναι αρκετά δύσκολο να παρουσιάσει κανείς αναλυτικά και να επιχειρήσει μια ερμηνευτική προσέγγιση σε όλα τα δημοσιευμένα εδώ βαρναλικά κείμενα. Και μάλιστα με τον προσήκοντα σεβασμό στο πολύπτυχο, πολυδιάστατο και πολυσήμαντο βαρναλικό έργο, εξετάζοντας τη θεματολογία, την ιδεολογία, τη γλώσσα,  την πολιτική και κοινωνική προσφορά του λογοτέχνη, μέσα από την τέχνη του και με γνώμονα τη ζωή και την αγωνιστική του δράση, ενταγμένα όλα μέσα στον ιστορικό καμβά, όπου όλα αυτά ανήκουν οργανικά.

Απαιτείται, ως εκ τούτου μια ιδιαίτερη μελέτη ή κάποιο εγχείρημα στα πλαίσια μιας πτυχιακής έστω πανεπιστημιακής εργασίας.

Ο Ηρακλής Κακαβάνης, έριξε το σπόρο. Με αυτή δε την αποκαλυπτική ερευνητική προσπάθειά του, με τη σταχυολόγηση, συγκέντρωση και παρουσίαση των βαρναλικών κειμένων, αλλά και με την εμπεριστατωμένη «εισαγωγή» του στο παρόν βιβλίο, ανοίγει οπωσδήποτε δρόμους για την περαιτέρω σπουδή των συγκεκριμένων κειμένων, αλλά και για την ενημέρωση και κοινωνικο-πολιτικό προβληματισμό του αναγνωστικού κοινού.

Μια ενδιαφέρουσα έκδοση για φιλομαθείς αναγνώστες και κυρίως για φιλολόγους, εκπαιδευτικούς, φοιτητές και μελετητές του βαρναλικού έργου, που έρχεται να προστεθεί στην ήδη υπάρχουσα πλούσια σχετική βιβλιογραφία.

ΘΑΝΑΣΗΣ Ν. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ